ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Transcript

1 7 η Συνδιασκεψη Περιφερειακών Νησιωτικών Τμημάτων ΤΕΕ με θέμα: «Χωροταξικός Πολεοδομικός Σχεδιασμός σε Περιφερειακό και Τοπικό Επίπεδο» Απριλίου ΤΕΕ Δυτ. Κρήτης Ι. ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Η ενεργοποίηση του χωροταξικού Νόμου 2742/99 με την προώθηση του Γενικού Χωροταξικού Πλαισίου-Εθνικό Χωροταξικό- και των Ειδικών Πλαισίων για τις Α.Π.Ε., τη Βιομηχανία και τον Τουρισμό κρίνεται ως ιδιαίτερα θετική ενέργεια και ανταποκρίνεται σε πάγιο αίτημα του ΤΕΕ και όλων των επιστημονικών και παραγωγικών κλάδων της χώρας. Η θεσμοθέτηση του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου αλλά και τα Ειδικών Χωροταξικών συνιστούν μία από τις σημαντικότερες διαρθρωτικές αλλαγές στο σχεδιασμό της χώρας μας. Εδώ οφείλουμε να επισημάνουμε ότι με ευθύνη της Πολιτείας (του ΥΠΕΧΩΔΕ) το ΤΕΕ δεν κλήθηκε να συμμετάσχει στον προσδιορισμό των στόχων και στη διαμόρφωση των προτάσεων για το χωροταξικό σχεδιασμό, δεν διαδραμάτισε δηλαδή τον θεσμικό του ρόλο ως Τεχνικού Σύμβουλου της Πολιτείας. Κλήθηκε να συμμετέχει ως απλό μέλος στο ΕΣΧΑΑ (Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης), όπως επιβάλλει ο Χωροταξικός Νόμος 2742/99. Ανεξάρτητα από τη χρονική σειρά θεσμοθέτησης των διαφόρων Πλαισίων, εκείνο που θα έπρεπε να πρυτανεύει είναι ο έγκαιρος και συστηματικός μεταξύ τους συντονισμός και κυρίως με το Γενικ ό Χωροταξικ ό Πλαίσιο. Τα έως σήμερα Χωροταξικά Πλαίσια αφήνουν αμφιβολίες για το βαθμό του μεταξύ τους συντονισμού. Διαπιστώνεται ότι υπάρχουν επικαλύψεις των διαφόρων ζωνών, δίχως να έχει γίνει η κατάλληλη επεξεργασία των συνεπειών τέτοιων επικαλύψεων. Ανεξάρτητα από τη χρονική σειρά θεσμοθέτησης των διαφόρων Πλαισίων, εκείνο που θα έπρεπε να πρυτανεύει είναι ο έγκαιρος και συστηματικός μεταξύ τους συντονισμός και κυρίως με το Γενικό Χωροταξικό Πλαίσιο. Τα έως σήμερα δημοσιοποιημένα κείμενα αφήνουν αμφιβολίες για το βαθμό του μεταξύ τους συντονισμού. Διαπιστώνεται ότι εξ υπάρχουν επικαλύψεις των διαφόρων ζωνών των Πλαισίων, δίχως να έχει γίνει η κατάλληλη επεξεργασία των συνεπειών τέτοιων επικαλύψεων (πχ. όταν επικαλύπτονται μια «αναπτυσσόμενη τουριστικά περιοχή» του ΕΠ-Τουρισμού με μια «περιοχή επέκτασης» του ΕΠ-Βιομηχανίας, τι έχει προτεραιότητα; πως επιλύονται συγκρούσεις; Το κατάλληλο επίπεδο σχεδιασμού στο οποίο μπορούν να μελετηθούν - προβλεφθούν τα θέματα επίλυσης των συγκρούσεων είναι τα Περιφερειακά Πλαίσια, τα οποία πρέπει να αναθεωρηθούν υπό το πρίσμα των κατευθύνσεων των Ε.Π. Θα πρέπει όμως να υπάρχουν οι κατάλληλες προβλέψεις στα Ειδικά Πλαίσια ώστε αφενός μεν να λειτουργούν σαν κατευθυντήρια με συγκεκριμένο καθοδηγητικό και (όπου αναγκαίο) δεσμευτικό χαρακτήρα (up down σχέση) και αφετέρου, να μπορούν να τροφοδοτούν την εθνική θεώρηση και να έχουν τρόπο να την επηρεάζουν. (bottom up σχέση). Σχόλιο [A1]: Πιστεύω ότι το πρόβλημα προκύπτει (ή επιτείνεται) κυρίως επειδή είναι τόσο χαώδης η κατηγοριοποίηση ζωνών του ΕΠ Τουρισμού Συγχρόνως, επισημαίνεται ότι δεν έχουν αξιοποιηθεί όλες οι δυνατότητες που παρέχει ο Ν.2742/99 ώστε να επιτευχθούν οι κατάλληλες ενδοδιοικητικές συνεργασίες και η παραγωγή συνθετικών πολιτικών επεξεργασιών, όπως για παράδειγμα, δεν έχουν συσταθεί τα όργανα που προβλέπονται σε πολιτικό και επιστημονικό επίπεδο (Διυπουργική Επιτροπή και Γραμματεία) 1

2 Προκειμένου να διαμορφωθούν οι απόψεις του ΤΕΕ συγκεντρώθηκαν οι απόψεις των Περιφερειακών Τμημάτων, διοργανώθηκε «στρογγυλό τραπέζι» τόσο για το Εθνικό Χωροταξικό όσο και για τα Ειδικά Πλαίσια με τη συμμετοχή χωροτακτών και πολεοδόμων, καθηγητών ΑΕΙ, εκπροσώπων των σχετικών επιστημονικών συλλόγων (ΣΑΔΑΣ και ΣΕΠΟΧ) και μελών της δημόσιας διοίκησης. Επιπλέον, για το Εθνικό Χωροταξικό και το Ειδικό Πλαίσιο Τουρισμού πραγματοποιήθηκε και σύσκεψησυνάντηση των Προέδρων των Περιφερειακών Τμημάτων του ΤΕΕ. Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης - Εθνικό Χωροταξικό Σκοπός του Εθνικού Χωροταξικού είναι ο προσδιορισμός στρατηγικών κατευθύνσεων για την ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και αειφόρο οργάνωση του εθνικού χώρου και αποτελεί την συνθετική θεώρηση των επιμέρους πολιτικών, των προγραμμάτων και έργων, εξασφαλίζοντας την εσωτερική συνοχή και την συμπληρωματικότητά τους. Η μελέτη του Γενικού Πλαισίου το Εθνικό Χωροταξικό- ανατέθηκε στις αρχές του 2006 και ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του Επρόκειτο πράγματι για ένα πολύπλοκο και «..δύσκολο εγχείρημα, καθώς υπήρχε έλλειμμα εμπειρίας τόσο στους μελετητές όσο και στη διοίκηση», όπως ανέφερε και ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ στη συνέντευξή του στις Τον Ιούλιο του 2007, το Εθνικό Χωροταξικό δόθηκε για διαβούλευση. Οι εργασίες του ΕΣΧΑΑ (Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης), στις οποίες συμμετείχε το ΤΕΕ με άλλους επιστημονικούς και παραγωγικούς φορείς της χώρας, ξεκίνησαν το Νοέμβριο του Το Μάϊο του 2008, η Αντιπροσωπεία του ΤΕΕ ζήτησε την αναστολή της διαδικασίας ψήφισης του Εθνικού Χωροταξικού, διότι μόλις εκείνο το διάστημα η διαβούλευση έδειχνε να αποκτά ουσιαστικά χαρακτηριστικά. Επεσήμανε, επίσης, τη βασική αντίθεσή της στην ενίσχυση του συγκεντρωτικού μοντέλου ανάπτυξης, στην αδυναμία του Εθνικού Χωροταξικού να προτείνει ένα πλαίσιο ισχυρής, οικονομικά αυτοδύναμης και πλήρως αυτοδιοικούμενης περιφερειακής οργάνωσης της χώρας και καταγράφει την απόλυτη αντίθεσή της στην προτεραιότητα που δίνεται στις μεγάλες επενδύσεις σε αντίθεση με τις προβλέψεις του Συντάγματος αλλά και με τις προοπτικές για την ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας. (Δ.Τ ) Τον Δεκέμβριο του 2007, ολοκληρώθηκαν οι εργασίες του ΕΣΧΑΑ. Οι λεπτομερείς θέσεις και παρατηρήσεις του ΤΕΕ κατατέθηκαν στη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων και στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Προστασίας του Περιβάλλοντος της Βουλής, όπου επισημαίνονται οι θέσεις-προτάσεις του ΤΕΕ (Δ.Τ ) για : - την ουσιαστική διαβούλευση, η οποία συνιστά θεμελιώδη όρο για την εγκυρότητα και τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων - την απαίτηση για άμεση ενίσχυση της περιφερειακής οργάνωσης - την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας για την ανάπτυξη του τόπου, με σεβασμό στην κλίμακά του και στη δυναμική αναπαραγωγής του φυσικού περιβάλλοντος - το ρόλο της Χώρας στο Διεθνή και Ευρωπαϊκό χώρο και να ληφθεί υπόψη ότι είναι χώρα υποδοχής μεταναστών 2

3 - την εκτίμηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, ώστε να εξελιχθούν σε θετικούς παράγοντες για την περιφερειακή ανάπτυξη - την ενίσχυση του άξονα ανάπτυξης του νησιωτικού χώρου του Αιγαίου, ο οποίος να συνδέει το Βόρειο Αιγαίο με την Κρήτη και το χερσαίο σύστημα αστικών πόλων - την κατάρτιση δασικών χαρτών - την ολοκλήρωση του Κτηματολόγιου - την πρόληψη φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών - τον βαθμιαίο περιορισμό μέχρι την κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης με την εκπόνηση «Ειδικού Πλαισίου Οικιστικής Ανάπτυξης» ανά γεωγραφική περιοχή και την χρηματοδότηση των αναγκαίων μελετών - τη λήψη μέτρων ώστε να αποφευχθεί το φαινόμενο της αυθαίρετης δόμησης - την αναγκαιότητα ώστε το Εθνικό Χωροταξικό να συμβάλει στη υλοποίηση του ΕΣΠΑ. Το Εθνικό Χωροταξικό -Γενικό Πλαίσιο- εγκρίθηκε από τη Βουλή και τον Ιούλιο του 2008 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης(ΦΕΚ 128 Α /3-7-08). Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) Η ανάπτυξη των ΑΠΕ, πηγές ενέργειας φιλικές προς το περιβάλλον, αποτελεί τη βασική προτεραιότητα παγκοσμίως, με στόχο την αντιμετώπιση του φαινόμενου του θερμοκηπίου και γενικότερα την προστασία του περιβάλλοντος. Η Ελλάδα, ως εθνικό στόχο έχει θέσει την είναι αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ΑΠΕ στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από το 11 % που είναι σήμερα, στο 29% για το Επιπλέον, στο πλαίσιο της ενιαίας πολιτικής της Ε.Ε. για την εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κυότο, η χώρα μας έχει αναλάβει για το διάστημα την υποχρέωση συγκράτησης της αύξησης των εκπομπών στο + 25% σε σχέση με τις εκπομπές του 1990 και του 1995, προωθώντας για το σκοπό αυτό, μεταξύ άλλων, και τη χρήση των ΑΠΕ. Η χωροθέτηση των έργων των ΑΠΕ αποτελεί κρίσιμο ζήτημα γιατί, τα έργα μπορεί μεν να θεωρούνται φιλικά προς το περιβάλλον παρουσιάζουν όμως επιπτώσεις, οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα με το είδος της ΑΠΕ. Για την, κατά το δυνατόν, αρμονική ένταξή των εγκαταστάσεων των ΑΠΕ στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον είναι επιβεβλημένη η ανάγκη ρύθμισης με την υιοθέτηση κανόνων και κριτηρίων μέσω του χωροταξικού σχεδιασμού, ρύθμιση η οποία θα διευκολύνει και τους ενδιαφερόμενους επενδυτές. Το Ειδικό Πλαίσιο των ΑΠΕ δόθηκε για διαβούλευση στις και μετά από λίγες μέρες άρχισαν οι εργασίες του ΕΣΧΑΑ (Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης), οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο του Οι θέσεις-παρατηρήσεις του ΤΕΕ, όπως εκφράστηκαν στο ΕΣΧΑΑ, συνοψίζονται στα εξής: 3

4 - γίνεται λεπτομερής αναφορά στην αιολική ενέργεια και υποβαθμίζονται οι άλλες μορφές ΑΠΕ (π.χ. γεωθερμία, ηλιοθερμική, κυματική ενέργεια). Ουσιαστικά το πλαίσιο μονοπωλείται από τα αιολικά πάρκα - το σύνολο της χώρας να χαρακτηριστεί ως «Περιοχή Αιολικής Καταλληλότητας (ΠΑΚ)» - οι «Περιοχές Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ)» να προκύψουν από τα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού, τα Περιφερειακά Χωροταξικά Πλαίσια. Στο σχέδιο ΚΥΑ το κύριο αν όχι το μοναδικό- κριτήριο επιλογής των «Περιοχών Αιολικής Προτεραιότητας (ΠΑΠ)» είναι το αιολικό δυναμικό και η επενδυτική προτίμηση, ενώ δε συνεκτιμώνται άλλοι αναπτυξιακοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες - στις περιοχές αποκλεισμού να περιληφθούν τα δάση, ο θαλάσσιος χώρος και οι ακατοίκητες νησίδες, ενώ μπορεί να περιληφθούν υπό προϋποθέσεις και με κριτήρια η εγκατάσταση μονάδων στη γεωργική γη, ακόμη και της υψηλής παραγωγικότητας, που θα συσχετίζεται ευθέως με την προσφορά ενέργειας στη γεωργική παραγωγή - να δοθούν ισχυρά κίνητρα για την εγκατάσταση μικρών φωτοβολταϊκών μονάδων στα κτίρια, ιδιαίτερα στη νησιωτική χώρα, για την κατά το δυνατόν καλύτερη αξιοποίηση της ηλιοφάνειας. Το Ειδικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ υπεγράφη από τους αρμόδιους Υπουργούς και η σχετική ΚΥΑ δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 2008 στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης (ΦΕΚ 2464Β / ). Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τη Βιομηχανία Η βιομηχανία αποτελεί έναν σημαντικό κλάδο της οικονομίας. Η ανάπτυξή της συνδέεται άμεσα με θέματα απασχόλησης, ενώ έχει και σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η βιομηχανία στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από μακροχρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες που επιδρούν αρνητικά στην ανταγωνιστικότητα της. Μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε σαφής χωροταξική πολιτική. Η χωροταξική κατανομή της βιομηχανίας χαρακτηρίζεται από έντονη συγκέντρωση σε λίγες περιοχές. Το φαινόμενο αυτό αντανακλά την εξάρτηση του τομέα από τις υποδομές και την αγορά των μεγάλων πόλεων. Η προσπάθεια χωρικής ανάπτυξης της βιομηχανίας σε βιομηχανικές ζώνες χαρακτηρίζεται από αδυναμίες πολεοδομικού χαρακτήρα με δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις.. Η χάραξη χωροταξικής πολιτικής που θα ενσωματώνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τομέα της βιομηχανίας και η ενίσχυση της οργανωμένης χωροθέτησης των βιομηχανικών εγκαταστάσεων κρίνεται τελείως απαραίτητη. Το Ειδικό Πλαίσιο για τη Βιομηχανία δόθηκε για διαβούλευση στις και μετά από λίγες μέρες άρχισαν οι εργασίες του ΕΣΧΑΑ (Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης). Οι θέσεις-παρατηρήσεις του ΤΕΕ, όπως εκφράστηκαν στο ΕΣΧΑΑ, συνοψίζονται στα εξής: - το Ειδικό Πλαίσιο για τη Βιομηχανία κινείται σε σωστή κατεύθυνση, όσον αφορά τους βασικούς άξονές όπως, η επιλεκτική αποκέντρωση στη μακρο- 4

5 κλίμακα, για αντιστροφή του σημερινού ισοζυγίου πλεονεκτημάτων μεταξύ διάσπαρτης εκτός σχεδίου και οργανωμένης χωροθέτησης, με περιορισμό της πρώτης και ενίσχυση της δεύτερης. - θετικό θεωρείται ότι εμπεριέχει συγκεκριμένες κατευθύνσεις. - να διατυπωθούν με πληρότητα (χρήση πολεοδομικών μηχανισμών, μέτρων και κινήτρων) οι προτάσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της υπάρχουσας κατάστασης (δυνατότητες εξυγίανσης αστικών περιοχών με εγκατεστημένες μικρές μονάδες, κίνητρα για απομάκρυνση μεγάλων μονάδων από αστικές περιοχές, αντιμετώπιση προβλημάτων εγκατάστασης /απομάκρυνσης μονάδων που εμπίπτουν στην οδηγία SEVESO, επανάχρηση χώρων/κελυφών σε εγκαταλειμμένες βιομηχανικές ή προς εγκατάλειψη εκτός σχεδίου περιοχές, παλαιές ΒΙΠΕ της ΕΤΒΑ,) - να επιχειρηθεί απάντηση για τις μελλοντικές εξελίξεις της μεταποιητικής δραστηριότητας και να προβλεφθούν μηχανισμοί δημιουργίας νέων υποδοχέων, που δεν κινούνται μόνον εντός του πλαισίου των ΒΕΠΕ και των Επιχειρηματικών Κέντρων - η περιοριστική παρέμβαση στην εκτός σχεδίου δόμηση δεν είναι δραστική γιατί δεν προβλέπει περιοριστικό και σταδιακό χρονοδιάγραμμα έως την κατάργησή της Το Ειδικό Πλαίσιο για τη Βιομηχανία έχει υπογραφεί από τους αρμόδιους Υπουργούς (ΚΥΑ), αλλά δεν έχει ακόμα δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό Η σημασία του Τουρισμού για την ανάπτυξη της Ελλάδας οφείλει να στηρίζεται στην αξιοποίηση της πληθώρας των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του φυσικού και ανθρωπογενούς-πολιτιστικού περιβάλλοντος που διαθέτει, παράγοντες που έχουν συμβάλει στην ανάδειξη του. Η τουριστική ανάπτυξη της χώρας μας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αξιοποίηση του κλίματος και κυρίως των ακτών μας. επιτείνεται από χρόνιες ελλείψεις σχεδιασμού του χώρου από τα φαινόμενα αλλοίωσης των πόρων, έντονης εποχικότητας και θεματικού εγκλωβισμού σε ένα πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης Η ανυπαρξία όμως στοιχειώδους χωροταξικού σχεδιασμού, τα φαινόμενα της άναρχης δόμησης και της αλλοίωσης των φυσικών πόρων, η μέτρια ποιότητα των υποδομών, το επίπεδο υπηρεσιών κλπ αποτελούν στοιχεία που υποβαθμίζουν το παραγόμενο τουριστικό προϊόν. Η θεσμοθέτηση ενός ολοκληρωμένου πλαισίου χωρικής ανάπτυξης του τουρισμού καθώς και η άσκηση τουριστικής πολιτικής για τον τρόπο ανάπτυξής του, με ειδική μέριμνα για τη διαφύλαξη των φυσικών και πολιτισμικών πόρων της χώρας αποτελούσε πάντοτε ένα από τα αιτήματα του τεχνικού κόσμου. Η αναγκαιότητα διεύρυνσης και εμπλουτισμού της τουριστικής δραστηριότητας με την ανάπτυξη και άλλων μορφών τουρισμού όπως ο εναλλακτικός τουρισμός, ο ιαματικός, ο θρησκευτικός κλπ έχει, από καιρό, διαφανεί και πράγματι με το προτεινόμενο Ειδικό Πλαίσιο αναγνωρίζεται και θεσμοθετείται. Στο Ειδικό Πλαίσιο, όμως, προτείνεται και μία νέα, για τα Ελληνικά δεδομένα, μορφή τουρισμού η «σύνθετη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη τουριστικών υποδομών σταθερού παραθερισμού», που στοχεύει στη δημιουργία τουριστικών μονάδων με ταυτόχρονη κατασκευή εγκαταστάσεων εμπορίου, παροχής υπηρεσιών, αναψυχής κλπ. καθώς και κατοικιών προς πώληση. Προβλέπεται μάλιστα ότι θα επιτρέπεται η 5

6 σύσταση κάθετων και οριζόντιων συνιδιοκτησιών, γεγονός που αντιβαίνει στην πολεοδομική νομοθεσία και στη νομολογία του ΣτΕ. Η επιλογή των περιοχών γίνεται χωρίς κριτήρια, αφήνεται στους επενδυτές και δεν εντάσσεται σε έναν χωροταξικό σχεδιασμό ευρύτερο ή τοπικό με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει ο οικολογικός και πολιτιστικός πλούτος της χώρας. Το Ειδικό Πλαίσιο των ΑΠΕ δόθηκε για διαβούλευση στις και στη συνέχεια άρχισαν οι εργασίες του ΕΣΧΑΑ (Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης), οι οποίες «ολοκληρώθηκαν» μετά από ιδιαίτερα επίπονες διαδικασίες. Αναλυτικά, οι θέσεις-παρατηρήσεις του ΤΕΕ για το σοβαρό αυτό θέμα, αλλά και της πλειοψηφείας των Φορέων που συμμετέχουν στο ΕΣΧΑΑ, έχουν εξής: Είναι φανερό ότι ο νέος τύπος τουριστικής ανάπτυξης, που ενσωματώνει την παραθεριστική κατοικία σε κλειστού τύπου τουριστικές εγκαταστάσεις (contos hotels) -όπως διατυπώνεται στα άρθρα 9 και 10- δε θα ωφελήσει οικονομικά και πολιτισμικά τις τοπικές κοινωνίες. Επιπλέον, επιτρέπει τη δημιουργία νέων αυτόνομων οικισμών παραθεριστικής κατοικίας, χωρίς πολεοδόμηση, σε περιοχές εκτός σχεδίου με υπέρμετρα αυξημένους όρους δόμησης και μειωμένες αρτιότητες γηπέδων. Λαμβανομένου δε υπόψη ότι οι εγκαταστάσεις αυτές μπορούν να επιδοτηθούν, είναι βέβαιο ότι πρόκειται για κατασκευαστικό προϊόν που δε συνιστά τουριστική επένδυση. Επειδή, τα αναφερόμενα στα άρθρα 9 και 10 είναι ιδιαίτερα κρίσιμα και η εφαρμογή τους θα επιφέρει ανεπίστρεπτες βλάβες στον τόπο και το τοπίο, προτείνουμε την απόσυρσή τους προκειμένου να προχωρήσουμε στην κατ άρθρο συζήτηση του Σχεδίου της ΚΥΑ. Το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν απέσυρε τα επίμαχα άρθρα, ενώ μέχρι σήμερα το Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό δεν έχει προωθηθεί για τις απαραίτητες υπογραφές των συναρμόδιων Υπουργών. Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, σύμφωνα με το Ν.2742/99 αποτελούν σημαντικό επίπεδο σχεδιασμού για κάθε Περιφέρεια της Χώρας, με προοπτική 15ετίας, προσδιορίζοντας τις κατευθύνσεις για τη χωρική διάρθρωση των βασικών δικτύων και υπηρεσιών, για τη διοικητική και οικονομική ανασυγκρότηση του περιφερειακού χώρου, για τη χωροθέτηση βασικών παραγωγικών δραστηριοτήτων όλων των τομέων και τέλος την ισόρροπη και αειφόρο διάρθρωση του περιφερειακού οικιστικού δικτύου με προτεραιότητα στην προστασία, διατήρηση και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, παρότι θεσμοθετημένα από το 2003, σύμφωνα με την αξιολόγηση που έχει γίνει στο ΥΠΕΧΩΔΕ παρουσιάζουν προβλήματα ομογενοποίησης, δεν μπορούν να αποτελέσουν κατευθυντήριο πλαίσιο για τα κατώτερα επίπεδα σχεδιασμού σε όλες τις περιφέρειες και υπάρχουν ελλείψεις σε κρίσιμους παραγωγικούς κλάδους. Η Περιφέρεια της Κρήτης φαίνεται να είναι η εξαίρεση στην παραπάνω διαπίστωση καθότι δεν ήταν λίγες οι φορές που οι κατευθύνσεις του Περιφερειακού Πλαισίου μαζί με τον αγώνα των Περιφερειακών Τμημάτων του ΤΕΕ και τους τοπικούς φορείς, 6

7 φρέναραν τις ορέξεις κάποιων για αλόγιστη εκμετάλλευση του φυσικού της πλούτου (βλέπε Μονή Τοπλού, χωροθέτηση γηπέδων γκολφ κ.ά.) Πρόταση ΤΕΕ Μετά τη θεσμοθέτηση του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Εθνικό Χωροταξικό- και των Ειδικών Πλαισίων και παρελθούσης και της κατά το νόμο 5ετίας, είναι καιρός το ΥΠΕΧΩΔΕ να κινήσει τις διαδικασίες για την αναθεώρησή των Περιφερειακών Πλαισίων. ΙΙ. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Σήμερα, ο πολεοδομικός σχεδιασμός ενεργοποιείται σύμφωνα με το Ν. 1337/83 (γνωστός ως «ο Νόμος του Τρίτση») και το Ν. 2508/97 «Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών..». Σύμφωνα με το Ν.2508/97: «Η οικιστική οργάνωση και ο πολεοδομικός σχεδιασμός εναρμονίζονται με τις αρχές και κατευθύνσεις του αναπτυξιακού προγραμματισμού και του χωροταξικού σχεδιασμού που συγκεκριμενοποιούνται με τα χωροταξικά σχέδια των Περιφερειών, των Νομών και τα Ειδικά χωροταξικά Σχέδια..» Στο πρώτο επίπεδο του πολεοδομικού σχεδιασμού περιλαμβάνονται: - το Ρυθμιστικό Σχέδιο (ΡΣ) και πρόγραμμα προστασίας περιβάλλοντος, και - το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) και το Σχέδιο Χωρικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης(ΣΧΟΟΑΠ) Ρυθμιστικά Σχέδια (ΡΣ) Τα ΡΣ αφορούν στην οικιστική ανάπτυξη, στην προστασία του περιβάλλοντος και στη γενικότερη ανάπτυξη των ευρύτερων περιοχών των αστικών συγκροτημάτων της Πάτρας, του Ηρακλείου, της Λάρισας, του Βόλου, της Καβάλας και των Ιωαννίνων. Για την ενεργοποίηση και παρακολούθηση της εφαρμογής καθώς και την εξασφάλιση της υλοποίησης των προτάσεων των ΡΣ ιδρύεται ΝΠΔΔ με την επωνυμία «Οργανισμός ΡΣ» σε κάθε περιοχή. Το Μάϊο του 2007, ανατέθηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ οι μελέτες των ΡΣ της Πάτρας, της Λάρισας, του Βόλου και των Ιωαννίνων. Από τον Ιούλιο του 2008, ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ έχει ανακοινώσει την ίδρυση Οργανισμών ΡΣ για την Πάτρα, τη Λάρισα και το Βόλο, οι οποίοι όμως μέχρι σήμερα δεν έχουν συσταθεί. Στην ίδια ανακοίνωση ανέφερε ότι έχει παραδοθεί, από τον Ιούνιο του 2007, η Β Φάση (τελευταία φάση) των προαναφερόμενων μελετών ΡΣ, οι οποίες ακόμη -10 μήνες μετά- δεν έχουν θεσμοθετηθεί. ΓΠΣ -ΣΧΟΟΑΠ Η σημασία των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων και των Σχεδίων Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων, όπως περιγράφεται από τον οικιστικό νόμο Ν. 2508/97, έχει επανηλλημένα αναδειχθεί από το ΤΕΕ καθώς αφορά στην πολεοδομική οργάνωση του αστικού και περιαστικού χώρου (ΓΠΣ) και του μη αστικού (ΣΧΟΟΑΠ) 7

8 Το ΤΕΕ, από το 2003, δραστηριοποιείται συστηματικά με εκδηλώσεις και ημερίδες που αφορούν στο σχεδιασμό του χώρου και ειδικότερα στις μελέτες ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ. Αναφέρουμε ενδεικτικά το διήμερο με θέμα «Σχεδιασμός του χώρου και Τοπική Αυτοδιοίκηση», το Φεβρουάριο του 2003 στην Αθήνα, το οποίο στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία και πανελλαδική συμμετοχή. Επίσης, το Νοέμβριο του 2005 στη Θεσσαλονίκη διεξήχθη με μεγάλη επιτυχία και συμμετοχή διημερίδα υπό το τίτλο «ΠΟΛΙΣ» με συδιοργάνωση του ΤΕΕ, της ΚΕΔΚΕ και του ΙΤΑ. Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις με πρωτοβουλία των Περιφερειακών Τμημάτων του ΤΕΕ στη Ρόδο, στην Κέρκυρα, στη Χαλκιδική, στη Λιβαδειά και στην Κρήτη. Παράλληλα, το Γραφείο του Τομέα Πολεοδομικού και Χωροταξικού Σχεδιασμού του ΤΕΕ, σε συνέχεια της έρευνας που έχει αρχίσει από το β Εξάμηνο του 2000, ασχολείται συστηματικά με την καταγραφή, μετά από αποδελτίωση των Ενημερωτικών Δελτίων του ΤΕΕ, καθώς και την αξιολόγηση της πορείας των προκηρύξεων και των αναθέσεων των μελετών ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ. Γενική διαπίστωση όλων των παραπάνω ενεργειών, ήταν και είναι, η μεγάλη καθυστέρηση της πορείας των μελετών ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ, μια δεκαετία περίπου από τη θέσπιση του θεσμικού πλαισίου, και η ύπαρξη προβλημάτων και αδυναμιών στην ανάθεση, παρακολούθηση και εφαρμογή τους. Τα αίτια της καθυστέρησης Τα βασικά αίτια καθυστέρησης του Σχεδιασμού είναι : - Έλλειψη, μέχρι πρότινος, κατευθύνσεων και οδηγιών από τις αρμόδιες κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ακολουθητέα στρατηγική σε όλο το φάσμα της διαδικασίας παραγωγής των μελετών. - Έλλειψη καθορισμού προτεραιοτήτων στο σχεδιασμό της Χώρας ανά Περιφέρεια τόσο από τις κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ, όσο από τις αρμόδιες Περιφερειακές Υπηρεσίες, με συνέπεια την χρηματοδότηση μελετών ανεξαρτήτως και χωρίς αντικειμενικά κριτήρια. - Απουσία και έλλειψη συντονισμού εκ μέρους της πλειονότητας των αρμοδίων Περιφερειακών Υπηρεσιών (ΔΙΠΕΧΩ). Οι περισσότερες ΔΙΠΕΧΩ απέχουν όχι μόνο από τη διαδικασία παραγωγής των μελετών αλλά κυρίως δεν έχουν ενημέρωση για τις εκπονούμενες μελέτες. - Έλλειψη καθορισμού αμοιβών των βασικών ειδικοτήτων μελετητών χωροτακτών, πολεοδόμων, ειδικά μετά την εφαρμογή του Ν. 3316, με συνέπεια να υπάρχει πληθώρα ενστάσεων σε προκηρύξεις μελετών που πολλές φορές οδηγεί στην ακύρωση τους, με αρνητικές συνέπειες για την προώθηση του χωρικού σχεδιασμού. - Μη συμμετοχή υπαλλήλων με εξειδίκευση στα θέματα Σχεδιασμού του Χώρου και εμπειρία, για την επίβλεψη και παρακολούθηση των μελετών, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατό να συμβάλουν καθοριστικά στην οριστική και καταλληλότερη επιλογή των εναλλακτικών προτάσεων των μελετητών. Πρέπει να ενεργοποιηθούν τα προβλεπόμενα όργανα παρακολούθησης και συντονισμού του Ν.2508/97, αλλά και να αναληφθεί αποτελεσματικά ο κεντρικός συντονισμός από το ΥΠΕΧΩΔΕ στο πλαίσιο του επιτελικού του ρόλου. Παρόλα αυτά οι καθυστερήσεις δεν θα πρέπει να οδηγήσουν στην απαξίωσή του θεσμικού πλαισίου του σχεδιασμού και την απένταξη των ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ από τα προγράμματα χρηματοδότησής τους, εκτίμηση που εκφράστηκε και από τους 8

9 αρμόδιους επιστημονικούς φορείς (ΣΕΠΟΧ, ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ), καθώς και την Αυτοδιοίκηση μέσω της ΚΕΔΚΕ. Η πορεία των ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ Η συστηματική παρακολούθηση της πορείας όσων μελετών έχουν ανατεθεί αποδεικνύεται πρακτικά αδύνατη λόγω του ότι οι υπηρεσίες του ΤΕΕ πρέπει να απευθύνονται στην πληθώρα των ΟΤΑ που αναθέτουν, και τις περισσότερες φορές, επιβλέπουν τις μελέτες, εφόσον αρκετές ΠΕΧΩ εξακολουθούν να μην εμπλέκονται στη διαδικασία επίβλεψης και παρακολούθησης των μελετών και κατά συνέπεια να μην μπορούν να παρέχουν τη σχετική πληροφόρηση. Για την παρακολούθηση του χωρικού σχεδιασμού είναι αναγκαία η δημιουργία ενιαίας Βάσης Δεδομένων και Τράπεζας Πληροφοριών δηλ. η ίδρυση και η λειτουργία «Παρατηρητήριου», το οποίο σε πρώτη φάση θα πρέπει να καταγράψει αναλυτικά, ανά Περιφέρεια και Νομό, το σύνολο των υφιστάμενων και εκπονούμενων Χωροταξικών και Πολεοδομικών μελετών. Παράλληλα, πρέπει άμεσα να θεσπιστεί ο κατάλληλος μηχανισμός αυτόματης και υποχρεωτικής ενημέρωσης του «Παρατηρητηρίου» από τους φορείς ανάθεσης, παρακολούθησης, έγκρισης και εφαρμογής των μελετών. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε τη δέσμευση του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ίδρυση του «Παρατηρητήριου» από το 2004, στο διήμερο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο με θέμα «Χωροταξικός-Πολεοδομικός Σχεδιασμός. Κατευθύνσεις, βήματα εφαρμογής, προβλήματα και προοπτικές του νέου θεσμικού πλαισίου» η οποία μέχρι σήμερα, δυστυχώς, δεν έχει υλοποιηθεί. Η εικόνα της διαδικασίας προκήρυξης και ανάθεσης των μελετών τα τρία τελευταία χρόνια, από το Μάρτιο του 2006 μέχρι και το Μάρτιο 2009, δείχνει ότι οι ρυθμοί ως προς τις αναθέσεις ιδιαίτερα τη διετία είχαν επιβραδυνθεί σε σχέση με την προηγούμενη διετία για διάφορους λόγους (προδιαγραφές περιβαλλοντικών και γεωλογικών μελετών, πιθανά προβλήματα χρηματοδότησης λόγω λήξεις προγραμμάτων όπως «ΘΗΣΕΑ», κ.ά.) ενώ ο σχεδιασμός εξακολουθεί, σε μεγάλο βαθμό, να διενεργείται αποσπασματικά, χωρίς προγραμματισμό και κατευθύνσεις. Ειδικότερα παρατηρούμε τα εξής: - καθυστερήσεις στις αναθέσεις των μελετών, ενώ αρκετές μελέτες επαναπροκηρύσσονται. - έχουν εγκριθεί μόλις 31 ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ, (τα 21 στη Κεντρική Μακεδονία ) παρότι οι πρώτες προκηρύξεις δημοσιεύτηκαν πριν 9 χρόνια! - Για το σύνολο της Χώρας, πλην της Αττικής, έχουν προκηρυχθεί μελέτες για 364 σε σύνολο 910 ΟΤΑ (40%) και υπολείπονται ακόμη μελέτες για 546 ΟΤΑ! Τη διετία Μάρτιος 2006 Μάρτιος 2008 προκηρύχθηκαν μελέτες για 50 ΟΤΑ, ενώ από το Μάρτιο του 2008 μέχρι το Μάρτιο 2009 προκηρύχθηκαν 54. Δηλαδή, με απόλυτους αριθμούς, ο ρυθμός προκήρυξης μελετών τον τελευταίο χρόνο υπερδιπλασιάστηκε. Όμως ακόμα και έτσι η ολοκλήρωση του σχεδιασμού απαιτεί ακόμη δέκα (10) χρόνια. - Έχουν ανατεθεί μελέτες για 220 ΟΤΑ, δηλ. έχει ανατεθεί το 60% των μελετών που προκηρύχθηκαν και το 24% των 910 ΟΤA (πλην Αττικής). - Σε 4 Νομούς εξακολουθεί να μην έχει προκηρυχθεί καμία μελέτη (Δράμας, Γρεβενών, Ευρυτανίας, Ζακύνθου). 9

10 - Στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας έχουν προκηρυχθεί και ανατεθεί, αναλογικά, οι περισσότερες μελέτες (68 και 59 μελέτες αντίστοιχα, σε σύνολο 134 ΟΤΑ) ενώ έχουν θεσμοθετηθεί 21 ΓΠΣ-ΣΧΟΟΑΠ, στο σύνολο των 31 για όλη τη Χώρα (πλην Αττικής). - Στις Περιφέρειες Ιονίων Νήσων (7μελέτες σε σύνολο 39 Δήμων / Κοινοτήτων) και Δυτικής Μακεδονίας (9 μελέτες σε σύνολο 61 Δήμων / Κοινοτήτων) έχει προκηρυχθεί μικρός αριθμός μελετών. - Στο Β. Αιγαίο μέσα στον τελευταίο χρόνο προκηρύχθηκαν οι 15 μελέτες στο σύνολο των 16 για την Περιφέρεια. Αφορούν 9 σε σύνολο 18 Δήμων/Κοινοτήτων για το Νομό Λέσβου, 6 σε σύνολο 10 Δήμων του Νομού Χίου και το σύνολο της νήσου Ικαρίας για το Νομό Σάμου. Σύμφωνα με αναλυτικότερα στατιστικά στοιχεία σε συνδυασμό με την εικόνα των μελετών που προκηρύχθηκαν ανά Νομό παρατηρείται ότι το ενδιαφέρον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τις μελέτες ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ εστιάζεται κυρίως σε περιοχές που γειτνιάζουν με τα μεγάλα αστικά συγκροτήματα και δέχονται πιέσεις για παραθεριστική κατοικία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Χαλκιδική (με προκηρυγμένες και ανατεθειμένες μελέτες για 12 σε σύνολο 14 Δήμων του Νομού και εγκεκριμένες 4), η Εύβοια (με προκηρυγμένες μελέτες για 25 σε σύνολο 27 Δήμων / Κοινοτήτων του Νομού) και η βορειοανατολική Πελοπόννησος (Κορινθία και Αργολίδα). Προτάσεις ΤΕΕ Για την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων, μεταξύ των άλλων, προτείνεται: - Ενεργοποίηση των φορέων για ενημέρωση της σημασίας του χωροταξικού σχεδιασμού. - Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, η οποία στην ουσία έχει αναλάβει την προώθηση του τοπικού σχεδιασμού, να επιμείνει ενεργά και να κινητοποιηθεί για την υποστήριξη και ολοκλήρωση του αναπτυξιακού της σχεδιασμού. - Η λειτουργία επιτελικής επιτροπής προώθησης που θα απαρτίζεται από τις Διευθύνσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ και τις ΔΙΠΕΧΩ, την ΚΕΔΚΕ, την ΕΝΑΕ, το ΤΕΕ, τον ΣΕΠΟΧ, τον ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ, για την επίσπευση της θεσμοθέτησής τους. Παράλληλα, - Οι ολοκληρωμένες μελέτες θα πρέπει να θεσμοθετηθούν άμεσα. - Ο σχεδιασμός αυτού του επιπέδου πρέπει να εκμεταλλευτεί όλα τα περιθώρια ευελιξίας που συνάδουν με το ρυθμιστικό χαρακτήρα του. Αξίζει να επισημάνουμε εδώ ότι σε ημερίδα που συνδιοργανώθηκε από το ΤΕΕ και το ΣΕΠΟΧ το Μάρτιο του 2006 με τίτλο «Χωρικός Σχεδιασμός και αναπτυξιακός προγραμματισμός των ΟΤΑ: Ο ρόλος των ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ», ο Υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ κ. Καλογιάννης και ο Δ/ντής της Δ/ίσης Πολεοδομικού Σχεδιασμού κ. Λουλουργάς δήλωσαν ότι «υπάρχει πρόθεση τροποποίησης του θεσμικού πλαισίου που έχει δρομολογηθεί με σύσταση «ολιγομελούς» υπηρεσιακής επιτροπής. Επειδή το θέμα κρίνεται εξαιρετικά σοβαρό, θεωρείται απαραίτητη η συμμετοχή του ΤΕΕ, ΣΕΠΟΧ, ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ και ΚΕΔΚΕ στην επιτροπή αυτή, προκειμένου, μέσω διαλόγου, να αντιμετωπιστούν οι όποιες αλλαγές υπεύθυνα σε όλες τους τις διαστάσεις». 10

11 Επιπλέον, ο Διευθυντής της Διεύθυνσης Πολεοδομικού Σχεδιασμού, ανακοίνωσε ότι η συμμετοχή των φορέων θα συντελεστεί με ενημέρωσή τους από το ΥΠΕΧΩΔΕ, με αποστολή των προτάσεων της «ολιγομελούς» υπηρεσιακής επιτροπής για την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου, τον Ιούλιο του Δεν χρειάζεται βέβαια να πούμε ότι μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει τίποτα από τα παραπάνω. 11