ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Transcript

1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ Β, ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι «Λύσανδρος δὲ τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα πάντα εἰς Λάμψακον ἀπήγαγεν, ἔλαβε δὲ καὶ τῶν στρατηγῶν ἄλλους τε καὶ Φιλοκλέα καὶ Ἀδείμαντον. Ἧι δ ἡμέρᾳ ταῦτα κατειργάσατο, ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον λῃστὴν εἰς Λακεδαίμονα, ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα, ὃς ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε. Μετὰ δὲ ταῦτα Λύσανδρος ἁθροίσας τοὺς συμμάχους ἐκέλευσε βουλεύεσθαι περὶ τῶν αἰχμαλώτων. Ἐνταῦθα δὴ κατηγορίαι ἐγίγνοντο πολλαὶ τῶν Ἀθηναίων, ἅ τε ἤδη παρενενομήκεσαν καὶ ἃ ἐψηφισμένοι ἦσαν ποιεῖν, εἰ κρατήσειαν τῇ ναυμαχίᾳ, τὴν δεξιὰν χεῖρα ἀποκόπτειν τῶν ζωγρηθέντων πάντων, καὶ ὅτι λαβόντες δύο τριήρεις, Κορινθίαν καὶ Ἀνδρίαν, τοὺς ἄνδρας ἐξ αὐτῶν πάντας κατακρημνίσειαν. Φιλοκλῆς δ ἦν στρατηγὸς τῶν Ἀθηναίων, ὃς τούτους διέφθειρεν. Ἐλέγετο δὲ καὶ ἄλλα πολλά, καὶ ἔδοξεν ἀποκτεῖναι τῶν αἰχμαλώτων ὅσοι ἦσαν Ἀθηναῖοι πλὴν Ἀδειμάντου, ὅτι μόνος ἐπελάβετο ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ περὶ τῆς ἀποτομῆς τῶν χειρῶν ψηφίσματος ᾐτιάθη μέντοι ὑπό τινων προδοῦναι τὰς ναῦς. Λύσανδρος δὲ Φιλοκλέα πρῶτον ἐρωτήσας, ὃς τοὺς Ἀνδρίους καὶ Κορινθίους κατεκρήμνισε, τὶ εἴη ἄξιος παθεῖν ἀρξάμενος εἰς Ἕλληνας παρανομεῖν, ἀπέσφαξεν.» Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Σε ποιες ενέργειες προχώρησε ο Λύσανδρος μετά τη συντριβή των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς; [Μονάδες: /20] 2. Ποιες ήταν και με ποια κριτήρια πάρθηκαν οι αποφάσεις του Λυσάνδρου και των συμμάχων για την τύχη των αιχμαλώτων; [Μονάδες: /20] 3. Πως δικαιολογείτε την επιεική στάση που έδειξε ο Λύσανδρος απέναντι στον Αδείμαντο;

2 [Μονάδες: /15] 4. Ποιο μήνυμα σε ηθικό επίπεδο αφήνει να υπονοηθεί ο Ξενοφώντας σχετικά με τη φύση των ανθρώπων και τη βιαιότητα του πολέμου, όπως φανερώνεται από την ωμή συμπεριφορά του Λυσάνδρου και των συμμάχων προς τους αιχμαλώτους; (Για την απάντησή σας αξιοποιήσετε δεδομένα της εισαγωγής). [Μονάδες: /15] 5. α) Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους ρηματικούς τύπους που ακολουθούν: ἀπήγγειλε, ἐκέλευσε, βουλεύεσθαι, ἀποκόπτειν. β) Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις και των δύο αριθμών των ουσιαστικών που ακολουθούν: τὰς ναῦς, τὴν χεῖρα, τοὺς ἄνδρας. 6. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις λέξεις του κειμένου: τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα, καὶ τῶν στρατηγῶν, λῃστήν, ἀπαγ γελοῦντα, στρατηγός, προδοῦναι, τὰς ναῦς, ἐρωτήσας. 7. Να γράψετε τέσσερις ομόρριζες λέξεις της νέας ελληνικής απλές ή σύνθετες για τις παρακάτω λέξεις: κατηγορίαι, ἐψηφισμένοι ἦσαν, ἐλέγετο, ἔδοξεν, προδοῦναι. Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Ο Λύσανδρος, μετά τη νίκη του στους Αιγός ποταμούς, επέστρεψε στη Λάμψακο και μετέφερε εκεί τα πλοία, τους αιχμαλώτους και τη λεία του πολέμου. Την ίδια μέρα έστειλε στη Σπάρτη τον πειρατή από τη Μίλητο Θεόπομπο, για να αναγγείλει στους Λακεδαιμόνιους την έκβαση του αγώνα. Παράλληλα, ο Λύσανδρος συγκάλεσε τους συμμάχους σε σύσκεψη προκειμένου να αποφασίσουν από κοινού για την τύχη των αιχμαλώτων του πολέμου και συγκεκριμένα για την τύχη κάποιων Αθηναίων στρατηγών, του Φιλοκλή και του Αδείμαντου. Αποφασίστηκε να σκοτώσουν τους Αθηναίους αιχμαλώτους εκτός από το στρατηγό Αδείμαντο, γιατί ήταν ο μόνος που έφερε αντίρρησηστην απόφαση της εκκλησίας του δήμου για τον ακρωτηριασμό των Πελοποννησίων αιχμαλώτων, αν οι Αθηναίοι νικούσαν στη ναυμαχία. Ο ίδιος ο Λύσανδρος τιμώρησε με

3 θάνατο το στρατηγό Φιλοκλή, επειδή πρώτος είχε παραβεί τους ιερούς νόμους των Ελλήνων ρίχνοντας στη θάλασσα Ανδρίους και Κορίνθιους αιχμαλώτους. 2. Οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοι τους στη συνέλευση, που ακολούθησε μετά τη νικηφόρα έκβαση της ναυμαχίας, αποφάσισαν καταρχήν την εκτέλεση των Αθηναίων αιχμαλώτων και του Φιλοκλή, αφού είχαν παραβιάσει όχι μόνο τους γραπτούς νόμους ή συμφωνίες μεταξύ εμπολέμων για τη τύχη ομήρων και αιχμαλώτων, αλλά και τους άγραφους πανελλήνια καθιερωμένους θεσμούς. Επιπλέον, αποφασίστηκε η εξαίρεση του Αδείμαντου λόγω της ηθικής του στάσης σε όλη τη διάρκεια του πολέμου και η απελευθέρωση των υπολοίπων αιχμαλώτων από τις συμμαχικές πόλεις και των μισθοφόρων. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν με την ηγεμονική παρουσία του στρατηγού Λυσάνδρου εκδηλώνουν τις βαθύτερες διαθέσεις των Σπαρτιατών και των συμμάχων για το ενδόμυχο μίσος που έκρυβαν απέναντι στους Αθηναίους. Ο Ξενοφώντας παρά τη γενικότερα φιλολακεδαιμονική στάση του δεν μεροληπτεί υπέρ των Σπαρτιατών ενάντια στην ιστορική αλήθεια. Παρότι θαυμάζει τον Λύσανδρο για τις πολεμικές του ικανότητες, αφήνει να διαφανεί, πως οι Σπαρτιάτες δεν είχαν διαυγέστερα κίνητρα και λιγότερη υποκριτική συμπεριφορά από τους Αθηναίους. Συνεπώς, παρακολουθούμε το Λύσανδρο να εκτελεί τους αιχμαλώτους με την κατηγορία ότι ο αρχηγός τους υπήρξε βίαιος, ενώ ο μόνος που εξαιρείται επί της ουσίας υπήρξε το μέσο για να επιτύχουν τη νίκη οι Σπαρτιάτες. Επομένως, δεν ανταμείβεται η φιλάνθρωπη στάση αλλά η δειλία και η προδοτική συμπεριφορά. 3. Ο Ξενοφώντας παρουσιάζει τη σύγκληση συνέλευσης των συμμάχων με αρχηγό το Λύσανδρο. Το βασικό θέμα της συνάντησης, όπως μας αναφέρει ο ίδιος ο ιστορικός, ήταν η διαχείριση της τύχης των αιχμαλώτων. Παρατηρούμε κατά την ιστόρηση ότι οι Σπαρτιάτες και οι σύμμαχοι υπήρξαν ακραία αυστηροί απέναντι στους Αθηναίους αιχμαλώτους και στο στρατηγό Φιλοκλή, ενώ έδειξαν απρόσμενη επιείκεια στο στρατηγό Αδείμαντο. Το πρόσχημα της μεροληπτικής συμπεριφοράς που έδειξαν οι Σπαρτιάτες στον Αδείμαντο υπήρξε η διαφορετική συμπεριφορά που είχε εκείνος προς τους κατά καιρούς αιχμαλώτους σε σχέση με άλλους στρατηγούς. Αναφέρεται το περιστατικό ότι ο Αδείμαντος ήταν ο μόνος πολιτικός που αντιτάχθηκε στη σκληρή και απάνθρωπη πρόταση ακρωτηριασμού των αιχμαλώτων που ψήφισε η εκκλησία του δήμου. Ήταν αντίθετος σε πράξεις βιαιότητας απέναντι σε αιχμαλώτους, καθώς σεβόταν τους γραπτούς και άγραφους νόμους περί ομήρων

4 και αιχμαλώτων, γεγονός που εκτίμησαν οι σύμμαχοι και ο Λύσανδρος. Από την άλλη πλευρά, από την αφήγηση του ιστορικού αφήνεται το περιθώριο να αντιληφθούμε ότι υπήρχε και ένας βαθύτερος λόγος διάσωσης και εξαίρεσης του στρατηγού Αδείμαντου. Ο Ξενοφώντας έμμεσα μας πληροφορεί πως ήταν πιθανό ο Αδείμαντος να ήταν βασικός υπεύθυνος της ήττας των Αθηναίων στους Αιγός ποταμούς, αφού με ενέργειές του εξέθεσε την πατρίδα του και την παρέδωσε στον αντίπαλο. Αρά γίνεται κατανοητό, πως η αρχική στάση του Λύσανδρου υπονομεύεται στα ηθικά της κριτήρια, γιατί δεν διέσωσε ένα ανθρωπιστή στρατηγό, όπως θέλει ο ίδιος ο Λύσανδρος να φαίνεται, αλλά ένα προδότη. Για μια ακόμα φορά χωρίς να χάνεται η ουδετερότητα του ιστορικού ισοπεδώνονται οι ηθικές αρχές και αγαθές προθέσεις των εμπόλεμων πλευρών. 4. Η πρόθεση του ιστορικού, παρά τη διακριτική αποστασιοποίηση που προσπαθεί να κρατήσει σε όλο το κείμενο, είναι σαφής και ξεκάθαρη. Ακολουθώντας τα βήματα του Θουκυδίδη, επιδιώκει να φωτογραφήσει και να αποτυπώσει τα βαθύτερα κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς που αποκαλύπτονται με το τραγικότερο τρόπο στην κτηνωδία του πολέμου. Ο Ξενοφώντας κατορθώνει μεσα από ένα σύγχρονο της εποχής του γεγονός να διαμορφώσει ένα μήνυμα για τη βιαιότητα και την αυτοκαταστροφή της ανθρώπινης συμπεριφοράς στην ιστορία. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος και για τους ιστορικούς αποδεικνύει πως οι άνθρωποι αποσκοπώντας στην υλοποίηση των ιδιοτελών τους στόχων θυσιάζουν το κοινωνικό καλό, την ευημερία των λαών τους και τελικά την ίδια τους τη ζωή. Το παράδειγμα Λυσάνδρου φανερώνει ακριβώς αυτή την υποκρισία και την αποκτήνωση των ανθρώπινων επιλογών, όταν βρίσκονται σε κατάσταση υπεροχής. Ο Λύσανδρος και οι σύμμαχοί του, από την μία πλευρά, καταδικάζουν την βιαιότητα των άλλων στρατηγών και την ανάρμοστη συμπεριφορά τους προς τους αιχμαλώτους, ενώ την ίδια στιγμή δολοφονούν ανθρώπους κάνοντας και εκείνοι παρόμοια εγκλήματα. Είναι ολοφάνερο πως ο Ξενοφώντας μέσω αυτής της αφήγησης δεν θέλει απλώς να μεταφέρει σε εμάς το ισοπεδωτικό για το σύνολο των ελληνικών πόλεων παραλογισμό, αλλά όπως και ο Θουκυδίδης προσβλέπει στην αποτύπωση της αδικίας που κρύβεται στην ισχύ του νικητή. Συμπερασματικά, η εκτέλεση των αιχμαλώτων πιστοποιεί την αδυναμία των ανθρώπων να κατανοήσουν πως το συμφέρον τους δεν υλοποιείται μέσω της υποδούλωσης τους στην ανομία και στην κτηνώδη επιβολή του ισχυρού αλλά αντιθέτως προσδιορίζεται στην από κοινού πορεία.

5 5. α) Ενεστ. ἀπαγγέλλει κελεύει βουλεύεσθαι ἀποκόπτειν Πρτ. ἀπήγγελλε ἐκέλευε Μέλ. ἀπαγγελεῖ κελεύσει βουλεύσεσθαι ἀποκόψειν βουλευθήσεσθαι Αόρ. ἀπήγγειλε ἐκέλευσε βουλεύσασθαι ἀποκόψαι βουλευθῆναι Παρακ. ἀπήγγελκε κεκέλευκε βεβουλεῦσθαι ἀποκεκοφέναι Υπερ. ἀπηγγέλκει ἐκεκελεύκει β) Ενικός αριθμός τῆς νεὼς τοῦ ἀνδρὸς τῆς χειρὸς τῇ νηὶ τῷ ἀνδρὶ τῇ χειρὶ τὴν ναῦν τὸν ἄνδρα τὴν χεῖρα Πληθυντικός αριθμός τῶν νεῶν τῶν ἀνδρῶν τῶν χειρῶν ταῖς ναυσὶ τοῖς ἀνδράσι (ν) ταῖς χερσὶ τὰς ναῦς τοὺς ἄνδρας τὰς χεῖρας 6. τάς τε ναῦς καὶ τοὺς αἰχμαλώτους καὶ τἆλλα: αντικείμενα στο ρήμα της πρότασης ἀπήγαγεν καὶ τῶν στρατηγῶν: γενική διαιρετική λῃστὴν: παράθεση ἀπαγγελοῦντα: επιρρηματική τελική μετοχή, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρήμα ἔπεμψε, συνημμένη με υποκείμενο Θεόπομπον και αντικείμενο τὰ γεγονότα στρατηγός: κατηγορούμενο του υποκειμένου Φιλοκλῆς μέσω του συνδετικού ρήματος ἦν προδοῦναι: ειδικό απαρέμφατο, αντικείμενο του ρήματος ᾐτιάθη, εννοούμενο υποκείμενο: Ἀδείμαντος ταυτοπροσωπία τὰς ναῦς: αντικείμενο στο προδοῦναι ἐρωτήσας: επιρρηματική χρονική μετοχή που δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο ρήμα ἀπέσφαξεν, συνημμένη με υποκείμενο Λύσανδρος και αντικείμενο Φιλοκλέα

6 7. κατηγορίαι κατηγορώ, κατηγόρημα, κατηγορία, κατηγορικός, κατήγορος ἐψηφισμένοι ἦσαν ψηφίζω, ψήφος, ψήφισμα, ψηφοκλέπτης, ψηφοφόρος ἐλέγετο λέξη, λεκτός, λεκτικός, λόγος, διαλέγομαι, διάλεκτος ἔδοξεν δόγμα, δόκιμος, δόξα, ένδοξος, παράδοξος, προσδοκία προδοῦναι προδίδω, προδοσία, προδότης, προδοτικός Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ Β, ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ «Ὡς δὲ ταῦτα εἶπεν, εἷλκε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος, εἷλκον δὲ οἱ ὑπηρέται. Ὁ δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ γιγνόμενα. Ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν, ὁρῶσα καὶ τοὺς ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις ὁμοίους Σατύρῳ καὶ τὸ ἔμπροσθεν τοῦ βουλευτηρίου πλῆρες τῶν φρουρῶν, καὶ οὐκ ἀγνοοῦντες ὅτι ἐγχειρίδια ἔχοντες παρῆσαν. Οἱ δ ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα ἔπασχε. Λέγεται δὲ ἓν ῥῆμα καὶ τοῦτο αὐτοῦ. Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι οἰμώξοιτο, εἰ μὴ σιωπήσειεν, ἐπήρετο Ἂν δὲ σιωπῶ, οὐκ ἄρ, ἔφη, οἰμώξομαι; Καὶ ἐπεί γε ἀποθνῄσκειν ἀναγκαζόμενος τὸ κώνειον ἔπιε, τὸ λειπόμενον ἔφασαν ἀποκοτταβίσαντα εἰπεῖν αὐτόν Κριτίᾳ τοῦτ ἔστω τῷ καλῷ. Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα, ἐκεῖνο δὲ κρίνω τοῦ ἀνδρὸς ἀγαστόν, τὸ τοῦ θανάτου παρεστηκότος μήτε τὸ φρόνιμον μήτε τὸ παιγνιῶδες ἀπολιπεῖν ἐκ τῆς ψυχῆς.» Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Πως αντέδρασε η βουλή στη σύλληψη του Θηραμένη και για ποιο λόγο; [Μονάδες: /20] 2. Τι προσπαθούσε ο Θηραμένης να πετύχει με το να προσπέσει ως ικέτης στο βωμό στον οποίο ορκίζονταν οι βουλευτές; [Μονάδες: /20] 3. Πώς χαρακτηρίζετε τον Θηραμένη από τις πράξεις και τα λόγια του; [Μονάδες: /15]

7 4. Ποιες συγγραφικές δεξιότητες του Ξενοφώντα διαφαίνονται στο συγκεκριμένο απόσπασμα; (Για την απάντησή σας να αξιοποιήσετε τα δεδομένα της εισαγωγής). [Μονάδες: /15] 5. α) Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση στο πρόσωπο και στο χρόνο που βρίσκονται οι ρηματικοί τύποι: λέγεται, ἔπιε. β) Να γίνει γραμματική αναγνώριση του τύπου ταῦτα (Ὡς δὲ ταῦτα ) και να κλιθεί στον ενικό και πληθυντικό αριθμό στο γένος στο οποίο βρίσκεται. 6. α) Να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει τη λαθεμένη απάντηση: τὰ γιγνόμενα: αντικείμενο ή υποκείμενο του καθορᾶν; ἡσυχίαν εἶχεν: προσωπική ή απρόσωπη έκφραση; ὁρῶσα: χρονική ή αιτιολογική μετοχή; Σατύρῳ: δοτική αντικειμενική ή υποκειμενική; ἀποθνῄσκειν: τελικό ή ειδικό απαρέμφατο; παρεστηκότος: συνημμένη ή απόλυτη μετοχή ; β) Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς την παρακάτω δευτερεύουσα πρόταση (είδος, εισαγωγή, εξάρτηση, εκφορά, συντακτική χρήση): ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα 7. Με ποιες λέξεις των παραγράφων σχετίζονται ετυμολογικά οι παρακάτω λέξεις: ρυμούλκηση, σχέση, ρήτορας, φήμη, οντότης, πένθος, απαγωγή, ορατός, συμπόσιο. Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Ο Ξενοφώντας έντεχνα παρουσιάζει με τη φράση «ἡ δὲ βουλὴ ἡσυχίαν εἶχεν» τη μεταστροφή της στάσης της βουλής. Στην αρχή ο ι στορικός παρουσιάζει τη βουλή να επιδοκιμάζει τα λεγόμενα του Θηραμένη και να έχει την πρόθεση να τον προστατεύσει, ενώ στη συνέχεια την ώρα της σύλληψης του Θηραμένη από το Σάτυρο και τους υπηρέτες του την παρουσιάζει να κρατά παθητική στάση. Δεν αντιδρά ούτε όταν ο Θηραμένης προσπέφτει ως ικέτης στο βωμό, επικαλούμενος τους θεούς και τους άγραφους ιερούς νόμους. Οι απειλές και οι αυθαιρεσίας του Κριτία έχουν προκαλέσει ταραχή,

8 φόβο και ανασφάλεια στην ψυχολογία των βουλευτών. Ο άμεσος κίνδυνος που μπορεί να διατρέψουν από την παρουσία νεαρών μαχαιροφόρων στα κιγκλιδώματα του βουλευτηρίου οδηγεί τους βουλευτές να κρατήσουν ουδέτερη στάση. Η ωμή τρομοκρατία του Κριτία έχει επηρεάσει την ελεύθερη βούληση της βουλής και δεν τολμά να επιβάλλει την τάξη και τη δικαιοσύνη. Μάλιστα, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι κάποιοι βουλευτές, ως πειθήνια όργανα του Κριτία, φτάνουν να συμφωνούν με την καταδίκη του Θηραμένη και δεν αντιδρούν με τη θέλησή τους στα πεπραγμένα. 2. Στην αρχαία Αθήνα οι σχέσεις πολιτικής και θρησκευτικής ζωής ήταν στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους. Οι θεοί θεωρούνταν προστάτες της πόλης και η πόλη απέδιδε την οφειλόμενη τιμή στους θεούς. Όλα τα ιερά και οι βωμοί των θεών, που ήταν διάσπαρτα στο χώρο της αγοράς ανάμεσα στα δημόσια κτήρια, υπήρξαν εκτός από χώρους λατρείας και θυσίας και καταφύγιο όσων η ζωή κινδύνευε. Η παραβίαση του ασύλου θεωρείται μεγάλη ασέβεια που μόλυνε ολόκληρη την κοινωνία. Ομοίως και ο Θηραμένης την ώρα που αισθανόταν ότι η ζωή του κινδυνεύει προσπέφτει ως ικέτης στο βωμό, ζητώντας προστασία και άσυλο από τους θεούς. Σύμφωνα με τους καθιερωμένους ιερούς νόμους ο Θηραμένης ως ικέτης δεν θα έπρεπε να αποσπαστεί βίαια από το ναό, καθώς η παραβίαση της ασυλίας του ικέτη θεωρούνταν πράξη ιεροσυλίας. Η βίαιη σύλληψη του Θηραμένη την ώρα της ικεσίας αποδεικνύει ότι οι Τριάκοντα και συγκεκριμένα ο Κριτίας παραβιάζει τους νόμους του θεϊκού δικαίου. Παρατηρούμε τον Κριτία χωρίς να σέβεται γραπτούς και άγραφους νόμους να παραβιάζει το εθιμικό δίκαιο, αλλά και τους ψηφισμένους νόμους της αθηναϊκής πολιτείας μπροστά στο παθητικοποιημένο πλήθος των Αθηναίων πολιτών. Ο ιστορικός σκιαγραφεί τα ήθη των προσώπων και μαζών που μπορούμε να αναγνώσουμε σε κάθε κοινωνία. Μας αφήνει το περιθώριο να σχολιάσουμε και να κρίνουμε τόσο την αδιαλλαξία και τη βιαιότητα του Κριτία όσο την παθητικότητα της βουλής, η οποία αδυνατεί μπροστά στο κίνδυνο να υπερασπίσει πρόσωπα και αξίες που πιστεύει. Επομένως, ο Ξενοφώντας μας βοηθάει χωρίς να προδίδει την ιστορική του ουδετερότητα να καταλάβουμε πως η διαφθορά και η απληστία της εξουσίας μπορούν να αλλοτριώσουν τον άνθρωπο και να οδηγήσουν σε αδιέξοδο μια ολόκληρη κοινωνία 3. Ο Θηραμένης ως στρατηγός και δημαγωγός, δεν το διέκρινε η σταθερότητα των αντιλήψεών του. Αρχικά, ο Ξενοφώντας τον παρουσιάζει να εκμεταλλεύεται τον πρωταγωνιστικό του ρόλο που είχε στις διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους νικητές Σπαρτιάτες και ηττημένους Αθηναίους για το καθορισμό των όρων της συνθήκης παράδοσης, ικανοποιώντας προσωπικές φιλοδοξίες και συμφέρο

9 ντα. Τώρα, ο ιστορικός τον παρουσιάζει ως ένα άνθρωπο που αγωνίζεται εναντίον του ομοϊδεάτη του Κριτία για τις παράνομες συλλήψεις, τις τρομοκρατικές ενέργειες και τις εξοντώσεις πολιτών. Ο Θηραμένης αν και ολιγαρχικός ο ίδιος υιοθετεί μετριοπαθείς και διαλλακτικές αντιλήψεις και προσπαθεί να αφυπνίσει τους πολίτες για την αδικία που γίνονταν εις βάρος του. Χαρακτηριστικό αποτελεί η προσπάθεια του Σάτυρου να καταπνίξει τη φωνή του και η άφοβη και τολμηρή αντίδραση του Θηραμένη. Ο Θηραμένης παρουσιάζεται ως άνθρωπος που σέβεται τους ιερούς νόμους, κάνοντας χρήση του θεσμού της ικεσίας. Μάλιστα, την ώρα της εκτέλεσης του διατηρεί την ψυχραιμία του, τη νηφαλιότητα του και με χαριτολόγο διάθεση ειρωνεύεται τον Κριτία. Διακρίνεται για την κρίση του, την αντίληψή του και τη διορατικότητα, καθώς προβλέπει το δυσοίωνο μέλλον του Κριτία. 4. Ο ιστορικός αφηγείται τα γεγονότα με τρόπο σαφή, ακριβή, παραστατικό και άμεσο. Η ικανότητα του συγγραφέα να ζωντανεύει με δραματική ένταση μεμονωμένες εντυπωσιακές σκηνές φτάνει σε κορυφαία επιτεύγματα όπως στην περιγραφή της βίαιης απόσπασης του Θηραμένη από το βωμό, της επίκλησης του σε θεούς και ανθρώπους, της παθητικής στάσης της βουλής και της άδικης εκτέλεσης του Θηραμένη. Χρησιμοποιεί τον παρατατικό για να δείξει την διάρκεια και την ένταση που υπάρχει στις πράξεις και στις ενέργειες. Χαρακτηριστική είναι η χρήση του ευθύ λόγου που διανθίζει τον πλάγιο προσδίδοντας ζωντάνια και αμεσότητα στο κείμενο. Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζει τα γεγονότα, η ακρίβεια και η αληθοφάνεια της αφήγησης των λόγων των προσώπων προσδίδει μια μυθιστορηματική ένταση, ενώ κερδίζει σε ιστορική αντικειμενικότητα. Μεταφέροντας κατά το δυνατόν αυτούσια τα λόγια και τις πράξεις των ηρώων του, αφήνει τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για το ήθος των προσώπων. Καταφέρνει να δώσει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να διαχειριστεί εκείνος τα ιστορούμενα και να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα για το πολιτικό κλίμα της εποχής, για τα φανερά και αφανέρωτα σημεία της προσωπικότητας των προσώπων, καθώς και για τη στάση του ανώνυμου πλήθους σε κρίσιμες στιγμές που επιλέγει την προσωπική ωφέλεια από το κοινό συμφέρον και την πίστη στις αρχές μιας ευνοούμενης κοινωνίας. α) 5. Οριστική λέγεται ἔπιε Υποτακτική λέγηται πίῃ

10 Ευκτική λέγοιτο πίοι Προστακτική λεγέσθω πιέτω β) ταῦτα: αιτιατική πτώση, πληθυντικού αριθμού, ουδέτερου γένους της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο Ενικός αριθμός Ον. τοῦτο Γεν. τούτου Δοτ. τούτῳ Αιτ. τοῦτο Κλ. Πληθυντικός αριθμός Ον. ταῦτα Γεν. τούτων Δοτ. τούτοις Αιτ. ταῦτα Κλ. 6. α) τὰ γιγνόμενα: αντικείμενο του καθορᾶν ἡσυχίαν εἶχεν: προσωπική έκφραση ὁρῶσα: αιτιολογική μετοχή Σατύρῳ: δοτική αντικειμενική από το ὁμοίους ἀποθνῄσκειν: τελικό απαρέμφατο παρεστηκότος: γενική απόλυτη β) ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογα: Δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση, εισάγεται με το ειδικό σύνδεσμο ὅτι, γιατί δηλώνει κάτι που θεωρείται αντικειμενικό, εκφέρεται με οριστική (εννοείται ἐστί), γιατί δηλώνει πραγματικό γεγονός και λειτουργεί ως επεξήγηση στην δεικτική αντωνυμία τοῦτο 7. ρυμούλκηση εἷλκε σχέση εἶχεν ρήτορας εἶπεν

11 φήμη ἔφασαν οντότης ἔστω πένθος ἔπασχε απαγωγή ἀπήγαγον ορατός ὁρῶσα συμπόσιο ἔπιε Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΟΥΚΥΔΙΔΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑΙ, ΒΙΒΛΙΟ 3, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 81 «Οἱ μὲν οὖν Πελοποννήσιοι τῆς νυκτὸς εὐθὺς κατὰ τάχος ἐκομίζοντο ἐπ οἴκου παρὰ τὴν γῆν καὶ ὑπερενεγκόντες τὸν Λευκαδίων ἰσθμὸν τάς ναῦς, ὅπως μὴ περιπλέοντες ὀφθῶσιν, ἀποκομίζονται. Κερκυραῖοι δὲ αἰσθόμενοι τάς τε Ἀττικὰς ναῦς προσπλεούσας τάς τε τῶν πολεμίων οἰχομένας, λαβόντες τούς τε Μεσσηνίους ἐς τὴν πόλιν ἤγαγον πρότερον ἔξω ὄντας, καὶ τάς ναῦς περιπλεῦσαι κελεύσαντες ἃς ἐπλήρωσαν ἐς τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα, ἐν ὅσῳ περιεκομίζοντο, τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον καὶ ἐκ τῶν νεῶν ὅσους ἔπεισαν ἐσβῆναι ἐκβιβάζοντες ἀπεχρῶντο, ἐς τὸ Ἡραιόν τε ἐλθόντες τῶν ἱκετῶν ὡς πεντήκοντα ἄνδρας δίκην ὑποσχεῖν ἔπεισαν καὶ κατέγνωσαν πάντων θάνατον. Οἱ δὲ πολλοὶ τῶν ἱκετῶν, ὅσοι οὐκ ἐπείσθησαν, ὡς ἑώρων τὰ γιγνόμενα, διέφθειρον αὐτοῦ ἐν τῷ ἱερῷ ἀλλήλους, καὶ ἐκ τῶν δένδρων τινὲς ἀπήγχοντο, οἱ δ ὡς ἕκαστοι ἐδύναντο ἀνηλοῦντο. Ἡμέρας τε ἑπτά, ἃς ἀφικόμενος ὁ Εὐρυμέδων ταῖς ἑξήκοντα ναυσὶ παρέμεινε, Κερκυραῖοι σφῶν αὐτῶν τοὺς ἐχθροὺς δοκοῦντας εἶναι ἐφόνευον, τὴν μὲν αἰτίαν ἐπιφέροντες τοῖς τὸν δῆμον καταλύουσιν, ἀπέθανον δέ τινες καὶ ἰδίας ἔχθρας ἕνεκα, καὶ ἄλλοι χρημάτων σφίσιν ὀφειλομένων ὑπὸ τῶν λαβόντων πᾶσά τε ἰδέα κατέστη θανάτου, καὶ οἷον φιλεῖ ἐν τῷ τοιούτῳ γίγνεσθαι, οὐδὲν ὅτι οὐ ξυνέβη καὶ ἔτι περαιτέρω. Καὶ γὰρ πατὴρ παῖδα ἀπέκτεινε καὶ ἀπὸ τῶν ἱερῶν ἀπεσπῶντο καὶ πρὸς αὐτοῖς ἐκτείνοντο, οἱ δέ τινες καὶ περιοικοδομηθέντες ἐν τοῦ Διονύσου τῷ ἱερῷ ἀπέθανον.» Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να καταγράψετε τις ενέργειες των δημοκρατικών Κερκυραίων μετά την αποχώρηση των Πελοποννησίων από το νησί. [Μονάδες: /20] 2. Να εντοπίσετε το σημείο της αφήγησης του Θουκυδίδη, όπου ο ιστορικός διατυπώνει έμμεσο σχόλιο για τη στάση που τήρησε ο Ευρυμέδο

12 ντας απέναντι στις εγκληματικές ενέργειες των δημοκρατικών Κερκυραίων. [Μονάδες: /20] 3. Ποιο πρόσχημα χρησιμοποίησαν οι δημοκρατικοί Κερκυραίοι για να δικαιολογήσουν τις εγκληματικές τους ενέργειες; Που έγκειται η πραγματική αιτία των πράξεων αυτών για το Θουκυδίδη; (Για την απάντησή σας να αξιοποιήσετε τα δεδομένα της εισαγωγής). [Μονάδες: /15] 4. Η βίαιη συμπεριφορά των δημοκρατικών με πρόσχημα την πολιτική αντίθεση με τους ολιγαρχικούς που περιγράφει ο Θουκυδίδης, τι πληροφορίες μας δίνει για την κοινωνική ανισότητα στην αρχαία κερκυραϊκή κοινωνία; [Μονάδες: /15] 5. α) Να γίνει χρονική αντικατάσταση στους ρηματικούς τύπους ἐκομίζοντο, ἔπεισαν και εγκλιτική αντικατάσταση στο φιλεῖ. β) Να διαγράψετε το σκέλος που περιέχει τη λαθεμένη απάντηση Γενική ενικού του ουσιαστικού πόλις είναι: πόλεος ή πόλεως; Γενική ενικού αρσενικού γένους του επιθέτου εὐθύς είναι: εὐθέος ή εὐθέως; Γενική πληθυντικού του ουσιαστικού παῖς: παιδῶν ή παίδων; σφῶν αὐτῶν: είναι αλληλοπαθητική ή αυτοπαθητική αντωνυμία; ὅ,τι: αναφορική ή αόριστη αντωνυμία; 6. Να βρείτε ποιες από τις συντακτικές παρατηρήσεις είναι σωστές. ὅπως μὴ ὀφθῶσιν: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσπλεούσας οἰχομένας: χρονικές μετοχές ἐν ὅσῳ περιεκομίζοντο: δευτερεύουσα αναφορική πρόταση τοῦ Διονύσου: γενική αντικειμενική περιοικοδομηθέντες: χρονική μετοχή 7. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τα ομόρριζα παράγωγα ή σύνθετα στη στήλη Β Α ὑπερενεγκόντες Β σταθμός

13 ὀφθῶσιν ἤγαγον ἐσβῆναι κατέγνωσαν ἀνηλοῦντο ἀπέθανον κατέστη διάγνωσις συμφέρον θνητός αυτόπτης βέβαιος καταναλωτής χορηγός Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Οι Πελοποννήσιοι αποφάσισαν να αναχωρήσουν από το νησί, όταν αντιλήφθηκαν, ότι αθηναϊκά πλοία πλησίαζαν προς ενίσχυση των δημοκρατικών Κερκυραίων. Οι δημοκρατικοί Κερκυραίοι, όταν συνειδητοποίησαν τη φυγή των εχθρών τους, προσπάθησαν να ενισχύσουν την άμυνά τους, οδηγώντας στην πόλη τους Μεσσήνιους συμμάχους και συγκεντρώνοντας το στόλο τους στο Υλλαϊκό λιμάνι. Έπειτα, οι δημοκρατικοί, αισθανόμενοι ότι έχουν τον πλήρη έλεγχο των πολιτικών εξελίξεων, προβαίνουν σε πράξεις βίας και αντεκδίκησης έναντι των πολιτικών τους αντιπάλων. Συγκεκριμένα, φονεύουν όποιους εχθρούς συνελάμβαναν καθώς έπλεαν τα πλοία στο Υλλαϊκό λιμάνι και όσους ολιγαρχικούς ήταν επιβιβασμένοι στα πλοία και αγωνίζονταν μαζί τους. Επιπλέον, καταδίκασαν σε θάνατο πενήντα ικέτες που δέκτηκαν να κριθούν σε στημένες δίκες, ενώ τους υπολοίπους που αρνήθηκαν τους οδήγησαν στην αυτοχειρία. Επιπροσθέτως, οι Κερκυραίοι εκμεταλλευόμενοι τις συνθήκες σύγχυσης και ταραχής που επικρατούσαν δεν δίστασαν να θανατώσουν ολιγαρχικούς που είχαν προσωπικές έχθρες ακόμα και οικονομικές διαφορές μαζί τους. Βέβαια, οι Κερκυραίοι δημοκράτες για να δικαιολογήσουν αυτές τις βιαιότητες ισχυρίστηκαν ότι σκοπός των πράξεών τους ήταν η προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος έναντι ένθερμων ολιγαρχικών που ήθελαν να την καταλύσουν. Η στάση αδράνειας και αδιαφορίας των Αθηναίων και συγκεκριμένα του Ευρυμέδοντα απέναντι σε αυτές τις ανέντιμες πράξεις επέτεινε τις εγκληματικές ενέργειες των δημοκρατικών Κερκυραίων, με αποτέλεσμα να καταργηθεί κάθε έννοια δικαίου και ανθρωπιάς. Επικράτησε το δίκαιο του ισχυρού, ενώ καταλύθηκε κάθε ηθική αξία. 2. Ο Θουκυδίδης παρουσιάζει στο απόσπασμα ότι οι Αθηναίοι και συγκεκριμένα ο Ευρυμέδοντας δεν προέβησαν σε καμιά ενέργεια προκειμένου να αποτρέψουν τις βιαιότητες των δημοκρατικών Κερκυραίων. Το σημείο της αφήγησης που ενυπάρχει το έμμεσο σχόλιο του Θουκυδίδη

14 είναι το εξής «Ἡμέρας τε ἑπτά, ἃς ἀφικόμενος ὁ Εὐρυμέδων ταῖς ἑξήκοντα ναυσὶ παρέμεινε, Κερκυραῖοι σφῶν αὐτῶν τοὺς ἐχθροὺς δοκοῦντας εἶναι ἐφόνευον». Συγκεκριμένα, ο ιστορικός κατηγορεί έμμεσα τον Ευρυμέδοντα ότι, ενώ μπορούσε να αποτρέψει τις φρικαλεότητες των δημοκρατικών Κερκυραίων, δεν το έκανε. Του επιρρίπτει ευθύνες για την αδράνεια και την αδιαφορία του και το θεωρεί συνυπεύθυνο και συνένοχο. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός ότι ο Θουκυδίδης δεν αναφέρεται καθόλου για το ρόλο του Νικόστρατου στα γεγονότα αυτά. Επικρίνεται μόνο η στάση του Ευρυμέδοντα, καταδεικνύοντας την ανικανότητα και την αναποτελεσματικότητά του έναντι κρίσιμων καταστάσεων, ενώ παράλληλα τονίζεται έμμεσα η διπλωματική ευστροφία και η μετριοπαθή στάση του Νικόστρατου που προσπαθούσε πάντα να συμφιλιώσει τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές. 3. Οι δημοκρατικοί Κερκυραίοι, μετά την αναχώρηση των Πελοποννησίων, νιώθοντας ότι έχουν τον έλεγχο των πολιτικών εξελίξεων, προβαίνουν σε πράξεις βίας και εγκληματικότητας σε βάρος των ολιγαρχικών. Οι Κερκυραίοι προσπαθούν να δικαιολογήσουν τις αποτρόπαιες πράξεις τους με τον ισχυρισμό ότι πραγματικός τους στόχος είναι η προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος που κινδυνεύει από τους ολιγαρχικούς. Θεωρούν τους εαυτούς τους ενσυνείδητους πολίτες που τους ενδιαφέρει το γενικό καλό του νησιού και έχουν ηθικό χρέος να διαφυλάξουν την πολιτική αρμονία. Στον αντίποδα της φαινομενικής αιτίας ο Θουκυδίδης θέτει το δικό του προβληματισμό. Ο Θουκυδίδης προσπαθεί να είναι αντικειμενικός και να αναζητεί την αλήθεια, να αποκαλύπτει τα πραγματικά αίτια και να τα διαφοροποιεί από τις αφορμές. Ο Θουκυδίδης θεωρεί ότι η πραγματική αιτία που οι δημοκρατικοί προσπαθούσαν να αφανίσουν τους ολιγαρχικούς είναι η επιθυμία της εξουσίας που εδράζεται στην πλεονεξία και στη φιλοδοξία της ανθρώπινης φύσης. Οι άνθρωποι προκειμένου να διατηρήσουν την εξουσία τους δεν διστάζουν να καταλύσουν κάθε έννοια δικαίου και να παραβιάζουν κάθε ανθρώπινο δικαίωμα. Το συμφέρον, η απληστία, η αναζήτηση του κέρδους και της δύναμης είναι σύμφυτα στον άνθρωπο και τον ωθούν να εκδηλώνεται με το ίδιο πάντα παράλογο τρόπο, όταν οι συνθήκες το ευνοούν. Ο Θουκυδίδης θεωρεί ότι η φύση των ανθρώπων δεν αλλάζει, ότι οι ανθρωποι όταν βρεθούν σε αδιέξοδες και πιεστικές συγκυρίες εξαγριώνονται, παραλογίζονται και αποκτηνώνονται. Η ιστορική αφήγηση του Θουκυδίδη στο συγκεκριμένο απόσπασμα έχει ξεκάθαρα αντιπολεμικό χαρακτήρα. Ο ιστορικός αποδεικνύει ότι με την αφήγηση του Πελοποννησιακού πολέμου δεν αποσκοπεί στο να διασώσει απλώς την ιστορική μνήμη ενός τριαντακονταετούς πολέμου μεταξύ της Πελοποννησιακής και Αθηναϊκής συμμαχίας, αλλά να καταδείξει τη δομή της ψυχοσύνθεσης του ανθρώπου ως άτομο

15 και ως ομάδα στις ακραίες εκδηλώσεις της πολεμικής σύρραξης. Όπως επιβεβαιώνει η ανθρώπινη ιστορία στο πέρασμα των αιώνων οι ανθρωποι σε κάθε περίπτωση αλλοτριώνονται από την αγριότητα του πολέμου, ξεχνούν τα πολιτιστικά στοιχεία που τους διαφοροποιούν από τη ζωώδη φύση. Η ανθρώπινη κοινωνία πιστοποιείται πως νοσεί από τα βίαια ένστικτα που υπάρχουν στην ανθρώπινη φύση, παρά τις προσπάθειες να νικήσει ο άνθρωπος την σκοτεινή του πλευρά. Ο πόλεμος λειτουργεί ως το κατάλληλο πλαίσιο και η αφορμή για να επιμολύνει κάθε λογική αντίσταση και κάθε αίσθηση δικαιοσύνης. 4. Η αρχαία Κερκυραϊκή κοινωνία κατά το Θουκυδίδη μαστίζεται από μια υπόκωφη ταξική σύγκρουση. Πριν παρατηρηθεί η ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ ολιγαρχικών και δημοκρατικών είναι φανερό πως ενυπήρχε η βάση της εμφύλιας διαμάχης. Οι ολιγαρχικοί εκ των πραγμάτων είχαν συγκεντρώσει τον πλούτο στα χέρια τους, που ήταν ταυτόσημος και με την κατοχή πολιτικών θέσεων και αξιωμάτων. Επομένως, οι δημοκρατικοί ως παράταξη ήταν στελεχωμένοι από τους φτωχότερους και κατ επέκταση πολιτικά και κοινωνικά παραμερισμένους πολίτες. Η αντιπαράθεση αυτή και η διχόνοια που υπόβοσκε στις αντίπαλες παρατάξεις επιτεινόταν και από τα συνεχώς μεγεθυμένα χρέη των δημοκρατικών στους ολιγαρχικούς. Οι πλούσιοι, δηλαδή, εκμεταλλεύονταν την ανέχεια των φτωχότερων και τους δάνειζαν χρήματα, με τα οποία υποθηκευόταν αδιάλειπτα η περιουσία και το μέλλον των αδύναμων οικονομικά στους ισχυρούς ολιγαρχικούς. Αυτή η εξάρτηση εξηγεί και το μένος και τη λυσσαλέα βιαιότητα των δημοκρατικών, όταν δόθηκε η αφορμή της πολιτικής συγκυρίας. Οι χρόνιες παθογένειες της κοινωνικής ανισότητας και η συσσωρευμένη καταπίεση των αδυνάμων τάξεων εκφράστηκαν κάτω από το πρόσχημα της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ο Θουκυδίδης προσπαθώντας να αναγνώσει τα πραγματικά αίτια του πολέμου εμβαθύνει όχι μόνο στην ανθρώπινη ψυχολογία αλλά και στην κοινωνική δυσαρμονία των πόλεων κρατών της εποχής του. Σε τελική ανάλυση, ο πόλεμος αυτός επί της ουσίας δεν ήταν μόνο ιδεολογικός και πολιτειακός αλλά στην πραγματικότητα κοινωνικός και ταξικός. 5. α) Ενεστώτας κομίζονται πείθουσι Παρατατικός ἐκομίζοντο ἔπειθον Μέλλοντας κομιοῦνται πείσουσι κομισθήσονται Αόριστος ἐκομίσαντο ἐκομίσθησαν ἔπεισαν

16 Παρακείμενος κεκομισμένοι εἰσί πεπείκασι Υπερσυντέλικος κεκομισμένοι ἐπεπείκεσαν ἦσαν Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική φιλεῖ φιλῇ φιλοῖ / φιλοίη φιλείτω β) Γενική ενικού του ουσιαστικού πόλις είναι: πόλεως Γενική ενικού αρσενικού γένους του επιθέτου εὐθύς είναι : εὐθέος Γενική πληθυντικού του ουσιαστικού παῖς: παίδων σφῶν αὐτῶν: είναι αυτοπαθητική αντωνυμία ὅ,τι: αναφορική αντωνυμία ὅπως μὴ ὀφθῶσιν: δευτερεύουσα τελική πρόταση προσπλεούσας οἰχομένας: κατηγορηματικές μετοχές ἐν ὅσῳ περιεκομίζοντο: δευτερεύουσα χρονική πρόταση τοῦ Διονύσου: γενική κτητική περιοικοδομηθέντες: χρονική μετοχή ὑπερενεγκόντες συμφέρον ὀφθῶσιν αυτόπτης ἤγαγον χορηγός ἐσβῆναι βέβαιος κατέγνωσαν διάγνωσις ἀνηλοῦντο καταναλωτής ἀπέθανον θνητός κατέστη σταθμός