Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΝΕΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΧΑΙΑ

Transcript

1 Α ΛΥΚΕΙΟΥ Τρίτη 13 Μαΐου 2014 ΝΕΟ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΧΑΙΑ Επιμέλεια: Φροντιστήρια «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ» ΑΡΧΑΙΑ Διδαγμένο κείμενο Θουκυδίδης Βιβλίο 3. Κεφ Κερκυραῖοι δὲ αἰσθόμενοι τάς τε Ἀττικὰς ναῦς προσπλεούσας τάς τε τῶν πολεμίων οἰχομένας, λαβόντες τούς τε Μεσσηνίους ἐς τὴν πόλιν ἤγαγον πρότερον ἔξω ὄντας, καὶ τὰς ναῦς περιπλεῦσαι κελεύσαντες ἃς ἐπλήρωσαν ἐς τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα, ἐν ὅσῳ περιεκομίζοντο, τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον καὶ ἐκ τῶν νεῶν ὅσους ἔπεισαν ἐσβῆναι ἐκβιβάζοντες ἀπεχρῶντο, ἐς τὸ Ἥραιόν τε ἐλθόντες τῶν ἱκετῶν ὡς πεντήκοντα ἄνδρας δίκην ὑποσχεῖν ἔπεισαν καὶ κατέγνωσαν πάντων θάνατον. [3.81.3] οἱ δὲ πολλοὶ τῶν ἱκετῶν, ὅσοι οὐκ ἐπείσθησαν, ὡς ἑώρων τὰ γιγνόμενα, διέφθειρον αὐτοῦ ἐν τῷ ἱερῷ ἀλλήλους, καὶ ἐκ τῶν δένδρων τινὲς ἀπήγχοντο, οἱ δ ὡς ἕκαστοι ἐδύναντο ἀνηλοῦντο. [3.81.4] Ἡμέρας τε ἑπτά, ἃς ἀφικόμενος ὁ Εὐρυμέδων ταῖς ἑξήκοντα ναυσὶ παρέμεινε, Κερκυραῖοι σφῶν αὐτῶν τοὺς ἐχθροὺς δοκοῦντας εἶναι ἐφόνευον, τὴν μὲν αἰτίαν ἐπιφέροντες τοῖς τὸν δῆμον καταλύουσιν, ἀπέθανον δέ τινες καὶ ἰδίας ἔχθρας ἕνεκα, καὶ ἄλλοι χρημάτων σφίσιν ὀφειλομένων ὑπὸ τῶν λαβόντων [3.81.5] πᾶσά τε ἰδέα κατέστη θανάτου, καὶ οἷον φιλεῖ ἐν τῷ τοιούτῳ γίγνεσθαι, οὐδὲν ὅτι οὐ ξυνέβη καὶ ἔτι περαιτέρω. Καὶ γὰρ πατὴρ παῖδα ἀπέκτεινε καὶ ἀπὸ τῶν ἱερῶν ἀπεσπῶντο καὶ πρὸς αὐτοῖς ἐκτείνοντο, οἱ δέ τινες καὶ περιοικοδομηθέντες ἐν τοῦ Διονύσου τῷ ἱερῷ

2 ἀπέθανον. Βιβλίο 3. Κεφάλαιο [4] Για να δικαιολογούν τις πράξεις τους άλλαζαν ακόμα και την σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στο κόμμα, η προσωπική διστακτικότητα θεωρήθηκε δειλία που κρύβεται πίσω από εύλογες προφάσεις και η σωφροσύνη προσωπίδα της ανανδρείας. Η παραφορά θεωρήθηκε ανδρική αρετή, ενώ η τάση να εξετάζονται προσεκτικά όλες οι όψεις ενός ζητήματος θεωρήθηκε πρόφαση για υπεκφυγή. [5] Όποιος ήταν έξαλλος γινόταν ακουστός, ενώ όποιος έφερνε αντιρρήσεις γινόταν ύποπτος. Όποιον επινοούσε κανένα τέχνασμα και πετύχαινε, τον θεωρούσαν σπουδαίο, κι όποιον υποψιαζόταν σύγκαιρα και φανέρωνε τα σχέδια του αντιπάλου, τον θεωρούσαν ακόμα πιο σπουδαίο. Ενώ όποιος ήταν αρκετά προνοητικός, ώστε να μην χρειαστούν τέτοια μέσα, θεωρούσαν ότι διαλύει το κόμμα και ότι είναι τρομοκρατημένος από την αντίπαλη παράταξη. Με μια λέξη, όποιος πρόφταινε να κάνει κακό πριν από άλλον, ήταν άξιος επαίνου, καθώς κ' εκείνος που παρακινούσε στο κακό όποιον δεν είχε σκεφτεί να το κάνει. 1. Να μεταφραστεί το απόσπασμα: «Κερκυραῖοι δὲ αἰσθόμενοι οἱ δ ὡς ἕκαστοι ἐδύναντο ἀνηλοῦντο.» Μονάδες «οἱ δὲ πολλοὶ τῶν ἱκετῶν,...ἐδύναντο ἀνηλοῦντο». Με βάση το παραπάνω απόσπασμα να αναφέρετε τις ενέργειες των ολιγαρχικών ικετών, μετά τις ακρότητες των Κερκυραίων δημοκρατικών. Πώς μεταφέρει ο Θουκυδίδης το κλίμα απόγνωσης; Να αιτιολογήσετε και να κρίνετε τις πράξεις τους. 3. «πᾶσά τε ἰδέα κατέστη...τῷ ἱερῷ ἀπέθανον». Στο απόσπασμα αυτό ο Θουκυδίδης περιγράφει εικόνες που είναι συνήθεις σε συνθήκες εμφύλιου σπαραγμού. Να τις καταγράψετε και να σχολιάσετε το ύφος του ιστορικού. Ποιους σκοπούς κατά τη γνώμη σας πετυχαίνει με τη συσσωρευτική περιγραφή των φόνων; 4. Ο Θουκυδίδης αναφέρεται στην αλλοίωση του νοήματος των λέξεων

3 ως μια από τις ολέθριες συνέπειες του εμφύλιου πολέμου. Πως πιστεύετε ότι αυτό οδήγησε στην ανατροπή της κλίμακας των ανθρώπινων αξιών; 5. Ποιον προβάλλει ο Θουκυδίδης στο έργο του ως πρότυπο ηγέτη; 6. α)να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται: τὴν πόλιν: κλητική ενικού και δοτική πληθυντικού τῶν ἐχθρῶν : γενική ενικού πάντων: δοτική πληθυντικού του αρσενικού γένους και αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους ταῖς ναυσὶ: ίδια πτώση στον άλλο αριθμό ἃς: γενική ενικού του θηλυκού γένους και αιτιατική ενικού του αρσενικού γένους ὅσοι: ίδια πτώση στον άλλο αριθμό πατὴρ: δοτική ενικού και δοτική πληθυντικού παῖδα: γενική πληθυντικού ἄλλοι: αιτιατική ενικού του αρσενικού γένους τῶν ἱκετῶν: γενική ενικού β) κελεύσαντες: β' ενικό πρόσωπο, οριστικής παρακειμένου, ενεργητική φωνή ἤγαγον: β' ενικό πρόσωπο ευκτικής, στο χρόνο και στη φωνή που βρίσκεται καταλύουσιν: γ' ενικό πρόσωπο, ευκτικής αορίστου μέσης φωνής λάβοιεν: β' ενικό πρόσωπο προστακτικής, στον ίδιο χρόνο ἐπείσθησαν: γ ενικό πρόσωπο, του ίδιου χρόνου περιεκομίζοντο: α' ενικό πρόσωπο, οριστικής παρακειμένου, μέσης φωνής εἶναι : ο ίδιος τύπος, στον μέλλοντα 7. α) Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις: οἰχομένας: είναι...στο... περιπλεῦσαι: είναι...στο... τῶν ἐχθρῶν : είναι...από... θάνατον: είναι...στο...

4 ἡμέρας: είναι... ναυσὶ: είναι...στο... παῖδα: είναι...στο... ἐν τῷ ἱερῷ: είναι...στο... β) Να εντοπίσετε τον υποθετικό λόγο στο απόσπασμα και να αναγνωρίσετε το είδος του: «τῶν ἐχθρῶν εἴ τινα λάβοιεν, ἀπέκτεινον». 8. Για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις να εντοπίσετε τις ετυμολογικά συγγενείς από το κείμενο: αίσθηση, λαβή, πειθώ, δικηγόρος, γνώση, ικεσία, όραση, γενέθλια, ημερομηνία, φορά.

5 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Οι Κερκυραίοι εξάλλου, όταν κατάλαβαν ότι τα αθηναϊκά πλοία πλησίαζαν και ότι τα εχθρικά είχαν φύγει, αφού πήραν, οδήγησαν στην πόλη τους Μεσσήνιους, που μέχρι τότε βρίσκονταν έξω και αφού έδωσαν εντολή στα πλοία που είχαν εξοπλίσει, να πλεύσουν γύρω γύρω στο Υλλαϊκό λιμάνι, καθώς περιφέρονταν, αν έπιαναν κάποιον αντίπαλό τους, τον σκότωναν και αφού αποβίβαζαν από τα πλοία όσους είχαν πείσει να επιβιβαστούν τους σκότωσαν, ακόμα αφού πήγαν στο Ηραίο έπεισαν πενήντα περίπου ικέτες να δεχτούν να δικαστούν και όλους τους καταδίκασαν σε θάνατο. Οι περισσότεροι ωστόσο από τους ικέτες, όσοι δεν είχαν πειστεί, καθώς έβλεπαν αυτά που γίνονταν, σκότωναν ο ένας τον άλλο εκεί μέσα στο ναό και μερικοί απαγχονίζονταν από τα δέντρα, ενώ άλλοι έδιναν τέλος στη ζωή τους όπως ο καθένας μπορούσε. 2. Ο Θουκυδίδης, αφού περιέγραψε με λακωνική ακρίβεια τη σκληρή και ανέντιμη συμπεριφορά των δημοκρατικών, οι οποίοι δεν δίστασαν να εξοντώσουν ακόμα και όσους ολιγαρχικούς συνέπραξαν μαζί τους για τη σωτηρία της πατρίδας, περνά στην καταγραφή των αντιδράσεων των ολιγαρχικών. Οι ολιγαρχικοί ικέτες του Ηραίου, που οικειοθελώς εγκατέλειψαν την προστασία του ιερού, καταδικάστηκαν σε θάνατο. Οι περισσότεροι από τους ικέτες, για να μην πέσουν στα χέρια των δημοκρατικών, προτίμησαν είτε να σκοτώσουν ο ένας τον άλλο είτε να αυτοκτονήσουν. Άλλοι πάλι ικέτες απομακρύνονταν με τη βία από τα ιερά και φονεύονταν μπροστά σ αυτά, και άλλοι κλεισμένοι στο ιερό του Διονύσου πέθαναν από την πείνα. Ο Θουκυδίδης χρησιμοποιώντας τρία ρήματα που δηλώνουν θάνατο (διέφθειρον, ἀπήγχοντο, ἀνηλοῦντο) μεταδίδει το κλίμα απόγνωσης των ολιγαρχικών και δημιουργεί συγχρόνως μία από τις πιο «σκληρές», έντονες και τραγικές εικόνες του έργου. Καταφέρνει έτσι, να αποτυπώσει παραστατικά την κατάλυση κάθε ιδέας ελευθερίας, δικαιοσύνης και αξιοπρέπειας από τους δημοκρατικούς, αλλά και ταυτόχρονα να σκιαγραφήσει τους απελπισμένους ολιγαρχικούς. Αξιολογώντας τις πράξεις των ολιγαρχικών αντιλαμβανόμαστε

6 τον τρόπο που σκέφτονταν φτάνοντας σε απόγνωση. Θεωρούσαν πως, αφού αυτοί που υποβλήθηκαν σε δίκη, θανατώθηκαν και κανείς δε διασώθηκε, πολύ περισσότερο δεν πρόκειται να σωθούν αυτοί που αρνήθηκαν να δικαστούν. Έτσι, προτίμησαν να θανατωθούν μόνοι τους παρά να πέσουν στα χέρια των αντιπάλων τους, πράγμα που θα ήταν πιο επώδυνο και εξευτελιστικό. 3. Ο Θουκυδίδης περιγράφοντας όσα συνέβησαν στην Κέρκυρα θεωρεί ότι αποτελούν συνήθη φαινόμενα που παρατηρούνται πάντοτε σε συνθήκες εμφύλιου σπαραγμού. Πράγματι, στη διάρκεια εμφύλιας διαμάχης διασαλεύεται η φυσική τάξη των πραγμάτων, καθώς ακόμα και η πατρική αγάπη και στοργή προς τα παιδιά αντικαθίσταται από πράξεις ωμότητας. Κάθε έννοια ηθικής, δικαιοσύνης, γραπτού ή άγραφου νόμου αλλά και ανθρωπιάς καταλύεται. Παραβιάζεται ακόμα και ο άγραφος ηθικός νόμος που θεωρεί τους ικέτες πρόσωπα ιερά και απαραβίαστα. Εύστοχα, λοιπόν, τα Κερκυραϊκά χαρακτηρίστηκαν ως παθολογία του εμφυλίου πολέμου, καθώς ο ιστορικός μετά την περιγραφή των ωμοτήτων και βιαιοτήτων ανάγεται σε γενικές εκτιμήσεις και παρατηρήσεις για τις φοβερές συνέπειες των εμφύλιων πολέμων. Υποστηρίζεται λοιπόν, πως ακόμα και η πιο ευγενική φύση και η πιο ευγενική σκέψη συνταράσσεται, εξαγριώνεται και υποτάσσει κάθε ιδανικό στο ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Ο άνθρωπος παραδίνεται στα ζωώδη ένστικτά του και προβαίνει σε ενέργειες που ξεπερνούν κάθε όριο και καταλύουν κάθε έννοια στοιχειώδους αξιοπρέπειας και ανθρωπισμού. Όταν ο πατέρας φτάνει στο σημείο να σκοτώσει το παιδί του, οποιοδήποτε σχόλιο είναι περιττό. 4. Ο πόλεμος οδηγεί τους ανθρώπους σε ενέργειες απάνθρωπες, αχαρακτήριστες και αδικαιολόγητες. Για να μπορέσουν να δικαιολογήσουν όλο αυτό τον παραλογισμό, οδηγούνται σε αποφάσεις με απρόβλεπτες συνέπειες. Μια απ αυτές είναι η αλλοίωση του νοήματος των λέξεων. Οι άνθρωποι λοιπόν, οδηγούνται σε τέτοια ψυχολογική κατάσταση ανατρέποντας την κλίμακα των ανθρώπινων αξιών με τέτοιο τρόπο, ώστε ό,τι σε ειρηνική περίοδο θεωρείται αξία και αρετή, στην εμπόλεμη κατάσταση το ίδιο να παρουσιάζεται ως

7 μειονέκτημα και ελάττωμα. Για παράδειγμα το θράσος θεωρείται ανδρεία, η φιλειρηνικότητα, η σωφροσύνη και η μετριοπάθεια ως εύσχημη δειλία, η παρρησία ως εναντίωση και εχθρότητα, η δολοπλοκία και μηχανορραφία ως εξυπνάδα και η εντιμότητα ως αφέλεια. Πράγματι, λοιπόν, οι λέξεις έχασαν το νόημά τους, οι ανθρώπινες αξίες κλονίστηκαν και το κοινωνικοπολιτικό οικοδόμημα κατέρρευσε, καθώς η συμπεριφορά των ανθρώπων αλλοιώθηκε και η κοινωνική ζωή έχασε τη συνοχή και τη σταθερότητά της. Ο πόλεμος, κατά συνέπεια, μας διδάσκει ο ιστορικός ότι ανατρέπει κάθε παραδεδομένη αξία, ώστε οι άνθρωποι να μην σκέφτονται ορθά, να εξεγείρονται με τα βίαια ένστικτά τους, και να θεωρούν ως σοβαρά ελαττώματα συμπεριφορές που πριν από τον εμφύλιο θεωρούνταν αρετές. 5. Σχολικό βιβλίο σελίδα 21. Το έργο του-ενδιαφέροντα και ιδέες-το πρότυπο του ηγέτη. «Το πρότυπο του ηγέτη το ενσαρκώνει ο Περικλής το να ελέγχει κανείς στρατιωτικά τις θαλάσσιες συγκοινωνίες». 6. α) ὦ πόλι-ταῖς πόλεσι, τοῦ ἐχθροῦ, πᾶσι-πάσας, τῇ νηί, ἧς-ὅν, ὅσος, πατρί-πατράσι, παίδων, ἄλλον, τοῦ ἱκέτου β) κεκέλευκας, ἀγάγοις, καταλύσαιτο, λαβέ, ἐπείσθη, περικεκόμισμαι, ἔσεσθαι 7) οἰχομένας: είναι κατηγορηματική μετοχή που αναφέρεται στο τὰς τε τῶν πολεμίων και εξαρτάται από το αἰσθόμενοι περιπλεῦσαι: είναι τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στη μετοχή κελεύσαντες τῶν ἐχθρῶν: είναι ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική διαιρετική στο τινα θάνατον: είναι άμεσο αντικείμενο στο κατέγνωσαν ἡμέρας: είναι αιτιατική που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο παρέμεινε ναυσί: είναι δοτική που λειτουργεί ως επιρρηματικός προσδιορισμός της συνοδείας στο παρέμεινε παῖδα: είναι αντικείμενο στο ἀπέκτεινε

8 ἐν τῷ ἱερῷ: είναι εμπρόθετος επιρρηματικός δηλώνει στάση σε τόπο στο ἀπέθανον προσδιορισμός που β) Υπόθεση: εἰ λάβοιεν (ευκτική επαναληπτική) Απόδοση: ἀπέκτεινον (οριστική Παρατατικού) Δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν. 8) αίσθηση: αἰσθόμενοι λαβή: λαβόντες πειθώ: ἔπεισαν δικηγόρος: δίκην γνώση: κατέγνωσαν ικεσία: ἱκετῶν όραση: ἑώρων γενέθλια: γιγνόμενα ημερομηνία: ἡμέρας φορά: ἐπιφέροντες ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΗΘΗΚΕ Ο ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ «ΟΜΟΚΕΝΤΡΟ» ΦΛΩΡΟΠΟΥΛΟΥ