Ορθές πρακτικές για την έξοδο από το χρέος στον τομέα της ενέργειας

Transcript

1 Ορθές πρακτικές για την έξοδο από το χρέος στον τομέα της ενέργειας Εφαρμογή των πολιτικών για την ενεργειακή απόδοση σε κράτη-μέλη της ΕΕ Με την υποστήριξη του*

2 Πληροφορίες έκδοσης Φυλλάδιο που παρουσιάστηκε από το έργο παρακολούθησης (Παρατηρητήριο Ενεργειακής Απόδοσης) Συντονισμός από το EUFORES a.i.s.b.l. Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Renewable Energy House Rue d Arlon B-1040 Brussels, Belgium Dr. Jan Geiss Lucia Bezáková Με βάση τον έλεγχο και την εις βάθος ανάλυση των Εθνικών Σχεδίων Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση (ΕΣΔΑ) καθώς και τις έρευνες και συνεντεύξεις των εμπειρογνωμόνων ενεργειακής απόδοσης Wuppertal Institute GmbH Dr. Ralf Schüle Thomas Madry Vera Aydin Jonas Fischer Jan Kaselofsky Thorsten Koska Carolin Schäfer-Sparenberg Lena Tholen Ecofys Germany GmbH Daniel Becker Nikolas Bader Doris Johnsen Με τη συνεισφορά των Christiane Egger (O.Ö. Energiesparverband) Reinhold Priewasser (Πανεπιστήμιο του Linz) Michaela Kloiber (Πανεπιστήμιο του Linz) Lucia Bezáková (EUFORES) Nils Borg (eceee) Dominique Bourges (FEDARENE) Peter Schilken (Energy Cities) Βρυξέλλες, Βούπερταλ, Κολωνία, Βερολίνο, Linz, Φεβρουάριος 2013 *Η αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόμενο του παρόντος φυλλαδίου βαρύνει τους συγγραφείς. Δεν αντιπροσωπεύει κατ ανάγκη τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ούτε ο ΕΟΕΕ ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρουν ευθύνη για οποιαδήποτε ενδεχόμενη χρήση των πληροφοριών που περιέχονται στο παρόν. Πηγή, σελίδα 1: creativ collection/ccvision Γραφικά: 2

3 Πρόλογος Πολλοί Ευρωπαίοι δεν έχουν αναγνωρίσει ακόμη πλήρως τη σημασία της ενεργειακής απόδοσης. Ωστόσο, μαζί με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ενεργειακή απόδοση αφορά ταυτόχρονα τρία βασικά θέματα πολιτικής: την προστασία του κλίματος, την ενεργειακή ασφάλεια και τις ευκαιρίες της τεχνολογικής υπεροχής για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Claude Turmes Πρόεδρος του EUFORES Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Fiona Hall Αντιπρόεδρος του EUFORES Μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Anni Podimata Αντιπρόεδρος του EUFORES Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Η γνώση, η καινοτομία και η βιωσιμότητα αποτελούν βασικά στοιχεία της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τον 21ο αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ είναι αποφασισμένη να δημιουργήσει μια αποδοτική χρήση των πόρων της Ευρώπης με την αυξημένη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, έναν εκσυγχρονισμένο τομέα μεταφορών, ενεργειακά αποδοτικά κτίρια και προϊόντα, και πράσινη τεχνολογία. Στο έγγραφο «Ευρώπη 2020: Ευρωπαϊκή στρατηγική για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναθέσει σαφή ρόλο σε έναν βιώσιμο ενεργειακό τομέα. Η Επιτροπή εκτιμά ότι η επίτευξη του στόχου του 20% για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έως το 2020 θα δημιουργήσει περίπου νέες θέσεις εργασίας και, σε συνδυασμό με τον στόχο του 20% για την ενεργειακή απόδοση, παραπάνω από 1 εκατομμύριο νέες θέσεις εργασίας. Το έργο του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης δημιουργήθηκε για να υποστηρίξει τη διαδικασία εφαρμογής της οδηγίας για τις ενεργειακές υπηρεσίες που απαιτεί από τα κράτη μέλη της ΕΕ να παρουσιάσουν τα Εθνικά Σχέδια Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα προς τα συνεκτικά πακέτα μέτρων για την ενεργειακή απόδοση στα κράτη μέλη. Ωστόσο, η οδηγία για τις ενεργειακές υπηρεσίες παρουσίασε κάποια εμφανή διαρθρωτικά ελαττώματα, όπως η έλλειψη μιας κοινής μεθοδολογίας για τον υπολογισμό ή ενός προτύπου αναφοράς, καθώς και η έλλειψη ενός φιλόδοξου στόχου εξοικονόμησης ενέργειας. Ως εκ τούτου, υιοθετήθηκε μια νέα οδηγία - η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση - το 2012, η οποία υποχρεώνει τα κράτη μέλη με δεσμευτικά μέτρα. Το έργο του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης ακολούθησε την εφαρμογή των δύο πρώτων σχεδίων δράσης που εκδόθηκαν από κράτη μέλη της ΕΕ και συλλέχθηκαν πολύτιμες πληροφορίες της αγοράς σχετικά με την εφαρμογή των πολιτικών ενεργειακής απόδοσης μέσω ερευνών και ανάλυσης από κάτω προς τα πάνω. Τώρα, πρέπει να μελετήσουμε τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την εφαρμογή της οδηγίας για τις ενεργειακές υπηρεσίες και να τα υλοποιήσουμε στην εφαρμογή της νέας οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση. 3

4 Το έργο του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης Το έργο του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης (EEW), που τίθεται σε ισχύ από τον Σεπτέμβριο 2010 έως τον Αύγουστο 2013, έχει ως στόχο να διευκολύνει την εφαρμογή της οδηγίας για τις ενεργειακές υπηρεσίες και της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση. Υπάρχουν τρία κύρια στοιχεία του έργου: Ενεργοποίηση και διαβούλευση των βασικών δικτύων (εθνικοί και Ευρωπαίοι βουλευτές, δημόσιοι υπάλληλοι, περιφερειακά και τοπικά δίκτυα, δήμαρχοι, εμπειρογνώμονες, σύλλογοι, βιομηχανία κ.λπ.), Αύξηση των γνώσεων μέσω ερευνών, ερωτηματολογίων και ελέγχου πολιτικής, Δραστηριότητες διάδοσης (π.χ. ενημερώσεις, συνέδρια, ενημερωτικά φυλλάδια). Πολλές οργανώσεις από διαφορετικά υπόβαθρα - οργανισμοί δικτύωσης (EUFORES, eceee, FEDARENE, Energy Cities), ιδρύματα εφαρμοσμένης έρευνας (Wuppertal Institute, Ecofys) και φορείς εφαρμογής της πολιτικής (Upper Austrian Energy Agency) - συνεργάζονται για την προώθηση αυτών των στόχων. Οι βασικοί πυλώνες του έργου αποτελούν μια αξιολόγηση των δεύτερων Εθνικών Σχεδίων Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (παραδόθηκαν το 2011), μιας μελέτης εμπειρογνωμόνων και εις βάθος συνεντεύξεων με εμπειρογνώμονες από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ. Οι στόχοι αυτών των επιχειρήσεων έγκεινται στην επισήμανση των δυνατών και αδύνατων σημείων των υφιστάμενων εθνικών πολιτικών ενεργειακής απόδοσης, για τον προσδιορισμό των κενών στην πολιτική και την εφαρμογή και την ανακάλυψη ευκαιριών για περαιτέρω δράση. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το έργο και τους στόχους του, καθώς και για όλους τους φορείς που συμμετέχουν στο έργο στον ιστότοπο του EEW (www. energy-efficiency-watch.org). Το παρόν φυλλάδιο παρουσιάζει τα αποτελέσματα των δύο κύριων δραστηριοτήτων του έργου EEW: Έλεγχος των εθνικών σχεδίων δράσης ενεργειακής απόδοσης (ΣΔΕΑ) Εμπειρογνώμονες από την Ecofys και το Wuppertal Institute ανέλυσαν το συνολικό πλαίσιο διακυβέρνησης των κρατών μελών για την ενεργειακή απόδοση και τις πολιτικές τους για τους διάφορους τομείς (δημόσιο, μεταφορές, κτίρια, συσκευές, βιομηχανία και τριτογενείς τομείς). Η ποιότητα των εθνικών πακέτων μέτρων αξιολογήθηκε έναντι ενός «βέλτιστου» πακέτου μέτρων με βάση τομεακές βέλτιστες πρακτικές. Έρευνα εμπειρογνωμόνων του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης Ποσοτική έρευνα κατά τη διάρκεια του έτους 2011 (655 συμπληρωμένα ερωτηματολόγια). Διεξήχθησαν εις βάθος συνεντεύξεις μεταξύ Απριλίου και Σεπτεμβρίου 2012 με τουλάχιστον 3 εμπειρογνώμονες ανά κράτος μέλος. 4

5 Πηγή: PhotoDisc Ενεργειακή απόδοση: Αντιμετώπιση πολλών προκλήσεων ταυτόχρονα Η ενεργειακή απόδοση αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για την ταυτόχρονη αντιμετώπιση πολλών βασικών ευρωπαϊκών προκλήσεων του 21ου αιώνα. Η ενεργειακή απόδοση αποτελεί ένα μέσο για Τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, Την ενεργοποίηση ασφαλούς ενεργειακού εφοδιασμού, χωρίς την στήριξη στις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, Τη διατήρηση του κόστους της ενέργειας υπό έλεγχο για τα ιδιωτικά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, Τη μετατροπή σε προμηθευτή της τεχνολογίας σε ολόκληρο τον κόσμο, κατά την εξαγωγή αποδοτικών τεχνολογιών. Οι τεχνολογικές επιλογές και η αλλαγή της συμπεριφοράς επιτρέπουν σημαντική μείωση της πρωταρχικής και τελικής ζήτησης ενέργειας έως το Το ινστιτούτο Fraunhofer ISI υπολογίζει ότι - σε σύγκριση με τα σενάρια αναφοράς - 67 τοις εκατό της πρωταρχικής ζήτησης ενέργειας μπορεί να μειωθεί έως το Το ινστιτούτο Fraunhofer ISI εκτιμά, επίσης, ότι το 92 τοις εκατό της δυνατότητας εξοικονόμησης είναι αποδοτικό από πλευράς κόστους, δηλ. λαμβάνοντας υπόψη το κόστος του κύκλου ζωής, σχεδόν κάθε ενεργειακά αποδοτική επιλογή εξοικονομεί περισσότερο από ό,τι κοστίζει. Με βάση τα ευρήματα αυτής της μελέτης, η οικονομική αξία του συνόλου των πιθανών εξοικονομήσεων στα ποσά του 2050 ανέρχεται σε παραπάνω από 500 δις ευρώ, όπως υπολογίστηκε το Τομεακές δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας που οφείλονται στην ενεργειακή απόδοση. Πηγή: Fraunhofer-ISI (2012) Συμβολή των μέτρων ενεργειακής απόδοσης στην προστασία του κλίματος εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2050 Mtoe Primary energy Εξοικονόμηση μετατροπής Δυνατότητα εξοικονόμησης ΜΤ Δυνατότητα εξοικονόμησης ΒΙΟΜ Δυνατότητα εξοικονόμησης ΤΤ Δυνατότητα εξοικονόμησης ΝΚ Μεταφορές Βιομηχανία Τριτογενής τομέας Νοικοκυριά 5

6 Πηγή: Rainer Sturm/pixelio.de Ενεργειακή απόδοση: Η οδός που δεν προτιμήθηκε Το 2012, η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση (ΕΕΔ, 2012/27/ ΕΕ) εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Ως τροποποίηση της οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες (ESD, 2006/32/ΕΚ), η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο του 2006, η EED αποτελεί ένα βήμα προς την περαιτέρω ρύθμιση και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων των κρατών μελών της ΕΕ στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης. Η EED θέτει νομικά δεσμευτικά μέτρα και, ως εκ τούτου, καθορίζει ειδικές διατάξεις για τους διάφορους τομείς κατανάλωσης ενέργειας. Η EED, μεταξύ άλλων, απαιτεί από τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για την ανακαίνιση του κτιριακού αποθέματος, μετασκευάσουν 3 τοις εκατό της συνολικής επιφάνειας όλων των κεντρικών κρατικών δημόσιων κτιρίων ετησίως από το 2014 και μετά, να εφαρμόσουν τις διατάξεις για τις οικολογικές συμβάσεις, να καθιερώσουν ένα υποχρεωτικό σύστημα ενεργειακής απόδοσης, να αυξήσουν τη χρήση των έξυπνων μετρητών. την ανάλυση του περιεχομένου τους. Ενώ η EED βρίσκεται σίγουρα ένα βήμα μπροστά, τα αποτελέσματα του έργου του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης δείχνουν ότι οι πολιτικές που εφαρμόζονται σήμερα δεν επαρκούν. Ακόμη και αν η EED έχει εφαρμοστεί με επιτυχία, όπως προοριζόταν, υπάρχει ο κίνδυνος η Ευρωπαϊκή Ένωση να μην επιτύχει τον στόχο της ενεργειακής απόδοσης το Δεν μπορεί καν να θεωρηθεί δεδομένο ότι η EED έχει εφαρμοστεί πλήρως, καθώς η ανάλυση των ΕΣΔΕΑ και της σχετικής έρευνας αποκάλυψε τη συχνή ύπαρξη χάσματος της εφαρμογής. Αυτό υπενθυμίζει την αναγκαιότητα αλλαγής της νοοτροπίας: Η ενεργειακή απόδοση πολύ συχνά θεωρείται ως βάρος και όχι ως ευκαιρία. Αυτή η αντίληψη οδηγεί σε μικρή προσπάθεια από την πλευρά των φορέων χάραξης πολιτικής και παραμένουν πολλά κενά στην πολιτική για την ενεργειακή απόδοση που πρέπει να συμπληρωθούν. Τα μέτρα που έχουν εφαρμοστεί συχνά δεν ικανοποιούν τις πραγματικές δυνατότητές τους. Ωστόσο, καταλήγουμε σε μια θετική σημείωση: Αυτό σημαίνει, επίσης, ότι πολλές ευκαιρίες εξακολουθούν να υπάρχουν για την πολιτική ενεργειακής απόδοσης. Επιπλέον, τα ΕΣΔΕΑ παρουσιάζουν πολλά υποσχόμενες προσεγγίσεις. Η ESD απαίτησε τα κράτη μέλη να θεσπίσουν εθνικά σχέδια δράσης ενεργειακής απόδοσης (ΣΔΕΑ), στα οποία αναφέρουν τις εφαρμοσμένες πολιτικές ενεργειακής απόδοσης και τις εκτιμώμενες επιπτώσεις τους. Τα κράτη μέλη έπρεπε να παραδώσουν το δεύτερο ΣΔΕΑ τους έως τον Ιούνιο του Το έργο του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης ασχολήθηκε με 6

7 Πακέτα μέτρων για τους τελικούς καταναλωτές ενέργειας Πακέτα μέτρων για τους προμηθευτές των ενεργειακών υπηρεσιών και μέτρων Πληροφορίες π.χ. εκστρατείες ενημέρωσης, σήμανση, πιστοποιητικά, έλεγχος Συμβουλές και παροχή συμβουλών π.χ. αρχικές συμβουλές για κτίρια Εκπαίδευση και διασφάλιση ποιότητας Αγορακεντρικά μέσα και υπηρεσίες (π.χ. Συμβάσεις ενεργειακής απόδοσης) Επιχορήγηση και χρηματοδότηση Επιδοτήσεις για μετασκευή κτιρίων, επενδύσεις σε αποδοτικές τεχνολογίες Κανονισμός π.χ. ενεργειακά πρότυπα για κτίρια και συσκευές Δίκτυα και εθελοντικές συμφωνίες Πλαίσια για την εξασφάλιση χρηματοδότησης και την υποδομή εφαρμογής (κεφάλαια, καθεστώτα επιβολής της υποχρέωσης) Θεσμικά μέτρα π.χ. οργανισμοί ενέργειας Στοιχεία σχεδιασμού ενός βέλτιστου πακέτου μέτρων Ενεργειακή απόδοση: Σχεδιασμός τομεακών πακέτων μέτρων Ένα μεγάλο μέρος των δυνατοτήτων της ενεργειακής απόδοσης είναι οικονομικές. Ωστόσο, εμπόδια στην ενεργειακή απόδοση παρακωλύουν την υλοποίησή τους. Ανάμεσα στα βασικά εμπόδια είναι τα εξής: Η έλλειψη κινήτρων και πρόσβασης στις πληροφορίες (η απόκτηση πληροφοριών σχετικά με τις πιο ενεργειακά αποδοτικές λύσεις είναι δαπανηρή και η ενεργειακή απόδοση αποτελεί μόνο έναν παράγοντα κατά τη λήψη των αποφάσεων αγοράς), Οικονομικοί περιορισμοί (το κεφάλαιο για επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση μπορεί να είναι σπάνιο ή δαπανηρό για ορισμένους επενδυτές), Διαχωρισμός κινήτρων (ο δικαιούχος μιας επένδυσης στην ενεργειακή απόδοση είναι μερικές φορές αυτός που πρέπει να πληρώσει για αυτή), Αποστροφή κινδύνου (οι περίοδοι αποπληρωμής για επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση είναι μερικές φορές χρονοβόρες και, ως εκ τούτου, υπόκεινται σε μεγάλη αβεβαιότητα από την πλευρά των πιθανών επενδυτών). Έρευνα έχει δείξει ότι η πολιτική της ενεργειακής απόδοσης είναι πιο αποτελεσματική όταν τα διάφορα είδη των μέσων πολιτικής συνδυάζονται σε ολοκληρωμένα τομεακά πακέτα μέτρων. Για παράδειγμα, στον τομέα των κτιρίων οι τελικοί καταναλωτές και οι πολλαπλασιαστές, τα ιδιωτικά νοικοκυριά και οι θεσμικοί επενδυτές θα πρέπει να αντιμετωπιστούν μέσω αυτών των πακέτων. Το παραπάνω σχήμα δείχνει τα στοιχεία των εν λόγω πακέτων μέτρων, τα οποία πρέπει να συνεργαστούν, για να αντιμετωπίσουν όλα τα εμπόδια που αναφέρθηκαν. Μπορούν να διακριθούν δύο συμπληρωματικά πακέτα μέτρων: I. Πακέτα μέτρων για τους τελικούς καταναλωτές ενέργειας, με στόχο την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με τις ευκαιρίες για την ενεργειακή απόδοση, την παροχή συμβουλών, την παροχή οικονομικής στήριξης και τον καθορισμό ρυθμιστικών προτύπων, II. Πακέτα μέτρων που στοχεύουν στην πλευρά προσφοράς, π.χ. με την εκπαίδευση μηχανικών, αρχιτεκτόνων και τεχνιτών, την εισαγωγή αγορακεντρικών μέσων, όπως ένα σύστημα λευκού πιστοποιητικού, τον καθορισμό των όρων του πλαισίου για τις ενεργειακές υπηρεσίες, την εξασφάλιση χρηματοδότησης και με τη διευκόλυνση της δικτύωσης. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συμπληρωθούν από θεσμικά όργανα συντονισμού των πολιτικών και προώθησης της ενεργειακής απόδοσης (π.χ. ενεργειακές υπηρεσίες). Τόσο το παρόν φυλλάδιο όσο και οι 27 εκθέσεις χωρών - οι οποίες επίσης δημιουργήθηκαν εντός EEW - παρέχουν πολλές συμβουλές σχετικά με τον τρόπο σχεδιασμού ορθών μέτρων. Οι φορείς χάραξης πολιτικής μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν την αξιολόγησή μας για την πολιτική ενεργειακής απόδοσης του αντίστοιχου κράτους μέλους τους και να εμπνευστούν σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης του πακέτου μέτρων της χώρας τους με την προσθήκη ή τον επανασχεδιασμό των μέτρων. 7

8 Πηγή: Katharina Wieland Müller /pixelio.de Ενεργειακή απόδοση: Πρωταρχικό πλαίσιο διακυβέρνησης Οι τομεακές πολιτικές πρέπει να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διακυβέρνησης, το οποίο βοηθά στην ενίσχυση της επίδρασής τους. Ένα ιδανικό πρωταρχικό πλαίσιο διακυβέρνησης αποτελείται από τα παρακάτω στοιχεία: Οργανισμούς ενέργειας, οι οποίοι έχουν ως αποστολή την έναρξη και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων και των μέτρων, καθώς και τη λειτουργία ως μεσάζοντες. Οι υποχρεώσεις της ενεργειακής απόδοσης ή τα συστήματα λευκών πιστοποιητικών, τα οποία επιβάλλουν την υποχρέωση τήρησης συγκεκριμένου στόχου εξοικονόμησης ενέργειας στις επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας. Οι εταιρείες καταπιστευτικής διαχείρισης ενέργειας ή κεφαλαίων, οι οποίες παρέχουν οικονομική υποστήριξη που είναι απαραίτητη για επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση. Ευνοϊκές συνθήκες πλαισίου για τις ενεργειακές υπηρεσίες. Οι ενεργειακές υπηρεσίες διευκολύνουν τις επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση, δεδομένου ότι οι αρχικές επενδυτικές δαπάνες καταβάλλονται από τρίτους και επιστρέφονται με την οικονομική αξία της εξοικονόμησης ενέργειας. Μια συμμετοχική διαδικασία, η οποία βοηθά να ληφθεί υπόψη η θέση των ενδιαφερόμενων μερών. Αποτελέσματα από την έρευνα των εμπειρογνωμόνων: Όσον αφορά την αξιολόγηση της συνολικής φιλοδοξίας των διάφορων κρατών μελών για τη βελτίωση της εθνικής πολιτικής για την ενεργειακή απόδοση, τα αποτελέσματα διαφέρουν σημαντικά. Τα παρακάτω τρία κράτη μέλη θεωρούνται ως τα πιο φιλόδοξα: Δανία, Λουξεμβούργο και Φινλανδία. Ανεξάρτητα από τη βασική γραμμή, οι εμπειρογνώμονες ρωτήθηκαν επίσης ποιες χώρες σημείωσαν τη μεγαλύτερη πρόοδο κατά τα τελευταία τρία χρόνια. Οι εμπειρογνώμονες ανέφεραν την Εσθονία, τη Φινλανδία και τη Μάλτα. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Δανία Προκειμένου να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους της ενεργειακής απόδοσης, η Δανία έχει καθιερώσει αρκετά πρωταρχικά μέτρα. Ο Δανέζικος Οργανισμός Ενέργειας είναι ο κύριος παράγοντας συντονισμού και εφαρμογής της δανέζικης πολιτικής για την ενεργειακή απόδοση και, ως εκ τούτου, διαθέτει σημαντικές ικανότητες. Οι εταιρείες ενέργειας στη Δανία πρέπει να συνεισφέρουν το μερίδιό τους στην επίτευξη των στόχων της ενεργειακής απόδοσης, η οποία διασφαλίζεται από μια υποχρέωση εξοικονόμησης ενέργειας. Επιπλέον, η εταιρεία καταπιστευτικής διαχείρισης εξοικονόμησης ενέργειας, Center for Energibesparelser, παρέχει κρατική χρηματοδότηση για την ενεργειακή απόδοση σε ιδιωτικά νοικοκυριά, τον δημόσιο τομέα και τις επιχειρήσεις. Τα μέτρα αυτά συμπληρώνονται, για παράδειγμα, από τις φορολογικές αυξήσεις στις ορυκτές πηγές ενέργειας. 8

9 Χάρτης πορείας της πολιτικής Μακροπρόθεσμοι (2050) στόχοι και στρατηγική Συντονισμός/Χρηματοδότηση Οργανισμοί ενέργειας Υπηρεσίες ενέργειας Οριζόντια μέτρα Σημαντικοί πυλώνες ενός βέλτιστου πρωταρχικού πλαισίου διακυβέρνησης Ενεργειακή απόδοση: Πρωταρχικό πλαίσιο διακυβέρνησης Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Γαλλία Όσον αφορά το σχεδιασμό ενός πρωταρχικού πλαισίου διακυβέρνησης, η Γαλλία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα παράδειγμα ορθής πρακτικής. Μια μακροπρόθεσμη στρατηγική έχει αναπτυχθεί σε συνεργασία με κοινωνικούς φορείς, όπως μη κυβερνητικές οργανώσεις, εργοδότες και συνδικάτα, καθώς και δήμους. Αυτό εξασφαλίζει την ευρεία αποδοχή των στόχων. Ο γαλλικός εθνικός οργανισμός ενέργειας ADEME διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον συντονισμό και τη διευκόλυνση των μέτρων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Η Γαλλία έχει εφαρμόσει έναν μηχανισμό Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (EEC) το Ο μηχανισμός αυτός υποχρεώνει τις επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας να εξοικονομήσουν ενέργεια. Ενθαρρύνεται η χρήση των συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης. Σύμφωνα με μια σύμβαση ενεργειακής απόδοσης, μια εταιρεία ενεργειακών υπηρεσιών απαιτείται, ώστε να επιφέρει εξοικονόμηση ενέργειας και της καταβάλλεται ως αντάλλαγμα η οικονομική αξία της. Οι πολιτικές αυτές συμπληρώνονται από οριζόντια μέτρα, όπως η χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης νέων ενεργειακών τεχνολογιών. Επιπλέον, σε έναν υπολογισμό εκ των άνω προς τα κάτω της εξοικονόμησης ενέργειας, η γαλλική κυβέρνηση έχει αναπτύξει ένα εργαλείο για την εκτίμηση της εξοικονόμησης ενέργειας που οφείλεται σε επιμέρους μέτρα από κάτω προς τα πάνω. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Βουλγαρία Η πολιτική ενεργειακής απόδοσης της Βουλγαρίας αποτελεί ένα παράδειγμα ορθής πρακτικής μεταξύ των χωρών της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης. Η Βουλγαρία έχει υιοθετήσει μια ενεργειακή στρατηγική με στόχο τη μείωση κατά το ήμισυ της πρωταρχικής έντασης ενέργειας σε σύγκριση με το 2005 έως το Η Βουλγαρία έχει αναπτύξει μια εθνική στρατηγική για την ενεργειακή απόδοση, η οποία θέτει πιο φιλόδοξους στόχους εξοικονόμησης ενέργειας σε σχέση με εκείνους που απαιτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Διάφοροι φορείς εμπλέκονται στη βουλγαρική πολιτική ενεργειακής απόδοσης. Για παράδειγμα, οι δήμοι λαμβάνουν μέρος στο εθνικό πρόγραμμα μετασκευής πολυκατοικιών. Στη Βουλγαρία υπάρχουν δύο οργανισμοί ενέργειας που εργάζονται σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Έχει συσταθεί ένα ταμείο ενεργειακής απόδοσης για τη διευκόλυνση των επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση. Έχουν καθιερωθεί υποστηρικτικές προϋποθέσεις του πλαισίου για τις ενεργειακές υπηρεσίες (π.χ. ορισμός μιας μεθόδου για τον υπολογισμό της εξοικονόμησης ενέργειας, ορισμός της μέγιστης περιόδου αποπληρωμής) και παρέχεται οικονομική αντιστάθμιση από ένα ταμείο εγγυήσεων. Μεταξύ των οριζόντιων μέτρων που έχουν υιοθετηθεί από τη βουλγαρική κυβέρνηση, υπάρχουν εθελοντικές συμφωνίες με τις βιομηχανικές επιχειρήσεις. Για τους σκοπούς παρακολούθησης, η Βουλγαρία χρησιμοποιεί μεθόδους και εκ των άνω προς τα κάτω και από κάτω προς πάνω. 9

10 Πηγή: Schmuttel /pixelio.de Ενεργειακή απόδοση: Δημόσιος τομέας Ο δημόσιος τομέας είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην πολιτική ενεργειακής απόδοσης, όχι μόνο λόγω της δικής του κατανάλωσης ενέργειας, αλλά ακόμα περισσότερο λόγω της λειτουργίας του ως προτύπου. Ο δημόσιος τομέας απευθύνεται στην EED με τις διατάξεις για την ανακαίνιση των δημόσιων κτιρίων και για τις οικολογικές δημόσιες συμβάσεις. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Δημόσια κτίρια Η Φινλανδία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα παράδειγμα ορθής πρακτικής για την πολιτική ενεργειακής απόδοσης που αφορά δημόσια κτίρια. Μεταξύ των μέτρων της Φινλανδίας, βρίσκεται η Τοπική σύμβαση της ενεργειακής απόδοσης της κυβέρνησης, στην οποία οι υπογράφοντες δήμοι θεωρούνται επιλέξιμοι για οικονομική στήριξη των ενεργειακών ελέγχων και των επενδύσεων εξοικονόμησης ενέργειας. Το φινλανδικό πακέτο μέτρων περιλαμβάνει επίσης αυστηρά ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης για τα μετασκευασμένα ή νεόκτιστα κτίρια που ανήκουν στην κεντρική κυβέρνηση. Αποτελέσματα από την έρευνα των εμπειρογνωμόνων: Στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ ο δημόσιος τομέας δεν θεωρείται ως ο τομέας με τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής. Προφανώς, πολλοί ειδικοί έχουν αναγνωρίσει κυρίως βελτίωση σε αυτόν τον τομέα στο κράτος μέλος τους. Μόνο το 15 τοις εκατό των εμπειρογνωμόνων από όλα τα 27 κράτη μέλη έχουν προσδιορίσει τον δημόσιο τομέα ως τον τομέα με τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής. Ο δημόσιος τομέας θεωρείται ως ο τομέας με τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής στις εξής χώρες: Τσεχική Δημοκρατία, Ελλάδα, Ιταλία, Πολωνία. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Οικολογική δημόσια σύμβαση Η ολλανδική κυβέρνηση έχει θέσει διάφορα μέτρα, για να διασφαλιστεί ότι οι δημόσιες αποφάσεις για τις συμβάσεις λαμβάνονται σε σχέση με τα κριτήρια βιωσιμότητας, τα οποία έχουν καθοριστεί για περισσότερες από 45 ομάδες προϊόντων. Η βιώσιμη δημόσια σύμβαση ενισχύεται και υποστηρίζεται από το Κέντρο Εξειδίκευσης για τις Δημόσιες Συμβάσεις, PIANOo. Το PIANOo δημοσιεύει χρήσιμες πληροφορίες και διευκολύνει τη δικτύωση. Έως το έτος 2015, κάθε κυβερνητική υπηρεσία και δημόσιος φορέας οφείλει να τηρεί τα κριτήρια της αειφόρου αγοράς. Η ολλανδική κυβέρνηση εκτιμά ότι η δυνατότητα εξοικονόμησης ενέργειας λόγω βιώσιμων δημοσίων συμβάσεων θα ανέλθει σε παραπάνω από 50 TWh. 10

11 Πηγή: Siegfried Springer / pixelio.de Ενεργειακή απόδοση: Τομέας των κτιρίων Καθώς τα κτίρια αντιστοιχούν σε παραπάνω από 40 τοις εκατό της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η ενεργειακή απόδοση στον τομέα των κτιρίων είναι ένα σημαντικό μέσο στο δρόμο για μια ενεργειακά αποδοτική Ευρώπη. Η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων αναδιατυπώθηκε το 2010, και πλέον καθορίζει τα φιλόδοξα ελάχιστα πρότυπα για τα νεόκτιστα και μετασκευασμένα κτίρια. Κι όμως, οι πολιτικές που εφαρμόζονται από τα κράτη μέλη διαφέρουν ως προς τη φιλοδοξία και την αποτελεσματικότητα. Ωστόσο, παραδείγματα ορθής πρακτικής εμφανίζουν επιλογές για βελτίωση. Αποτελέσματα από την έρευνα των εμπειρογνωμόνων: Όσον αφορά τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής σε έναν τομέα, ο οικιακός τομέας ήταν ο δεύτερος στον οποίο εντοπίστηκαν περισσότερο από τους εμπειρογνώμονες. Ο οικιακός τομέας θεωρείται ως ο τομέας με τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής στην Κύπρο, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία, τη Σλοβακία και τη Σουηδία. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Συνδυασμός πολιτικών Η Γερμανία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα παράδειγμα ορθής πρακτικής για ένα ισορροπημένο πακέτο μέτρων στον τομέα των κτιρίων. Μεταξύ άλλων, το πακέτο περιλαμβάνει τον ορισμό των τακτικών αυστηρότερων ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα νεόκτιστα και μετασκευασμένα κτίρια από τον ομοσπονδιακό νόμο. Η ενεργειακή απόδοση ενθαρρύνεται επιπλέον από τις διατάξεις για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για θέρμανση. Η οικονομική στήριξη μέσω επιχορηγήσεων και δανείων με ευνοϊκούς όρους διατίθεται για την κατασκευή των κτιρίων υπερβαίνοντας τα πρότυπα. Επίσης, επιχορηγούνται και οι ενεργειακοί έλεγχοι. Ενώ εφαρμόζονται διατάξεις για τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης, αυτές θα μπορούσαν να ενισχυθούν. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης (MEPS) Η ενεργειακή απόδοση των κτιρίων υπήρξε προτεραιότητα στην ενεργειακή πολιτική της Δανίας για πολλά χρόνια. Η Δανία μπορεί να θεωρηθεί ως ένα παράδειγμα ορθής πρακτικής, όσον αφορά τον ορισμό των MEPS. Τα MEPS περιορίζονται τακτικά και τα μελλοντικά πρότυπα ορίζονται πολλά χρόνια εκ των προτέρων. Τα ελάχιστα πρότυπα συμπληρώνονται από αυστηρότερα, εθελοντικά πρότυπα. Η Δανία αποτελεί, επίσης, έναν πρώιμο φορέα υιοθέτησης όσον αφορά την πιστοποίηση της ενεργειακής απόδοσης. 11

12 Εργαλεία ενημέρωσης Έργα επίδειξης Άλλα ρυθμιστικά μέτρα (π.χ. έξυπνος χωροταξικός σχεδιασμός) Οικονομικά κίνητρα (π.χ. φορολογικές ελαφρύνσεις) Εκπαίδευση και κατάρτιση για τους επαγγελματίες Ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης και η επιβολή τους Μέσα χρηματοδότησης (π.χ. δάνεια με ευνοϊκούς όρους, επιδοτήσεις) Πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης Συμβουλές για την ενέργεια και έλεγχοι Θεμέλια ενός ολοκληρωμένου πακέτου μέτρων στον τομέα των κτιρίων Ενεργειακή απόδοση: Τομέας των κτιρίων Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Εσθονία Όσον αφορά την πολιτική ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των κτιρίων, η Εσθονία μπορεί να θεωρηθεί ως μία κορυφαία χώρα της ανατολικής και κεντρικής Ευρώπης. Τα ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης για τα νεόκτιστα κτίρια και των περιπτώσεων σημαντικών ανακαινίσεων έχουν τεθεί σε ισχύ από το 2008 και πρόκειται να γίνουν στη συνέχεια αυστηρότερα. Θα πρέπει να εκδίδονται πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης για τα κτίρια, τα οποία πρόκειται να πωληθούν ή να ενοικιαστούν. Προκειμένου να βοηθήσει την ουσιαστική χρηματοδότηση των ανακαινίσεων, η Εσθονία έχει δημιουργήσει ένα πρόγραμμα δανεισμού με ευνοϊκούς όρους. Διατίθενται επιδοτήσεις για την ανακαίνιση πολυκατοικιών και μπορεί να ανέλθουν σε έως και 35 τοις εκατό του κόστους του έργου. Το επιτόκιο που καταβάλλεται για δάνεια για τη χρηματοδότηση της ανακαίνισης μπορεί να εκπέσει από το φορολογητέο εισόδημα. Η εκτέλεση των ενεργειακών ελέγχων στηρίζεται επίσης οικονομικά. Σχεδιάζονται πολλά μέτρα για την εκπαίδευση και την κατάρτιση των αρμόδιων επαγγελματιών. Οι ομάδες-στόχοι αυτών των μέτρων είναι οι αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί και εργάτες οικοδομών. Μεταξύ των έργων έρευνας και ανάπτυξης που εφαρμόστηκαν ή σχεδιάστηκαν στην Εσθονία, είναι και η κατασκευή πολλών δημόσιων κτιρίων, σύμφωνα με τα πρότυπα για κτίρια χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Ηνωμένο Βασίλειο Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου αναγνωρίζει τη σημασία της αξιοποίησης των δυνατοτήτων της ενέργειας στο υπάρχον απόθεμα κατοικιών, καθώς και σε νεόκτιστα κτίρια. Εφαρμόζονται τα ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα νέα κατοικήσιμα κτίρια πρέπει να επιτύχουν το πρότυπο μηδενικού άνθρακα από το 2016 και μετά. Διατίθεται οικονομική στήριξη για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του βρετανικού πακέτου μέτρων είναι η ιδιαίτερη προσοχή που δίνεται στην ενεργειακή ένδεια. Για τα νοικοκυριά που καταναλώνουν περισσότερο από το 10 τοις εκατό του εισοδήματός τους για θέρμανση, το σύστημα Warm Front χρηματοδοτεί μέτρα ενεργειακής απόδοσης, όπως περισσότερο αποδοτικά συστήματα θέρμανσης, νέα μόνωση και σύστημα θωράκισης. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου θεωρεί ότι το νέο πλαίσιο της αγοράς Green Deal που καθιερώθηκε είναι υψηλής σημασίας για την επίτευξη της εξοικονόμησης ενέργειας στον τομέα των κτιρίων. Υπό αυτό το πλαίσιο, οι εταιρείες ενεργειακών υπηρεσιών θα είναι σε θέση να προσφέρουν βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση για τους ιδιοκτήτες κατοικιών, οι οποίες δεν επιφέρουν κανένα αρχικό κόστος επένδυσης για τους καταναλωτές, αλλά, αντίθετα, θα εξοφληθούν με την οικονομική αξία της εξοικονόμησης ενέργειας. 12

13 Πηγή: Maggy W./ pixelio.de Ενεργειακή απόδοση: Συσκευές Οι ενεργειακά αποδοτικές συσκευές είναι ένα σημαντικό μέσο για την επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΕ έχει θεσπίσει δύο σημαντικές οδηγίες για να εξασφαλιστεί ότι οι συσκευές γίνονται όλο και πιο αποδοτικές ενεργειακά. Η οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό Ecodesign εισάγει τη νομική βάση για τα υποχρεωτικά ελάχιστα πρότυπα για την ενεργειακή χρήση και τα συνδεόμενα με την ενέργεια προϊόντα. Η οδηγία ενεργειακής σήμανσης, η οποία απαιτεί τη σήμανση των συνδεόμενων με την ενέργεια προϊόντων επισημαίνοντας την αποτελεσματικότητά τους, αναδιατυπώθηκε το Παρόλα αυτά, η αξιολόγηση ΣΔΕΑ δείχνει ότι οι εθνικές πολιτικές για τον τομέα αυτό πρέπει ακόμη να βελτιωθούν σημαντικά. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Klima:aktiv: Με την Klima:aktiv, η Αυστρία έχει θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα το οποίο έχει ως στόχο να παρέχει κίνητρα για την προσφορά και τη ζήτηση των ενεργειακά αποδοτικών συσκευών. Μέσα σε αυτό το πρόγραμμα έχουν οργανωθεί διάφορες εκστρατείες (π.χ. Αυστριακό Βραβείο για την Προστασία του Κλίματος). Επιπλέον, η Klima:aktiv φιλοξενεί ένα ηλεκτρονικό εργαλείο και διεξάγει έργα για την αύξηση της συνειδητοποίησης με φοιτητές. Οι δραστηριότητες της Klima:aktiv συμπληρώνονται από την ιστοσελίδα topprodukte.at, η οποία ενημερώνει τους καταναλωτές σχετικά με τις πιο ενεργειακά αποδοτικές συσκευές. Αποτελέσματα από την έρευνα των εμπειρογνωμόνων: Η πλειοψηφία των εμπειρογνωμόνων απαιτούν όλο και πιο αποφασιστική δράση όσον αφορά τις συσκευές - ειδικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση. 87 τοις εκατό των εμπειρογνωμόνων απαιτούν αυστηρότερα ελάχιστα πρότυπα για τις συσκευές. 83 τοις εκατό των εμπειρογνωμόνων υποστηρίζουν την επέκταση της υποχρεωτικής σήμανσης. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Ενεργειακή σήμανση: Η Ολλανδία έχει εφαρμόσει πρόσθετα μέτρα για την ενίσχυση της επίδρασης της ευρωπαϊκής οδηγίας για την ενεργειακή σήμανση και, ως εκ τούτου, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα παράδειγμα ορθής πρακτικής. Μεταξύ των εν λόγω πρόσθετων μέτρων, βρίσκεται ο ιστότοπος EnergieWeter. nl, ο οποίος ενημερώνει τους καταναλωτές σχετικά με το κόστος του κύκλου ζωής των διαφόρων συσκευών και, ως εκ τούτου, τους ενθαρρύνει να αγοράσουν τα πιο ενεργειακά αποδοτικά προϊόντα. Η MilieuCentraal είναι μια ανεξάρτητη οργάνωση που εργάζεται για τη διάδοση των γνώσεων σχετικά με ενεργειακά αποδοτικές συσκευές. Διατηρούν έναν ιστότοπο που παρέχει καταλόγους διαφόρων συσκευών και τις ετικέτες τους. Η MilieuCentraal έχει επίσης δημιουργήσει ένα γραφείο βοήθειας για τους καταναλωτές, στο οποίο οι πελάτες μπορούν να απευθυνθούν για τις ερωτήσεις τους σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 13

14 Πηγή: PhotoDisc Ενεργειακή απόδοση: Βιομηχανία και τριτογενής τομέας Ο βιομηχανικός τομέας στοχεύεται κυρίως από το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών. Ωστόσο, λόγω της οικονομικής κρίσης, οι επιπτώσεις του σε σχέση με τις επενδύσεις προσφοράς κινήτρων στην ενεργειακή απόδοση είναι περιορισμένες. Ως εκ τούτου, απαιτούνται πρόσθετες εθνικές πολιτικές για την τόνωση των επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση. Η απαίτηση για τις εταιρείες, ώστε να παραμείνουν ανταγωνιστικές, προκαλεί απροθυμία έναντι των υποχρεωτικών μέτρων, γεγονός που καθιστά τον σχεδιασμό της πολιτικής τους πρόκληση. Οι πολιτικές που εφαρμόζονται σήμερα πρέπει να θεωρηθούν ως ανεπαρκείς. Ωστόσο, τα παραδείγματα ορθής πρακτικής μπορούν να δείξουν μια θετική πορεία. Αποτελέσματα από την έρευνα των εμπειρογνωμόνων: Μερικοί ειδικοί θεωρούν τον βιομηχανικό και τριτογενή τομέα ως τους τομείς με τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής. Ο βιομηχανικός και ο τριτογενής τομέας θεωρούνται ως οι τομείς με τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής στις εξής χώρες: Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Φινλανδία, Ολλανδία και Ρουμανία. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Δέσμευση για τη μείωση του άνθρακα Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει καθιερώσει ένα υποχρεωτικό σύστημα εμπορίας εκπομπών για τις εταιρείες με κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας παραπάνω από MWh ανά έτος, που δεν υπόκειται στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών. Το σύστημα αυτό ονομάζεται Δέσμευση για τη μείωση του άνθρακα (CRC). Το CRC υποτίθεται ότι προσφέρει κίνητρα για επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση με την παροχή οικονομικών οδηγούς, που αναγκάζουν τις εταιρείες να αξιολογούν την ενεργειακή τους κατανάλωση και να εξετάζουν τις επιλογές για τη μείωση της ενεργειακής ζήτησης. Καθώς το CRC εισήχθη πρόσφατα, το 2010, οι επιπτώσεις του εξακολουθούν να βρίσκονται υπό έλεγχο. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: PFE Η Σουηδία εισήγαγε το Πρόγραμμα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σε ενεργοβόρες βιομηχανίες (PFE), ώστε να δοθεί ώθηση στις επενδύσεις στην ενεργειακή απόδοση. Οι εταιρείες μπορούν να συνάπτουν εθελούσιες συμβάσεις με τη Σουηδική Υπηρεσία Ενέργειας. Εάν πληρούν τις απαιτήσεις, απαλλάσσονται από τον φόρο ενέργειας. Οι εταιρείες αναλαμβάνουν μεμονωμένα μέτρα, όπως η εισαγωγή ενός συστήματος διαχείρισης ενέργειας, η εξέταση της ενεργειακής απόδοσης στις επενδύσεις τους και τις αποφάσεις αγοράς και τη διαχείριση της ζήτησης. 14

15 Πηγή: Rainer Sturm /pixelio.de Ενεργειακή απόδοση: Τομέας μεταφορών Ο τομέας των μεταφορών αντιπροσωπεύει το 20 τοις εκατό των ευρωπαϊκών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Παρά τη μεγάλη συμβολή του στο σύνολο των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οι πολιτικές για τη στήριξη των μεταφορών ενεργειακής απόδοσης παραμένουν υπανάπτυκτες. Επί του παρόντος, οι ευρωπαϊκές οδηγίες αφορούν κυρίως τις ιδιωτικές μεταφορές. Ωστόσο, δεν έχει δοθεί έμφαση στις ενεργειακά αποδοτικές μεταφορές εμπορευμάτων. Ένα ιδανικό πακέτο μέτρων για τον τομέα των μεταφορών θα πρέπει να σχεδιαστεί σύμφωνα με τη λειτουργία αλλαγής του τρόπου εκτέλεσης των μεταφορών για την αποφυγή μετακίνησης της προσέγγισης της αποδοτικότητας των καυσίμων για τη βελτίωση της μεταφοράς (ASI). Ωστόσο, οι τρέχουσες πολιτικές είναι κυρίως μονόπλευρες στην προσπάθεια για την καθιέρωση οχημάτων πιο αποδοτικών όσον αφορά τα καύσιμα και με λιγότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Μερικά πακέτα μέτρων μπορούν να θεωρηθούν ως ορθή πρακτική, υπό την έννοια ότι προσπαθούν να εφαρμόσουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση ASI. Τα μέσα που διατίθενται για να καταστούν οι μεταφορές πιο αποδοτικές ενεργειακά είναι πολλαπλά. Τα μέσα σχεδιασμού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αποφυγή ταξιδιών. Για παράδειγμα, ο έξυπνος χωροταξικός σχεδιασμός μπορεί να συμβάλει στη μείωση της ζήτησης μετακινήσεων. Οι ρυθμιστικές πράξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για την αποφυγή μετακίνησης όσο και για τη βελτίωση της αποδοτικότητας των καυσίμων. Τα γενικά όρια ταχύτητας και οι διατάξεις για τις δημόσιες συμβάσεις των αυτοκινήτων ανήκουν επίσης σε αυτή την κατηγορία. Τα οικονομικά κίνητρα και οι πληροφορίες αποτελούν επιπλέον τρόπους για την εφαρμογή της προσέγγισης ASI. Αποτελέσματα από την έρευνα των εμπειρογνωμόνων: Ο τομέας των μεταφορών θεωρείται ως ο τομέας με τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο τομέας των μεταφορών θεωρείται ως ο τομέας με τα πιο σημαντικά κενά πολιτικής στις εξής χώρες: AT, BE, BG, DK, FI, DE, HU, IE, LU, MT, NL, PT, RO, SI, ES, SE, GB. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Αλλαγή μεταφορικής συμπεριφοράς Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει λάβει διάφορα μέτρα, για να βοηθήσει τους ανθρώπους να κάνουν πιο βιώσιμες επιλογές όσον αφορά την επιλογή του τρόπου μετακίνησης. Μεταξύ αυτών βρίσκεται το Τοπικό Ταμείο Βιώσιμων Μεταφορών, το οποίο προσφέρει 560 εκατομμύρια λίρες, για να βοηθήσει τις τοπικές αρχές να επιτύχουν περισσότερο βιώσιμες μεταφορές. Όλες οι τοπικές αρχές μεταφοράς θεωρούνται επιλέξιμες, ώστε να υποβάλουν αίτηση για χρηματοδότηση. Αναμένεται να αναπτυχθούν πακέτα διάφορων μέτρων σε στενή συνεργασία με τους δήμους και τους τοπικούς φορείς. Μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων και το τμήμα μεταφορών θα αξιολογήσουν τις προσφορές. Συγκεκριμένες ενέργειες που υποστηρίζονται από το Τοπικό Ταμείο Βιώσιμων Μεταφορών ενδέχεται να προωθήσουν το περπάτημα και την ποδηλασία, να προκαλέσουν αλλαγή του τρόπου εκτέλεσης των μεταφορών, να επιτρέψουν την καλύτερη διαχείριση της κυκλοφορίας ή συνδυασμό αυτών. 15

16 Μέσα σχεδιασμού Οικονομικά κίνητρα Έξυπνος χωροταξικός σχεδιασμός Βελτιώσεις στις υποδομές των ποδηλάτων και των πεζών Βελτιώσεις των δημόσιων υποδομών μεταφοράς Μείωση της κυκλοφορίας Σύστημα διαχείρισης (έλεγχος, πληροφορίες, δρομολόγηση χώρων στάθμευσης) Υποστήριξη Ε&Α Χρηματοδότηση της δημόσιας ή ιδιωτικής Ε&Α για τη βιώσιμη μετακίνηση: Μεταρρύθμιση της φορολόγησης των οχημάτων: Τέλος ταξινόμησης βάσει CO 2 Φόρος καυσίμων βάσει του CO 2 Επιδότηση δημόσιων μεταφορών Κατάργηση των επιδομάτων των μεταφερόμενων Οικονομικά κίνητρα για την προώθηση εναλλακτικών καυσίμων και τεχνολογιών Πρότυπα οικονομίας καυσίμων /πρότυπα εκπομπής CO 2 οχήματος Περιορισμοί ταχύτητας Πρότυπα ποιότητας καυσίμων Ζώνες λιγότερων εκπομπών/ περιοχές περιορισμού οδήγησης Περιορισμοί παροχής στάθμευσης για ιδιωτικά οχήματα Ρυθμιστικές πράξεις Καύσιμα Οχήματα Λειτουργίες κ.λπ. Προσφορές διαχείρισης κινητικότητας (για τις επιχειρήσεις, τις τοπικές αρχές κ.λπ.) Συμβουλές για την κινητικότητα για τους χρήστες των μεταφορικών μέσων Εκστρατείες ενημέρωσης και εικόνας για τη βιώσιμη μετακίνηση Επισήμανση οχημάτων (με κλίμακα από το Α έως το Ζ) Εκπαίδευση για την κινητικότητα στα σχολεία, τις εταιρείες κ.λπ. Πληροφορίες, συμβουλές, εκπαίδευση Στοιχεία ενός ιδανικού πακέτου μέτρων στον τομέα των μεταφορών Ενεργειακή απόδοση: Τομέας μεταφορών Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Μέσα μαζικής μεταφοράς Η Σλοβενική κυβέρνηση έχει αναλάβει διάφορες δραστηριότητες για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των δημόσιων μεταφορών. Μία ιδιαίτερα καινοτόμος προσέγγιση είναι η παροχή κινήτρων, ώστε οι αρχές μεταφοράς να μεγιστοποιήσουν τα επιβατοχιλιόμετρα. Αυτό επιτυγχάνεται με την εξάρτηση των επιδοτήσεων από τον αριθμό των επιβατοχιλιομέτρων και όχι από τον αριθμό των οχηματοχιλιομέτρων που διανύονται. Άλλα μέτρα για την πρόκληση αλλαγής του τρόπου εκτέλεσης των μεταφορών προς τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι ο συντονισμός των ωραρίων, η βελτίωση της προσβασιμότητας, της συχνότητας, της ακρίβειας και της μέσης ταχύτητας, καθώς και ο καθορισμός διατροπικών τερματικών σταθμών και η αύξηση των τελών στάθμευσης. Επίσης, η Σλοβενία επιδοτεί την αγορά οχημάτων χαμηλής εκπομπής άνθρακα, όπως λεωφορεία που κινούνται με συμπιεσμένο φυσικό αέριο. Η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς για τις μετακινήσεις προωθείται με την επιδότηση εισιτηρίων για τους εργαζομένους. Παράδειγμα ορθής πρακτικής: Πακέτο μέτρων Η Φινλανδία έχει εφαρμόσει ένα πακέτο μέτρων για τον τομέα των μεταφορών, το οποίο χρησιμοποιεί το πλήρες σύνολο των μέσων για την επίτευξη της ενεργειακής απόδοσης στον τομέα των μεταφορών. Ένας πρωταρχικός στόχος του πακέτου μέτρων είναι η πρόκληση αλλαγής του τρόπου εκτέλεσης των μεταφορών καθιστώντας τις δημόσιες συγκοινωνίες, την ποδηλασία και το περπάτημα πιο ελκυστικά. Επίσης, η Φινλανδία χρησιμοποιεί ρυθμιστικά μέτρα. Μεταξύ αυτών, βρίσκεται η εισαγωγή ενός γενικού ορίου ταχύτητας και οι υποχρεωτικοί έλεγχοι πίεσης των ελαστικών δύο φορές ετησίως. Στη Φινλανδία, οι φορολογικοί συντελεστές για τα οχήματα εξαρτώνται από τις εκπομπές του αυτοκινήτου. Η επέκταση των συστημάτων δημόσιων μεταφορών υποστηρίζεται οικονομικά, π.χ. με τη χρηματοδότηση της κατασκευής δεξιών λωρίδων για τα λεωφορεία και την επιδότηση των εισιτηρίων. Διάφορα μέτρα έχουν ως στόχο την καθοδήγηση μέσω πληροφοριών. Μεταξύ αυτών βρίσκεται η ενσωμάτωση της ενεργειακά αποδοτικής οδήγησης στο πρόγραμμα της εκπαίδευσης του οδηγού. 16

17 Πηγή: Hartmuth Bendig / pixelio.de Ενεργειακή απόδοση: Μελλοντικές προοπτικές Οι βασικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενεργειακή απόδοση έχουν επαναδιατυπωθεί και ενισχυθεί σε σχέση με τη φιλοδοξία τους. Ειδικά η οδηγία για την ενεργειακή απόδοση (2012/27/EΕ), για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (2010/31/ΕΕ), η οδηγία για την ενεργειακή επισήμανση (2010/30/ΕΕ) και η οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό (2009/125/ΕΚ) πρέπει να αναφερθούν στο παρόν. Η σημαντική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που υιοθετήθηκε εν τω μεταξύ, έγκειται στον κανονισμό σχετικά με την επισήμανση των ελαστικών (1222/2009) και στην οδηγία για την προώθηση καθαρών και ενεργειακά αποδοτικών οχημάτων οδικών μεταφορών (2009/33/ΕΚ). Αν και αυτό αποτελεί σίγουρα πρόοδο, η αξιολόγηση των ΕΣΔΕΑ και η έρευνα των εμπειρογνωμόνων δείχνουν ότι οι εθνικές πολιτικές διαφέρουν τόσο ως προς τη φιλοδοξία όσο και την επάρκεια, γεγονός το οποίο είναι ατυχές - ιδίως αν ληφθούν υπόψη οι ευκαιρίες τις οποίες προσφέρει η ενεργειακή απόδοση. Οι μεταθέσεις των ευρωπαϊκών οδηγιών και των κανονισμών στο εθνικό δίκαιο διαφέρουν σημαντικά όσον αφορά την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα. Ο υψηλότερος βαθμός εναρμόνισης και ενσωμάτωσης θα μπορούσε να βελτιώσει τη συνολική εικόνα της ευρωπαϊκής πολιτικής για την ενεργειακή απόδοση. Τα σημερινά ευρήματα μπορούν να εξηγηθούν από τις ετερογενείς θέσεις που λαμβάνουν τα κράτη μέλη σε σχέση με την ενεργειακή απόδοση. Μερικά προσπαθούν ενεργά να αδράξουν τις ευκαιρίες που προκύπτουν από την ενεργειακή απόδοση, ενώ άλλα θεωρούν τα υποχρεωτικά μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης ως εμπόδιο για τους πελάτες και τις επιχειρήσεις και, ως εκ τούτου, πιστεύουν ότι αυτά θα πρέπει να αποφευχθούν. Μια πιο φιλόδοξη και αποφασιστική προσέγγιση είναι απαραίτητη για την επίτευξη του στόχου της επιπλέον εξοικονόμησης ενέργειας τουλάχιστον κατά 1 τοις εκατό ετησίως, σε σύγκριση με τις αυτόνομες βελτιώσεις της ενεργειακής απόδοσης. Ακόμη περισσότερο, ο στόχος του 2 τοις εκατό της επιπλέον εξοικονόμησης ενέργειας ετησίως εξακολουθεί να είναι οικονομικά αποτελεσματικός. Αυτό που είναι σημαντικό πλέον, είναι οι διοικήσεις και οι φορείς χάραξης πολιτικής που αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα περισσότερων και καλύτερων μέτρων για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης. Ιδέες για ορθές πρακτικές αναφέρονται στο παρόν φυλλάδιο, 27 εκθέσεις χωρών και τα Εθνικά Σχέδια Δράσης για την Ενεργειακή Απόδοση. Οι λόγοι για την επιμονή έγκεινται στα παρακάτω γεγονότα: Η ενεργειακή απόδοση συμβάλλει στο μετριασμό της κλιματικής αλλαγής, Η ενεργειακή αποδοτικότητα επιτρέπει τον ασφαλή ενεργειακό εφοδιασμό των κατασκευαστικών στοιχείων σας, χωρίς να στηρίζονται σε εξαγωγές στο εξωτερικό, Η ενεργειακή απόδοση θα μειώσει το ενεργειακό κόστος των κατασκευαστικών στοιχείων σας, Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης σημαίνει τεχνολογική ανάπτυξη στο μέλλον. 17

18 EUFORES - Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Συντονιστής του έργου του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης «Ευρωβουλευτές για ένα βιώσιμο ενεργειακό μέλλον» Ποιο είναι το EUFORES και τι επιθυμούμε; Το EUFORES...είναι ένα ευρωπαϊκό διακομματικό κοινοβουλευτικό δίκτυο με Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εθνικών κοινοβουλίων ΕΕ των υποστηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα μη κοινοβουλευτικών μελών....ιδρύθηκε το 1995 ως ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός και είναι ο κορυφαίος υποστηρικτής των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης....στοχεύει στην στήριξη της ανάπτυξης και των δύο πεδίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη μετατροπή των βέλτιστων πρακτικών σε συνεκτικές πολιτικές....αναγνωρίζει τη σημασία της σύνδεσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης ως βασικές λύσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη....επιδιώκει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ευρωπαϊκών και των εθνικών κοινοβουλίων, καθώς και των βουλευτών και των ενδιαφερόμενων φορέων. Τι κάνει το EUFORES; Το EUFORES...μεγεθύνει το ολοκληρωμένο διακομματικό κοινοβουλευτικό του δίκτυο, συνδέοντας τα μέλη των ευρωπαϊκών και των εθνικών κοινοβουλίων ΕΕ των 27 που εργάζονται σε θέματα βιώσιμης ενέργειας....ενσωματώνει τους βασικούς παράγοντες από την επιστήμη, τη βιομηχανία και την κοινωνία των πολιτών στο δίκτυό του, δημιουργώντας νέους διαύλους επικοινωνίας....διοργανώνει διάφορες εκδηλώσεις (π.χ. διακοινοβουλευτικές συναντήσεις, κοινοβουλευτικά εργαστήρια, πρωινά ΜΕΡ, συμβουλευτικές συνεδριάσεις επιτροπών) προσφέροντας ευκαιρίες για ανταλλαγή απόψεων....παρέχει πολιτικές και επιστημονικές συμβουλές, διαδίδοντας πιο σχετικές πληροφορίες....διευκολύνει την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τη νομοθεσία της ΕΕ, υποστηρίζοντας νομοθετικές προτάσεις και πρωτοβουλίες....διαχειρίζεται διάφορα έργα, υποστηρίζοντας την εθνική εφαρμογής της κοινοτικής νομοθεσίας. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε τη διεύθυνση: 18

19 Η ηλεκτρονική έκδοση αυτού του φυλλαδίου είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης: Πηγή: Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 19

20 Βασικές δημοσιεύσεις Αναφορά έρευνας: Η πρόοδος στις πολιτικές ενεργειακής απόδοσης στα κράτη μέλη της ΕΕ - η προοπτική των εμπειρογνωμόνων 27 εκθέσεις χωρών Τελική έκθεση που περιέχει όλα τα ευρήματα του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης διαθέσιμη στον ιστότοπο του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Απόδοσης: Στοιχεία επικοινωνίας: EUFORES a.i.s.b.l. Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Dr. Jan Geiss Renewable Energy House Rue d Arlon B-1040 Brussels, Belgium Tel.: +32 (0) Fax: +32 (0) eufores@eufores.org Wuppertal Institute Dr. Ralf Schüle ralf.schuele@wupperinst.org Χρυσοί χορηγοί του έργου Αργυροί χορηγοί του έργου