ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ. ΕΝΤΥΠΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ. 1.1 Τίτλος Διδακτικής Πρακτικής

Transcript

1 ΕΣΠΑ \Ε.Π. Ε&ΔΒΜ\Α.Π «Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών στις 8 Π.Σ., 3 Π.Σ.Εξ., 2 Π.Σ.Εισ.» Με συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε. Κ. Τ.) ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΝΤΥΠΟ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ (Σχέδια Μαθήματος, Εκπαιδευτικά Σενάρια) 1) ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ 1.1 Τίτλος Διδακτικής Πρακτικής «Η Εικονομαχία: Mια Πολυπρισματική Διδασκαλία Ιστορίας σε Πολυπολιτισμικό Μαθητικό Περιβάλλον». 1.2 Δημιουργός/-οι Ονοματεπώνυμο: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Ι. ΛΕΟΝΑΡΔΟΥ Πατρώνυμο: Ιδιότητα: Εκπαιδευτικός Χ Χ Σχολικός Σύμβουλος Στέλεχος Διοίκησης Στοιχεία Οργανικής Θέσης: 2 ο ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ Ταχυδρομική Διεύθυνση: Δικτυακός τόπος / blog: Η συγκεκριμένη Διδακτική Πρακτική έχει αναπτυχθεί στο πλαίσιο κάποιου εκπαιδευτικού προγράμματος; Χ 1

2 ΝΑΙ ΟΧΙ 1.3 Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές Γνωστικό/-ά αντικείμενο/-α της Διδακτικής Πρακτικής: Ιστορία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου. Ιδιαίτερη Περιοχή του γνωστικού αντικειμένου Η Εικονομαχία. (Βλ. Σχολικό εγχειρίδιο: «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΚΟΣΜΟΥ - ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΕΩΣ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ, 565 μ. Χ μ.χ)», κεφάλαιο «Η Εικονομαχία», σελ ). Συμβατότητα με το ΑΠΣ & το ΔΕΠΠΣ. Ο κεντρικός άξονας του θέματος εντάσσεται στην Ενότητα Ι του Ενιαίου Πλαισίου Προγράμματος Σπουδών για την Ιστορία Γενικής Παιδείας Β Λυκείου. Επειδή δεν υπάρχει ΔΕΠΠΣ για το Λύκειο, ανιχνεύονται δυνατότητες διαθεματικότητας στο ΔΕΠΠΣ Γυμνασίου (η σπειροειδής ανάπτυξη της διδασκαλίας του μαθήματος της Ιστορίας στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα επιτρέπει μια παρόμοια πρωτοβουλία), όπου στη σελίδα 218 προτείνεται η αξιολόγηση της επίδρασης της Εικονομαχίας στην Τέχνη. Η Διδακτική Πρακτική συνδυάζεται επιπροσθέτως με το μάθημα των Θρησκευτικών και της Έκφρασης-Έκθεσης της Β τάξης του Λυκείου. Συμβατότητα με τις αρχές και τους στόχους των νέων προγραμμάτων σπουδών του Νέου Σχολείου. Το προτεινόμενο Διδακτικό Σχέδιο είναι συμβατό με τις αρχές και τους στόχους των ΝΠΣ του Νέου Σχολείου, στα επίπεδα των 4 πυλώνων της Μάθησης του 21 ου αιώνα (μαθαίνω να μαθαίνω, να ενεργώ, να συμβιώνω και να υπάρχω) 1. Συγκεκριμένα, οι μαθητές μυούνται σε ερευνητικές διεργασίες, κατανοούν βασικές έννοιες, διαδικασίες και γεγονότα, επικοινωνούν και συνεργάζονται με τα μέλη της δικής τους και άλλων μαθητικών κοινοτήτων. 1.4 Βαθμίδα Εκπαίδευσης / Τάξεις στις οποίες θα το εφαρμόσατε Βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία αφορά η Διδακτική Πρακτική: Πρωτοβάθμια Δευτεροβάθμια Χ Τάξη ή τάξεις στις οποίες θα το εφαρμόσατε: Β Λυκείου Υπήρξε συνεργασία τάξεων του ίδιου σχολείου ή συνεργασία τάξεων διαφορετικών σχολείων; ΝΑΙ ΟΧΙ Χ 1.5 Είδος Διδακτικής Πρακτικής Σημειώστε αυτό / αυτά που κρίνετε ότι ανταποκρίνονται καλύτερα στην πρότασή σας: 1 Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης (2011), Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό, Τόμος Α: γενικό Μέρος, σελ. 15,16. 2

3 1. Σχέδιο Μαθήματος (σχέδιο για διδασκαλία 45 ή λιγότερο ή διδακτικό δίωρο). 2. Ακολουθία Σχεδίων Μαθήματος με μεγαλύτερη διάρκεια (Σενάριο Διδασκαλίας). 3. Ολοκληρωμένη παιδαγωγική δραστηριότητα στη σχολική τάξη. 4. Επιτυχημένο project που υλοποιήθηκε στη διάρκεια του σχολικού έτους. 5. Λειτουργικός τρόπος υπέρβασης των δυσκολιών του αναλυτικού προγράμματος. 6. Εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε σε κάποιο διδακτικό αντικείμενο ή σε κάποια δράση. 7. Επιτυχημένο παράδειγμα συνεργατικής διδασκαλίας στο σχολείο. 8. Αποδοτική περίπτωση ευρύτερης συνεργασίας μεταξύ συναδέλφων. 9. Πρακτική λειτουργικής συνεργασίας με τους γονείς / κηδεμόνες των μαθητών ή την τοπική κοινωνία. 10. Πρακτική αποδοτικής αντιμετώπισης και διαχείρισης προβληματικών καταστάσεων και κρίσεων στο σχολείο ή στην τάξη. 11. Καλές Πρακτικές με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών ή την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων διδασκαλίας (συνεργασία με άλλες τάξεις / με άλλα σχολεία). 12. Άλλο Χ 1.6 Σκοπός & Στόχοι της Διδακτικής Πρακτικής Γενικός Σκοπός: Να γνωρίσουν οι μαθητές τα γεγονότα της Εικονομαχίας και να κατανοήσουν τις μεταξύ τους αιτιακές σχέσεις, συνειδητοποιώντας παράλληλα τη διαχρονικότητα και τις διαστάσεις του θρησκευτικού φανατισμού. Επιμέρους Στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο και ως προς τη μαθησιακή διαδικασία: Να εμπλουτίσουν οι μαθητές τις ιστορικές τους γνώσεις για την Εικονομαχία (οικοδομώντας στην προγενέστερη γνώση που αποκτήθηκε στο Γυμνάσιο) και να προσεγγίσουν σε βάθος τις ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των πραγματικών αιτίων και των φαινομενικών αφορμών των γεγονότων. Να εξοικειωθούν με το περιεχόμενο των σχετικών ιστορικών όρων και εννοιών (Εικονομαχία, Εικονολατρία, εικονοκλάστες, ανεικονική αντίληψη, φανατισμός). Να συλλάβουν την εξεταζόμενη περίοδο ως λειτουργικό μέρος στην ολότητα που συνιστά η Μεσαιωνική ιστορία και ως συνάρθρωση των ποικίλων πεδίων της ανθρώπινης δραστηριότητας, στα πλαίσια της πολιτικής, κοινωνικής, ιδεολογικής πραγματικότητας). Να μελετήσουν τις σχέσεις μεταξύ των λαών (Άραβες, Βυζαντινοί, Φράγκοι, Σλάβοι, Βούλγαροι) και να εκτιμήσουν την εμπλοκή τους στο ιστορούμενο γεγονός. 3

4 Να διαμορφώσουν, μέσα από τη μελέτη των αντικρουόμενων εικονομαχικών και εικονολατρικών θέσεων, πνεύμα μετριοπάθειας, ανοχής και σεβασμού στο διαφορετικό. Να αναζητήσουν και να συσχετίσουν με τρόπο τεκμηριωμένο διαχρονικές περιπτώσεις θρησκευτικού φανατισμού και μισαλλοδοξίας, εντοπίζοντας κοινά σημεία στα αίτια και στις συνέπειες των ανθρώπινων συμπεριφορών. Να οικοδομήσουν και να εκτιμήσουν, μέσα από τα δικά τους θρησκευτικά έθιμα, την εθνικήθρησκευτική-πολιτιστική τους ταυτότητα. Να εισαχθούν στη διαδικασία κατανόησης, κριτικής ανάλυσης και αξιολόγησης των διαφορετικών οπτικών με τις οποίες προσεγγίζονται και ερμηνεύονται τα ιστορικά γεγονότα, μέσα από τη μελέτη ποικίλων πηγών. Να προσλάβουν τη σημασία της Τέχνης ως μέσου για την έκφραση/αισθητοποίηση τόσο του άϋλου κόσμου των ιδεών (απεικόνιση των θείων προσώπων) όσο της κοινωνικής πραγματικότητας (απεικόνιση σκηνών δίωξης των εικονολατρών) και να ασκηθούν στην ανάγνωση του οπτικού κειμένου. Να βιώσουν το κλίμα της εποχής μέσα από την τεκμηριωμένη αντιπαράθεση επιχειρημάτων σε μορφή debate. Να αποκτήσουν συναίσθηση ατομικής και συλλογικής ευθύνης συνεισφέροντας στην υλοποίηση της αποστολής της κάθε ομάδας. Αξιοποίηση εκπαιδευτικών λογισμικών και υπηρεσιών των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ): - Στη διάρκεια της υλοποίησης του σεναρίου χρησιμοποιείται το DVD-ROM «ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ», μια ηλεκτρονική πολύγλωσση έκδοση για την προβολή του βυζαντινού πολιτισμού της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης (πρώην Εκπαίδευσης Ενηλίκων) του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. - Επίσης, δίνεται η δυνατότητα αξιοποίησης των υπηρεσιών του Διαδικτύου για άντληση πληροφοριών σχετικά με παλιές και σύγχρονες μορφές δίωξης λατρευτικών εθίμων. 1.7 Εκτιμώμενη διάρκεια Ώρα έναρξης: Η έναρξη της Διδακτικής Πρακτικής συσχετίζεται με την έναρξη της διδακτικής ώρας και χρονικά προσδιορίζεται στο τέλος του πρώτου μήνα του σχολικού έτους. Διάρκεια: Η Διδακτική Πρακτική, σύμφωνα με το Σχέδιο Μαθήματος, προβλέπεται να διαρκέσει δύο (2) συνεχόμενες διδακτικές ώρες. Συχνότητα: Η Διδακτική Πρακτική διενεργείται μία (1) φορά, αξιοποιώντας το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο στα πλαίσια του μαθήματος της Ιστορίας. 2) ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ 4

5 2.1 Γενική Περιγραφή Διδακτικής Πρακτικής - Το θεωρητικό, παιδαγωγικό και μεθοδολογικό πλαίσιο. Η προτεινόμενη Διδακτική Πρακτική λαμβάνει υπόψη τη θεωρία του εποικοδομητισμού, της διερευνητικής-ανακαλυτπικής μάθησης και της συνεργασίας σε ομάδες, σε συνδυασμό με τις βασικές θεωρίες της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και παιδαγωγικής. Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί κυρίως ως διευκολυντής της μαθησιακής διαδικασίας και συντονιστής του έργου των ομάδων. Η Διδακτική Πρακτική βασίζεται στις εξής διδακτικές μεθόδους: Εμπλουτισμένη διδασκαλία (παρέχεται, πλέον του σχολικού εγχειριδίου, πρόσθετο υλικό για επεξεργασία) Ερωτηματική διδασκαλία Συζήτηση Διαφοροποιημένη διδασκαλία (έχει προηγηθεί διερεύνηση των ατομικών ιδιαιτεροτήτων κάθε μαθητή του τμήματος, σε επίπεδο ελληνομάθειας και έχουν καταγραφεί ανωνύμως οι λατρευτικές τους συνήθειες) Εργασία μαθητών σε ομάδες Η Διδακτική Πρακτική αξιοποιεί τις εξής διδακτικές τεχνικές: Αξιοποίηση προγενέστερης γνώσης Ανακαλυπτική-διερευνητική μάθηση Επίλυση προβλήματος Πολυπρισματική θεώρηση στη διδασκαλία της Ιστορίας Διδασκαλία από πηγές Διαθεματική προσέγγιση: Εκπαίδευση μέσα από την Τέχνη, Ιστορία και Έκφραση-Έκθεση, Ιστορία και Θρησκευτικά. Δραματοποίηση, παιχνίδι ρόλων - Αναλυτική περιγραφή της κάθε δραστηριότητας της Διδακτικής Πρακτικής. ΑΞΟΝΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: Η διδασκαλία δομείται σε 2 άξονες: 1. Στο Γνωστικό άξονα (έκθεση μιας ιστορικής συγκυρίας: τα γεγονότα που συνιστούν την περίοδο της Εικονομαχίας) και 2. Στον Ιδεολογικό άξονα (ανάλυση των ιδεολογικών, κοινωνικών και πολιτικών συγκυριών που λειτούργησαν ως συντελεστές της Εικονομαχίας). ΦΑΣΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ: Α ΦΑΣΗ: Αξιοποίηση της προγενέστερης γνώσης, Αφόρμηση (1 η διδακτική ώρα, 15 ) Έχει προηγηθεί «οδηγία» του εκπαιδευτικού προς τους μαθητές να αναζητήσουν (μέσα από συζητήσεις στην οικογένειά τους ή από έρευνα στο διαδίκτυο) και να καταγράψουν έθιμα σχετιζόμενα με τη λατρεία του Θείου στις δικές τους θρησκείες. (Υπενθυμίζεται ότι το τμήμα όπου υλοποιείται το Διδακτικό Σχέδιο αποτελείται από μαθητές ποικίλων εθνικών και θρησκευτικών προελεύσεων). Ο εκπαιδευτικός γράφει στον Πίνακα λέξεις κλειδιά (Βυζάντιο-Ρώμη-εξωτερικοί εχθροίθεματική οργάνωση) και υποδεικνύει στους μαθητές τα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στη διάρκεια του 8 ου αιώνα, τις Ανατολικές και Ευρωπαϊκές επαρχίες του κράτους, τα σύνορα και τους αντίστοιχους εξωτερικούς εχθρούς (Άραβες, Σλάβοι, Βούλγαροι, Λογγοβάρδοι). 5

6 Επίσης, υπενθυμίζει τη θεματική διοικητική οργάνωση της Αυτοκρατορίας και τους θεματικούς στρατούς. Στη φάση αυτή αξιοποιείται Χάρτης. Στη συνέχεια γράφει στον Πίνακα λέξεις κλειδιά (εικόνα-εικονιστικός-ανεικονικός-πατριάρχης- Πάπας) και αναφέρεται σύντομα στη χριστιανική εικονογραφία, στην οργανωτική δομή του ορθόδοξου κλήρου και στις σχέσεις Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας. Β ΦΑΣΗ: Διδασκαλία (1 η διδακτική ώρα, 20 ) Ο εκπαιδευτικός εκθέτει τα βασικά δεδομένα της Εικονομαχικής περιόδου, ακολουθώντας τη δομή του κεφαλαίου του σχολικού εγχειριδίου, γράφοντας τα γεγονότα σε μορφή Πίνακα Ροής και επισημαίνοντας στο Χάρτη τα σχετικά με τα ιστορούμενα. Παράλληλα, αξιοποιεί επιλεγμένα σημεία του CD ROM «ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ», για να έχουν οι μαθητές ταυτόχρονη οπτική (εικόνες) και ακουστική (ψαλμοί) πρόσβαση στην ιστορούμενη περίοδο. Γ ΦΑΣΗ: Αξιοποίηση πρόσθετου υλικού και αξιολόγηση (1 η διδακτική ώρα, 10 και 2 η διδακτική ώρα, 45 - σύνολο 55 ). Οι μαθητές χωρίζονται σε τέσσερις (4) Ομάδες (Ιστορικοί, Κριτικοί Τέχνης, Δημοσιογράφοι και Debate) και επεξεργάζονται τα αντίστοιχα φύλλα εργασίας. Ο εκπαιδευτικός συμμετέχει ενεργά ως διευκολυντής της διαδικασίας (20 ). Οι εκπρόσωποι των Ομάδων ανακοινώνουν εκ περιτροπής τα πορίσματα της εργασίας τους και ακολουθεί σχολιασμός (20 ). Ακολουθεί debate μεταξύ ενός «Εικονομάχου» και ενός «Εικονολάτρη», μελών της Ομάδας «Εικονομαχία-Debate». Στόχος είναι να ασκηθούν οι μαθητές στην τεκμηριωμένη αντιπαράθεση και να βιώσουν την ενσυναίσθηση, δομική αρχή της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Τέλος, ο εκπαιδευτικός παραπέμπει τους μαθητές στην παρακάτω ιστοσελίδα ( όπου καταγράφεται μια σύγχρονη περίπτωση «εικονομαχίας»: η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που αναφέρει ότι θα πρέπει να απομακρυνθεί ο χριστιανικός σταυρός από τα ιταλικά σχολεία ώστε να μην προσβάλλεται η ελευθερία της θρησκευτικής επιλογής. Οι μαθητές σχολιάζουν το γεγονός με βάση τις δικές τους εμπειρίες και αξιακές επιλογές και συνειδητοποιούν τη διαχρονικότητα και οικουμενικότητα του θέματος της λατρείας των θρησκευτικών συμβόλων. 2.2 Φύλλα Εργασίας 6

7 1 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ «ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ - ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ» ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: 1 συντονιστής, 1 διαμεσολαβητής, 2 ερευνητές, 1 συντάκτης της τελικής αναφοράς Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: 1. Να ορίσετε τις έννοιες: Εικονομαχία Εικονολατρία. 2. Στο παρακάτω Διάγραμμα Ροής (Χρονολογικό Πίνακα) των γεγονότων του κεφαλαίου «Η Εικονομαχία», να επισημάνετε το σωστό χαρακτηριστικό κάθε αναφοράς (αίτιο, αφορμή, πολιτική απόφαση, συνέπεια). Στη συνέχεια, να χαρακτηρίσετε τις συνέπειες: πολιτικές, διπλωματικές, στρατιωτικές, κοινωνικές, ηθικές. ΠΙΝΑΚΑΣ ΡΟΗΣ ΓΕΓΟΝΟΣ/ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΙΤΙΟ ΑΦΟΡΜΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ/ΓΕΓΟΝΟΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ Ανεικονικές αντιλήψεις των κατοίκων των Ανατολικών επαρχιών Λατρεία εικόνων/λειψάνων από τους κατοίκους των ευρωπαϊκών επαρχιών Επιθέσεις Αράβων σε παραθαλάσσια μέρη του Βυζαντίου, πολιορκία της Κωνσταντινούπολης (717) Επιδρομές Βουλγάρων Σλαβικές εγκαταστάσεις / σκλαβηνίες Σεισμός Θήρας- Θηρασίας (726) Απομάκρυνση της εικόνας του Χριστού από τη Χαλκή Πύλη των Ανακτόρων (726) Λέων Γ Οργή του λαού της Κωνσταντινούπολης (726) Αντιδράσεις των κατοίκων του Θέματος Ελλάδος 7

8 Σύγκρουση του θεματικού στόλου της Ελλάδος με τον αυτοκρατορικό στόλο Α Εικονομαχικό διάταγμα 730 μχ Καταστροφή των εικόνων Διώξεις κατά των εικονόφιλων: βασανιστήρια, εξορίες, δημεύσεις περιουσιών Δυσαρέσκεια του Πάπα στροφή προς τους Φράγκους Εκστρατεία εναντίον μοναχών και μοναστηριών - Κωνσταντίνος Ε Σύνοδος Ιέρειας (754) Κωνσταντίνος ΣΤ και Ειρήνη: Ζ Οικουμενική Σύνοδος (787) καταδίκη Εικονομαχίας Λέων Ε και Θεόφιλος: αναζωπύρωση Εικονομαχίας Μιχαήλ Γ και Θεοδώρα: Σύνοδος Κωνσταντινούπολης (843) Αποκατάσταση των εικόνων 3. «Η αξιολόγηση της εικονομαχίας είναι δύσκολη, γιατί έχουν δοθεί διάφορες ερμηνείες και απόψεις. Ορισμένοι είδαν την εικονομαχία ως προσπάθεια βίαιου εξανατολισμού της ελληνοχριστιανικής παράδοσης του Βυζαντίου, άλλοι ως κοινωνική μεταρρύθμιση, άλλοι ως σύμπτωμα ενός βαθύτερου ταξικού αγώνα, άλλοι ως μια προσπάθεια διοικητικής ανανέωσης, άλλοι ως προοπτική μιας αναθεώρησης της αγροτικής πολιτικής με επίκεντρο την μοναστηριακή περιουσία, άλλοι ως καθαρά θρησκευτική έριδα». Με αφορμή το παραπάνω κείμενο και λαμβάνοντας υπόψη τις πολύπλευρες διαστάσεις της Εικονομαχίας, να αξιολογήσετε την πρόταση του βιβλίου: «Η απόφαση της συνόδου αυτής (Κωνσταντινούπολη, 843) σήμανε την οριστική αποτυχία του κράτους να υποτάξει ολοκληρωτικά στη βούλησή του την Εκκλησία». 8

9 2 Ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ «ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ ΟΙ ΚΡΙΤΙΚΟΙ ΤΕΧΝΗΣ» ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: 1 συντονιστής, 1 διαμεσολαβητής, 2 ερευνητές, 1 συντάκτης της τελικής αναφοράς Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 1. Να ορίσετε τις έννοιες: Εικονομαχία Εικονολατρία. 2. Να μελετήσετε τις παρακάτω εικόνες και να τις κατατάξετε στην ανεικονική και στην εικονική τεχνοτροπία επισημαίνοντας τα χαρακτηριστικά τους στοιχεία. Προσπαθήστε στη συνέχεια να τεκμηριώστε σε ποιο ιστορικό γεγονός αναφέρονται, όπου αυτό είναι εφικτό, ή σε ποια θρησκευτική παράδοση ανήκουν. Εικόνα 1 Εικόνα 2 Εικόνα 3 Εικόνα 4 9

10 Εικόνα 5 Εικόνα 6 Εικόνα 7 Εικόνα 8 3. Με βάση το σχήμα: Τέχνη Ιστορία Τέχνη, να καταγράψετε με συντομία σε ποια σημεία η Τέχνη ευθύνεται για την Εικονομαχία και πώς η Εικονομαχία με τη σειρά της επηρέασε την Τέχνη. 3 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ «ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ - ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ» ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: 1 συντονιστής, 1 διαμεσολαβητής, 2 ερευνητές, 1 συντάκτης της τελικής αναφοράς Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 1. Να ορίσετε τις έννοιες: Εικονομαχία Εικονολατρία. 2. Να διαβάσετε τα παρακάτω κείμενα και να εντοπίσετε στοιχεία αντικειμενικής και υποκειμενικής γραφής. Κείμενο Α: «Μέσα σ αυτές τις συνθήκες γινόταν όλο και πιο φανερό ότι η σωτηρία της Αυτοκρατορίας εξαρτιόταν αποκλειστικά από τους αγροτικούς πληθυσμούς του εσωτερικού της Μ. Ασίας. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η εικονομαχική πολιτική που ήταν εντελώς αντίθετη σε ό,τι θύμιζε τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και την παλιά ιδεολογία θα μπορούσε να συμφιλιώσει την Κωνσταντινούπολη με τους αγροτικούς πληθυσμούς της ανατολικής Μ. Ασίας που εξαθλιωμένοι και 10

11 πάμφτωχοι αποζούσαν από τη γη που τώρα όφειλαν να υπερασπίσουν από τους επιδρομείς». (Ε. Γλύκατζη-Αρβελέρ 2, Η πολιτική ιδεολογία του Βυζαντινού κράτους, 1977, Αθήνα). Κείμενο Β: «Τον ίδιο χρόνο (726), το καλοκαίρι, σχηματίστηκε ένα νέο νησί που όφειλε τη γένεσή του στην έκρηξη του ηφαιστείου και δημιουργήθηκε στη διάρκεια της βασιλείας του αντίχριστου Λέοντος. Ο αυτοκράτορας εξήγησε αυτό το σημάδι της θείας οργής εναντίον του με τρόπο ευνοϊκό για τον εαυτό του και σήκωσε ακόμη πιο αναίσχυντο πόλεμο εναντίον των αγίων και σεπτών εικόνων. Και ο λαός της βασιλεύουσας εξαιτίας της απέραντης λύπης του για τις καινοφανείς διδασκαλίες προσπάθησε να επιτεθεί και να σκοτώσει τους στρατιώτες του αυτοκράτορα που καθαίρεσαν την εικόνα του Χριστού στη Χαλκή Πύλη. Και τότε πολλοί από αυτούς τιμωρήθηκαν για την ευσέβειά τους με ακρωτηριασμούς, μαστιγώσεις, εξορίες και πρόστιμα και ιδιαίτερα οι αριστοκράτες και οι επιφανείς». (Θεοφάνης, Χρονογραφία 3 ). Να αιτιολογήσετε τα ευρήματά σας λαμβάνοντας υπόψη το είδος κάθε ιστορικής πηγής και τη χρονική της απόσταση από το ιστορούμενο γεγονός. 3. Εργάζεσθε σε μια εφημερίδα με έντονο εικονομαχικό προσανατολισμό και αναλαμβάνετε να συντάξετε ένα σύντομο άρθρο (80 περίπου λέξεις) σχετικά με τη σύγκλιση της Συνόδου της Κωνσταντινούπολης (843) και τις αποφάσεις της. Στο κείμενό σας να συνυπάρχουν ειδήσεις και σχόλια. 4 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΟΜΑΔΑ «ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ TO DEBATE» ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: 1 συντονιστής, 1 διαμεσολαβητής, 2 ερευνητές, 1 συντάκτης της τελικής αναφοράς Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 1. Να ορίσετε τις έννοιες: Εικονομαχία Εικονολατρία. 2. Να χαρακτηρίσετε τις λέξεις της πρώτης στήλης σύμφωνα με τις ιδιότητες που αναφέρονται στις 2 επόμενες στήλες. ΠΡΟΣΩΠΟ/Α ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΟΣ/ΟΙ ΕΙΚΟΝΟΛΑΤΡΗΣ/ΕΣ Λέων Γ Ίσαυρος (Αυτοκράτορας) 2 Η Ε. Γλυκατζή-Αρβελέρ σπούδασε στο Ιστορικό-Αρχαιολογικό Tμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας, συνέχισε τις σπουδές της στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών στο Παρίσι, ενώ το 1960 αναγορεύτηκε στη Σορβόνη διδάκτορας της Ιστορίας. Ερευνήτρια από το 1955 του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών Γαλλίας, κατέλαβε το 1964 τη θέση της διευθύντριας του ίδιου Κέντρου. Καθηγήτρια από το 1967 του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, υπήρξε η πρώτη γυναίκα πρύτανης στην μέχρι τότε ιστορία των 700 χρόνων του Πανεπιστημίου αυτού. Στη συνέχεια ανακηρύσσεται πρύτανης του Πανεπιστημίου της Ευρώπης. Επίσης, διετέλεσε Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Παρισίων, και Πρόεδρος του Κέντρου Georges Pompidou Beaubourg. 3 Ο Θεοφάνης συνέγραψε τη "Χρονογραφία" του κατά τα έτη μ.χ. Είναι ένα ιδιότυπο είδος μεταξύ Ιστορίας και απομνημονευμάτων με εξιστόρηση των γεγονότων κατ' έτος, που αρχίζει από τα χρόνια του Διοκλητιανού (284 μ.χ.) και φτάνει μέχρι την πτώση από το θρόνο του Μιχαήλ του Α του Ραγκαβέ (813 μ.χ.). 11

12 Κωνσταντίνος Ε Ίσαυρος (Αυτοκράτορας) Ανώτερος κλήρος Μοναχοί Ανατολικές επαρχίες (θεματικός στρατοί Μ. Ασίας) Ευρωπαϊκές επαρχίες, Στρατός του Θέματος της Ελλάδος Κάτοικοι Κωνσταντινούπολης Πάπας Ρώμης Λέων Ε (Αυτοκράτορας) Θεόφιλος (Αυτοκράτορας) Θεοδώρα (μητέρα του Αυτοκράτορα Θεόφιλου) Βάρδας, Θεόκτιστος (συνεργάτες του Αυτοκράτορα Θεόφιλου) 3. Με βάση το περιεχόμενο του σχολικού εγχειριδίου (σελ ) και των παρακάτω κειμένων, να καταγράψετε τα επιχειρήματα των εικονομάχων και των εικονολατρών. «Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που τις προσκυνούν είναι ειδωλολάτρες. Όμως δεν πρέπει να προσκυνούμε κατασκευάσματα των ανθρώπινων χεριών και κάθε είδους ομοίωμα. Πληροφόρησέ με ποιος μας άφησε ως κληρονομιά αυτήν την παράδοση, δηλαδή να σεβόμαστε και να προσκυνούμε κατασκευάσματα χεριών κι εγώ θα συμφωνήσω ότι είναι νόμος του Θεού». (Επιστολή του Λέοντος Γ στον Πάπα Γρηγόριο Β). «Προσκυνώ και σέβομαι το Σταυρό και τη λόγχη, τον κάλαμο και το σπόγγο, με τα οποία οι θεοκτόνοι Ιουδαίοι βασάνισαν και ύβρισαν και τέλος σκότωσαν τον Κύριό μου, γιατί όλα αυτά στάθηκαν όργανο του έργου της σωτηρίας των ανθρώπων. Πώς λοιπόν να μην προσκυνήσω και τις εικόνες που κατασκευάζουν οι πιστοί με αγαθή προαίρεση και με σκοπό τη δοξολογία και την ανάμνηση των παθημάτων του Χριστού; Ότι δεν προσκυνώ την ύλη είναι φανερό. Διότι, αν καταστραφεί το σχήμα ενός σταυρού που είναι κατασκευασμένος από ξύλο, το ρίχνω στη φωτιά να καεί. Το ίδιο συμβαίνει και με το ξύλο των εικονισμάτων όταν καταστραφεί». (Ιωάννης Δαμασκηνός, «Περί εικόνων»). «Εμείς δεν προσκυνούμε τις εικόνες, αυτές καθεαυτές, πολύ δε περισσότερο την ύλη των εικόνων, αλλά προσκυνούμε τον εικονιζόμενο, και δια των εικόνων, μεταβαίνει ο σεβασμός και η λατρεία στον αληθινό Θεό». (Θεόδωρος Στουδίτης). 12

13 «Γιατί οι Χριστιανοί παθαίνουν ήττες από τους εθνικούς; Επειδή λατρεύονται οι εικόνες [...]! Γι' αυτό σκοπεύω να τις καταστρέψω. [...] Οι αυτοκράτορες που δέχτηκαν και λάτρεψαν τις εικόνες πέθαναν στην εξορία ή στη μάχη. Αυτοί όμως που δεν τις λάτρεψαν πέθαναν στο κρεβάτι τους και τάφηκαν με τιμές στους αυτοκρατορικούς τάφους κοντά στο ναό των Αγ. Αποστόλων. Εγώ επιθυμώ να μιμηθώ τη δεύτερη κατηγορία και να τις καταστρέψω, για να μακροημερεύσω και εγώ και ο γιος νου και η δυναστεία μας να βασιλεύσει ως την 4η και 5η γενιά» (Απόψεις Λέοντος Ε). 4. Αναθέστε σε 2 μέλη της Ομάδας σας να εκπροσωπήσουν τις παρατάξεις των Εικονομάχων και των Εικονολατρών και να αντιπαρατάξουν τα παραπάνω επιχειρήματα σε μορφή debate ενώπιον της τάξης. 2.3 Υλικοτεχνική Υποδομή Για την υλοποίηση της Διδακτικής Πρακτικής αξιοποιήθηκαν τα εξής: 1. Τα Σχολικά Εγχειρίδια Ιστορίας της Β τάξης του Γυμνασίου και του Ενιαίου Λυκείου, 2. Χάρτης της Μεσοβυζαντινής περιόδου, 3. Το DVD-ROM «ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ», ηλεκτρονική πολύγλωσση έκδοση για την προβολή του βυζαντινού πολιτισμού της Γενικής Γραμματείας Διά Βίου Μάθησης (πρώην Εκπαίδευσης Ενηλίκων) του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. 4. Το Διαδίκτυο, για αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με παλιές και σύγχρονες μορφές δίωξης λατρευτικών δοξασιών και πρακτικών. Για το σχεδιασμό της Διδακτικής Πρακτικής αξιοποιήθηκε η εξής βιβλιογραφία: 1. Πρόγραμμα Σπουδών για την Ιστορία του Ενιαίου Λυκείου (ΦΕΚ 1313,Β, ), 2. Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών Ιστορίας ( 3. Σχολικό Εγχειρίδιο «Ιστορία της Τέχνης» της Γ τάξης του Ενιαίου Λυκείου, 4. Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης, Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό, τ. Α, 2011, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 5. Μείζον Πρόγραμμα Επιμόρφωσης, Βασικό Επιμορφωτικό Υλικό, τ. Α: ΠΕ 02,Φιλόλογοι, 2011, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα 6. Θέματα αξιοποίησης της ομάδας στην σχολική τάξη, στην ιστοσελίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου: 7. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Η, 1979, Εκδοτική Αθηνών, 8. Αντωνιάδου, Αλ., Γκόβαρης, Χρ., (2004), «Η Διδασκαλία της Ιστορίας στο Πολυπολιτισμικό Σχολείο η περίπτωση των εγχειριδίων της Ιστορίας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση» στην ιστοσελίδα: 9. Βερτσέτης, Αθ., (2003), «Διδακτική της ιστορίας», τ.γ, αυτοέκδοση, Αθήνα 10. Γερμανός, Δ., (2000), «Αλλαγές στο χώρο της τάξης και αναβάθμιση του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος», εισήγηση στο Διήμερο Επιστημονικό Συμπόσιο «Η εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας Τάσεις και Εφαρμογές», Θεσσαλονίκη 11. (Γιαννουλάτος) + Αναστάσιος (Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας, 2005, «Ισλάμ, Θρησκειολογική Επισκόπηση», Ακρίτας, Αθήνα 12. Γκόβαρης, Χρ., (2001), «Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση», Ατραπός, Αθήνα 13. Γκότοβος, Α., (2002), «Εκπαίδευση και Ετερότητα: Ζητήματα Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής», Μεταίχμιο, Αθήνα 13

14 14. Γλένη, Χ., (2008), «Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο σχολείο της ετερότητας», εισήγηση στο Συνέδριο «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση» του ΜΠΣ «Θεωρία, πράξη και αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου», ΕΚΠΑ 15. Δάλκος, Γ., (1996), «Τα Κεφάλαια Τέχνης στο μάθημα της Ιστορίας μια προσέγγιση από την οπτική γωνιά του δασκάλου της ιστορίας» στο περιοδικό Νέα Παιδεία, τ.78, Αθήνα 16. Δαμανάκης, Μ.,(2001), «Η Εκπαίδευση των Παλιννοστούντων και Αλλοδαπών Μαθητών στην Ελλάδα», Gutenberg, Αθήνα 17. Δεδούλη, Μ., (2004), «Η βιωματική μάθηση στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση: Τρόποι Αξιοποίησης των αρχών της στη διδασκαλία της Ιστορίας» στο «Πρόγραμμα Σπουδών και Εκπαιδευτικό Έργο στη δευτεροβάθμια Εκπαίδευση», Τμήμα ΦΠΨ, Πανεπιστήμιο Αθηνών 18. Δημαράκη, Ευ., (2002), «Δυναμικές αναπαραστάσεις για τη διερευνητική μάθηση στην Ιστορία» στο Κυνηγός, Δημαράκη (επιμ.), «Νοητικά εργαλεία και πληροφοριακά μέσα», Καστανιώτης, Αθήνα 19. Ζάγκου, Σμ., (2003), «Η οικουμενικοποίηση του πολίτη μέσω του μαθήματος της Ιστορίας» στην ιστοσελίδα Ιβρίντελη, Μ., Κρίκας, Ε., Μπόκολας, Β., (2004), «Αναλυτικό Πρόγραμμα και Ιστορία: Αναζητώντας κοινούς κώδικες επικοινωνίας» στο Μπαγάκης, Γ., (επιμ.), «Ο εκπαιδευτικός και το αναλυτικό πρόγραμμα», Μεταίχμιο, Αθήνα 21. Κυρκίνη, Α., (2001), «Η αναγκαιότητα της πολλαπλής προσέγγισης του μαθήματος της Ιστορίας», στο περιοδικό Εκπαιδευτικά, τ.59-60, Αθήνα 22. Λεονάρδου, Α., (2005β), «Η Πολυπρισματική Θεώρηση στη διδασκαλία της Ιστορίας μέσα στα πλαίσια της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης στη σύγχρονη Ευρώπη» στο μάθημα «Εισαγωγή στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση», Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΘΕ.Π.Α.Ε., Τμήμα ΦΠΨ, Φιλοσοφική Σχολή, ΕΚΠΑ 23. Λεοντσίνης, Γ., (1999), «Ενσυναίσθηση και διδασκαλία της Ιστορίας» στο Σεμινάριο 21, «Θεωρητικά προβλήματα και Διδακτική της Ιστορίας», ΠΕΦ, Γρηγόρης, Αθήνα 24. Μάρκου, Γ., (1996), «Προσεγγίσεις της πολυπολιτισμικότητας και η διαπολιτισμική εκπαίδευση-επιμόρφωση των εκπαιδευτικών», Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης, Αθήνα 25. Μαυρογιώργος, Γ., (1990), «Σχέδιο πρότασης για τη διδασκαλία μιας «αντίπαλης» ιστορίας στο σχολείο» στο περιοδικό Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ.55, Αθήνα 26. Μαυροσκούφης, Δ., (2003), «Η σχολική ιστορία στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ( )», Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 27. Μηλίγκου, Ευ., (2004), «Η έννοια της διαπολιτισμικής διάστασης του Αναλυτικού προγράμματος» στο «Πρόγραμμα Σπουδών και Εκπαιδευτικό Έργο στη δευτεροβάθμια Εκπαίδευση», Τμήμα ΦΠΨ, Πανεπιστήμιο Αθηνών 28. Νικολάου, Γ., 2005, «Διαπολιτισμική Διδακτική», Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 29. Παϊζης, Ν., (2001), «Ο Πολιτισμικός Πλουραλισμός ως Κατακλείδα της Πολιτισμικής Αγωγής» στο «Διαπολιτισμική Εκπαίδευση ομάδες με πολιτισμικές ιδιαιτερότητες», Οι Φίλοι του Ιδρύματος Μελίνα Μερκούρη, Θεσσαλονίκη 30. Παληκίδης, Α., (2004), «Η Τέχνη στα Αναλυτικά Προγράμματα Ιστορίας της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ( )» στο περιοδικό Σύγχρονη Εκπαίδευση,τ.139, Αθήνα 31. Πανταζής, Β., (2004), «Πολυπολιτισμικό Curriculum Πολυπολιτισμικός Εκπαιδευτικός» στο Μπαγάκης,Γ., (επιμ.) «Ο Εκπαιδευτικός και το Αναλυτικό Πρόγραμμα», Μεταίχμιο, Αθήνα 32. Πολέμη- Tοδούλου, Μ., (2005), «Η Αξιοποίηση της Ομάδας στην Εκπαίδευση Ενηλίκων», τ. Γ, Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα 33. Τριαντάρη Μαρά, Σ., (2001), «Η Αξιοποίηση των Χαρτών στη Διδακτική του Μαθήματος της Ιστορίας» στο περιοδικό Εκπαιδευτικά, τ , Αθήνα 34. Χατζηχρήστου, Χ., 2004, «Εισαγωγή στη Σχολική Ψυχολογία», Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 14

15 35. Χατζηχρήστου, Χ., Γιαβρίμης, Π., Λαμπροπούλου, Α., (2005), «Γηγενείς και αλλοδαποί μαθητές στο ελληνικό σχολείο: Ενδοπροσωπικές διαστάσεις και στρατηγικές αντιμετώπισης αγχογόνων καταστάσεων» στο Παπαστυλιανού, Ν., (επιμ.) «Διαπολιτισμικές διαδρομές στην Ελλάδα: Ψυχοκοινωνικές όψεις του νόστου», Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 36. Berry, J. W., Poortinga, Y. H., Segall, M. H., Dasen, P. R., (1992), Cross Cultural Psychology, Research and Applicatios, Cambridge: Cambridge University Press 37. Bigge, M., (1990), «Θεωρίες μάθησης για εκπαιδευτικούς», Πατάκης, Αθήνα 38. Blackledge, D., Hunt, B., (2000), «Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης», (μτφ. Δεληγιάννη Μ.), Μεταίχμιο, Αθήνα 39. Borelli, M, Essinger, H., (1986), Political Education in Class with Students from different cultural and ethnic Backrounds, Intercultural Education, Council of Europe, Strasbourg 40. Rice Talbot, T., 1990, Ο Δημόσιος και Ιδιωτικός Βίου των Βυζαντινών», Παπαδήμας, Αθήνα 41. Stradling, R. dr., (2000), Teaching 20 th Century European history, Council of Europe Publishing, Strasbourg 42. Strandling R. dr, (2003), «Πολυπρισματική θεώρηση στη διδασκαλία της Ιστορίας: οδηγός για καθηγητές» στην ιστοσελίδα Βοοs-Nunning, Ur., (1995), «Ανοιχτά Θεωρητικά Προβλήματα της Διαπολιτισμικής Προσέγγισης» στο Βάμβουκας, Χουρδάκης (επιμ.), «Παιδαγωγική Επιστήμη στην Ελλάδα και στην Ευρώπη: Τάσεις και Προοπτικές», Πρακτικά Ζ Διεθνούς Συνεδρίου Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 3) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ Στη διάρκεια της Διδακτικής Πρακτικής υπήρξαν επιφυλάξεις εκ μέρους ορισμένων μαθητών σχετικά με την δυσκολία στην κριτική ανάγνωση των πηγών και στην παραγωγή πρωτότυπων κειμένων. Επίσης, δύο μαθητές επικαλούμενοι θρησκευτικές ιδιαιτερότητες αντέδρασαν στην α φάση της διαδικασίας δημιουργίας των ομάδων, πράγμα που ξεπεράστηκε ανώδυνα με συζήτηση σχετικά με τη σκοπιμότητα αυτής της δράσης. Μετά την ολοκλήρωση της Πρακτικής οι μαθητές ήταν ξαφνιασμένοι με το αποτέλεσμα τω ομάδων τους και κυρίως με τη διαδικασία του debate. Μάλιστα κάποιοι διερεύνησαν τη πιθανότητα να πάμε εκπαιδευτική εκδρομή στο Βυζαντινό Μουσείο και πρότειναν ν επαναληφθεί το project και σε επόμενα μαθήματα. 4) ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ Με ατομική μου ευθύνη και σύμφωνα με το άρθρο 8 ν. 1599/1986, ο Δημιουργός που αναφέρεται στην παρ. 1.2 του παρόντος εντύπου, δηλώνω ότι: 1. Το Σχέδιο Διδακτικής Πρακτικής που υποβάλλω είναι δικό μου πρωτότυπο δημιούργημα και δεν προσκρούει σε κανένα δικαίωμα πνευματικής ή βιομηχανικής ιδιοκτησίας τρίτων. 2. Δίνω το δικαίωμα και την άδεια στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το οποίο θα ενεργεί κατά την απόλυτη και ελεύθερη κρίση του, να αξιοποιεί, να διαθέτει, να αναπαράγει ή να διανέμει το υποβληθέν Σχέδιο Διδακτικής Πρακτικής, ολόκληρο ή τμήμα του ή συντετμημένο ή 15

16 ενσωματωμένο σε άλλο υλικό, για εκπαιδευτικούς και διδακτικούς σκοπούς, με κάθε πρόσφορο μέσο, ιδίως έντυπο ή ηλεκτρονικό. 3. Δηλώνω ότι η πιθανή αξιοποίηση του υλικού αυτού για ερευνητικούς σκοπούς επιθυμώ να γίνει (επιλέξτε αυτό που επιθυμείτε): Επώνυμα Χ Ανώνυμα ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 23 Οκτωβρίου 2011 ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ: ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Ι. ΛΕΟΝΑΡΔΟΥ 16