Αλεξάνδρεια Τρωάς. Περίληψη : Άλλες Ονομασίες. Γεωγραφική Θέση. Ιστορική Περιοχή IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Transcript

1 Για παραπομπή : Τσουκαλά Βικτωρία,, 2002, Περίληψη : Η (σημ. Dalayanköy) βρισκόταν στη δυτική ακτή της Τρωάδας, απέναντι από την Τένεδο. Ιδρύθηκε στο τέλος του 4ου αι. π.χ. από τον Αντίγονο Μονόφθαλμο. Η στρατηγική της θέση βοήθησε στην άνθηση του εμπορίου. Επίσης είχε σημαντικό νομισματοκοπείο. Άλλες Ονομασίες Αντιγόνεια, Colonia Iulia (Alexandria) Troas, Colonia Augusta Troadensis, Dalayanköy Γεωγραφική Θέση Βόρεια παράλια της Τουρκίας, απέναντι από την Τένεδο Ιστορική Περιοχή Δυτική ακτή της Τρωάδας 1. Ανθρωπογεωγραφία Η (σημ. Dalayankoy) βρισκόταν στη δυτική ακτή της Τρωάδας, απέναντι από την Τένεδο. Στα βόρεια συνόρευε με την Τροία, στα ανατολικά με τη χώρα της Σκήψεως και την κοιλάδα του ποταμού Σκαμάνδρου και στα νότια με την Άσσο. Επιγραφές του 4ου αι. π.χ. μαρτυρούν ότι αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού της ήταν αιολικής καταγωγής. Η πόλη μετονομάστηκε σε Αλεξάνδρεια το 301 π.χ. από το Λυσίμαχο (περ π.χ.), ο οποίος θέλησε έτσι να δείξει το σεβασμό του προς το Μέγα Αλέξανδρο ( π.χ.). 1 Αρχικά όμως είχε ονομαστεί Αντιγόνεια από τον ιδρυτή της Αντίγονο Α' Μονόφθαλμο (περ π.χ.). Ως ρωμαϊκή αποικία επονομάστηκε Colonia Iulia (Alexandria) Troas και αργότερα Colonia Augusta Troadensis. Τον 3ο αι. μ.χ. φιλολογικές πηγές και νομίσματα υποδηλώνουν ότι είχαν αναπτυχθεί διάφορες παραδόσεις σχετικά με τη δημιουργία της, μία από τις οποίες υποδείκνυε το Μέγα Αλέξανδρο ως ιδρυτή. 2. Ιστορία 2.1. Ελληνιστική περίοδος Κατά το Β' Πόλεμο των Διαδόχων, ο Αντίγονος Μονόφθαλμος έγινε κύριος των ασιατικών κτήσεων του Αλεξάνδρου (319 π.χ.). Το 306 π.χ. οικοδόμησε την Αντιγόνεια σε στρατηγικής σημασίας γεωγραφική θέση, αφού πρώτα αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς. Φαίνεται ότι ίδρυσε την πόλη με συνοικισμό επτά πολισμάτων (Κολωνός, Κεβρήνη, Λάρισα, Αμαξιτός, Χρύσα, Νεανδρία και Σκήψις) στο μέρος που ονομαζόταν Σίγια. 2 Η περιοχή αυτή ίσως ήταν κατοικημένη προηγουμένως, αν και είναι πιθανό η ακτή να ανήκε στη σφαίρα επιρροής της Τενέδου. Η στρατηγική θέση της νέας πόλης πρέπει να έπαιξε σπουδαίο ρόλο και στα σχέδια του Αντιγόνου για κυριαρχία στο Αιγαίο. Με το θάνατο του Αντιγόνου στη μάχη της Ιψού (301 π.χ.) ο Λυσίμαχος έγινε κύριος των μικρασιατικών κτήσεων του αντιπάλου του. Την ίδια χρονιά ουσιαστικά επανίδρυσε την πόλη, αλλάζοντας το όνομά της σε Αλεξάνδρεια. Οι κάτοικοι της Σκήψεως ωστόσο, που είχαν λάβει μέρος στο συνοικισμό, ήθελαν να γυρίσουν στο πόλισμά τους, πράγμα που τους το επέτρεψε ο Λυσίμαχος. 3 Με αυτό είναι πιθανό να θέλησε να προστατεύσει την Τρωάδα από πιθανές εισβολές μέσω της οροσειράς της Ίδας, τοποθετώντας εκεί μια τειχισμένη πόλη όπως η Σκήψις. Μετά την ήττα του Λυσιμάχου το 281 π.χ. και μέχρι το 227 π.χ. η Αλεξάνδρεια πέρασε στη σφαίρα ελέγχου των Σελευκιδών. Νομισματικά ευρήματα υποδεικνύουν την ακμή της πόλης εκείνη την περίοδο. Δημιουργήθηκε στις 29/10/2017 Σελίδα 1/5

2 Για παραπομπή : Τσουκαλά Βικτωρία,, 2002, Μετά τα μέσα του 3ου αι. π.χ. το ανερχόμενο σε δύναμη βασίλειο της Περγάμου άρχισε να συγκρούεται με αυτό των Σελευκιδών. Με τη νίκη του Αττάλου Α' ( π.χ.) επί του Αντιόχου Ιέρακα ( π.χ.) το 227/226 π.χ. η Αλεξάνδρεια απέκτησε την αυτονομία της, μέχρι το 129 π.χ., οπότε δημιουργήθηκε η ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας. Κατά τη διάρκεια αυτών των εκατό περίπου χρόνων αυτονομίας η πόλη ήταν φιλικά προσκείμενη στο βασίλειο τηςπεργάμου, ενώ αντιστάθηκε στις κυριαρχικές βλέψεις των Σελευκιδών. Το 223/222 π.χ. ο Αχαιός, ο μέχρι πρότινος έμπιστος στρατηγός του Αντιόχου Γ' ( π.χ.), αποστάτησε και αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς. Μπόρεσε να κερδίσει τον έλεγχο της Μικράς Ασίας από τους Ατταλίδες, εκτός από τη Λάμψακο, το Ίλιον και την Αλεξάνδρεια, που υποστήριξαν τους τελευταίους. 4 Το 218 π.χ. ο Άτταλος Α' επανέκτησε τον έλεγχο της Μικράς Ασίας και η περιοχή του Ελλησπόντου περιήλθε ξανά στη σφαίρα επιρροής των Ατταλιδών. Το 217 π.χ. οι Γαλάτες μισθοφόροι που ο Άτταλος είχε χρησιμοποιήσει κατά του Αχαιού λεηλάτησαν πόλεις του Ελλησπόντου και πολιόρκησαν το Ίλιον. Τότε η Αλεξάνδρεια έστειλε στρατιώτες που έδιωξαν τους Γαλάτες από την περιοχή της Τρωάδας. Το ότι η πόλη κατόρθωσε κάτι τέτοιο χωρίς εξωτερική βοήθεια δείχνει τη δύναμή της. Το 197/196 π.χ. ο Αντίοχος Γ' προσπάθησε να ανακτήσει τον έλεγχο στη Μικρά Ασία και φαίνεται ότι η περιήλθε στη δικαιοδοσία του, μαζί με τη Λάμψακο και τη Σμύρνη. Οι τρεις πόλεις πιθανόν να ήταν αυτές που προκάλεσαν τον Αντιοχικό πόλεμο ζητώντας τη βοήθεια των Ρωμαίων κατά του Αντιόχου. Το 192 π.χ., καθώς ο Αντίοχος ετοιμαζόταν να περάσει στην Ευρώπη προκειμένου να υλοποιήσει το σχέδιό του για κυριαρχία εκεί, οι τρεις πόλεις τον καθυστέρησαν δημιουργώντας του προβλήματα. Με την επέμβαση των Ρωμαίων αναγκάστηκε να ελευθερώσει τις πόλεις αυτές και να αναλάβει να τους καταβάλει τα μισά χρήματα από αυτά που είχαν ξοδέψει για τον πόλεμο. Με την ειρήνη της Απάμειας (188 π.χ.) η Αλεξάνδρεια κέρδισε ξανά την αυτονομία της και υπήχθη στην επαρχία της Φρυγίας του Ελλησπόντου, που διοικούνταν από ένα στρατηγό από την Πέργαμο. 5 Κατά το 2ο αι. π.χ. μπόρεσε να επεκτείνει τον έλεγχό της σε όλη σχεδόν τη δυτική ακτή της Τρωάδας. Επιγραφές από την εποχή της αυτονομίας της Αλεξάνδρειας μάς πληροφορούν για τις καλές εξωτερικές σχέσεις με άλλες ελληνικές πόλεις, καθώς και για πολίτες της που τιμήθηκαν σε πόλεις του ελληνικού κόσμου. Το 129 π.χ. δημιουργήθηκε η ρωμαϊκή επαρχία της Ασίας, στην οποία υπήχθη η Αλεξάνδρεια χωρίς όμως να χάσει τον τίτλο της ελεύθερης πόλης. Φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες υποδεικνύουν ότι αναμείχθηκε στον Γ' Μιθριδατικό πόλεμο (73/72 π.χ.) Ρωμαϊκή περίοδος Ανάμεσα στο 40 και το 31 π.χ. η Αλεξάνδρεια έγινε ρωμαϊκή αποικία, ενδεχομένως με το όνομα Colonia Iulia (Alexandria) Troas. 6 Πιθανόν αυτό να ήταν σχέδιο του Ιουλίου Καίσαρα, το οποίο τελικά πραγματοποιήθηκε μετά το θάνατό του, ίσως από το Μάρκο Αντώνιο. Σημαντικότερη εποχή για τη ζωή της πόλης ήταν η Πρώιμη Αυτοκρατορική περίοδος. Ανάμεσα στο 27 και το 12 π.χ. ο Οκταβιανός Αύγουστος ουσιαστικά επανίδρυσε τη ρωμαϊκή αποικία, αλλάζοντας το όνομά της σε Colonia Augusta Troadensis και φέρνοντας και άλλους αποίκους στην πόλη. Το 12 π.χ. την απάλλαξε από φόρους εισαγωγής και εξαγωγής από γη και θάλασσα. Ο ίδιος πιθανώς έδωσε στην πόλη το Ius Italicum, σύμφωνα με το οποίο η αποικία βρισκόταν στο ίδιο επίπεδο ως προς την αυτονομία και τις φοροαπαλλαγές με τις αποικίες στην Ιταλία. Κατά τη βασιλεία του Αδριανού ( μ.χ.) η Αλεξάνδρεια πρέπει να γνώρισε άνθηση, σύμφωνα με μια αναθηματική επιγραφή που ονομάζει τον Αδριανό παλινορθωτή της αποικίας (restitutor coloniae nostrae). Τότε πραγματοποιήθηκαν και τα μεγάλα υδρευτικά έργα για τα οποία ο Ηρώδης ο Αττικός πλήρωσε τέσσερα εκατομμύρια δραχμές από την προσωπική του περιουσία. 3. Οικονομία Την εποχή του Αντιγόνου του Μονόφθαλμου η Αντιγόνεια ήταν η μόνη μεγάλη πόλη της περιοχής. Βρισκόταν σε στρατηγική θέση για τη θαλάσσια επικοινωνία, διέθετε δύο τεχνητά λιμάνια και αρκετά μεγάλη καλλιεργήσιμη χώρα. Με την ίδρυσή της Δημιουργήθηκε στις 29/10/2017 Σελίδα 2/5

3 Για παραπομπή : Τσουκαλά Βικτωρία,, 2002, ο Αντίγονος φαίνεται ότι πήρε αποφασιστικά μέτρα για την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Από την κτίση της η πόλη είχε σημαντικότατο νομισματοκοπείο. Επί Αντιγόνου και Λυσιμάχου έκοψε νομίσματα με το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύμφωνα μάλιστα με τον Α. Bellinger, που μελέτησε τα νομίσματά της, η Αλεξάνδρεια έγινε κατά τη βασιλεία του Λυσιμάχου η οικονομική πρωτεύουσα του κράτους. Επίσης, ο Αντίοχος Α' ( π.χ.) και ο Αντίοχος Β' ( π.χ.) έκοψαν νομίσματα εκεί. Η πόλη ήταν πιθανώς το κεντρικό νομισματοκοπείο των Σελευκιδών στα χρόνια της βασιλείας του Αντιόχου Ιέρακα. Τα νομίσματα των Σελευκιδών έφεραν επίσης το όνομα του Αλεξάνδρου, αλλά και τα δικά τους, σε αντίθεση με αυτά του Λυσιμάχου. Αν και το νομισματοκοπείο φαίνεται πως είχε διακόψει τη λειτουργία του για κάποια περίοδο, άρχισε ξανά να λειτουργεί το 175 π.χ. Ειδικά κατά την Αυτοκρατορική περίοδο η πόλη γνώρισε οικονομική άνθηση και το νομισματοκοπείο συνέχισε την παραγωγή του ανελλιπώς. Χάρη στα δύο λιμάνια και στη στρατηγική γεωγραφική της θέση η έγινε το κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου στην περιοχή. Ως εμπορικό κέντρο και ρωμαϊκή αποικία ήταν πόλος έλξης πολλών Ρωμαίων πολιτών, οι οποίοι εμφανίζονται πολύ συχνά σε επιγραφές και είναι φανερό πως συνέβαλαν δραστικά στην οικονομική ζωή της. Ο απόστολος Παύλος επισκέφθηκε την Αλεξάνδρεια δύο φορές. Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο λειτουργούσαν και ναυπηγεία στην περιοχή. Στις Τραγασές, κοντά στην Αμαξιτό, υπήρχαν αλυκές, την οικονομική σημασία των οποίων είχε ήδη αντιληφθεί ο Λυσίμαχος. Τα νερά της περιοχής, τα επονομαζόμενα Τραγάσια, είχαν ιαματικές ιδιότητες, ενώ υπήρχαν και ορυχεία μαγνητίτη και γρανίτη. 7 Από την περιοχή της Αλεξάνδρειας επίσης προερχόταν ένα είδος πίσσας, καθώς και ένα είδος δάφνης που φύτρωνε στο όρος Ίδα. 4. Θεσμοί Πολιτειακή οργάνωση Από επιγραφές γνωρίζουμε ότι η Αντιγόνεια είχε δημοκρατικό πολίτευμα, με βουλή, εκκλησία και επώνυμο άρχοντα. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ιδρυτή της Αντιγόνου φαίνεται ότι ακολούθησε την πολιτική του. Ανήκε στην Ιλιακή Συμμαχία, που ιδρύθηκε από τον Αντίγονο με κέντρο το ιερό της Αθηνάς στο Ίλιον, και ήταν μία από τις πόλεις που έλαβαν μέρος στην αποκατάσταση των Θηβών, που είχαν καταστραφεί το 335 π.χ. από το Μέγα Αλέξανδρο. Ως ρωμαϊκή αποικία η Αλεξάνδρεια είχε ρωμαϊκό σύνταγμα και θεσμούς, για τα οποία υπάρχουν πολλές επιγραφικές μαρτυρίες. 5. Θρησκεία Αξίζει να γίνει αναφορά σε ένα πολύ σημαντικό ιερό της περιοχής, αυτό του Απόλλωνος Σμινθέως. Το ιερό, το οποίο ήταν ήδη γνωστό στον Όμηρο (πιθανόν 8ος αι. π.χ.), λειτουργούσε μέχρι και τη Ρωμαϊκή περίοδο έξω από την Αλεξάνδρεια. Δεν είναι σίγουρο ότι ανήκε σε αυτή, όμως το γεγονός ότι ήταν στημένες εκεί πολλές αναθηματικές και τιμητικές επιγραφές για πολίτες της Αλεξάνδρειας κατά την Ελληνιστική περίοδο, καθώς και το ότι το Σμινθείο εμφανίζεται στον οπισθότυπο νομισμάτων της Αλεξάνδρειας, καθιστούν πιθανή την υπόθεση ότι το ιερό πέρασε σταδιακά στη σφαίρα επιρροής της πόλης, ίσως το 2ο αι. π.χ. 6. Χωροταξία Οικοδομήματα Η Αλεξάνδρεια φαίνεται ότι απέκτησε μεγάλη δύναμη κατά τη βασιλεία του Λυσιμάχου, ο οποίος όμως σκοτώθηκε στη μάχη του Κουροπεδίου το 281 π.χ. Είναι πιθανό ότι εκείνη την περίοδο η πόλη περιβλήθηκε με τείχος περιφέρειας 7,5 χλμ., το οποίο περιέκλειε μια έκταση περίπου εκταρίων, καθώς και τα δύο λιμάνια της πόλης. Ο ίδιος έκτισε και ένα ναό στην Αλεξάνδρεια, ο οποίος φαίνεται ότι έχει εντοπιστεί από Γερμανούς επιστήμονες με γεωφυσικές μεθόδους. Γεωφυσικές έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην Αλεξάνδρεια έχουν καταγράψει το πολεοδομικό σύστημα της πόλης, η οποία κατά την Αυτοκρατορική περίοδο ήταν διαρθρωμένη σε νησίδες. Έχουν εντοπιστεί η αγορά, το ωδείο, το γυμνάσιο, το νυμφαίο της, καθώς και ένας ναός στο κέντρο της αγοράς, αφιερωμένος πιθανώς στη λατρεία του Αυγούστου, Δημιουργήθηκε στις 29/10/2017 Σελίδα 3/5

4 Για παραπομπή : Τσουκαλά Βικτωρία,, 2002, η οποία είναι επιγραφικά βεβαιωμένη αυτή την περίοδο. Τα ερείπια της ρωμαϊκής πόλης ήταν εμφανή κατά το 14ο και τουλάχιστον μέχρι το 17ο αιώνα, όταν ο χώρος της αρχαίας πόλης δεν ήταν κατοικημένος. Πρώιμοι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες ταύτιζαν τα ερείπιά της με την αρχαία Τροία. Τμήμα του αρχαίου γυμνασίου ήταν γνωστό ως «το κάστρο» ή «το παλάτι του Πριάμου». Το 19ο αιώνα επιγραφικές μαρτυρίες και οι ανασκαφές της Τροίας συνέβαλαν στη σωστή ταύτιση του χώρου με την Αλεξάνδρεια Τρωάδα. 1. Στράβ Στράβ , Στράβ Πολύβ. 5.78, Διόδ. Σ Liv., Ab urb. cond Στράβ Plin., HN =36.25 Cod. Theod. 11.9, Βιβλιογραφία : Cook J.M., The Troad. An Archaeological and Topographical Study, Oxford 1973 Smith A.C.G., "The gymnasium at Alexandria Troas. Evidence for an outline reconstruction", AnatSt, 29, 1979, Tenger B., "Zur Geographie und Geschichte der Troas", Schwertheim, Ε. (επιμ.), Die Troas. Neue Forschungen, III, Βοnn 1999, Asia Minor Studien 33, Bellinger A.R., Troy. The Coins., Princeton 1961, Supplementary Monograph 2 Ricl M., The Inscriptions of Alexandreia Troas, Bonn 1997, Inscriften Griechischer Stadte aus Kleinasien 53 Blindow N., "Geophysikalische Erkundung in Alexandria Troas", Ε. Schwertheim, H.Wiegartz (eds), Die Troas. Neue Forschungen zu Neandria und Alexandria Troas, II, Bonn 1996, 1-8 Koldewey R., "Das Bad von Alexandreia Troas", AM, 9, 1984, Schwertheim E., "Neue Inschriften aus Alexandreia Troas, Antandros, Skepsis und Kebren", Schwertheim, E. Wiegartz, H. (επιμ.), Die Troas. Neue Forschungen zu Neandria und Alexandria Troas, II, Bonn 1996, Weiß P., "Alexandria Troas. Griechische Traditionen und Mythen in einer römischen Kolonia", E. Schwertheim, H. Wiegartz (eds), Die Troas. Neue Forschungen zu Neandria und Alexandria Troas II, Bonn 1996, Δημιουργήθηκε στις 29/10/2017 Σελίδα 4/5

5 Για παραπομπή : Τσουκαλά Βικτωρία,, 2002, Δικτυογραφία : Alexandria in Troas Alexandria Troas Alexandria Troas, Coins Γλωσσάριo : χώρα, η Η αγροτική περιοχή (χωριά και καλλιεργήσιμες εκτάσεις) που περιέβαλλε μια πόλη και ήταν άμεσα συνδεδεμένη με αυτή διοικητικά και οικονομικά. Πηγές Στράβων, Γεωγραφικά, , 33, 47 Πολύβιος, Ιστορίαι, Διόδωρος Σ.29.7 Livius, Ab urbe condita, Codex Theodosianus 11.9,11.11 Δημιουργήθηκε στις 29/10/2017 Σελίδα 5/5