Ελληνική μνημειακή ζωγραφική. Δ. Πλάντζος

Transcript

1 Ελληνική μνημειακή ζωγραφική Δ. Πλάντζος

2 Διάρθρωση μαθημάτων 1. Εισαγωγικά 2. Πηγές και μεθοδολογία 3. Υλικά και τεχνικές 4. Πρώιμες εκφάνσεις: 7 ος -6 ος αι. π.χ ος αι. π.χ.: τετραχρωμία και σκιαγραφία 6. Οι ζωγράφοι της Ύστερης Κλασικής περιόδου 7. Μακεδονικοί Τάφοι Ι 8. Μακεδονικοί Τάφοι ΙΙ 9. Ψηφιδωτά 10. Μνημεία της Ελληνιστικής περιόδου Ι 11. Μνημεία της Ελληνιστικής περιόδου ΙΙ 12. Ελληνορωμαϊκή ζωγραφική Ι 13. Ελληνορωμαϊκή ζωγραφική ΙΙ

3 Διάρθρωση μαθημάτων 1. Εισαγωγικά 2. Πηγές και μεθοδολογία 3. Υλικά και τεχνικές 4. Πρώιμες εκφάνσεις: 7 ος -6 ος αι. π.χ ος αι. π.χ.: τετραχρωμία και σκιαγραφία 6. Οι ζωγράφοι της Ύστερης Κλασικής περιόδου 7. Μακεδονικοί Τάφοι Ι 8. Μακεδονικοί Τάφοι ΙΙ 9. Ψηφιδωτά 10. Μνημεία της Ελληνιστικής περιόδου Ι 11. Μνημεία της Ελληνιστικής περιόδου ΙΙ 12. Ελληνορωμαϊκή ζωγραφική Ι 13. Ελληνορωμαϊκή ζωγραφική ΙΙ

4 tonus et harmoge: Τελικά η ίδια η τέχνη από μόνη της κατάκτησε την αυτονομία της ανακαλύπτοντας το φως και τις σκιές και την αντίθεση των χρωμάτων μεταξύ τους που εντείνεται με την εναλλαγή τους. Αργότερα προστέθηκε η λάμψη (splendor) που είναι άλλο πράγμα από το φως. Το διάστημα ανάμεσα στο φως και τη σκιά ονομάζεται «τόνος» το σμίξιμο των χρωμάτων και το πέρασμα από το ένα στο άλλο λέγεται «αρμογή». Πλίνιος, ΦΙ 35.29

5 Η εξέλιξη της πρώιμης ζωγραφικής σύμφωνα με τον Πλίνιο: Pictura monochromatos Colores austeri / colores floridi Ars ipsa distinxit: lumen atque umbras Splendor [τόνος και ἁρμογή]

6 Πολύγνωτος ο Θάσιος (ΦΙ ) π.χ. Μεγάλες συνθέσεις του στην Αθήνα και τους Δελφούς Καταργεί την παρατακτική διάταξη και την ενιαία γραμμή εδάφους Εισάγει τη διάσταση του βάθους, στοιχεία του τοπίου, και την έκφραση του προσώπου

7 Πολύγνωτος [ ] Ο Θάσιος Πολύγνωτος [ ] πρώτος ζωγράφισε γυναίκες με διάφανα ιμάτια και με μίτρες ποικιλόχρωμες στο κεφάλι και εφάρμοσε πολλές καινοτομίες στη ζωγραφική, αφού πρώτος καθιέρωσε να παριστάνεται το στόμα ανοιχτό, να φαίνονται τα δόντια και, εγκαταλείποντας την αρχαία ακαμψία, ποίκιλε τις εκφράσεις του προσώπου. Πλίνιος, ΦΙ 35.58

8 Αττικός ερυθρόμορφος αμφορέας. Περ. 490 π.χ.

9

10

11

12

13 Παυσανίας (1.15.1): α. Μάχη Αθηναίων - Σπαρτιατών στην Οινόη του Άργους ( π.χ.;) β. Αμαζονομαχία «στον μεσαίο τοίχο» Αριστοφάνης, Λυσιστράτη (στ ): έργον Μίκωνος. γ. Ιλίου Πέρσις (Πολύγνωτος [Πλούταρχος κλπ]). δ. Μάχη Μαραθώνος (Μίκων ή Πάναινος).

14

15 Ιλίου Πέρσις

16

17 Νέκυια

18 Νέκυια

19 Ερυθρόμορφος κρατήρας (Α όψη). π. 460 π.χ.

20 Ερυθρόμορφος κρατήρας (Β όψη). π. 460 π.χ.

21 Κικέρων ( π.χ.): Στο έργο του Ζεύξη, του Πολυγνώτου, του Τιμάνθη και των υπολοίπων που χρησιμοποιούσαν μόνο τέσσερα χρώματα, επαινούμε τις μορφές και τις γραμμές τους. Αλλά στο έργο του Αετίωνα, του Νικομάχου, του Πρωτογένη, του Απελλή όλα είναι ήδη τέλεια. Κικέρων, Βρούτος 18.70

22 Τετραχρωμία με μόνο τέσσερα χρώματα [ ] ο Απελλής, ο Αετίων, ο Μελάνθιος και ο Νικόμαχος, οι ενδοξότατοι αυτοί ζωγράφοι, έκαμαν τα αθάνατα εκείνα έργα. Πλίνιος, ΦΙ 35.50

23 Τετραχρωμία α. Μηλία Γη (Melinum): λευκό οξείδιο πυριτίου, καολίνη ή μίγμα των δύο. Θεόφραστος, Περί Λίθων 9,62. Βιτρούβιος β. Αττική ώχρα: φυσική χρωστική, περιεκτική σε ένυδρο οξείδιο του σιδήρου. γ. Ερυθρή «σινωπική» ώχρα του Πόντου (Σινωπική γη ή μίλτος), περιεκτική σε αιματίτη (ιζηματογενές ορυκτό του σιδήρου). δ. Ατραμέντουμ (atramentum sutorium, μελαντηρία). Πβ. atramentum scriptorium.

24 Λευκός κρατήρας. π. 440 π.χ.

25 Αττική λευκή κύλιξ (εσωτερικό) με παράσταση της Ήρας (επιγραφή). Περ. 470 π.χ.

26 Αττική λευκή κύλιξ (εσωτερικό) με παράσταση θεάς ή ιέρειας που τελεί σπονδή σε βωμό. Περ. 470 π.χ.

27 Τάφος του «βουτηχτή», Ποσειδωνία (Ιταλία). π π.χ.

28 Τάφος του «βουτηχτή», Ποσειδωνία (Ιταλία). π π.χ.

29 Τάφος του «βουτηχτή», Ποσειδωνία (Ιταλία). π π.χ.

30

31

32

33

34 Τάφος του «βουτηχτή», Ποσειδωνία (Ιταλία). π π.χ.

35 σκιαγραφία: Τελικά η ίδια η τέχνη από μόνη της κατάκτησε την αυτονομία της ανακαλύπτοντας το φως και τις σκιές και την αντίθεση των χρωμάτων μεταξύ τους που εντείνεται με την εναλλαγή τους. Αργότερα προστέθηκε η λάμψη (splendor) που είναι άλλο πράγμα από το φως. Το διάστημα ανάμεσα στο φως και τη σκιά ονομάζεται «τόνος» το σμίξιμο των χρωμάτων και το πέρασμα από το ένα στο άλλο λέγεται «αρμογή». Πλίνιος, ΦΙ 35.29

36 Απολλόδωρος ο σκιαγράφος ( π.χ.) «ο πρώτος άνθρωπος που ανακάλυψε την τέχνη της ανάμιξης χρωμάτων (φθορὰ) και την σκίαση» (Πλούταρχος, Πότερον Άθηναῖοι κατὰ πόλεμον ἢ κατὰ σοφίαν ἐνδοξότεροι 346Α) «πρώτος αυτός επιχείρησε να αποδώσει την εξωτερική όψη των πραγμάτων», «πρώτος εδόξασε δίκαια τον χρωστήρα». Πριν από αυτόν δεν υπήρξε ποτέ έργο καλλιτέχνη «που μπορούσε να μας τραβήξει το μάτι» (Πλίνιος, ΦΙ 35.60).

37 σκιαγραφία: το χρώμα δεν εφαρμόζεται στη ζωγραφική επιφάνεια με ενιαίο τρόπο, αλλά διαβαθμίζεται έτσι ώστε να παρέχει στον ζωγράφο έναν δυνητικά απεριόριστο αριθμό αποχρώσεων και χροιών τα περιγράμματα είναι πια υποβαθμισμένα προς όφελος της διαβαθμισμένης μετάβασης από τη μία απόχρωση στην άλλη οι επί μέρους μορφές αποδίδονται πλαστικά έτσι ώστε να προβάλλονται τρισδιάστατα η μία επάνω στην άλλη «chiaroscuro» (;): ρεαλισμός, ψευδαίσθηση τρίτης διάστασης, βάθος πεδίου

38

39

40

41

42

43 π.χ.

44

45