ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ι. ΤΣΙΑΝΙΚΛΙΔΗΣ

Transcript

1 ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ι. ΤΣΙΑΝΙΚΛΙΔΗΣ Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΚΑΙ Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ Διδακτορική διατριβή που υποβλήθηκε στο Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2000 Τριμελής Συμβουλευτική Επιτροπή 150

2 Σύμβουλος : Καθηγητής κ. Αθανάσιος Ε. Καραθανάσης Μέλη : Καθηγητής κ. Αθανάσιος Α. Αγγελόπουλος Καθηγητής κ. Σωτήριος Λ. Βαρναλίδης Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 151

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α' Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ 1. Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ ΣΤΑ ΤΑΚΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ 2. ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ α) Βυζαντινή Περίοδος. β) Περίοδος Τουρκοκρατίας. γ) Νεότεροι χρόνοι. 3. ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ 4.Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΝ 19 ο ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20 ου ΑΙΩΝΑ 5 H ΣΗΛΥΒΡΙΑ ΥΠΟ ΡΩΣΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ 1878 ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ 6.Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ ΟΙ ΚΩΜΟΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ( ). ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ 1. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΗΛΥΒΡΙΑ 2. Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ 3. ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΙ - ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΣΣΕΣ α) Διδάσκαλοι - Δελλειωνών, Εξαστέρου, Επιβατών, Σηλυβρίας. β) Διδασκάλισσες - Δελλειωνών, Εξαστέρου, Επιβατών, Σηλυβρίας. 4. ΑΡΧΙΓΕΝΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ α) " Κανονισμός των εν Επιβάταις Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων ". β) " Κανονισμός του Οικοτροφείου Θηλέων των Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων των Επιβατών ". γ) Τα μαθήματα των Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων. 152

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ' Η ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ 1. ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΕΣ ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ 2. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ 3. ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1. Ανέκδοτοι Κώδικες Πατριαρχικών Υπομνημάτων ( ). 2. Ανέκδοτοι Κώδικες Πατριαρχικής Αλληλογραφίας ( ). 3. Ανέκδοτα έγγραφα του Αρχείου Αναστασίου Σταμούλη της Ακαδημίας Αθηνών: α) Εκκλησιαστικά έγγραφα- φωτογραφίες- σφραγίδες. β) Εκπαιδευτικά έγγραφα -φωτογραφίες σφραγίδες. γ) Έγγραφα Αδελφοτήτων και Συλλόγων- φωτογραφίες- σφραγίδες. 4. Φωτογραφίες της εκκλησιαστικής, εκπαιδευτικής και κοινοτικής δράσης των Ελλήνων της Επαρχίας Σηλυβρίας. 5. Χάρτες της Επαρχίας Σηλυβρίας του Τμήματος Χειρογράφων και Εκδόσεων του Ελληνικού Κοινοβουλίου. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 153

5 Στον Προκαθήμενο της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικό Πατριάρχη γεραρό οιακοστρόφο κ.κ Βαρθολομαίο τον Α, ευλαβώς αφιερούται. 154

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Επαρχία Σηλυβρίας, η οποία βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά της Προποντίδος με κέντρο την αρχαία πόλη της Σηλυβρίας, που ήταν και έδρα της Μητροπόλεως, παρουσιάζει αξιόλογη εκκλησιαστική, πνευματική και κοινωνική δράση απ αρχής της ιδρύσεώς της έως στις αρχές του αιώνος μας. Σκοπός της παρούσης μελέτης είναι η παρουσίαση μιας πρωτότυπης, όσο το δυνατόν προσπάθειας, που διαπραγματεύεται τον Ελληνισμό και την ιστορική πορεία της Μητροπόλεως Σηλυβρίας από τον 6 ον αιώνα μ.χ. έως και το Η Μητρόπολη διέγραψε μια σημαντική πορεία, αλλά από τα μέσα του 19 ου αιώνα παρατηρείται μια μεγάλη οικονομική και πνευματική άνθηση, αφού σ όλα σχεδόν τα χωρία της μητροπόλεως λειτουργούσαν ναοί, σχολεία, αγαθοεργά σωματεία και αδελφότητες οι οποίες συντηρούσαν το διδακτικό προσωπικό 1. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή οι Έλληνες της Ανατολικής Θράκης υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους και να εγκατασταθούν στην Ελλάδα. Οι Έλληνες πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης, πιστοί στην παράδοση και προκειμένου να διαφυλάξουν τα θρησκευτικά κειμήλια που απέμειναν από την κακότητα των καιρών, τα μετέφεραν σε διάφορα μέρη της πατρίδος μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τη μαρμάρινη πλάκα του Σαράντη και της Ελένης Αρχιγένους που κοσμεί το Δημοτικό σχολείο Νέων Επιβατών Θεσσαλονίκης, την ιερή εικόνα της Παναγίας Σηλυβρίας, το λείψανο της Οσίας Ξένης και την κάρα του Αγίου Αγαθονίκου, που φυλάσσεται στον ιερό ναό του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στην Καβάλα. Τα ιερά άμφια, εικόνες, βιβλία και σκεύη προερχόμενα από τη Σηλυβρία παραδόθηκαν στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου Πλωμαρίου στη Μυτιλήνη κ.ά 2. Κατά τη διάρκεια της εκκενώσεως των περιοχών και της περιπετειώδους πορείας των προσφύγων, επίσημα έγγραφα, λειτουργικά βιβλία, ιερατικά άμφια, εκκλησιαστικοί κώδικες απωλέσθηκαν. Είναι οπωσδήποτε χρέος μας να εκφράσουμε τη βαθυτάτη ευγνωμοσύνη μας προς τους αειμνήστους Σωφρόνιο (Σωτήριο) Σταμούλη, Μητροπολίτη Μυριοφύτου και Περιστάσεως ( ) και στον αδελφό του Μιλτιάδη Σταμούλη (1960), οι οποίοι διέσωσαν ένα σημαντικό μέρος ανεκδότου αρχειακού υλικού που φυλάσσεται τώρα στην Ακαδημία Αθηνών και συνιστά ολοζώντανη την ιστορία του Ελληνισμού της περιοχής αυτής της Θράκης. 1 M.Ι. Γεδεών, Ειδήσεις εξ επαρχιών, Ε.Α 31 (1907) Α.Α.Σ.Α.Α. φάκ.147, χ.α.φ. Την χ.φ. απόδειξη παραλαβής των εκκλησιαστικών κειμηλίων υπογράφει ο Ε. Μανδήλας και φέρει ημερομηνία 25 Οκτωβρίου

7 Το αρχείο που φέρει τον τίτλο: Θρακικά ἤτοι Συλλογή εἰδήσεων περί Θράκης καί Θρακών, ἐπιμελείᾳ καί μόχθῳ, Ἀναστ. Κ. Π. Σταμούλη ( ), βοηθείᾳ Ἀντ. Ἀν. Σταμούλη, δωρεά Οἰκογενείας Σταμούλη (1957), αποτελείται από 168 φακέλους οι οποίοι περιέχουν φωτογραφικό υλικό, επίσημα ιστορικά έγγραφα που προέρχονται από πολιτικές και θρησκευτικές αρχές, ιδιόχειρες επιστολές, σφραγίδες, αποκόμματα εφημερίδων και περιοδικών, αποδείξεις, συνδρομές, εισπράξεις, λαχεία και δαπάνες κοινωνικών συλλόγων και αδελφοτήτων, έγγραφα, βεβαιώσεις, πιστοποιητικά και τίτλους εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και προσκλήσεις κάθε είδους. Παρέχουν ωσαύτως πλήθος πληροφοριών για την εκκλησιαστική, πνευματική και κοινωνική ζωή των Ελλήνων της Θράκης. Κατά τη μελέτη των φακέλων αυτών διαπιστώσαμε ότι το ανεκτίμητο αυτό ιστορικό υλικό είναι αναγκαίο να ταξινομηθεί, καταγραφεί και αρχειοθετηθεί. Πιστεύουμε, ως εκ τούτου, ότι στο μέλλον θα υπάρξει φιλότιμη πρωτοβουλία από σύγχρονους ερευνητές, οι οποίοι θα το καταχωρίσουν σε θεματικές κατηγορίες. Είμαι υποχρεωμένος, τέλος, να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες μου και τη βαθύτατη ευγνωμοσύνη μου σ όλους όσους συνέβαλαν στην ολοκλήρωση της προσπάθειας αυτής. Και πρώτον ευγνωμονώ την Α. Θ. Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίο, για την άδεια που ευδόκησε να μας παραχωρήσει για την έρευνα των Αρχείων του Οικουμενικού Πατριαρχείου ευχαριστώ, επίσης, τον αρχειοφύλακα του Πατριαρχείου αιδεσιμολογιώτατο οικονόμο π. Νικόλαο Πετροπέλλη για τις χρήσιμες συμβουλές του κατά την διάρκεια των ερευνών μου στο Φανάρι. Ιδιαίτερα, επιθυμώ να ευχαριστήσω το σύμβουλο καθηγητή στην εκπόνηση της διατριβής κ. Αθανάσιο Καραθανάση, καθώς και τα μέλη της Επιτροπής καθηγητές κ.κ. Αθανάσιο Αγγελόπουλο και Σωτήριο Βαρναλίδη για την επιστημονική τους βοήθεια και καθοδήγηση. Από τη θέση αυτή θα ήθελα επίσης να απευθύνω θερμές ευχαριστίες σ όλους εκείνους οι οποίοι συνέδραμον με οποιονδήποτε τρόπο στην αρτιότερη εμφάνιση της παρούσης διατριβής και ιδιαιτέρως στους κ.κ. Πασχάλη Βαλσαμίδη, Δρ. Θ. και Ιω. Μπάκα, επιστημονικό συνεργάτη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ Α.Α.Σ.Α.Α. : Αρχείον Αναστασίου Σταμούλη Ακαδημία Αθηνών. Α.Θ.Λ.Γ.Θ : Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού Γλωσσολογικού Θησαυρού. Βλ. : Βλέπε Ε.Α. : Εκκλησιαστική Αλήθεια 156

8 Ε.Ε. : Εκκλησιαστική Επιθεώρησις Ε.Ε.Β.Σ. : Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών Ε.Θ.Μ. : Εταιρεία Θρακικών Μελετών Ε.Λ.Α. : Επετηρίς Λαογραφικού Αρχείου Ε.Θ.Φ.Σ.Κ. : Επετηρίς Θρακικού Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως Ε.Φ.Σ.Κ. : Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως Η.Λ.Θ.Ε.Θ. : Ημερολόγιο - Λεύκωμα Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης Θ.ΕΠ. : Θρακική Επετηρίς Θ.Η.Ε. : Θρησκευτική Ηθική Εγκυκλοπαδεία Κλη. : Κληρονομία. Περιοδικόν Δημοσίευμα του κ.ά. : και άλλοι/ού/α Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών. Κ.Π.Α. : Κώδιξ Πατριαρχικής Αλληλογραφίας Κ.Π.Υ. : Κώδιξ Πατριαρχικών Υπομνημάτων Ν.Ε. : Νέος Ελληνομνήμων Ο : Ορθοδοξία. Περιοδικόν Ηθικοθρησκευτικόν Κωνσταντινουπόλεως ό.π. : όπως παραπάνω ΥΠ.ΕΞ. : Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών σ. : σελίδα σσ. : σελίδες φ. : φύλλο φακ. : φάκελος φφ. : φύλλα χ.α.φ. : χωρίς αριθμό φύλλου χφ. : χειρόγραφο / η /α 157

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α' Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ 1. Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ ΣΤΑ ΤΑΚΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ. Η ονομαστή αρχαία ελληνική πόλη της Σηλυβρίας (τουρκικά Silivri) βρίσκεται στην Ανατολική Θράκη στα παράλια της Προποντίδος. Ιστορικές μαρτυρίες ανάγουν την ίδρυση της πόλεως στον 7 ο ή 6 ο αιώνα π.χ και τη συνδέουν με τον στρατηγό των Μεγαρέων Σήλυ, ως αποικία των Μεγαρέων. Την ονομασία έλαβε από το όνομα του στρατηγού Σήλυ και την κατάληξη - βρία, που στο τοπικό θρακικό γλωσσικό ιδίωμα σήμαινε "πόλη" 3. Στα χρόνια του αυτοκράτορος Αναστασίου του Α' ( ), η πόλη προστατευόταν από ένα μακρό τείχος, με πολλούς πύργους, που άρχιζε στην δυτική του πλευρά από την Προποντίδα με κατεύθυνση βορειοδυτική και κατέληγε στη Μαύρη Θάλασσα. Αργότερα τα τείχη αυτά τα επισκεύασε ο Ιουστινιανός 4. Καταφανής απόδειξη για τη σπουδαιότητα της πόλεως θεωρούνται τα μέτρα ανακαίνισης και ανοικοδόμησης των τειχών (οχύρωση της πόλεως, κάστρα κ.ά), τα οποία έλαβε ο αυτοκράτωρ Μιχαήλ, περί το 840 μ.χ 5. Στη Σηλυβρία το 1346 ο Ιωάννης Καντακουζηνός έκτισε ανάκτορα και τέλεσε τους γάμους της κόρης του Θεοδώρας με τον Σουλτάνο Ορχάν. Αργότερα, στους τελευταίους χρόνους της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Σηλυβρία δινόταν στους αυτοκράτορες ως Δεσποτεία σε μέλη της Αυτοκρατορικής οικογενείας όπως στον Ιωάννη Παλαιολόγο το 1357, στον 3 Δράκος, ό.π., σ.13. Γερμανός Στρηνόπουλος, Μητροπολίτης Θυατείρων, ''Το ταξίδι του John Covel από Κωνσταντινουπόλεως εις Αδριανούπολιν το 1675'', Θρακικά 12(1939)15,16. Βλ Τάσος Γριτσόπουλος, ''Σελίδες της εκκλησιαστικής ιστορίας Σηλυβρίας'', Α.Θ.Λ.Γ.Θ, 21(1956)114. Ο Στράβων αναφέρει ότι η ίδρυση και η ονομασία της πόλεως οφείλεται στον Μεγαρέα Σήλυ " ὡς καί ἡ τοῦ Σήλυος πόλις Σηλυβρία προσηγορεύται". Στράβων, Γεωγραφικά 7.6.1, εκδ. Η. L. Jones. Harvard University, Press.t. 3, σ Για την προχριστιανική περίοδο και την γεωγραφική περιγραφή της πόλεως,. ''Σηλυβρίας Μητρόπολις'', Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος, Θ.Η.Ε. 11(1967) Άγγελος Γερμίδης, ''Η Σηλυβρία Ανατολικής Θράκης'', Η.Λ.Θ.Ε.Θ. 4(1986)163,164Επίσης για την ιστορία της πόλεως βλ. Γεώργιος Βογιατζής, Η πρώιμη οθωμανοκρατία στη Θράκη, άμεσες δημογραφικές συνέπειες, Εκδόσεις Ηρόδοτος 1998, σ.241 κ.εξής. 4 Βλέπε σχετικά για το τείχος του Αυτοκράτορα Αναστασίου, Ιω. Σπαθάρη, "Η Ανατολική Θράκη κατά τον Τούρκον περιηγητήν του XVII αιώνος Εβλιγιά Τσελεπήν ", Θρακικά 7(1936)160. Την ιστορική σημασία των τειχών περιγράφει ο Προκόπιος στο "Περί κτισμάτων" έργο του: "Ἐπεί πύργος ἐς ἀσφάλειαν ἕκαστος αὐτός κατά μόνας τοῖς φρουροῖς ἀπόχρη... ἐπί μέν οὖν τῶν μακρῶν τειχῶν ταῦτα Ἰουστινιανῴ βασιλεῖ εἲργασται". Προκόπιος, Περί κτισμάτων, , εκδ. Gl. Downey. Harvard University Press. τ.7, 1971, σ ΑΑΣΑΑ, φάκ. 145, επιστολή αχρονολόγητη της Ελπινίκης Σταμούλη-Σαραντή, με τίτλο : Η Σηλυβρία, φ.7r.(εφεξής επιστολή της Ελπινίκης Σταμούλη- Σαραντή). 5 Βλ. Δράκος, ό.π., σσ.4,15. Γερμανός Στρηνόπουλος Μητροπολίτης Θυατείρων, "Η Σηλυβρία κατά το ΙΖ αιώνα", Θρακικά 10(1938)131. Την απόδειξη μαρτυρεί επιγραφή που σώζεται στη βόρεια πόλη και γράφει τα εξής: " ἀνενεώθη ἡ Θεόσωστος πόλις ταύτη ἐπί Μιχαήλ καί Θεοδώρας καί Θέκλης, οὕς ἐδικαίωσεν Κύριος βασιλεύειν ἐπί τῆς γῆς" ". 158

10 Ανδρόνικο Παλαιολόγο το 1390, στον Θεόδωρο Παλαιολόγο το 1443 και στον Δημήτριο Παλαιολόγο το Στην εκκλησιαστική γραμματεία του Ε αιώνα την συναντούμε με το όνομα Ευδοξιούπολη, όπως επί παραδείγματι, στο πρακτικό της Δ ης Οικουμενικής Συνόδου στην Χαλκηδόνα το 451 μ.χ. Το όνομα Ευδοξιούπολη εδόθη από τον Αυτοκράτορα Αρκάδιο προς τιμή της συζύγου του. Επίσης ο Ιεροκλής στον Συνέκδημο, το 632 μ.χ, αναφέρει τη Σηλυβρία ως μία από τις 14 πόλεις της επαρχίας Θράκης Ευρώπης 7. Οι πρώτες μαρτυρίες για την ιστορία της επισκοπής Σηλυβρίας ανάγονται στον ΣΤ αιώνα, οπότε μνημονεύεται ως υποκείμενη στη Μητρόπολη Ηρακλείας 8. Με βάση τα Τακτικά και τα Συνταγμάτια, θα παρακολουθήσουμε στη συνέχεια τις διάφορες θέσεις που έλαβε η Σηλυβρία ως Αρχιεπισκοπή ή ως Μητρόπολη υποκείμενη στον Οικουμενικό Θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως. Στο πρώτο τακτικό του Επιφανίου αρχιεπισκόπου Κύπρου (αρχές του Ζ'αιώνα), το οποίο αρχιεπισκοπών της επαρχίας Ευρώπης και κατέχει τη θέση ιθ (19) 9. Ο Γεράσιμος Κονιδάρης αναφέρει, εξάλλου, τον επίσκοπο Σηλυβρίας ως αυτοκέφαλο αρχιεπίσκοπο με αριθμό τάξεως ιθ'(19) 15. Κατά τη βασιλεία του Λέοντος Ισαύρου, το 733 μ.χ, μνημονεύεται η Σηλυβρία στην τάξη των αυτοκέφαλων αρχιεπισκόπων με αριθμό κβ επαρχία Ευρώπης 10. Στις Νotitiae του Λέοντος ΣΤ' ( μ.χ) και του Ιωάννου Τσιμισκή ( μ.χ) αναφέρεται η Σηλυβρία με τη θέση ια'(11 η ) και ιβ'(12 η ), αντίστοιχα στην τάξη των αρχιεπισκοπών που 6 Βλ. Δράκος, ό.π., σ. 15. Γερμίδης Άγγελος, ό.π., σ Βλ. περισσότερα για τις σχέσεις του Σουλτάνου Ορχάν με τον Ιωάννη Καντακουζηνό στο βιβλίο του Cemal Kozanoğlu, Her yonüyle Silivri. Silivri 1994, σ.15. Γεώργιος Βογιατζής,ό.π., σ Εrnest Honigman, Le Sunekdemos d' Ηierocles. Editions de l' institut de philologie et d' histoire orientales et slaves. Bruxelles 1939, σ. 12. Βλ. Γερμίδης Άγγελος, ό.π., σ.164. Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος, ό.π., σ Γερμίδης Άγγελος, ό.π., σ.165 και Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος, ό.π.,σ Ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως το 1864 γνώριζε από συνεργάτες του στη Σηλυβρία για την ύπαρξη επιγραφών στα νεκροταφεία και στις εκκλησίες γι αυτό και ζητούσε τη συγκέντρωση τους. Σ. Αριστάρχης, Περί τινών ανεκδότων Επιγραφών, Ε.Φ.Σ.Κ. 4(1865) Επίσης βλ. Γ. Ράλλη Μ. Ποτλή, Σύνταγμα των θείων και ιερών κανόνων, τομ. 5 ος, Αθήνησιν 1855, σ. 457 και Heinirch Gelzer, Texte der Notitiae Episcopatuum, ein Beitrag zur byzantinischen Kirchen und Verwaltungsgeschichte, Munchen 1900, σ Πρβλ. Μιλτιάδης Σταμούλης (εφεξής Σταμούλης), "Συμβολή εις την ιστορία των Εκκλησιών της Θράκης", Θρακικά 14(1940)16. Jean Darrοuzès A.A., Notitiae Episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae, Paris 1981, σ Την ίδια άποψη ως προς τον αριθμό της τάξεως φαίνεται να υποστηρίζει μαζί με τον Darrouzès και ο Γερ. Κονιδάρης, ο οποίος σχολιάζοντας το τακτικό του Παρισινού Κώδικος 1555 Α, αναφέρει στον πίνακα για την εξέλιξη της τάξεως πρωτοκαθεδρίας των αυτοκέφαλων αρχιεπισκοπών τον Σηλυβρίας με την παραπάνω θέση γύρω στο μ.χ, βλ. Γερ. Κονιδάρης, Αι Μητροπόλεις και Αρχιεπισκοπαί του Οικουμενικού Πατριαρχείου και η τάξις αυτών, τομ. Α, Αθήναι 1934, σ.91. Πρβλ. Jean Darrouzès AA., ό.π., σ Επίσης την ίδια τάξη ακολουθεί η Σηλυβρία ως προς την σειρά των Αυτοκέφαλων Αρχιεπισκοπών του οικουμενικού θρόνου στη μελέτη του Parthey G, Hieroclis Synecdemus et Notitiae Graecae Episcopatuum, Berolini 1866, σσ

11 υπόκεινται στο θρόνο της Βασιλεύουσας 11. Ο Gams, σε κατάλογο αρχιερέων του 1053 κατατάσσει τη Σηλυβρία (Ευδοξιούπολη), ως υποκείμενη επισκοπή στη Μητρόπολη Ηρακλείας με τη ιη'(19 η ) θέση 12. Επί Μανουήλ Κομνηνού ( μ.χ), η αρχιεπισκοπή Σηλυβρίας έχει πλέον προαχθεί σε Μητρόπολη με τον αριθμό πε'(85 η ) και πβ'(82 α ) αντίστοιχα αναφέρεται ωσαύτως ότι δεν έχει υποκειμένους επισκοπικούς θρόνους 13. Κατά τη περίοδο των αυτοκρατόρων της Νικαίας και στις αρχές της δυναστείας των Παλαιολόγων ( μ.χ.) συναντάται η Σηλυβρία ως Μητρόπολη με αριθμό πα'(81 η ) 14. Στην έκθεση του Ανδρονίκου Παλαιολόγου ( μ.χ.), σχετικά με τις υποκείμενες μητροπόλεις στον αποστολικό πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως, ο Σηλυβρίας κατέχει τη σειρά ρβ (92 α ) και η Μητρόπολή που είχε σειρά πα'(81 η ) έγινε και αυτή ρβ (92 α ) 15. Τον 14 ο αιώνα η θέση της Μητροπόλεως Σηλυβρίας στην έκθεση του Ανδρoνίκου του Γ' Παλαιολόγου έχει την ίδια σειρά μζ' (47 η ) με τις Μητροπόλεις Κοτυαείου και Μελενίκου αργότερα o Σηλυβρίας μετατέθηκε στη σειρά π'(80 η ) 16. Στα χρόνια του Ισαάκ Αγγέλου ( μ.χ.) συναντάται ο Σηλυβρίας στη σειρά πγ (83 η ) 17. Στη Νοtitia με αριθμό δύο, που χρονολογείται τον 8 ο αιώνα μέχρι και το πρώτο τέταρτο του 9 ου αιώνα, που δημοσιεύει ο Darrοuzès φέρει τη Σηλυβρία στη τάξη των αυτοκέφαλων αρχιεπισκόπων με θέση κ (20 η ) επαρχία Ευρώπης 18. Οι Νotitiae που δημοσιεύει ο Darrοuzès με αριθμό επτά και οκτώ που χρονολογούνται τον 10 0 αιώνα, στην τάξη των αρχιεπισκόπων η Σηλυβρία κατέχει την θέση θ'(9 η ) και στη Notitia με αριθμό έντεκα που χρονολογείται τον 11 ο αιώνα κατέχει την θέση ια (11 η ) 19.Επίσης στη Notitia δέκα πέντε που χρονολογείται τέλος του 13 ου αιώνα και αρχές του 14 ου αιώνα στη τάξη των Μητροπόλεων φέρει τη θέση πδ (84 η ) 20. Στη Νotitia του βασιλέως Λέοντος ΣΤ' ( μ.χ) φέρεται ως μητρόπολη με τη θέση πβ'(82 α ) και ως αρχιεπισκοπή με τη θέση θ'(9 η ) 21. Η νέα έκθεση του Ανδρόνικου Παλαιολόγου ( μ.χ) φέρει τον Σηλυβρίας με θέση γ (3 η ) ως αρχιεπίσκοπο υπέρτιμο και έξαρχο Βλ. Σταμούλης, ό.π., σ. 20. Jean Darrouzès A.A., ό.π., σ Gelzer H. ό.π., σσ. 551, P. Gams, Series Episcoporum Ecclesiae Catholicae, Ratisbonae 1873, σσ. 427, Jean Darrouzès A.A., ό.π., σσ. 369, 376,377. Gelzer, ό.π., σ Επίσης βλ. Le Quien Michaelis, Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus, t.1, Paris 1740, σ Jean Darrouzès A.A., ό.π., σ Πρβλ. Θεόκλητος Φιλιππαίος, "Εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως Επισκοπαί και Επίσκοποι ( )", Θεολογία 31(1960)245.Jean Darrouzès A.A., ό.π., σ Βλ. Γ. Ράλλη Μ. Ποτλή, ό.π., σ Επίσης ο Σάρδεων Γερμανός κατατάσσει τη Μητρόπολη Σηλυβρίας στη θέση μζ (47 η ) κατά τον ΙΖ' αιώνα βλ. Γερμανού Σάρδεων, "Κατάλογος των επαρχιών του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως κατά τον ΙΖ' αιώνα", Ο 32(1928)233. Σταμούλης, ό.π., σσ. 23,24. Gelzer, ό.π., σσ.23, 24, 608, 629. Jean Darrouzès A.A., ό.π., σ Gelzer H., ό.π, σ Jean Darrouzès A.A., ό.π., σσ. 350, Ράλλη Γ. και Ποτλή Μ, ό.π., σ. 457, Jean Darrouzès A.A., ό.π., σσ. 10, Ράλλη Γ. και Ποτλή Μ, ό.π., σ. 457.Jean Darrouzès A.A., ό.π., σσ. 53, 79, 118, 293, Jean Darrouzès A.A., ό.π., σσ. 163, Ό. π., σσ. 388, Γ.Ράλλη και Μ. Ποτλή, ό.π., σσ. 497, 501. Jean Darrouzès AA., ό.π, σ

12 Σε συνταγμάτιο του ΙΖ' αιώνος η Μητρόπολη Σηλυβρίας έχει την θέση μστ'(46 η ). Επίσης στα ελληνικά χειρόγραφα του Σινά που κατέγραψε ο Α. Βασίλειεφ ο επισκο- πικός θρόνος της Σηλυβρίας έχει την ξη (68 η ) θέση 23. Ο Μ. Γεδεών αναφέρει ότι το 1767, μεταξύ των ογδόντα επτά μητροπολιτών, ο μητροπολίτης Σηλυβρίας κατείχε την μθ (49 η ) θέση 24. Σε κατάλογο του 1862, που αναφέρεται στους υποκειμένους μητροπολίτες του Οικουμενικού Θρόνου στη Θράκη ο Σηλυβρίας έχει την θέση με'(45 η ) 25. Το έτος 1888 μητροπολίτης Σηλυβρίας φέρει τον αριθμό μα'(41 η ). Κατά τη διάρκεια της πρώτης πατριαρχίας του Ιωακείμ του Γ ( ) σε εκκλησιαστικό συνταγμάτιο ο Σηλυβρίας κατέχει την θέση λθ'(39 η ) 26 επίσης σε συνταγμάτια του 1897 και 1906 εμφανίζεται ο Σηλυβρίας ως υπέρτιμος με αριθμό μ (40 ος ) και μγ (43 ος ) αντίστοιχα 27. Τέλος, σε συνταγμάτιο του 1938 αναφέρεται ο Σηλυβρίας υπέρτιμος και έξαρχος Θράκης με αριθμό νγ (53 η ) 28. Η θέση της Εκκλησίας Σηλυβρίας έχει σταθερή βελτίωση από τον 6 ο αιώνα ώς τον 12 ο και συγκαταλέγεται μεταξύ των «αυτοκέφαλων» αρχιεπισκοπών του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Από τον 12 ο αιώνα επί Μανουήλ του Κομνηνού ( ) και μετέπειτα προάγεται σε Μητρόπολη με διαδοχικές θέσεις πε', πβ', πα', ρβ', μζ' κ.λπ. έως το Μέχρι το 1922 ο μητροπολίτης έφερε τον τίτλο «Υπέρτιμος και Έξαρχος Θράκης». Σύμφωνα με τον επίσημο εκκλησιαστικό χάρτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου του έως το 1922 η Μητρόπολις Σηλυβρίας ανήκε στο βιλαέτιον Αδριανουπόλεως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή κατέστη εμπερί- στατος παραμένοντας υπό την άμεση κανονική εξάρτηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου 29. Δεν έχουμε εξακριβωμένες πληροφορίες για τον αριθμό των ιερέων της Μητροπόλεως Σηλυβρίας ώς το 1907 και τούτο, εξαιτίας των ταραγμένων χρόνων, δεν κατέστη δυνατόν, η διάσωση αρχείων και εγγράφων. Από το 1876 ως το 1907 συναντούμε ιερείς στη Σηλυβρία τον Γεώργιο και τον Διονύσιο Κουχτσόγλου, ο οποίος ήταν Πρωτοσύγκελλος, στους Επιβάτες τον Φώτιο και τον Γεώργιο, στο Εξάστερο τον Χαρίτωνα και στο Κιουτσούκ Σεϊμέν τον Σταύρο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι γύρω στα 1888 ο Μακάριος ήταν ηγούμενος της Μονής Αγίας Μαρίνης στη Σηλυβρία. Πάντως, γνωρίζουμε ότι το 1907 οι ιερείς σε όλη την επαρχία Σηλυβρίας ανέρχονταν σε δέκα εννέα Σταμούλης, ό.π., σσ. 53, Γ.Ράλλη Μ. Ποτλή, ό.π., σ Σταμούλης, ό.π., σ Ό.π., σ Ό.π., σ. 58. Ιωακείμ Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος, Θ.Η.Ε. 6(1965)1102. M. I. Γεδεών, Το εν χρήσει Συνταγμάτιον των υπό τον Οικουμενικόν Θρόνον μητροπολιτών και επισκόπων, Ε.Α 12( ) Εμμανουήλ Ι. Φαρλέκας, Εγκόλπιον Εκκλησιαστικόν Ημερολόγιον του1928, έτος 5 ον, Εν Αθήναις 1928, σ. 107, Του ιδίου, Εγκόλπιον Εκκλησιαστικόν Ημερολόγιον του 1933, έτος 10 ον, Εν Αθήναις 1933, σ.140. Του ιδίου, Εγκόλπιον Εκκλησιαστικόν Ημερολογίου του 1934, έτος 11 ον, Εν Αθήναις 1934, σ Σταμούλης, ό.π., σσ. 58,59, Νικόλαος Βαφείδης, "Εκκλησιαστικαί Επαρχίαι της Θράκης και ο φάκελος 434 της βιβλιοθήκης της Βουλής περί Θράκης", Α.Θ.Λ.Γ.Θ 18(1953)94. Ιωακείμ Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος, ό.π., σ Αθανάσιος Α. Αγγελόπουλος, Η Εκκλησιαστική Ιστορία των Νέων Χωρών ( ), Θεσσα- λονίκη 1982, σσ. 108, Άνθιμος Αλεξούδης, μητροπολίτης Αμασείας, "Χρονολογικοί κατάλογοι των από Χριστού Αρχιερατευσάντων κατ' επαρχίαν ", Νεολόγος, 17 Ιουλίου Επίσης Μ. Ι. Γεδεών, Ειδήσεις εξ 161

13 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΤΑΞΕΩΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ Jean Darrouzès Χρονολογία Θέση της Σηλυβρίας ως Αυτοκέφαλης Θέση της Σηλυβρίας ως Μητρόπολης Θέση του Μητροπολίτη Σηλυβρίας Αρχιεπισκοπής της Επαρχίας Ευρώπης Notitia 5 5 ος αι. ξβ ιθ Notitia 4 6 ος αι. νη ιθ Notitia 1 7 ος αι. ιθ (Τακτικό Επιφανίου Αρχιεπ. Κύπρου) Notitia 2 8 ος αι. και αρχές κ του 9 ου αιώνα Notitia 7 10 ος αι. ια Notitia 8 τέλος του 10 ου αι. ια Notitia ος αι. ια θ η Notitia 12 Notitia 13 Notitia ος αι. 12 ος αι. 12 ος αι. η πβ πγ πε Notitia 15 τέλος 13 ου αι. αρχή - πδ - Επαρχιών, ό.π., σσ Σταμούλης, ό.π., σσ. 251, 252. Χαρίδημος Αγ. Γκέρτσος, Η ανατολική Θράκη, μερική και σύντομος ιστορία αυτής, Το Εξάστερον και λαογραφία αυτού, Αθήναι 1967, σ

14 14 ου αι. Notitia 3 14 ος αι. κβ Notitia 16 μέσα 14 ου αι. θ πβ Notitia ος αι. μζ π Notitia 17 μέσα 15 ου αι. πα ρβ Notitia 18 15ος αι. ρα ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΧΩΡΙΩΝ ΚΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ ΧΩΡΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΗ ΕΟΡΤΗ Άβρεν Αγίου Αθανασίου Αιγιαλοί Χριστού Σωτήρος 6 Αυγούστου Δελιώνες Αγίου Δημητρίου 8 Μαΐου Επιβάται Οσίας Παρασκευής 23Απριλίου, 20Ιουλίου Καδήκιοι Αγίου Παντελεήμονος 27 Ιουνίου Καράκηζλη Κηλιτσλή Κιουτσούκ Σεϊμέν Πέτρου και Παύλου 29 Ιουνίου Κουρφαλή Αγίου Κωνσταντίνου 24 Απριλίου Ξάστερο Αγίου Κωνσταντίνου 21 Μαΐου Οικονομειό Κοιμ. Θεοτόκου 3 η ημέρα του Πάσχα Σηλυβρία Γενέθ. Θεοτόκου 8 Σεπτεμβρίου Σινικλή Αγίου Αθανασίου 2 Μαΐου Φανάρι Κοιμ. Θεοτόκου Αγίου Γεωργίου ΙΕΡΕΙΣ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ ( ) 32 Έτος Επιβάτες Εξάστερο Κιουτσούκ- Κουρφαλή Σηλυβρία Σύνολο Σεϊμέν 1876 Γεώργιος 1904 Αμβρόσιος 1888 Μακάριος Φώτιος Γεώργιος Χαρίτων Σταύρος Διονύσιος Κουχτσόγλου, 31 Μιλτιάδης Σαραντής,(εφεξής Σαραντής). "Το Δέλτα του Βυζαντίου", Θρακικά 19(1944), σσ.199,247,248. Στις κωμομπόλεις και πόλεις υπήρχαν περισσότερες εκκλησίες εδώ σημειώνεται ο καθεδρικός ναός όπου γίνονταν καθημερινώς ακολουθία. 32 Μ. Ι. Γεδεών, Ειδήσεις εξ Επαρχιών ό.π., σσ

15 πρωτοσύγκελος ΧΩΡΙΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΑ ΣΤΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ Άβρεν Αιγιαλοί Γιαπαγτζή Δελλιώναι Εξάστερον Επιβάται Καδήκιοι Καρακηζλή Καρασινάν Κιουτσούκ- Σεϊμέν(ι) Κουρφαλή Μέγα Κιλίτς Οικονομειό Σαρίκιον Συνοίκιον (Σενεκλή και Συνεκλή) Φανάριον Φετέκιοϊ 33 Δημοσθενόπουλος, ό.π., Η Τσάντα ή Τζεδώ ή Τσαντώ υπάγεται μόνο πολιτικώς στη Σηλυβρία, εκκλησιαστικώς στην Μητρόπολη Ηρακλείας. Επίσης βλ. Α.Α.Σ.Α.Α, φακ 145, επιστολή της Ελπινίκης Σταμούλη Σαραντή, ό.π., φ.16r. 164

16 2. ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ ΣΗΛΥΒΡΙΑΣ α. Βυζαντινή Περίοδος Πρώτος επίσκοπος θεωρείται ο Θεόφιλος ή Θεοσέβειος. Μετετέθη το 325 στην Ευδοξιούπολη από την επισκοπή Απαμείας και τον συναντούμε να υπογράφει στα πρακτικά της Α' Οικουμενικής Συνόδου 34. Ως επίσκοπος Ευδοξιουπόλεως ο Ρωμανός ( ),υπογράφει τα πρακτικά της συνόδου στην Κωνσταντινούπολη το 448, για την αίρεση του Ευτυχούς καθώς και τα πρακτικά της Δ' Οικουμενικής Συνόδου 35. Στη συνέχεια συναντούμε τον Αυξέντιο (553), ο οποίος έλαβε μέρος στην Ε' Οικουμενική Σύνοδο 36. Ο Σέργιος (680) έλαβε μέρος στην ΣΤ' Οικουμενική Σύνοδο και υπογράφει : "Σέργιος ἐλέῳ θεοῦ Σηλυμβρηνών" 37. Ο Γεώργιος (692) υπογράφει τα πρακτικά της Πενθέκτης Συνόδου, ως επίσκοπος Σηλυβρίας 38. Ακολουθεί ως επίσκοπος Σηλυβρίας ο Επιφάνιος, ο οποίος έγραψε λόγο αντιρρητικό κατά των εικονοκλαστών 39. Ο Συμεών (879), ως επίσκοπος Σηλυβρίας, διετέλεσε πρόεδρος στη σύνοδο του Φωτίου 40. Το 997 αναφέρεται ανώνυμος αρχιεπίσκοπος Σηλυβρίας, επί πατριάρχου Σισινίου και ακολουθεί ο Αντίπατρος μεταξύ επί πατριάρχου Αλεξίου Ο Άνθιμος Αλεξούδης, μητροπολίτης Αμασείας, θεωρεί ως πρώτο επίσκοπο Σηλυβρίας το 325 αντί τον Θεόφιλο τον Σέργιο, βλ. Άνθιμος Αλεξούδης, μητροπολίτης Αμασείας, "Χρονολογικοί κατάλογοι των από Χριστού αρχιερατευσάντων κατ επαρχίαν", Νεολόγος, 17 Ιουλίου Πρβλ επίσης, Δημοσθενόπουλος, ό.π Σταμούλης, "Συμβολή εις την ιστορία των εκκλησιών της Θράκης", Θρακικά 14(1940) Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Σταμούλης, ό.π., σ

17 Μεταξύ τέλους του Θ' και μέσων του ΙΑ' αιώνος αναφέρεται ο Ιάκωβος 42.Το 1067 αναφέρεται Ανώνυμος αρχιεπίσκοπος Σηλυβρίας 43. Το 1090 βρίσκουμε τον Αρτέμιο και από το αρχιεπίσκοπο Σηλυβρίας ανώνυμο 44. Το 1156 ο Ιωάννης Σηλυβρίας παρέστη στη σύνοδο κατά του αιρετικού Σωτηρίχου Παντευγένου 45. Επίσης ο Θεόδουλος ( ) παρέστη στη σύνοδο του πατριάρχου Λουκά το 1166, η οποία είχε ως θέμα το γραφικό λόγιο: «ο πατήρ μείζων μου εστίν» (Ιω. ιδ 28) 46. Το 1171 αναφέρεται ο Θεόδωρος και από το ανώνυμος επίσκοπος 47. Το 1260 συναντούμε τον Νικηφόρο και το 1262 τον Θωμά 48. Το 1271 αναφέρεται Ανώνυμος Μητροπολίτης και το 1283 ο Ιλαρίων 49. Το 1316 η μητρόπολη Σηλυβρίας, που ήταν χηρεύουσα, παραχωρήθηκε με συνοδική πράξη στον μητροπολίτη Δυρραχίου Γρηγόριο ( ), ο οποίος υπογράφει τον Σεπτέμβριο του 1327: Ὁ υρραχίου ὑπέρτιμος καί πρόεδρος Σηλυβρίας Γρηγόριος 50. Το 1330 απαντάται ως επίσκοπος ο Ιγνάτιος, το 1347 ο Μεθόδιος, ο οποίος υπογράφει στην απόφαση κατά του πατριάρχου Ιωάννου Καλέκα από το 1351 ώς το 1355 ο Ησαΐας ο οποίος και υπογράφει στα πρακτικά της συνόδου του 1351 κατά των Βαρλααμιτών και Ακινδυνοφρόνων 51. Από το 1355 ως το 1375 συναντούμε τον Φιλόθεο. Ο Φιλόθεος υπήρξε λόγιος ιεράρχης. Τα έργα του ήταν : α) Λόγος εἰς τόν Ἅγιον Ἀγαθόνικον τόν ἐν Σηλυβρίᾳ (22 Αὐγούστου), β) Λόγος εἰς τόν ὅσιον πατέρα ἡμῶν Μακάριον τόν πρότερον μέν ἐν Ἑώα, ὕστερον δέ καί ἐν Κωνσταντινουπόλει κατά τήν μονήν τοῦ Καλλίου ἀσκήσαντα, γ) Λόγος εἰς τήν σύναξιν τῶν ἁγίων Ἀγγέλων και Ἀσωμάτων και δ) Λόγος εἰς τούς Τρεῖς Ἱεράρχας Ο Δημοσθενόπουλος την περίοδο από το 879 ώς το 1067 δεν αναφέρει κανέναν επίσκοπο. Βλ. Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Πρβλ. Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, "Ιάκωβος Αρχιεπίσκοπος Σηλυβρίας", Θρακικά 4(1928) 257,259. Σταμούλης, ό.π., σ.166. Επίσης βλ. V.Laurent, Le Corpus des sceaux de l empire Byzantin, Paris 1963, σ Σταμούλης, ό.π., σ Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ.167. Εμμ. Ι. Κωνσταντινίδης, Λουκάς Θ.Η.Ε. 9(1966) Σταμούλης, ό.π., σ Ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Βλ. Δημοσθενόπουλος, ό.π., Βλ. Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π.,σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Βλ. Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Επίσης βλ Δημοσθενόπουλος, "Η Μητρόπολις Σηλυβρίας", εφημ. Νεολόγος Κωνσταντινουπόλεως, έτος ΚΕ, αριθ. 6674, Δράκος, ό.π., σ.23. Σταμούλης, ό.π.,σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Ο Φιλόθεος γεννήθηκε στη Δαικηρύζη, πόλη κοντά στη Νικομήδεια από ιερέα πατέρα που ονομαζόταν Χαριτώνυμος και έλαβε το όνομα Φιλήμων. Μετά το θάνατο του πατέρα του και ενώ ήταν δέκα πέντε ετών, εγκαταστάθηκε κοντά 166

18 Επίσης από τα έτη 1362 ως το 1372 αναφέρεται ανώνυμος επίσκοπος 53 από το 1387 προεβιβάσθη από αρχιεπισκοπή σε μητρόπολη. Το 1389 βρίσκεται ο Θεόφιλος, μετά το 1425 ανώνυμος και το 1431 ο Ιγνάτιος Χορτασμένος. Ο μητροπολίτης Τραπεζούντος Χρύσανθος Φιλιππίδης αναφέρει, ότι ο Αρχιεπίσκοπος της Σηλυβρίας το 1431 είχε μέγα όνομα: " ἐπί σοφία, ὑπερόχῳ διδασκαλία καί ἁγιότητα βίου ", πιθανόν εννοείται ο Ιγνάτιος ο Χορτασμένος 54. Με τον επίσκοπο Ιάκωβο, μέσα του ΙΕ' αι., κλείνει ο κύκλος των επισκόπων της βυζαντινής περιόδου 55. στο θείο του Σάββα και αφού εκάρη μοναχός ονομάσθηκε Φιλόθεος. Βλ. Αθηναγόρα Μητροπολίτου Παραμυθίας, " Περιγραφικός κατάλογος της εν τη νήσω Χάλκη Ιεράς Μονής της Παναγίας", Ε.Ε.Β.Σ 11(1935)153,154,155. Σταμούλης, ό.π., σ Ο Σταμούλης αναφέρει, ότι η αρχιερατεία του Φιλοθέου διακόπτεται απότο 1362 ως το 1372 από κάποιον ανώνυμο, βλ. Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Σπυρίδων Λάμπρος, "Σύμμικτα", Ν.Ε. 4(1907)484,485. Ο ίδιος, "Σύμμικτα", Ν.Ε. 6(1909)241. Χρύσανθος Φιλιππίδης, Μητροπολίτης Τραπεζούντος, "Η Εκκλησία Τραπεζούντος", Αρχείον Πόντου 4-5(1933)269. Βασίλειος Α. Μυστακίδης, "Επισκοπικοί Κατάλογοι", Ε.Ε.Β.Σ. 12(1936) Σταμούλης, ό.π., σ

19 β. Περίοδος Τουρκοκρατίας Με τον επίσκοπο Ιωσήφ ( ) αρχίζει η περίοδος της Τουρκοκρατίας για τη Σηλυβρία 56. Από το 1490 ως το 1564 αναφέρονται ως Μητροπολίτες οι : ανώνυμος 1490, ανώνυμος , Αθανάσιος και Άνθιμος Μετά το 1564 απαντάται ο Αθανάσιος του οποίου η αρχιερατική περίοδος πιθανολογείται, οτι αρχίζει πριν από το 1576, ο οποίος υπογράφει στα πρακτικά επί Πατριάρχου Μητροφάνους ( ) στη σύνοδο που κατεδίκασε τον μητροπολίτη Ναυπλίου για παράνομες πράξεις. Ο Αθανάσιος το 1590 υπογράφει σε πατριαρχικό σιγίλλιο που εξεδόθη το Μάιο του 1590 επί πατριάρχου Ιερεμία Β' ( , , ) 58. Από το 1608 ως το 1618 συναντούμε τους επισκόπους: Θεοφάνη 1608, Ιερεμία , Ιάκωβο Το 1623 απαντάται ο Λαυρέντιος, ο οποίος υπογράφει σε πατριαρχικό σιγίλλια του Κυρίλλου Λουκάρεως που εκδόθηκαν τον Φεβρουάριο και τον Αύγουστο του Μάρτιο του Το 1623 ανέλαβε ο Μακάριος και το 1624 καθαιρέθηκε 61. Από το 1624 ως το 1632 αναφέρεται ο Δανιήλ ( ), επί πατριάρχου Κυρίλλου και ο Παρθένιος Ο Λαυρέντιος ( ) υπογράφει τον Φεβρουάριο του 1632 σε πατριαρ- χικό επιτίμιο για γεγονότα της Ζακύνθου. Τον Φεβρουάριο του 1638 παύθηκε και διορίσθηκε τον Αύγουστο του Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημήτριος Αποστολόπουλος, Ο Ιερός Κώδιξ του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως στο Β μισό του ΙΕ αιώνα, Αθήνα 1992, σ Άνθιμος Αλεξούδης,ό.π., Σταμούλης, ''Συμβολή εις την Ιστορίαν των Εκκλησιών της Θράκης'', Θρακικά 14(1940)167, Ο Άνθιμος Αλεξούδης δέχεται ότι η περίοδος αρχιερατείας του Αθανασίου αρχίζει το 1576 ως το 1594, βλ. Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος. "Η Μητρόπολις Σηλυβρίας", εφημ. Νεολόγος έτος ΚΕ' αριθ.6674, Ο Αθανάσιος υπογράφει σε υπόμνημα εκλογής του Θεολήπτου Β' του από Φιλιππουπόλεως με ημερομηνία 27 Φεβρουαρίου Μηνάς Δ. Χαμουδόπουλος, Αι του Πατριαρχείου περιπέτειαι, ΕΑ 3( ) Πρβλ. Γερμανός Μητρ. Σάρδεων Συμβολή εις τους Πατριαρχικούς κατάλόγους Κ/πολεως από της Αλώσεως και εξής, Ο 9(1934) Κ.Π.Υ. το έτους 1618, Κώδιξ Β, σ. 5. Α. Παπαδόπουλος Κεραμεύς, Κατάλογος Ελληνικών Χειρογράφων Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, Ιεροσολυμιτική Βιβλιοθήκη, τόμ. Δ, Εν Πετρουπόλει 1899, σσ. 8, 10. Γερμανός Μητροπολίτης Σάρδεων, "Επισκοπικοί κατάλογοι της Ανατ. και Δυτ. Θράκης", Θρακικά 6(1935)118,119. Σταμούλης, ό.π., σ Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος, "Σελίδες της Εκκλησιαστικής Ιστορίας Σηλυβρίας'', Α.Θ.Λ.Γ.Θ, 21(1956)114, Δημοσθενόπουλος, ό.π., Βλ. επίσης Ιωακείμ Φορόπουλος Αρχιμ., Έγγραφα του Πατριαρχικού Αρχειοφυλακείου, ΕΑ 23(1899)22-24, Κωνσταντίνος Σάθας, Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη, τ. Γ, Βενετία 1873, σ Άνθιμος Αλεξούδης ό.π., Σπυρίδων Λάμπρος, "Δύο Πατριαρχικά σιγίλια ανέκδοτα", Ν.Ε. 12(1915)359. Γερμανός Μητροπολίτης Σάρδεων, ό.π., σ Επίσης ο Δανιήλ υπογράφει το 1624 σε πατριαρχικό σιγίλλιο σχετικά με τα προνόμια της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου της Πάτμου, πρβλ. Miklosich F.-Müller I., Acta et Diplomata Graeca Medii aevi, t.4,vindobonae 1860, σ.296. Σταμούλης, ό.π., σ

20 Μητροπολίτης Ικονίου. Διάδοχος του Λαυρέντιου υπήρξε ο Σωφρόνιος ( ), ο οποίος έλαβε μέρος στη σύνοδο του Κυρίλλου Λουκάρεως παραιτήθη στις 8 Οκτωβρίου 1645 εξαιτίας των χρεών. Ο Μακάριος ( ) φέρεται να υπογράφει σε υπόμνημα με ημερομηνία 20 Δεκεμβρίου Ο Μελέτιος ( ) υπογράφει υπόμνημα με την ομολογία του με ημερομηνία 14 Μαρτίου Το 1665 συναντούμε τον Μητροφάνη μητροπολιτη Σηλυβρίας 65. Το 1671 συναντούμε τον Ιάκωβο, ο οποίος τον Δεκέμβριο του 1671 βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη 66. Ακολουθεί το 1675 ο Λαυρέντιος 67. Το 1677 ο Άνθιμος, σύμφωνα με το πατριαρχικό σιγίλλιο του Ιουλίου του 1677, παρέστη στη σύνοδο κατά την οποία εκίνησε αγωγή κατά των πατέρων της Μονής Παναγίας της νήσου Χάλκης, παραπονούμενος ότι επεμβαίνουν και ιδιοποιούνται την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στους Επιβάτες. Η σύνοδος αφού αναγνώρισε τα δίκαια παράπονα του Ανθίμου απάντησε ως εξής: " Ἵνα ἡ ἐν τῆ χῴρα τῶν Ἐπιβατῶν ἐκκλησία αὕτη τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, ὡς ἄνωθεν καί ἐξ ἀρχῆς κανονικῷ δικαίῳ τῆς μητροπόλεως Σηλυβρίας ἥν και διεγιγνώσκετο καί οὕτω ἀπό τοῦ νῦν μέχρι παντός ὑπάρχη τῆς αὐτῆς μητροπόλεως ἐνοριακή 68 ". Από το 1680 ώς το 1688 συναντούμε τους μητροπολίτες : Μητροφάνη 1680, Νεκτάριο 1681, Γρηγόριο 1684 και Μωϋσή Το 1688 ο Αρσένιος υπογρά- φει σε πατριαρχικό σιγίλλιο, που εκδόθηκε τον Νοέμβριο του ιδίου έτους. Επίσης υπογράφει την πράξη εκλογής του μητροπολίτου Τραπεζούντος Νεκταρίου 70. Από το 1702 ως το 1764 αναφέρονται οι εξής επίσκοποι: Μακάριος Α' 1702, Λεόντιος 1720, Παρθένιος 1725, Αλέξιος Κύπριος 1724, Λαυρέντιος 1728, Μακάριος Β' 1724, Γρηγόριος 1745 και Θεόκλητος ( ) 71. Τον Αύγουστο του 1764 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Σηλυβρίας ο Παρθέ- νιος ( ). Στις 4 Σεπτεμβρίου έφθασε στη Μητρόπολη, την οποία βρήκε σε άθλια κατάσταση και φρόντισε να την ανοικοδομήσει (2 Ιανουαρίου 1765). Φρόντισε επίσης για τη διατήρηση της βιβλιοθήκης το Κ.Π.Υ., του έτους 1624, Κώδιξ Α, σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Δ. Αποστολόπουλος-Π. Μιχαηλάρης, Η Νομική συναγωγή του Δοσιθέου, Αθήνα 1987, σ Βλ. επίσης Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Αθ. Παπαδόπουλος-Κεραμεύς, ό.π., σ.14. Ο Μελέτιος υπογράφει σε πατριαρχικό σιγίλλιο του 1651, πρβλ., Ευλόγιος Κουρίλας, ''Ο άγιος Στέφανος εν Αδριανουπόλει'', Θρακικά 6 (1935) Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Σταμούλης, ό.π., σ Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Το 1680 ο Μητροφάνης υπογράφει σε πατριαρχικό σιγίλλιο σχετικά με τα προνόμια της Ιεράς Μονής Ιωάννου του Θεολόγου στη Πάτμο, πρβλ. Miklosich F. Müller I, ό.π., σ.305. Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Αθανάσιος Παπαδόπουλος Κεραμεύς, Κατάλογος των Ελληνικών χειρογράφων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, Ιεροσολυμιτική βιβλιοθήκη, τόμ. Α, Εν Πετρουπόλει 1891, σ.214 Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Κ.Π.Υ. του έτους 1701, Κώδιξ Γ, σ. 62. Κ.Π.Υ. του έτους 1744, Κώδιξ Γ, σ.77. Την περίοδο αρχιερατείας του Μακάριου Β' (1724), ο Άνθιμος Αλεξούδης την τοποθετεί ανάμεσα στο 1716 και το 1734 βλ. Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Ο Μανουήλ Γεδεών αναφέρει ως πιθανή ημερομηνία αρχιερατείας του Λεοντίου (1720) τα έτη , χρόνος κατά τον οποίο εγράφη ο κατάλογος του Φαβρικίου βλπ, Μανουήλ Γεδεών, "Επισκοπικοί Πίνακες", Ε.Α 36(1912) Σταμούλης, ό.π., σσ. 168,

21 απέτυχε να εκλεγεί μητροπολίτης Αδριανουπόλεως, ενώ εξελέγη, το 1777, μητροπολίτης Χαλκηδόνος, στην οποία παρέμεινε ώς το Το 1769 συναντούμε μητροπολίτη Σηλυβρίας τον Κύριλλο 73. Την 1 η Ιουνίου 1777 χειροτονήθηκε ώς Σηλυβρίας ο Χρύσανθος ( ) στη Σηλυβρία έφθασε στις 15 Ιουλίου, όπου κατέβαλε κάθε επιμέλεια και φροντίδα για τη μητρόπολή του. Δεκατρία έτη ποίμανε τη Σηλυβρία ο Χρύσανθος απεβίωσε το 1790 και ετάφη στο Μητροπολιτικό ναό της Σηλυβρίας 74. Στις 16 Δεκεμβρίου 1790 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Σηλυβρίας ο Καλλίνικος ( ), γόνος της φαναριώτικης οικογένειας των Καλλιμάχων. Το 1796 συνέστησε σχολή στους Επιβάτες και δώρισε το εμβατίκιον 75 του ναού των Αγίων Θεοδώρων στη σχολή ίδρυσε επίσης δύο σχολές στη Σηλυβρία, επί πατριαρχείας Νεοφύτου, τον Ιούνιο του 1799 κατασκεύασε, το 1791, δύο κρήνες και τον τοίχο του μοναστηριού του Αγίου Σπυρίδωνος. Μετά από είκοσι έξι χρόνια ευδοκίμου αρχιερατείας παρητήθη οικειοθελώς για λόγους ασθενείας 76. Το 1816 αναφέρεται, για ελάχιστους μήνες, μητροπολίτης Σηλυβρίας ο Βενιαμίν 77. Στη συνέχεια αναλαμβάνει ο Παΐσιος ( ) ανήλθε στο θρόνο της Σηλυβρίας στις 21 Αυγούστου του Υπήρξε φιλόμουσος και φιλάνθρωπος, ενίσχυσε την σχολή των Επιβατών, βοήθησε τους κατοίκους και απέστειλε στις εκκλησίες της Κωνσταντινουπόλεως για συνδρομή τον ιερομόναχο Θεοδόσιο διδάσκαλο της σχολής. Ανήγειρε το κτίριο της σχολής το Στις 15 Μαρτίου 1818 προήχθη στη Μητρόπολη Φιλιππουπόλεως σε αντικατάσταση του Ιωαννικίου ( ) απεβίωσε στη Φιλιππούπολη το έτος Μετά τον μητροπολίτη Παΐσιο, αναλαμβάνει ο Ιωαννίκιος ( Κ.Π.Υ., του έτους 1764, Κώδιξ ΣΤ, σ.90. Δημοσθενόπουλος, ό.π., Η Βιβλιοθήκη κοσμούνταν από βιβλία τα οποία ήταν αφιέρωμα του Κυρ. Σοφιανού στο Μητροπολιτικό ναό για την μνημόνευση του ονόματος του αδελφού του Θεοκλήτου. Τα βιβλία ήταν καταγεγραμμένα στο πρακτικό της Εκκλησιαστικής Επιτροπής, στο οποίο υπέγραφε ο Σταύρος Κυρίτζης. Το 1777 ο Παρθένιος υπογράφει σε πατριαρχικό σιγίλλιο, το οποίο αναφέρεται στην καθαίρεση του ιερομόναχου Χριστοφόρου του κτίτορος της Μονής Αγίου Γεωργίου Μαραθοκάμπου Σάμου, πρβλ. Miklosich F. Müller I, ό.π., σ.356. Βλ. Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., , όπου αναφέρεται το έτος 1764 ως αρχή της ιερατείας του. Βλ. επίσης Σταμούλης, ό.π., σ Σταμούλης, ό.π., σ Κ.Π.Υ., του έτους 1777, Κώδιξ Ζ, σ Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., Εμβατίκιο = η καταβαλλόμενη προαιρετική αμοιβή στον επίσκοπο για το διορισμό ιερέως στην ενορία. Βλ. Σαραντής Το δέλτα του Βυζαντίου Θρακικά 20(1994) Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Εδώ δέχεται τη χρονολογία 1794 ως έτος χειροτονίας του Καλλινίκου. Δημοσθενόπουλος, "Η Μητρόπολις Σηλυβρίας", εφημ. Νεολόγος, έτος ΚΕ, αριθ. 6679, «Ἀνηγέρθησαν αὗται αἱ πηγαί ἡ παροῦσα μετά τῆς ἔσω διά συνδρομῆς καί ἐπιμόνου ἐπιμελείας τοῦ πανιερωτάτου Ἁγίου Σηλυβρίας κυροῦ Καλλινίκου ὡς αὐτός καί ὁ τοῖχος τοῦ μοναστηρίου διὰ συνδρομῆς αὐτοῦ ᾳψϟα αὐγούστου ΛΑ». Σταμούλης, ό.π., σ Κ.Π.Υ. του έτους 1816, Κώδιξ ΣΤ, σ.143. Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, "Η Μητρόπολις Σηλυβρίας", εφημ. Νεολόγος έτος ΚΕ, αριθ. 6680, Σταμούλης, ό.π., σ Κ.Π.Υ. του έτους 1816, Κώδιξ Θ, σ.367. Βλ. Μ. Ι. Γεδεών, "Ο Κώδιξ του Παΐσιου", Ε.Α,13( )19-22.Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Βλ. περισσότερα Κοσμάς Μ. Αποστολίδης, "Ο από Σηλυβρίας Φιλιππουπόλεως Μητροπολίτης Παΐσιος", Ανατύπωση Θρακικά 3(1932)1. Επίσης Κοσμάς Μ. Αποστολίδης, "Η Ιερά της Φιλιππουπόλεως Μητρόπολις και οι κώδικες αυτής", Α.Θ.Λ.Γ.Θ 5( ) Σταμούλης, ό.π., σ.169. Τάσος Αθ. Γριτσόπουλος, Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, Εν Αθήναις 1971, σ.106. Ο μοναχός Θεοδόσιος ο οποίος εστάλη για συνδρομές ήταν διδάσκαλος στη Σχολή των Επιβατών και τον χαρακτηρίζει σε πατριαρχικό 170

22 1819), ο οποίος μέχρι το 1809 ήταν μητροπολίτης Ελασσώνος και ώς το 1818 χρημάτισε μητροπολίτης Φιλιππουπόλεως, οπότε και παρεχώρησε τη θέση του στον Παΐσιο 79. Από το 1819 ως το 1821 μητροπολίτης Σηλυβρίας διατελούσε ο Αγαθάγγελος 80. γ. Νεότεροι χρόνοι Κατά την περίοδο της Ελληνικής Επαναστάσεως μητροπολίτης Σηλυβρίας διατελούσε ο Μακάριος (1821), ο οποίος καταγόταν από την γνωστή οικογένεια των Σούτσων. Κατά την Ελληνική Επανάσταση, φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και αφού προσποιήθηκε τον φρενοβλαβή έφθασε στη μονή του Αγίου Γεωργίου Κουδουνά της νήσου Πριγκήπου από όπου δραπέτευσε στη Ρωσία. Το 1833 αφίχθη στην ελεύθερη Ελλάδα και εξελέγη επίσκοπος Μεθώνης 81. Δεν γνωρίζουμε ποιός υπήρξε ο διάδοχος του Μακαρίου στη Σηλυβρία μετά το Το 1826 φέρεται ως μητροπολίτης Σηλυβρίας ο Διονύσιος Κωτάκης (1826), ο οποίος καταγόταν από την γράμμα ο Κύριλλος ΣΤ ως εξής : " ἄνδρα ἱεροπρεπῆ καί τοῖς ἤθεσι κόσμιον, και παιδείᾳ τρόφιμον, καί πράξει καί θεωρίᾳ κομῶντα, καί τοῦ αὐτοῦ ζήλου ἐμφορούμενον ". 79 Κ.Π.Υ. του έτους 1816, Κώδιξ Θ, σ.390. Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ.169. Ο Ιωαννίκιος ώς Ελασσώνος και ευρισκόμενος στην Κωσταντινούπολη, σε επιστολή του προς τον Κωνσταντίνο Οικονόμου στην Τσαρίτσανη από Φεβρ.1807, του έγραφε ότι τότε περί το 1807,θα μπορούσε να εκλεγεί Σηλυβρίας εξεθείαζε μάλιστα την Σηλυβρία " ὡς πλησιάζουσαν τῇ πόλει καὶ παράλιον οὖσαν " καί ὃτι οἱ γέροντες τοῡ Πατριαρχείου τόν παρακαλούσαν νά ἐπιλέξει τήν μητρόπολη αὐτή " καί ὅτι διά χατίρι σας (ἐνν. τῶν κατοίκων τῆς Ἐλασσώνος) ἄφησα τήν Σηλυβρίαν, καίτοι παρακαλούντων με τῶν ἁγίων γερόντων", βλ. Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, Αλληλογραφία. 1( ), επιμέλεια Κ.Λάππας-Ρόδη Σταμούλη, εκδ.ακαδημίας Αθηνών, Κ.Ε.Μ.Ν.Ε, Αθήνα 1989, σσ. 56, 57, 294, Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Κ.Π.Υ., του έτους 1819, Κώδιξ Θ, σ.400. Κ.Π.Α. του έτους 1821, Κώδιξ ΙΑ, σ. 8. Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ

23 Άνδρο. Το 1826 χειροτονήθηκε μητροπολίτης Σηλυβρίας και το ίδιο έτος μετετέθη στη μητρόπολη Αμασείας και το 1839 εξελέγη μητροπολίτης Νικομήδειας που παρέμεινε ώς το 1875,οπότε και απεβίωσε στη νήσο Χάλκη 82. Από το 1826 ως το 1834 μητροπολίτης Σηλυβρίας διατελούσε ο Ιερόθεος ( ), ο οποίος φρόντισε να αναικαινισθή ο μητροπολιτικός ναός Σηλυβρίας αυτός διετέλεσε μητροπολίτης Χαλκηδόνος από το 1834 ώς το 1853 οπότε και απεβίωσε 83. Από το 1834 ώς το 1838 ποίμανε τη Σηλυβρία ο Ματθαίος ( ) προερχόμενος από τη γνωστή οικογένεια των Αρισταρχών. Προ της μητροπόλεως Σηλυβρίας, την οποία εποίμανε για τέσσερα χρόνια και παραιτήθηκε λόγω έριδων με το ποίμνιό του, πιθανόν να εποίμανε και την επαρχία Δημητριάδος, ενώ από το 1841 ώς το 1845 διετέλεσε και μητροπολίτης Σαμακοβίου 84. Από τό 1838 ώς το 1849 μητροπολίτης Σηλυβρίας διετέλεσε ο Σωφρόνιος ( ), ο οποίος καταγόταν από το Μεγάλο Ρεύμα της Κωνσταντινουπόλεως και άφησε μνήμη αγαθού ιεράρχου. Απεβίωσε στις 11 Οκτωβρίου Το έτος 1846 αναφέρεται μητροπολίτης Σηλυβρίας ο Νικηφόρος 86. Μετά το Σωφρόνιο ανέ- λαβε ο Ιωαννίκιος ( ), ο οποίος ασκούσε το επάγγελμα του γουνάρεως και σε συνεννόηση με τη σύζυγό του, αφού την διεζεύχθη, κατετάγη στον κλήρο και εξελέγη, το 1849, μητροπολίτης Σηλυβρίας όπου και παρέμεινε ώς το 1853, οπότε και εξωρίσθη στο Άγιον Όρος εξαιτίας των χρεών και διότι ήθελε να εκλεγεί και μητροπολίτης Εφέσου 87. Από το 1853 ώς το 1861 αρχιερεύς Σηλυβρίας ήταν ο Μελέτιος Θεοφιλίδης ( ), 82 Κ.Π.Υ. του έτους 1821, Κώδιξ ΙΔ, σ. 9. Δημοσθενόπουλος, ό.π., Αλεξούδης, ό.π., Βλ. περισσότερα για τον Διονύσιο Κωττάκη στη μελέτη του Δημητρίου Πασχάλη, ''Σηλυβρίας και είτα Νικομηδείας Διονύσιος Ιω. Κωττάκης'', Θρακικά 12(1939)88,89. Σταμούλης, ό.π., σ.169. Βλ. επίσης Αιμιλιανός Τσακόπουλος, ''Επισκοπικοί Κατάλογοι κατά τους κώδικας των Υπομνημάτων του Αρχειοφυλακείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου'', Ο 31(1956) Κ.Π.Υ. του έτους 1826, Κώδιξ ΙΔ', σ.93. Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ.169. Πρβλ. Αιμιλιανός Τσακόπουλος, ό.π., σ Κ.Π.Υ., του έτους 1834, Κώδιξ ΙΔ, σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., ημοσθενόπουλος, "Η Μητρόπολις Σηλυβρίας", εφημ. Νεολόγος, έτος ΚΕ, αριθ. 6683, Ετάφη στον Μητροπολιτικό ναό και ανηγέρθη το 1866 μνήμα από τους συγγενείς του. Στον τάφο υπήρχε το εξής επίγραμμα, που έγραψε ο διδάσκαλος Αναστάσιος Μαυρομιχάλης: "Τάφος συνέχει καί λίθος καλύπτει Χριστοῦ ἀρχιθύτην ποιμένα Σηλυβρίας. Τὸν Σωφρόνιο, οὗ ψυχή ἀπέπτη. Ὁμόσκηνος οὖσα ἁγίων τῆς χορείας. Ὅς τῷ Κυρίῳ τυγχάνει ἱκέτης. Πολλὴν κεκτημένος πρὸς θεὸν παρρησίαν, ιάπυρος τε ἀεί συνευχέτης. Ὑπὲρ ὀρθοδόξων προσφέρων λιτανείαν. Τῇ 11 8/βρίου 1849". Σταμούλης, ό.π., σ Τον Νικηφόρο τον συμπεριλαμβάνει μόνο ο Μιλτιάδης Σταμούλης στον κατάλογο των επισκόπων Σηλυβρίας πιθανόν γιατί απαντάται σε εκκλησιαστικό έγγραφο της Μητροπόλεως Αμίδης, Βλ. Σταμούλης, ό.π., σ.169. (υποσημ.56). 87 Κ.Π.Υ. του έτους 1849, Κώδιξ ΚΒ, σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Βλ. Αιμιλιανός Τσακόπουλος, ''Επισκοπικοί Κατάλογοι κατά 172

24 ο οποίος καταγόταν από τη Θεσσαλονίκη κάτοχος βαθειάς θεολογικής παιδείας και άριστος ρήτορας. Διετέλεσε γραμματεύς της Ιεράς Συνόδου του Ελληνικού Βασιλείου και χρημάτισε γραμματεύς και αρχιδιάκονος διαφόρων αρχιερέων. Εξέδωκε, το 1847, το βιβλίο : Εγχειρίδιον Επιστολών. Την επαρχία Σηλυβρίας εποίμανε επί οκτώ έτη θεοφιλώς και θεαρέστως και το 1861 προήχθη στη μητρόπολη Σερρών, όπου και απεβίωσε το Ακολουθεί από το 1861 ώς το 1877 ο Ζαχαρίας ( ), ο οποίος καταγόταν από την Πανίδα και δεν είχε ιδιαίτερη μόρφωση. Υπηρέτησε τον αείμνηστο πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε. Στη συνέχεια προχειρίσθη επίσκοπος Ερυθρών και αργότερα Μετρών, ώς τον Αύγουστο του 1861, οπότε και προεβιβάσθη στη μητρόπολη Σηλυβρίας. Στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Πανίδα, οικοδόμησε με δικά του χρήματα περικαλλές σχολείο και στη Σηλυβρία ανήγειρε πτωχοκομείο στον περίβολο του Αγίου Σπυρίδωνος. Δέκα έξι έτη ποίμανε τη Σηλυβρία και ετάφη πλησίον του τάφου του Σωφρονίου 89. Στη συνέχεια, από το 1877 ώς το 1881, μητροπολίτης Σηλυβρίας διετέλεσε ο Κύριλλος Βοτοσιάδης, πρώην Αδριανουπόλεως. Η καταγωγή του ήταν από την Μικρά Ασία. Αυτός ποίμανε "προεδρικώς" τη Σηλυβρία. Από το 1848 ώς το 1853 ο Κύριλλος ποίμανε την επαρχία Γάνου και Χώρας και από το 1853 ώς το 1873 την Αδριανούπολη. Το 1877 εξελέγη Σηλυβρίας, το 1879 χειροτόνησε επίσκοπο Συνάδων τον Πανάρετο, τελειόφοιτο της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Αυτόν άφησε αντικαταστάτη του στη Σηλυβρία, η οποία τότε κατείχετο από τους Ρώσους ο ίδιος ανεχώρησε για λόγους ασθενείας στην Κωνσταντινούπολη. Ο Πανάρετος εγκατέλειψε τη Σηλυβρία, διότι διορίσθηκε επίσκοπος υπό τον μητροπολίτη Ηρακλείας. Το Νοέμβριο του 1885 σε νεαρή ηλικία απεβίωσε στην Κωνσταντινούπολη. Λίγο αργότερα απεβίωσε και ο Κύριλλος στην Κωνσταντινούπολη 90. Ο Γερμανός Αποστολίδης ( ) ο από Μογλενών, διετέλεσε μητροπολίτης Σηλυβρίας από το 1881 ώς το Γεννήθηκε το 1836 στο Μέγα Ρεύμα από γονείς Χιώτες σπούδασε στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, στην οποία εισήχθη το 1853 και χειροτονήθηκε το 1854 ιεροδιάκονος από το μητροπολίτη Σμύρνης Παΐσιο ( ). Το 1856 μετέβη στην Κωνσταντινούπολη όπου εργάστηκε ως διδάσκαλος, ενώ παράλληλα εκτελούσε καθήκοντα του ιεροδιακόνου. Το 1860 προσελήφθη από τον πατριάρχη Ιωακείμ τον Β' ως ιεροδιάκονος, το μαθήτευσε στη Ριζάρειο σχολή και το 1868, για ένα έτος, φοίτησε στη Θεολογική τους Κώδικας των Υπομνημάτων του Αρχειοφυλακείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου'', Ο 32 (1957) Κ.Π.Υ. του έτους 1853, Κώδιξ ΚΒ, σ.263. Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Βλ. Αιμιλιανός Τσακόπουλος, ό.π., σ Κ.Π.Υ. του έτους 1861, Κώδιξ ΚΒ, σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Για την ίδρυση του σχολείου δαπάνησε γρόσια. Σταμούλης, ό.π., σ Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Σταμούλης, ό.π., σ Βλ. Αιμιλιανός Τσακόπουλος, "Επισκοπικοί Κατάλογοι κατά τους Κώδικας των Υπομνημάτων του Αρχειοφυλακείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου", Ο 33(1958)33. Βασίλειος Σταυρίδης, Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης , τομ.α', Αθήναι 1970, σ

25 Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1869 μετέβη στη Μόσχα, όπου ώς το 1873 σπούδασε στη Θεολογική Ακαδημία της και έλαβε το δίπλωμα του κανδιδάτου. Το 1874 δίδαξε τα ελληνικά στην ιερατική σχολή της Βίλνης. Το 1875, με αίτηση των κατοίκων του Μ. Ρεύματος, χειροτονήθηκε επίσκοπος Ειρηνουπόλεως, ώς το Το 1877 προήχθη στη Μητρόπολη Μογλενών και το 1881 εξελέγη Σηλυβρίας. Φρόντισε για την εικονογράφηση των εκκλησιών και για την επισκευή του ερειπωμένου βυζαντινού ναού του Αγίου Σπυρίδωνος. Διετέλεσε μέλος του Διαρκούς Εθνικού Μικτού Συμβουλίου και πρόεδρος της εφορίας του Εθνικού Ιωακειμείου Παρθεναγωγείου κατά το έτος Απεβίωσε στις 7 Απριλίου Ο Κωνστάντιος Ζαχαριάδης ή Γαζής ( κατά κόσμον Κωνσταντίνος) διετέλεσε μητροπολίτης Σηλυβρίας από το 1892 (14 Απριλ.) ως το 1900 (7 Σεπτε.). Καταγόταν από τη Σινώπη και απεφοίτησε από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης το Υπήρξε γραμματεύς και ταμίας της Μητροπόλεως Νικομήδειας. Το 1873 (22 Απριλ.) χειροτονήθηκε μητροπολίτης Κασσανδρείας και μετονομάσθηκε Κωνστάντιος από τον πατριάρχη Άνθιμο ΣΤ'. Τον Οκτώβριο του 1900 προεβιβάσθη στη Μητρόπολη Μαρωνείας και απεβίωσε στην Κωνσταντινούπολη στις 7 Ιανουαρίου του Από το 1900 ως το 1913 μητροπολίτης Σηλυβρίας υπήρξε ο Διονύσιος Σταυρίδης ( ). Καταγόμενος από τη Σηλυβρία, υπηρέτησε κοντά στο Μητροπολίτη Λιτίτζης Ιωσήφ και στο Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Διονύσιο. Από τον Οκτώβριο του 1888 διετέλεσε μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως ώς το 1899 και από το Νοέμβριο του ιδίου έτους μετατέθηκε στη Μητρόπολη Σηλυβρίας. 'Ηταν ευγενής στους τρόπους, μελίχιος, γνώριζε τις εκκλησιαστικές ανάγκες της επαρχίας 91 Άνθιμος Αλεξούδης, ό.π., Δημοσθενόπουλος, ό.π., Γεράσιμος Δωριζάς. Ιεροδιάκονος Μητροπολίτης Σηλυβρίας ΕΑ 16( )43. Ο Σηλυβρίας Γερμανός την Κυριακή 27 Οκτωβρίου 1891 έλαβε μία ψήφο, ως υποψήφιος διά τον πατριαρχικό θρόνο, βλ. Κωνσταντίνος Σπανούδης, Ιστορικαί Σελίδες. Ιωακείμ ο Γ', Εν Κωνσταντινουπόλει 1902, σ.78. Σταμούλης, ό.π., σ Αναστάσιος Ιορδάνογλου, Το Εθνικόν Ιωακείμειον Παρθεναγωγείον Κωνσταντινουπόλεως , Θεσσαλονίκη 1989, ΙΜΧΑ, σ.78. Σμύρνης, Μητρόπολις, Τάσος Γριτσόπουλος Χαιρέτη Κ. Μαρία, Θ.Η.Ε. 11 (1967)258. Ανδρεάδης Ιωάννης, Ιστορία της εν Χίω Ορθοδόξου Εκκλησίας, Εν Αθήναι 1996 τομ. Γ, σσ M. I Γεδεών, Πρώην Μαρωνείας Κωνστάντιος, Ε.Α 32(1908)24. Σταμούλης, ό.π., σ.170. Βασίλειος Σταυρίδης, ό.π., σ.146.βλ.αποστόλου Γλαβίνα, "Αρχιερείς Κασσανδρείας" Μακεδονικά 22(1982)253 (Ανάτυπον), όπου αναγράφεται η 18 η Απριλίου ως ημερομηνία εκλογής του στη Μητρόπολη Κασσανδρείας. 174