ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2016

Transcript

1 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2016 Μάθημα: Νέα Ελληνικά Ημερομηνία: 15/06/2016 Χρόνος εξέτασης: 2 ώρες Τάξη: Β Γυμνασίου Ώρα: 10:30 12:30 Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από οκτώ (8) δακτυλογραφημένες σελίδες και χωρίζεται σε δύο μέρη. Να απαντήσετε σε όλα τα μέρη και σε όλα τα ερωτήματα. Να χρησιμοποιήσετε για όλες σας τις απαντήσεις τα ξεχωριστά φύλλα εξέτασης που σας δίνονται ειδικά γι αυτόν τον σκοπό. Απαγορεύεται η χρήση διορθωτικού υγρού. ΜΕΡΟΣ A : ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 14) ΚΕΙΜΕΝΟ 1 H φιλία στην εποχή μας Η φιλία παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου. Είναι το καταφύγιό του σε κάθε δυσκολία της ζωής. Μέσα από την παρέα μπορεί ο άνθρωπος να επικοινωνήσει με τον εαυτό του και τους άλλους ανθρώπους. Η αληθινή φιλία για να επιβιώσει χρειάζεται αγάπη, αφοσίωση, αλληλοκατανόηση, χρόνο, προσοχή, εμπιστοσύνη, ειλικρίνεια, δεν απαιτεί αποκλειστικότητα και δεν περιμένει ανταλλάγματα. Μόνο έτσι μεγαλώνει τις χαρές και μικραίνει τις λύπες της ζωής. Η φιλία όμως, είναι ένας εύθραυστος δεσμός, καθώς ιδιαίτερα στις μέρες μας είναι δύσκολο να δημιουργηθούν στενές φιλίες. Αυτό οφείλεται στον γρήγορο ρυθμό ζωής, στις μακρινές αποστάσεις, στην ενασχόληση των εφήβων με πολλές δραστηριότητες, οι οποίες χαλαρώνουν τις φιλικές σχέσεις. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής χαλάρωσε τις φιλικές σχέσεις των ανθρώπων και αποξένωσε τον έναν από τον άλλον. Η κρίση της φιλίας ξεκίνησε από τη στιγμή που τη θέση της αμοιβαίας συμπάθειας, ειλικρίνειας και εμπιστοσύνης την πήρε η ζήλια, το συμφέρον, η ιδιοτέλεια και ο εγωισμός. Ένας ακόμα λόγος για την κρίση της φιλίας στην εποχή μας είναι ο καταναλωτικός τρόπος ζωής. Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται να αποκτήσουν χρήματα και υλικά αγαθά και δεν δίνουν σημασία στην αξία της φιλίας. Η εποχή μας δεν είναι πλέον κατάλληλη για τη δημιουργία διαχρονικών και σταθερών αξιών όπως είναι η φιλία. Μολονότι δεν είναι λίγοι εκείνοι που εξακολουθούν να θεωρούν τους φίλους πολύτιμους και στήριγμα στις δύσκολες στιγμές, εντούτοις ο σημερινός άνθρωπος δε φέρεται διατεθειμένος να αλλάξει τρόπο ζωής και να αγωνιστεί για τη δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων για σύναψη ουσιαστικών φιλικών σχέσεων και πραγματικών φιλικών δεσμών. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει μια φιλική σχέση στην εποχή μας είναι γενικά οι εξής: 1

2 Το συμφέρον και η έλλειψη ειλικρίνειας. Οι υποτιμητικές παρατηρήσεις που δεν αφήνουν τη φιλία να αναπτυχθεί. Η άρνηση διάθεσης χρόνου στους φίλους. Η εκμετάλλευση των φίλων. Οι πολλές διαφωνίες και η ειρωνική διάθεση. Έτσι, ο σημερινός άνθρωπος αντί να στηρίξει τη φιλία στην αμοιβαία εκτίμηση, στην αφοσίωση και στην εμπιστοσύνη, σε στέρεες δηλαδή και υγιείς βάσεις, τη θεμελιώνει πάνω σε σαθρό υπόβαθρο, που το αποτελούν το συμφέρον, η αντιζηλία, ο εγωισμός, ο καταναλωτισμός κ.ά. Με αυτόν όμως τον τρόπο βάζει ημερομηνία λήξης στις «φιλικές» του σχέσεις και μάλιστα σύντομη. Για να επιλέξουμε έναν φίλο δεν πρέπει να κοιτάμε μόνο την εξωτερική εμφάνιση αλλά και τον εσωτερικό του κόσμο. Γενικά κανένας δεν είναι τέλειος και το κριτήριο με το οποίο πρέπει να επιλέγουμε τους φίλους μας είναι να έχουν καλό χαρακτήρα, αρετές, πίστη σε υψηλές διαχρονικές αξίες και φιλότιμο. Ο ιδανικός αρχαίος Έλληνας έπρεπε να ήταν «καλός και αγαθός», δηλαδή ωραίος στο σώμα και γενναίος στην ψυχή. Άλλωστε, αυτό πρέπει να είναι το ανθρώπινο πρότυπο σε όλες τις εποχές. Μπούζα Δέσποινα, Χριστοπούλου Χαντζάρα Ευσταθία, Μπινίσκος Γιώργος, Ντόγκα Μαρίνα, Χιώτη Ειρήνη, Μακρυνιώτη Διονυσία, Πανούση Παναγιώτα, Χιώτης Κωνσταντίνος, μαθητές Γυμνασίου διασκευή (σχολική εφημερίδα Γυμνασίου Μελιγάλα, Απρίλιος 2011) ΚΕΙΜΕΝΟ 2 Πόσο εύθραυστη είναι η φιλία; Μάιος 2013 Αναζητούμε μια φιλία ισχυρή και ανθεκτική στον χρόνο; Μια πραγματικά δύσκολη ερώτηση! Συνήθως αποφεύγουμε να την απαντήσουμε, κυρίως στον εαυτό μας, προβάλλουμε ένα σωρό ισχυρισμούς πόσο πολλούς φίλους έχουμε και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά να δεν επικοινωνούμε συχνά λόγω υποχρεώσεων: ο γάμος, τα παιδιά, η δουλειά είναι οι πιο συχνές δικαιολογίες. Σήμερα έχουμε ένα σωρό διευκολυντικούς τρόπους επικοινωνίας: τα κινητά και το διαδίκτυο υποτίθεται ότι δημιούργησαν μια επανάσταση στον χώρο της επικοινωνίας, μπορούμε να μιλάμε κάθε μέρα, γρήγορα, εύκολα και οικονομικά. Όμως, δεν το κάνουμε, αντιμετωπίζουμε τη φιλία ως χόμπυ, κάτι σαν το casual ντύσιμο: χαλαρά, ανέμελα και ίσως αρκετά επιφανειακά, επικοινωνούμε τόσο όσο να μην παρεξηγηθούμε ότι έχουμε εξαφανισθεί. Με πάρα πολλούς «φίλους» μιλάμε μόνο μία με δυο φορές τον χρόνο, στις γιορτές και τις επετείους. Εννοείται ούτε λόγος για συναντήσεις, μας φταίνε οι μεγάλες αποστάσεις και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου. Η ζωή μας αναπόφευκτα θα περάσει από μικρές και μεγάλες αλλαγές, συχνά σαρωτικές στις φιλικές σχέσεις μας. Θα πρέπει να παραδεχτούμε και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι φιλίες γίνονται όλο και λιγότερο κοντινές, γεωγραφικά ή συναισθηματικά και οι περισσότερες έχουν 2

3 ουσιαστικά τελειώσει μια για πάντα. Ελάχιστες φορές θα κάνουμε μια ειλικρινή προσπάθεια επανασύνδεσης, αφήνουμε αυτό το καθήκον στην τύχη, τις συνθήκες και τις συμπτώσεις. Πιο σπάνια θα ανταλλάξουμε εξηγήσεις που θα κλείσουν μια φιλία οριστικά ή θα της δώσουν μια δεύτερη ευκαιρία. Είναι παράξενο που η εποχή μας έχει επικεντρωθεί σε σχέσεις ή πολύ κλειστές ή πολύ επιφανειακές. Συντροφικότητα, παιδιά, συγγενείς απορροφούν τη ζωή και την ενέργειά μας, οι επαγγελματικές συναντήσεις και οι δημόσιες σχέσεις - πάρτυ, ονομαστικές γιορτές, γενέθλια και επίσημα γεύματα. Η φιλία δεν είναι ούτε αυτόματη ούτε εύκολη, «απαιτεί» ισχυρά συναισθήματα, ευθύνη, επιλογή και πρόθεση να κτίσουμε μια κοινή ιστορία, μια κοινή πορεία και όχι μια ευκαιριακή επικοινωνία, μοιραία αδιάφορη που δεν προσφέρει κανενός είδους ικανοποίηση. Η λαϊκή κουλτούρα ονομάζει αυτές τις σχέσεις «δήθεν», τις καταδικάζει ως ανούσιες, αλλά τις συντηρεί παράξενα και επίμονα, με τον αφελή και αρκετά επιπόλαιο ισχυρισμό «φιλία σήμερα δεν υπάρχει»! Μαρία Λασσιθιωτάκη Ψυχολόγος (διασκευή) Ι. Κατανόηση Περιεχομένου: 1. α) Ποιο είναι το κοινό θέμα των δύο πιο πάνω κειμένων ; β) Από ποια οπτική γωνία παρουσιάζεται το θέμα στο κάθε κείμενο (από ποια διαφορετικά πρόσωπα παρουσιάζεται και τι αντιπροσωπεύει το κάθε πρόσωπο); (μονάδα 1) 2. Με ποια κριτήρια πρέπει να επιλέγουμε τους φίλους μας σύμφωνα με το Κείμενο 1; (μονάδα 1) ΙΙ. Κατανόηση Μορφής: 1.Οργάνωση Λόγου: 1. α) Να καταγράψετε τα δομικά μέρη της δεύτερης παραγράφου του Κειμένου 1. (μονάδα 0,5) β) Με ποιο τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του Κειμένου 1; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδα 0,5) 3

4 2. Μορφοσυντακτικά φαινόμενα: Κείμενο 2: 1. Να εντοπίσετε τα υποκείμενα των υπογραμμισμένων ρημάτων στο Κείμενο 2 και να χαρακτηρίσετε τη μορφή τους. (Να αντιγράψετε τον πίνακα στην κόλλα εξέτασης) (μονάδα 1) Υποκείμενα Μορφή 2. Στην πιο κάτω πρόταση να εντοπίσετε τα αντικείμενα και να δηλώσετε ποιο είναι το άμεσο και ποιο το έμμεσο : Με αυτόν τον τρόπο βάζει ημερομηνία λήξης στις «φιλικές» του σχέσεις και μάλιστα σύντομη. (Κείμενο 1, 4 η παράγραφος). (μονάδα 0,5) 3. Να γράψετε την έγκλιση των πιο κάτω ρημάτων: να επικοινωνήσει, ξεκίνησε (Κείμενο 1) (μονάδα 0,5) 3. Λεξιλογικές ασκήσεις: 1. α) Να αναλύσετε τις πιο κάτω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη: σύγχρονος, εμπιστοσύνης (Κείμενο 1) (μονάδα 0,5) β) Να σχηματίσετε μία (1) νέα σύνθετη λέξη, χρησιμοποιώντας το α συνθετικό από την κάθε λέξη που σας δίνεται πιο πάνω. (μονάδα 0,5) ΙΙΙ. Παραγωγή Γραπτού Επικοινωνιακού Λόγου (μονάδες 8) Να γράψετε ένα άρθρο στη σχολική εφημερίδα με θέμα «Η έλλειψη πραγματικής φιλίας στην εποχή μας». Μπορείτε να αξιοποιήσετε τις γενικότερες γνώσεις και εμπειρίες σας για το θέμα και να αντλήσετε πληροφορίες από τα δύο πιο πάνω κείμενα, αποφεύγοντας την απλή αντιγραφή. Έκταση: λέξεις 4

5 ΜΕΡΟΣ Β ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 6) I. ΚΕΙΜΕΝΑ Α. Για ένα παιδί που κοιμάται Νύχτα. Η κίνηση αραιή στη λεωφόρο. Μες στο κλειστό, το φωτισμένο εργοστάσιο, Οι μηχανές, αποσταμένες* μα άγρυπνες, Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες Τον ύπνο του μικρού. Στριμωγμένος Κοντά στη σκάρα του ατμού,* Με του αδερφού του το παλτό σκεπασμένος Ξεκουράζεται. Όλη τη μέρα δουλεύει στα φανάρια* Σκουπίζει τζάμια βιαστικά με το κόκκινο. Εισπράττει κέρματα ή την εύλογη* αγανάκτηση. Περιμένει το επόμενο φανάρι. Τίμια κερδίζει έτσι το ψωμί Και το μερίδιο του νυχτοφύλακα, Που τον αφήνει να κοιμάται εκεί μέσα. Τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του, Τα χέρια της μάνας του που τύλιγαν γύρω του Γυναίκειο μαντίλι για το κρύο, Το δάσκαλο που πληρωνότανε με γάλα Μόλις θυμάται. Θυμάται κάτι ελληνικά από το στόμα του, Που τώρα εδώ ακούγονται αλλιώτικα. Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά μεγάλης θάλασσας, Όχι σαν ποδοβολητό του αλόγου Ενός ανίκητου στρατηλάτη,* Αλλά νά, σαν τα κέρματα στην τσέπη, Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη. Καμιά φορά πιο εγκάρδια Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας, Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό. Δήμητρα. Χ. Χριστοδούλου, Το κυπαρίσσι των εργατικών, Καστανιώτης, Αθήνα 1995 * αποσταμένες: κουρασμένες * σκάρα του ατμού: τεχνική κατασκευή σε σχήμα σχάρας, απ' όπου βγαίνουν οι θερμοί ατμοί των μηχανών * φανάρια: φωτεινοί σηματοδότες * εύλογη: δικαιολογημένη, αναμενόμενη * στρατηλάτης: ο αρχηγός του στρατού, ίσως έμμεση αναφορά στον Μ. Αλέξανδρο 5

6 Β. Ο Κωνσταντής Μόλις το φανάρι γινόταν πράσινο και τ αυτοκίνητα χιμούσαν, το παιδί έτρεχε στον κάθετο δρόμο. Πλησίαζε το τζάμι του οδηγού με την πραμάτεια στα χέρια του, χαρτομάντιλα, σαπούνια, στιλό, η κυρία Δέσποινα δεν μπορούσε να διακρίνει τι πουλούσε το παιδί, η απόσταση από τη διασταύρωση των φαναριών ως το ισόγειο διαμέρισμά της ήταν αρκετή. Μερικοί οδηγοί άνοιγαν το παράθυρο και του διναν το κατιτί τους κι αμέσως έκλειναν το τζάμι βιαστικά για να γλιτώσουν από την ενοχλητική παρουσία του αγοριού παρά για ν αποφύγουν τη σιγανή βροχή που έπεφτε από το πρωί. Το παιδί κοιτούσε λαίμαργα τις σακούλες των σούπερ μάρκετ στα πίσω καθίσματα, τα κουτιά με τα παιχνίδια, τα κόκκινα βελουδένια αβγά, τα σοκολατένια λαγουδάκια κι αυτό το βλέμμα προξενούσε αμηχανία και δυσαρέσκεια στους οδηγούς. Μεγάλο Σάββατο, κρύο και βροχερό, κι η κυρία Δέσποινα ξεχνούσε τη μοναξιά της κοιτώντας την κίνηση του δρόμου. Το αγόρι ήταν καινούριο στην πιάτσα των φαναριών, ως χθες ζητιάνευαν τσιγγάνες με μωρά στην αγκαλιά. Ξανθούλικο και λιγνό, φορούσε μπλουζάκι καλοκαιρινό, Αλβανάκι θα ήταν σίγουρα, κοντά στα δώδεκα. Βράδιασε, άναψαν τα φώτα, το κρύο κι η βροχή δυνάμωσαν, αραίωσε κι η κίνηση στους δρόμους. Το αγόρι μάζεψε την πραμάτεια του και πήρε την οδό Αγίου Δημητρίου. Όταν έφτασε στον αριθμό 12 χώθηκε στην είσοδο της πολυκατοικίας για να προφυλαχτεί από τη δυνατή βροχή. Η κυρία Δέσποινα άνοιξε την πόρτα του ισογείου και είδε το αγόρι να κάθεται στα σκαλιά μετρούσε την είσπραξη της μέρας, πενηντάρικα και λίγα κατοστάρικα. Η καρδιά της λαχτάρησε. Το παιδί ήταν ίδιος ο Αντωνάκης, ο εγγονός της. Είχε τα ίδια ξανθά μαλλιά, τα ίδια καταγάλανα μάτια, μόνο το πρόσωπό του ήταν αδύνατο και κακοπαθημένο, του Αντωνάκη δεν του έλειπε τίποτα εκεί πέρα στην πλούσια Βαλτιμόρη που ζούσε με τους γονείς του. Έλα μέσα να ζεσταθείς, του είπε η γυναίκα. Το παιδί την κοίταξε καχύποπτα και ψυχρά, ποιος ξέρει τι είχαν δει τα μάτια του ολημερίς στο δρόμο και πόσα είχε διδαχτεί από τη «φιλανθρωπία» των ανθρώπων. Θες όμως το καλοσυνάτο πρόσωπο της κυρίας Δέσποινας, η μυρωδιά της μαγειρίτσας, αλλά κυρίως η ζεστασιά που έβγαινε από το διαμέρισμα παραμέρισαν τους φόβους και τους δισταγμούς του. Πώς σε λένε;, το ρώτησε. Κώτσο, δηλαδή Κωνσταντή Κι από πού είσαι, Κωνσταντή; Από την Αλβανία, από το Μπεράτι Κι οι γονείς σου; Τους μάζεψαν την περασμένη βδομάδα οι κλούβες της Αστυνομίας και τους έστειλαν πίσω στην Αλβανία. Κι εσύ πού μένεις τώρα; Όπου να ναι Στις οικοδομές, στα παγκάκια του Ηλεκτρικού Πεινάς; Έφαγα ένα κουλούρι το πρωί αλλά τώρα πεινάω Πήγαινε στο μπάνιο να πλυθείς, θα σου φέρω ρούχα ν' αλλάξεις κι ύστερα θα σου βάλω να φας Άνοιξε η κυρία Δέσποινα την ντουλάπα και βρήκε εσώρουχα, μια αθλητική φόρμα, παπούτσια. O Αντωνάκης σε κάθε ταξίδι άφηνε στο σπίτι της γιαγιάς όσα ρούχα δε χωρούσαν στις βαλίτσες του. Ύστερα, η γυναίκα έφερε στο τραπέζι ψωμί, χαλβά, ελιές, ταραμοσαλάτα, φρούτα. 6

7 O Κωνσταντής, αφού πλύθηκε, ντύθηκε, κάθισε στο τραπέζι και δεν άφησε ούτε ψίχουλο. Χορτασμένος και ζεσταμένος βολεύτηκε στον καναπέ, μπροστά στην ανοιχτή τηλεόραση. Νανουρισμένος από τη μουσική έγειρε στα μαξιλάρια και τον πήρε ο ύπνος. Σε λίγο χτύπησε η καμπάνα της εκκλησίας. Η κυρία Δέσποινα πήρε τη λαμπάδα της κι έκλεισε πίσω της την πόρτα σιγανά για να μην ξυπνήσει τον Κωνσταντή. Η βροχή είχε σταματήσει, το φεγγάρι, ασημένιο, κυνηγιόταν με τα σύννεφα στον ουρανό. Χριστός Ανέστη, έψαλε ο παπάς κι η κυρία Δέσποινα για πρώτη φορά δεν κάθισε ως το τέλος της λειτουργίας. Βιαζόταν να γυρίσει σπίτι της, να τσουγκρίσει τα κόκκινα αυγά με τον Κωνσταντή, να φάνε μαζί τη μαγειρίτσα Λ. Ψαραύτη, Η εκδίκηση των μανιταριών, Άγκυρα II. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν, αφού μελετήσετε και αντιπαραβάλετε τα δύο λογοτεχνικά κείμενα που σας δίνονται πιο πάνω: 1. α) Να συγκρίνετε τον Κωνσταντή με το παιδί του ποιήματος «Για ένα παιδί που κοιμάται», εντοπίζοντας τέσσερα (4) κοινά χαρακτηριστικά της ζωής τους. β) Να συγκρίνετε τα παιδιά που παρουσιάζονται στα πιο πάνω κείμενα με τα παιδιά μιας μέσης σύγχρονης κυπριακής οικογένειας και να γράψετε δύο διαφορές. (μονάδες 2) 2. Να χαρακτηρίσετε τον νυχτοφύλακα (Κείμενο Α) και την κυρία Δέσποινα (Κείμενο Β), δικαιολογώντας τους χαρακτηρισμούς σας με στοιχεία από το κάθε κείμενο. (μονάδα 1) 3. Πώς φανταζόταν την Ελλάδα το παιδί στο ποίημα «Για ένα παιδί που κοιμάται» και πώς την βρήκε στην πραγματικότητα; Να απαντήσετε κάνοντας αναφορά σε φράσεις του ποιήματος. (μονάδα 1) 4. α) Ποιο γραμματικό πρόσωπο χρησιμοποιούν οι αφηγητές στα δύο κείμενα και για 7

8 ποιο λόγο κάνουν αυτές τις επιλογές; β) Το ποίημα «Για ένα παιδί που κοιμάται» ανήκει στην κατηγορία των παραδοσιακών ή νεωτερικών ποιημάτων; γ) Να γράψετε δύο (2) στοιχεία που να δικαιολογούν την απάντησή σας. (μονάδες 2) Ο Διευθυντής Αλέξης Αλεξάνδρου 8