Γερούνδιο. -Σημείωση: τα αποθετικά ρήματα έχουν γερούνδιο και γερουνδιακό.

Transcript

1 Γερούνδιο Είναι ρηματικό ουσιαστικό ενεργητικής διάθεσης. 1. Γενική Γερουνδίου (: -ndi). Χρησιμοποιείται: a) Ως Αντικειμενική ή Επεξηγηματική επιθέτων ή ουσιαστικών που χρειάζονται συμπλήρωμα της έννοιάς τους. Συμπλήρωμα ουσιαστικών και επιθέτων που δηλώνουν: επιθυμία, γνώση, ικανότητα και τα αντίθετά τους. Ουσιαστικά: ars, scientia, occasio, consuetudo, consilium, voluntas, spes, potestas κτλ. Επίθετα: avidus, cupidus, studiosus, conscious, peritus, imperitus κτλ. b) Με τις προθέσεις causa, gratia, σαν προσδιορισμός του σκοπού. cupidus pugnandi (=pugnae) επιθυμία για μάχη. Venerunt pacem petendi causa (ή gratia): ήρθαν για να ζητήσουν ειρήνη. 2. Δοτική Γερουνδίου (: -ndo). Δηλώνει σκοπό και τίθεται: a) Με επίθετα που δηλώνουν καταλληλότητα, επιτηδειότητα, δυνατότητα, κλίση. Locus erat idoneus castra ponendo: ο τόπος ήταν κατάλληλος για στρατοπέδευση. b) Με το sum, όταν έχει την έννοια είμαι ικανός να, είμαι σε θέση να. c) Με ρήματα που έχουν την έννοια του εκλέγω, ψηφίζω, διορίζω (creo, deligo). d) Με τις φράσεις operam do, tempus do, diem dico, tempus dico. e) Με ουσιαστικά που δηλώνουν αξίωμα και ιδίως σύνθετα με τη λέξη vir. 3. Αιτιατική Γερουνδίου (: -ndum). Πάντοτε εμπρόθετη (ad, inter, ob, propter, ante, circa, in) και δηλώνει σκοπό, περιορισμό, αναφορά. Dux milites ad pugnandum (= ad pugnam) hortatus est: ο στρατηγός εμψύχωσε τους στρατιώτες για να πολεμήσουν. 4. Αφαιρετική Γερουνδίου (: -ndo). f) Απρόθετη δηλώνει τρόπο ή όργανο, αιτία, αναφορά. Multa pollicendo persuadet: με το να υπόσχεται πολλά πείθει. g) Εμπρόθετη εκφράζει διάφορεw επιρρηματικές σχέσεις (απομάκρυνση, προέλευση, εντοπισμό, χρόνο, αναφορα κ.ά). in + αφαιρετική μερικές φορές: a, ab, de, ex, e + αφαιρετική. σπάνια: cum, pro + αφαιρετική. Liber de beate vivendo: βιβλίο σχετικά με την ευτυχισμένη ζωή. -Σημείωση: τα αποθετικά ρήματα έχουν γερούνδιο και γερουνδιακό. 1

2 Γερουνδιακό Παθητική περιφραστική συζυγία: γερουνδιακό + sum (= πρέπει να ) Το γερουνδιακό είναι ρηματικό επίθετο με παθητική σημασία. Αντιστοιχεί με τα ρηματικά επίθετα της αρχαίας ελληνικής σε τέος και δέχεται ποιητικό αίτιο σε Δοτική. Σύνταξη του Γερουνδιακού: a. Ως επιθετικός προσδιορισμός. Έχει πάντοτε παθητική σημασία. Fortem et conservandum virum defendo: υπερασπίζω έναν άνδρα γενναίο και που πρέπει να σωθεί. b. Ως κατηγορηματικός προσδιορισμός. Τάσσεται για δήλωση του σκοπού σε ονομαστική ή αιτιατική, ανάλογα με τη συμφωνία του προς το υποκείμενο ή το αντικείμενο με διάφορα ρήματα (do, trado, permitto, relinquo, conduco, accipio, pono, attribuo, curo, deposco, suscipio κτλ.). c. Ως κατηγορούμενο. Με το ρήμα sum σχηματίζεται η λεγόμενη περιφραστική συζυγία (μετάφραση: πρέπει να ). Το γερουνδιακό συμφωνεί με το υποκείμενο του sum κατά γένος, αριθμό και πτώση. Libri nobis legendi sunt: τα βιβλία πρέπει να αναγνωστούν από μας. d. Εμπρόθετο γερουνδιακό. Χρησιμοποιείται κατά γενική, αιτιατική, αφαιρετική στη λεγόμενη γερουνδιακή έλξη για δήλωση διαφόρων σχέσεων. Στην εμπρόθετη χρήση του το γερουνδιακό δεν έχει τη συνήθη παθητική σου σημασία, επειδή χρησιμοποιείται αντί γερουνδίου. Γερουνδιακή Έλξη (attractio gerundiva) Γερουνδιακή έλξη λέγεται η χρήση γερουνδιακού και υποκειμένου του αντί γερουνδίου και αντικειμένου του. Για να γίνει γερουνδιακή έλξη: α. πρέπει το ρήμα από το οποίο προέρχεται το γερούνδιο να παίρνει αντικείμενο σε αιτιατική [ή, σπανιότερα, να είναι ένα από τα ρήματα εκείνα που συντάσσονται με αφαιρετική (utor, furor, fungor, potior).] b. πρέπει να υπάρχει το κατά αιτιατική αντικείμενο του γερουνδίου. Αν το γερούνδιο προέρχεται από ρήμα που δε συντάσσεται με αιτιατική, τότε δε γίνεται γερουνδιακή έλξη. Κατά τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική, το γερούνδιο δίνει την πτώση στο γερουνδιακό και στο ουσιαστικό, ενώ το ουσιαστικό-αντικείμενο δίνει το γένος και τον αριθμό. π.χ. ενεργητική σύνταξη: Ars scribendi epistulas πτώση γένος αριθμός παθητική σύνταξη: Ars scribendarum epistularum. Consuetudo immolandi homines consuetudo immolandorum hominum (η συνήθεια της θυσίας ανθρώπων). legatum miserunt causa nuntiandi victoriam-->legatum miserunt causa nuntiandae victoriae legatum miserunt ad nuntiandum victoriam-->legatum miserunt ad nuntiandam victoriam 2

3 Η γερουνδιακή έλξη είναι υποχρεωτική (α) όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε εμπρόθετο τύπο του γερουνδίου (causa, gratia με γεν. ad, in με αιτ, de, ex, in και ab με αφ.) με αντικείμενο σε πτώση αιτιατική Urbem videndī causā vēnērunt -> Urbis videndae causā vēnērunt (β) όταν η σύνταξη επιβάλλει να χρησιμοποιήσουμε τη δοτική του γερουνδίου (συνήθως με επίθετα που σημαίνουν «κατάλληλος») με αντικείμενο στην αιτιατική. campus committendo proelium aptus -> campus proelio committendo aptus Παραδείγματα Creati sunt decem viri legibus scribendis (δοτική): εκλέχτηκαν δέκα άνδρες για να γράψουν νόμους. De transportando exercitu magnopere curavit: φρόντισε πολύ για τη μεταφορά του στρατού. Pro patria libaranda: για την απελευθέρωση της πατρίδας. pacis petendae causa: για να ζητήσουν ειρήνη. Η γερουνδιακή έλξη είναι προαιρετική Όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε απρόθετη γενική ή αφαιρετική γερουνδίου 1. ars gerendi rem publicam (ή ars gerendae rei publicae) 2. orationis elegantia augetur legendo opera oratorum (ή legendis operibus) 3. Spatium neque arma capiendī neque auxilīum petendī datum est. -> spatium neque armarum capiendorum neque auxilii petendi Απαγορεύεται η γερουνδιακή έλξη, όταν το αντικείμενο είναι ουδέτερο επιθέτου ή αντωνυμίας ή όταν το γερούνδιο δεν έχει αντικείμενο. Multa discendo hominis mens alitur: ο νους του ανθρώπου τρέφεται με το να μαθαίνει πολλά. Cupidus multa audiendi: αυτός που επιθυμεί να ακούει πολλά. Ars vera et falsa diiudicandi (όχι verorum et falsorum diiudicandorum): η τέχνη να διακρίνονται τα αληθή από τα ψευδή. De nihil sentiendo (γερούνδιο, γιατί το nihil είναι ουδέτερο αντωνυμίας): περί της παντελούς έλλειψης του αισθάνεσθαι. 3

4 1. Στις παρακάτω ομάδες λέξεων να υπογραμμίσετε αυτές που δεν είναι τύποι γερουνδίου a. arbitrando, oppugnandum, colendam, genendi, ducendo. b. intuendum, imitandi, colendis, administrando, spectandum. c. scribendi, legendo, amandorum, consulendum, navigando. 2. Να σημειώσετε την ένδειξη Χ στο οικείο πλαίσιο: Γερούνδιο Γερουνδιακό Γερούνδιο ή Γερουνδιακό imitandas colendis gerendae intuendas cogitandum intuendos administrandi expetendorum ducendum comformando 3. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του γερουνδίου. a) Oratores sunt viri periti. (dico) b) Hannibal dedit Scipioni potestatem secum (conloquor) c) Multa de bene beateque a Platone disputata sunt.(vivo) d) Hamilcar numquam hosti cessit, neque locum dedit. (noceo) e) Legatos misit ad eos causa. (conloquor) f) Puer studiosus fuit. (audio) g) Miles permotus cupiditate periit. (pugno) h) Cives coniurationem nascentem non confirmaverunt. (credo) i) Praedones vererunt ad (saluto) j) Hostes salutem petiverunt. (fugio) 4. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω γερούνδια στον πίνακα που ακολουθεί. a) Nostri fortiter pugnando vicerunt. b) Puer dextra manu utendo scribit. c) Pauci sunt apti regendo. d) Meam tragoediam legendo valde gaudes. e) Soli boni idonei sunt iuste imperando. f) Legendo multa discis. 4

5 g) Cogitando homo est aptus. Δοτική Αφαιρετική Δοτική Αφαιρετική 5. Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο γερουνδίου και να δικαιολογήσετε την επιλογή σας. a) Cupiditas litteras. (scribo) b) Illa vivit. (spero) c) Tempus est (fugio) d) Pervenit Alpes. (transeo) e) Suam mentem et conformabat. (lego, cogito) f) Lucem orientis solis cupiditate adductus, ex somno se excitavit. (specto) g) His locus non erat idoneus (pugno) h) Intellexi quos fidos amocos haberem amicitiam eorum (experior) i) Multa impetravit saepe (oro) j) Sedem petiveras causa. (scribo) k) Spem numquam amisi. (redeo) l) Multos scimus verba cupidos esse, paucos. (facio, audio) m) Non est vobis modus ut vultis. (vivo) n) Aluit spem ad summos honores. (pervenio) o) Aqua idonea est. (bibo) 5