All rights reserved ISBN:

Transcript

1

2 COPYRIGHT Ελληνική Εταιρεία Θεραπευτικής Γυμναστικής και Ειδικής Φυσικής Αγωγής Θεσσαλονίκη Τηλ: , , All rights reserved ISBN:

3 ΠΡΟΦΟΡΙΚΕΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ 3

4 O01 ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ Η ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΟΣΤΕΟΑΡΘΡΙΤΙΔΑ Λογοθέτης Γ. Ματσαρίδης Α., Σακκή Κ. ΤΕΦΑΑ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να παρουσιάσει τη χρησιμότητα της υδροθεραπείας για άτομα με οστεοαρθρίτιδα και πώς η χρήση της θα μπορούσε να συμβάλει στη βοήθειά τους. Η ανασκόπηση βιβλιογραφιών μέσω επιστημονικών χώρων όπως το PubMed, το Spordiscus, το Heal και το Scopus, ανέφερε ότι ένα από τα πιο συχνά προβλήματα υγείας στην τρίτη ηλικία είναι η οστεοαρθρίτιδα. Η Οστεοαρθρίτιδα επηρεάζει κυρίως τις αρθρώσεις, όπως το ισχίο, το γόνατο, η σπονδυλική στήλη και χαρακτηρίζεται από έντονο πόνο και ελάττωση της κινητικότητας της άρθρωσης. Επιπλέον, σε υψηλά στάδια, η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ανικανότητα. Η Οστεοαρθρίτιδα (ΟΑ) είναι η πιο κοινή μορφή αρθρίτιδας, που επηρεάζει περίπου το 75% των ηλικιωμένων άνω των 65 ετών, του συνολικού ελληνικού πληθυσμού. Η ανάπτυξη της καθορίζεται από την ηλικία, τη γενετική προδιάθεση, ιστορικό τραυματισμών, χρόνιο στρες σε όλη την άρθρωση, και ανώμαλες μηχανικές δυνάμεις που προκαλούνται κατά κύριο λόγο από την παχυσαρκία. Τέλος, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η οστεοαρθρίτιδα, συμπεριλαμβανομένης της πλειοψηφίας των τραυματισμών και των ασθενειών, θεραπεύονται πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά με τη συμβολή της άσκησης στο νερό. Η υδροθεραπεία αναφέρεται στην εφαρμογή του νερού ως θεραπευτικό μέσο, καθώς η ευεργετική επίδραση του νερού στην αποκατάσταση είναι γνωστή από τον πατέρα της Ιατρικής, Ιπποκράτης και βασίστηκε στις αρχές και τις ιδιότητες του νερού όπως η άνωση, η υδροστατική πίεση και η αντίσταση του ρευστού. 4

5 O02 ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΜΥΟΤΕΝΟΝΤΙΟΥ ΠΕΤΑΛΟΥ ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ Δαούκας Σ. Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Παρουσιάζουμε το σύνδρομο του μυοτενόντιου πετάλου, τα αίτια, τη συχνότητα εμφάνισης του και προτείνουμε ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα πρόληψης αντιμετώπισης για άτομα, τα οποία είναι καθηλωμένα σε αναπηρικό αμαξίδιο. Σύμφωνα με τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, το σύνδρομο του μυοτενόντιου πετάλου εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα στα άτομα με αναπηρία σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Οι αθλούμενοι με αναπηρικό αμαξίδιο απολαμβάνουν περισσότερα χρόνια χωρίς την παρουσία πόνου, και κατ επέκταση και του συνδρόμου, σε σύγκριση με τα άτομα που δεν ασχολούνται με τον αθλητισμό. Στην πλειοψηφία των πασχόντων το πρόβλημα είναι λειτουργικό, και κατά συνέπεια είναι πρόβλημα σωστής εκγύμνασης. Σε πολλές έρευνες έχει αποδειχθεί ότι η άσκηση είναι ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την πρόληψη και αντιμετώπιση του συνδρόμου. Πιο συγκεκριμένα, γνωρίζουμε ότι οι διατάσεις και η ενδυνάμωση της ωμικής ζώνης, μπορούν να βελτιώσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τη μυϊκή ανισορροπία και ως αποτέλεσμα να μειώσουν τις πιθανότητες εμφάνισης του συνδρόμου. Το πρόγραμμα εκγύμνασης πρόληψης που προτείνουμε, αποτελείται από δύο μέρη, οπού το πρώτο μέρος περιλαμβάνει ειδικές διατάσεις για όλους τους μυς που απαρτίζουν την ωμική ζώνη, καθώς και άλλους μύες που συμβάλλουν στη σταθεροποίηση της γληνοβραχιόνιας διάρθρωσης. Το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει την μυϊκή ενδυνάμωση των μυών αυτών που διατάθηκαν στο πρώτο μέρος. Οι ασκήσεις ενδυνάμωσης σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί ο καθένας να τις εκτελέσει μέσα στο σπίτι του χωρίς ιδιαίτερο εξοπλισμό. Στο τέλος κάθε μέρους, παρατίθενται γενικές οδηγίες συμβουλές σχετικά με τις διατάσεις και τη μυϊκή ενδυνάμωση για την ορθή εκτέλεσή τους. Το πρόγραμμα εκγύμνασης αντιμετώπισης που προτείνουμε, έχει ως στόχο την σωστή επανένταξη των ασκούμενων σε πρόγραμμα εκγύμνασης μετά από την κάκωση και τη θεραπεία, μέσω των γενικών οδηγιών συμβουλών που παρατίθενται. 5

6 O03 Η ΒΙΟΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΙΟΥ ΠΟΝΟΥ ΣΤΟΝ ΑΥΧΕΝΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Τζεναλής Α., Μπενέκα Α., Μάλλιου Π., Γκοδόλιας Γ. ΤΕΦΑΑ Κομοτηνής, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Η πολυδιάστατη φύση του χρόνιου πόνου στον αυχένα και οι συνέπειές του στη λειτουργική κατάσταση του ασθενή καθιστούν απαραίτητη την εφαρμογή σύνθετης μεθοδολογίας στην αντιμετώπιση του, η οποία πρέπει να αποτελείται από θεραπευτική άσκηση σε συνδυασμό με συμβουλευτική υποστήριξη. Σκοπό της παρούσας ανασκόπησης αποτελεί η ανάδειξη της αναγκαιότητας της βιοψυχοκοινωνικής θεώρησης του χρόνιου αυχενικού πόνου, προκειμένου να είναι αποτελεσματικότερη η θεραπευτική άσκηση κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης. Η συλλογή δεδομένων βασίστηκε στην αναζήτηση επιστημονικών ερευνητικών άρθρων της διεθνούς βιβλιογραφίας στις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων «MEDLINE/PubMed», «CINAHL», «PsycINFO», «Science Direct», «Springer ling», «Sociological Abstracts» και «Cochrane Database», χρησιμοποιώντας λέξεις κλειδιά. Χρονικό περιορισμό στην αναζήτηση των άρθρων ήταν η δημοσίευση τους τα τελευταία 10 έτη ( ). Αναδεικνύονται τέσσερις τεχνικές διαχείρισης του χρόνιου αυχενικού πόνου κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής άσκησης που είναι αλληλένδετες και δύναται να βελτιώσουν τα αποτελέσματα της άσκησης. Αυτά είναι 1) η εκπαίδευση των ασθενών, 2) η συμπεριφορική θεραπεία, 3) οι τεχνικές χαλάρωσης και 4) η ενεργώς προσαρμογή. Ενώ το αμιγώς ιατρικό μοντέλο αντιμετώπισης του χρόνιου πόνου στον αυχένα εστιάζεται στην ασθένεια ως παθολογοανατομική κατάσταση, το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο αντιλαμβάνεται τη νόσο ως υποκειμενική εμπειρία, που σε συνεργασία με τη θεραπευτική άσκηση μπορούν να αναδείξουν και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα τόσο τα σωματικά όσο και τα ψυχολογικά συμπτώματα, που λειτουργούν ως τροχοπέδη στην αποκατάσταση. 6

7 O04 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗ ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ Κυργερίδου Α. ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ Στην παρούσα εργασία, μελετήθηκε η πάθηση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας από διάφορες οπτικές γωνίες. Σκοπός της παρούσας μελέτης, ήταν η εύρεση των κατάλληλων και ασφαλέστερων θεραπευτικών ασκήσεων σε ασθενής με ρευματοειδή αρθρίτιδα, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής τους, να περιοριστεί η φαρμακευτική αγωγή και να ενισχυθεί η ανεξαρτητοποίηση των ασθενών σε καθημερινές δραστηριότητες. Καθώς επίσης και η παρότρυνση των ασθενών σε εξειδικευμένα και εντατικά προγράμματα άσκησης. Ολοκληρώνοντας τη μελέτη, καταλήξαμε σε κάποια βασικά συμπεράσματα, όπως: 1) Σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα που συμμετείχαν σε θεραπευτικό και εξειδικευμένο πρόγραμμα άσκησης παρουσιάστηκε σημαντική βελτίωση στο εύρος κίνησης των προσβεβλημένων αρθρώσεων. 2) Παρουσιάστηκε σημαντική αύξηση στη φυσική κατάσταση, στη μυϊκή δύναμη και στην ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης των ασθενών. 3) Επιπλέον, βελτιώθηκε σημαντικά η λεπτή κινητικότητα της άκρας χείρας. 4) Τέλος, βελτιώθηκε η ικανότητα ισορροπίας και η γενικότερη κινητική κατάσταση των ασθενών. 7

8 O05 ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΤΕΛΙΚΟΥ ΣΤΑΔΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΑΙΜΟΚΑΘΑΡΣΗΣ Ανδρεάδου Σ., Καλτσάτου Α. ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ Τα προγράμματα φυσικής αποκατάστασης των ασθενών με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (Χ.Ν.Α.) συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση της λειτουργικής τους ικανότητας και της ποιότητας ζωής τους και πλέον αναγνωρίζονται ως μια συμπληρωματική θεραπευτική μέθοδο αντιμετώπισης των ασθενών με Χ.Ν.Α. Ιδιαίτερη σημασία πλέον δίνεται στην εντόπιση των κατάλληλων χαρακτηριστικών της γύμνασης, έτσι ώστε αυτή να είναι ασφαλής και αποτελεσματική. Σκοπός της εργασίας αυτής ήταν η ανασκόπηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων που αφορούν στο είδος (τον τύπο της άσκησης με βάση το ενεργειακό σύστημα που ενεργοποιείται κατά τη διάρκειά της), την ένταση (το βαθμό της προσπάθειας που καταβάλλεται για να εκτελεστεί μια άσκηση) και τη διάρκεια (τη χρονική διάρκεια της δραστηριότητας ανά συνεδρία) που πρέπει να έχει η άσκηση όταν εφαρμόζεται σε ασθενείς με Χ.Ν.Α. τελικού σταδίου κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης. Η άσκηση θα πρέπει να εφαρμόζεται κατά τις δύο πρώτες ώρες της αιμοκάθαρσης. Από την ανασκόπηση των βιβλιογραφικών δεδομένων προέκυψε αναφορικά με το είδος της άσκησης ότι κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης δίνεται η δυνατότητα γύμνασης κυρίως μόνο των κάτω άκρων με ήπιας έντασης ασκήσεις. Συνίσταται η χρήση εργοποδηλάτων που προσαρμόζονται στην κλίνη του ασθενούς και του δίνουν τη δυνατότητα να ποδηλατεί είτε ενεργητικά ή παθητικά. Η διάρκεια της άσκησης κυμαίνεται από 20 λεπτά και προοδευτικά μπορεί να φτάσει και έως 90 λεπτά. Ενδεικνυόμενη ένταση υποστηρίζεται πως είναι η ελάχιστη ένταση με την οποία είναι εφικτό να βελτιωθεί η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (περίπου 40%-50% VO 2 max) και προτείνεται σταδιακή αύξηση της με συνεχή επίβλεψη και αξιολόγηση των ανταποκρίσεων των ασθενών. Τέλος, τα χαρακτηριστικά της άσκησης θα πρέπει να τροποποιούνται με βάση την ηλικία, το φύλο, τη φυσική κατάσταση, συνοδά προβλήματα υγείας κ.α. και συνίσταται η αρχή της προοδευτικής επιβάρυνσης. 8

9 O06 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ Ανδρεάδου Σ., Καλτσάτου Α. ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (Χ.Ν.Α.) αποτελεί νόσο που επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Κύρια χαρακτηριστικά των ασθενών με Χ.Ν.Α. αποτελούν η εμφάνιση μειωμένης λειτουργικής ικανότητας και έντονων συναισθηματικών διαταραχών που προκαλούνται από την ασθένεια και επιδρούν αρνητικά στη συσχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής τους. Η συστηματική άσκηση έχει διαπιστωθεί πως επιδρά θετικά στην ποιότητα ζωής των ασθενών με Χ.Ν.Α., βελτιώνοντας τις επιμέρους παραμέτρους που την απαρτίζουν. Σκοπός της εργασίας αυτής ήταν η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας αναφορικά με τα οφέλη της συστηματικής γύμνασης στους ασθενείς με Χ.Ν.Α. που επιφέρουν βελτίωση στην συσχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής τους. Από την ανασκόπηση των βιβλιογραφικών δεδομένων προέκυψε πως η συμμετοχή των ασθενών με Χ.Ν.Α. σε προγράμματα συστηματικής γύμνασης επιφέρει σημαντική βελτίωση της λειτουργικής τους ικανότητας, ενώ παράλληλα αυξάνει την ικανότητα τους για παραγωγή έργου, που συμβάλλει στην εκπλήρωση των καθημερινών τους δραστηριοτήτων με μεγαλύτερη ευκολία, ανεξαρτησία και αυτονομία και ενισχύει σημαντικά το αίσθημα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης των ασθενών. Επίσης, η συστηματική άσκηση έχει θετικές επιδράσεις και στη ψυχολογική κατάσταση των ασθενών, καθώς έχει διαπιστωθεί πως επιφέρει σημαντική μείωση των συμπτωμάτων κατάθλιψης και του άγχους που βιώνουν οι ασθενείς με Χ.Ν.Α. Συνεπώς τα προγράμματα φυσικής αποκατάστασης στους ασθενείς με Χ.Ν.Α. θα πρέπει να αναγνωρίζονται ως μια επιπλέον θεραπευτική προσέγγιση που συμβάλλει στη βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας και της ψυχολογικής κατάστασης των ασθενών και κατ επέκταση της συσχετιζόμενης με την υγεία ποιότητας ζωής τους. 9

10 O07 ΤΟ NORDIC WALKING ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ Καλέμης Κ. 1, Κυριάκης Β. 2, Λυγουριώτη Μ.- Ε. 3 1 Τμήμα Ειδικής Αγωγής Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, 2 Τμήμα Οργάνωσης & Διοίκησης Αθλητικών Οργανισμών & Επιχειρήσεων & Τ.Ο.Δ.Α Σπάρτης, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, 3 Τμήμα Φυσικής Αγωγής, Άσκηση & Ποιότητας Ζωής, ΤΕΦΑΑ, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Σκοπός της έρευνας ήταν να καταγραφεί πώς το Nordic Walking μπορεί να αποτελέσει ιδανική μορφή θεραπευτικής γυμναστικής - άσκησης. Με ανάλυση βιβλιογραφικών δεδομένων καταδεικνύονται τα πλεονεκτήματά έναντι άλλων κυκλικών μορφών θεραπευτικής γυμναστικής άσκησης αλλά και επισημαίνεται η σημαντικότητα διαμόρφωσης δικτύου φυσικών μονοπατιών ή τοπίων για την ανάπτυξη και προσέλκυση θεραπευτικού τουρισμού. Το Nordic Walking είναι μια προσιτή μορφή θεραπευτικής γυμναστικής και αποκατάστασης παρόμοια με το απλό περπάτημα, χρονικά διατηρήσιμη και με σχετικά μικρό κόστος. Εξαιτίας της κίνησης των χεριών το σώμα κινητοποιείται σε όλο το εύρος των συμμετεχόντων μυών, καθιστώντας το μια συνολικής επίδρασης κινητική δραστηριότητα. Η δυνατότητα επιλογής εδάφους, κλίσης, απόστασης, χρόνου και έντασης εξάσκησης συμβάλει στην ελεγχόμενη συμμετοχή ανάλογα με τη φάση αποκατάστασης. Τα δεδομένα τοποθετούν το Nordic Walking σε πλεονεκτική θέση αναφορικά με τη δαπάνη ενέργειας (energy expenditure) χωρίς μεγάλη διαφορά στο ρυθμό αντιλαμβανόμενης επιβάρυνσης. Το Nordic Walking προσφέρεται για υπέρβαρα άτομα, για ασθενείς που έχουν υποστεί έμφραγμα μυοκαρδίου, για άτομα με τραυματισμούς κάτω άκρων, για ασθενείς μετά από ορθοπεδικές χειρουργικές επεμβάσεις, για καρκινικούς ασθενείς, για άτομα με αναπνευστικά σύνδρομα, ακόμα και για την καταπολέμηση της κατάθλιψης του στρες ή τη βελτίωση της διάθεσης. Η διάδοση του Nordic Walking προσθέτει ένα επιπλέον τρόπο στην θεραπεία και αποκατάσταση καταστάσεων των παραπάνω περιπτώσεων από τους επαγγελματίες που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση αυτών. 10

11 O08 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΣΥΝΔΡΟΜΟ DOWN Τράνακας Κ. Ειδικό Δημοτικό Κέρκυρας Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η καταγραφή των διαταραχών της κινητικής ανάπτυξης των παιδιών με σύνδρομο down σε σχέση με τον τυπικό πληθυσμό μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης. Επίσης, η παρουσίαση σχετικών ερευνών που να αποδεικνύουν τη συμβολή της φυσικοθεραπείας στη βελτίωση της κινητικής ανάπτυξης των παιδιών αυτών. Συμπερασματικά, φάνηκε ότι τα παιδιά με σύνδρομο down παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις στην κινητική τους ανάπτυξη. Η φυσικοθεραπεία στις διάφορες μορφές της και με συνδυασμό αυτών μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής τους. Τα επίπεδα προσαρμοστικής λειτουργίας είναι υψηλότερα στα παιδιά τα οποία δέχονται πρώιμη παρέμβαση. 11

12 O09 ΚΑΚΩΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣΘΙΟΥ ΧΙΑΣΤΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ (ΕΠΙΤΑΧΥΝΟΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ) Πρόιος Α., Γρομπανόπουλος Σ. ΓΝΘ Ιπποκράτειο Ο σκοπός της συγκεκριμένης βιβλιογραφικής ανασκόπησης είναι η πλήρης και συνοπτική παρουσίαση της κάκωσης, θεραπείας και αποκατάστασης του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου. Λόγω του αυξημένου ενδιαφέροντος για συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες υπήρξε και μια αύξηση των αθλητικών τραυματισμών που απαντώνται κυρίως στα κάτω άκρα. Από τους συνδεσμικούς τραυματισμούς η ρήξη του πρόσθιου χιαστού είναι η πιο συνηθισμένη και έχει το μεγαλύτερο δυναμικό να προκαλέσει τόσο βραχυπρόθεσμη όσο και μακροπρόθεσμη αναπηρία. Στις ΗΠΑ οι κακώσεις του συνδέσμου αυτού αφορούν 1/3000 άτομα του γενικού πληθυσμού κάθε χρόνο. Στις νεότερες ηλικίες η συχνότητα αυξάνεται σε 1/1750. Παρόλα αυτά και παρά τη σοβαρότητα της κάκωσης η διάγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι συχνά ανεπαρκείς. Η εργασία αυτή παρουσιάζει μία ολοκληρωμένη εικόνα για την ανατομία, φυσιολογία, παθοφυσιολογία, τη διάγνωση, τη θεραπεία αλλά κυρίως για την αποκατάσταση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου. Γίνεται λεπτομερής παρουσίαση ενός επιταχυνόμενου προγράμματος αποκατάστασης το οποίο απαρτίζεται από 5 φάσεις ξεκινώντας από την πρώτη μετεγχειρητική ημέρα. Στην πρώτη φάση παρουσιάζονται οι τρόποι για τη μείωση του πόνου, της προστασίας του μοσχεύματος και της κινητοποίησης σε συγκεκριμένο εύρος της άρθρωσης. Στη δεύτερη φάση έχουμε σαν σκοπό την προοδευτική κάμψη του γόνατος, την πλήρη έκταση, την αποκατάσταση της ιδιοδεκτικότητας και μυϊκή επανεκπαίδευση. Στην τρίτη φάση παρουσιάζονται συγκεκριμένοι τρόποι αποκατάστασης του πλήρους εύρους, ισορροπίας, νευρομυικού, ελέγχου και αποκατάσταση λειτουργίας. Στην τέταρτη φάση έχουμε την προκεχορεμένη δραστηριότητα με στόχο τη φυσιολογική ισχύ στο κάτω άκρο. Στην πέμπτη φάση έχουμε την επιστροφή σε δραστηριότητες χωρίς κανένα περιορισμό. Σύμφωνα με την αμερικανική ένωση ορθοπεδικών μετά την θεραπεία και αποκατάσταση 9/10 έχουν πλήρη λειτουργική αποκατάσταση και ταχεία επιστροφή σε προ τραυματισμού δραστηριότητες. 12

13 O10 ΣυγκριτικH μελeτη δyο φυσικοθεραπευτικων προγραμμaτων αποκατaστασης, μετa απo χειρουργικh αντιμετωπιση υποκεφαλικου κατaγματος ισχiου Δομουτσόγλου Α., Κίτσιος Α., Συκαράς Ε., Παπαβασιλείου Αθ. ΤΕΦΑΑ, ΑΠΘ Ο αριθµός των καταγµάτων του ισχίου αυξάνεται κάθε χρόνο λόγω της αύξησης του ηλικιωμένου πληθυσμού. Μόνο το 2009, στις ΗΠΑ, νοσηλεύτηκαν πάνω από ηλικιωμένοι με κατάγματα ισχίου που προέκυψαν από πτώσεις, νούμερο που αντιστοιχεί στο 90% των πτώσεων. Μετά από κάταγμα ισχίου και χειρουργική επέμβαση συχνά προτείνονται προγράμματα άσκησης. Ωστόσο, μπορεί να υπάρξουν περισσότερα οφέλη από τις ασκήσεις που γίνονται με ή χωρίς φόρτιση, προσαρμοσμένες στην καθημερινότητα του εκάστοτε ασθενή. Σκοπός της παρούσης έρευνας είναι να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα των θεραπευτικών ασκήσεων με φόρτιση (πρόγραμμα 1) και χωρίς φόρτιση (πρόγραμμα 2), όσον αφορά στη δύναμη, την ισορροπία, τη βάδιση και τη λειτουργική ικανότητα των ηλικιωμένων νοσηλευόμενων ασθενών μετά από κάταγμα ισχίου. Οι κλίμακες μέτρησης που χρησιμοποιούνται είναι έγκυρες και ευρέως διαδεδομένες καθώς είναι γνωστές και χρησιμοποιούνται από ένα ευρύ φάσμα ερευνητών και αυτές είναι: το ισομετρικό δυναμόμετρο ΜΜΤ, η κλίμακα ισορροπίας Berg, ο δείκτης Barthel και το τεστ Time up and go. Η έρευνα θα πραγματοποιηθεί σε 16 άτομα, ηλικίας ετών, ανεξαρτήτου φύλου, τα οποία θα βρίσκονται σε ιδιωτικό κέντρο αποκατάστασης κλειστής νοσηλείας, έπειτα από χειρουργική επέμβαση υποκεφαλικού κατάγματος ισχίου. Ο χρόνος διάρκειας της παρέμβασης θα είναι πέντε εβδομάδων ενώ οι ασκήσεις θα εφαρμόζονται πέντε φορές εβδομαδιαίως. Από τα αποτελέσματα φάνηκε ότι και τα δύο φυσικοθεραπευτικά προγράμματα αποκατάστασης επέδρασαν θετικά και στις δύο ομάδες και βελτίωσαν την ποιότητα ζωής τους. Επομένως, η φυσικοθεραπευτική παρέμβαση κρίνεται ωφέλιμη έπειτα από χειρουργική επέμβαση υποκεφαλικού κατάγματος ισχίου καθώς βελτιώνεται η ποιότητα ζωής του ασθενή και επανεντάσσεται ομαλότερα στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής. 13

14 O11 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ, ΕΙΚΟΝΑ ΣΩΜΑΤΟΣ, ΕΠΙΠΕΔΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Μαυροβουνιώτη Χ 1., Φαχαντίδου Ά 1., Κουϊδή Ε 2., Μαμελετζή Δ 2., Αργυριάδου Ε 1., Μαυροβουνιώτης Φ 2. 1 Εργαστήριο Υγιεινής και Διατροφής Αθλουμένων, 2 Εργαστήριο Αθλητιατρικής, ΤΕΦΑΑ Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση των πιθανών σχέσεων μεταξύ συγκεκριμένων συναισθηματικών χαρακτηριστικών και της διαταραγμένης διατροφικής συμπεριφοράς σε δείγμα προ-εφήβων. Για τη μελέτη αυτή έλαβαν μέρος τριακόσιοι σαράντα τέσσερις (344) προ-έφηβοι, μαθητές των τριών τάξεων του 1 ου Γυμνασίου Πεύκων Θεσσαλονίκης, και συμμετείχαν εθελοντικά. Για τη διεκπεραίωση της έρευνας χρησιμοποιήθηκε: ερωτηματολόγιο καταλληλότητας - ατομικών στοιχείων. Για την ανάπτυξη ή όχι διατροφικών διαταραχών, την εκτίμηση της εικόνας σώματος καθώς και της πιθανής συσχέτισής τους με ψυχολογικούς παράγοντες χρησιμοποιήθηκαν σταθμισμένα ερωτηματολόγια. Η στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS Version 16. Από τα αποτελέσματα φάνηκε ότι το 1/5 του δείγματος παρουσιάζει διαταραχές στις διατροφικές συνήθειές του. Τα κορίτσια εμφάνισαν σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό διατροφικών διαταραχών (21.5%), έναντι των αγοριών (12.3%), και το 40.9% των κοριτσιών είναι σωματικά ικανοποιημένα σε αντίθεση με το 39.9% των αγοριών. Ακόμη, αναφορικά με τη φυσική δραστηριότητα φάνηκε ότι το 63.5% των κοριτσιών και το 73% των αγοριών με υγιείς διατροφικές συνήθειες ήταν φυσικά δραστήρια έναντι του μόλις 15.5% των κοριτσιών και του μόλις 10.4% των αγοριών που εμφανίζουν συμπτώματα διατροφικών διαταραχών να είναι φυσικά δραστήρια. Σχετικά με την ενσυναίσθηση φάνηκε ότι τα κορίτσια σε σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό (67.4%) έναντι των αγοριών (54.6%) εξέφρασαν υψηλή ενσυναίσθηση. Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στην ομάδα με υγιείς διατροφικές συνήθειες και στην ομάδα που εμφάνισε συμπτώματα διατροφικών διαταραχών στα επίπεδα του άγχους. Συνεπώς, οι έφηβοι, οι οποίοι παρουσίασαν συμπτώματα διαταραγμένης διατροφικής συμπεριφοράς, φαίνεται να έχουν σημαντικές διαφορές σε πολλές ψυχομετρικές παραμέτρους σε σύγκριση με τους έφηβους με φυσιολογική διατροφική συμπεριφορά καθώς επίσης και σημαντικές διαφορές αναφορικά με τη φυσική τους δραστηριότητα. Συνεπώς, υπάρχει έντονα η ανάγκη να αναπτυχθούν στρατηγικές και παρεμβάσεις που θα συμβάλλουν στη βελτίωση της εικόνας του σώματος των εφήβων μέσα από την υιοθέτηση υγιεινών συμπεριφορών και άσκησης. 14

15 O12 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΗΡΙΚΟΥ ΑΜΑΞΙΔΙΟΥ Μήτσιου Μ., Σιδηροπούλου Μ. Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Η εργασία διαπραγματεύεται την προσφορά του αναπηρικού αμαξιδίου στον άνθρωπο με κινητική αναπηρία, μέσα από το έργο και τις ιδιότητές του, καθώς και την ανάγκη αναβάθμισής του. Το αμαξίδιο αποτελεί ταυτόχρονα τόσο ένα μεταφορικό μέσον όσο και θεραπευτικό, καθώς διευκολύνει το χρήστη στην κίνησή του, στην επανένταξή του στην κοινωνία, στην εργασία του. Ουσιαστικά συμβάλλει στην υγεία, την άνεση, την ασφάλεια και την αυτονομία του χρήστη. Επομένως, είναι ένα τεχνικό βοήθημα, που συμβάλλει ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των καθημερινών αναγκών της ζωής. Το σημαντικό αυτό έργο του αναπηρικού αμαξιδίου, από αιώνες επεσήμανε ο τότε ιατρικός και τεχνικός κόσμος, που ασχολήθηκε προκειμένου να βελτιωθεί και να μεγιστοποιηθεί η προσφορά του. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η παρουσίαση της εξελικτικής του πορείας, ως ένα οδοιπορικό της οντότητάς του. Στη συνέχεια καταγράφεται η προσπάθεια που γίνεται, όχι μόνο στο σχεδιασμό του αναπηρικού αμαξιδίου αλλά και την επιλογή των χρησιμοποιούμενων υλικών. Το αναπηρικό αμαξίδιο, καθορίζει πλέον, την κοινωνικοποίηση αλλά και τη συμμετοχή του χρήστη στα δρώμενα της ζωής του. Επίσης, μεγάλη εξέλιξη, παρατηρείται και σε αθλητικά αμαξίδια. Πρέπει, όμως, να τονιστεί και ο θεραπευτικός προσανατολισμός των αναπηρικών αμαξιδίων. Για το λόγο αυτό σήμερα παράγονται ειδικές θεραπευτικές κατασκευές προσαρμοσμένες σε αναπηρικό αμαξίδιο. Κατά συνέπεια, λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, σημειώνεται και καταγράφεται η εξέλιξη ενός ολοκληρωμένου τεχνικού βοηθήματος βασισμένο στην αξιολόγηση και αξιοποίηση της γνώσης, που συνεχώς προκύπτει, τόσο για τη χρήση των αναπηρικών αμαξιδίων, αλλά και για τις γενικότερες επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο και το περιβάλλον. 15

16 O13 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΖΥΜΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΟΣΟ POMPE ΕΝΗΛΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ Κρασέ Α. 1, Παπαδήμας Γ. 2, Παπαδόπουλος Κ. 2, Μαντά Π. 2, Τερζής Γ. 1 1 Εργαστήριο Κλασικού Αθλητισμού, 2 Α Νευρολογική Κλινική, Αιγινήτειου Νοσοκομείου, Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εισαγωγή: Η νόσος Pompe είναι μια πολύ σπάνια κληρονομική αυτοσωμική υπολειπόμενη διαταραχή η οποία οφείλεται στην ανεπάρκεια του λυσοσωμικού ενζύμου όξινη α-γλυκοσιδάση. Τα κλινικά συμπτώματα της νόσου Pompe ποικίλουν ανάλογα με την ηλικία έναρξης, τα όργανα-στόχους που έχουν υποστεί τη βλάβη καθώς και το ρυθμό εξέλιξης της διαταραχής, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη φαινοτυπική ποικιλομορφία όσον αφορά τη βαρύτητα και την ταχύτητα εξέλιξής της. Στην ενήλικη μορφή της νόσου, το κύριο σύμπτωμα είναι η δυσλειτουργία των σκελετικών μυών η οποία δυσχεραίνει την κινητικότητα και την αναπνευστική λειτουργία των ασθενών με συνέπεια την αδυναμία εκτέλεσης καθημερινών δραστηριοτήτων. Οι ασθενείς καταλήγουν, συνήθως, από την ανεπάρκεια των αναπνευστικών μυών. Το 2006, εγκρίθηκε η μοναδική μέχρι σήμερα θεραπεία ενζυμικής υποκατάστατης (Myozyme, Genzyme, USA) με την οποία φαίνεται ότι, τουλάχιστον, σταθεροποιείται η κατάσταση των ενηλίκων ασθενών. Η θεραπεία λαμβάνεται με ενδοφλέβια έγχυση του φαρμάκου κάθε 2 εβδομάδες. Ωστόσο, μελέτες σε πειραματόζωα έδειξαν ότι η απορρόφηση του φαρμάκου από τους σκελετικούς μύες δεν είναι επαρκής, κάτι που ίσως συνδέεται με τη χαμηλή αιματική ροή στους σκελετικούς μύες κατά τη διάρκεια της ενδοφλέβιας έγχυσης του φαρμάκου. Η σωματική άσκηση προκαλεί αύξηση της αιματικής ροής στους ασκούμενους σκελετικούς μυς. Συνεπώς, είναι εύλογη η διατύπωση της υπόθεσης ότι η ήπια σωματική άσκηση κατά τη διάρκεια της ενδοφλέβιας έγχυσης του φαρμάκου ίσως βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του φαρμάκου από τους εργαζόμενους μύες και επομένως, ίσως βελτιώνει τη λειτουργική ικανότητα των ασθενών. Σκοπός: Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να διερευνηθεί η επίδραση της ήπιας σωματικής άσκησης κατά τη διάρκεια της έγχυσης του φαρμάκου ενζυμικής υποκατάστασης στη μυϊκή δύναμη, τη σωματική σύσταση και την ικανότητα βάδισης 6 λεπτών, σε ασθενείς με νόσο Pompe ενήλικης μορφής. Υλικό και Μέθοδος: Στη μελέτη συμμετείχαν 5 ασθενείς με νόσο Pompe ενήλικης μορφής οι οποίοι αποτελούν το 50% του ελληνικού πληθυσμού διαγνωσμένων ασθενών (Πίνακας 1). Πριν από την έναρξη της παρέμβασης, οι ασθενείς ακολούθησαν θεραπεία ενζυμικής υποκατάστασης για μήνες. Τους τελευταίους 10 μήνες πριν την έναρξη της παρέμβασης, ακολούθησαν παράλληλα και ένα πρόγραμμα συστηματικής αερόβιας άσκησης και άσκησης με αντιστάσεις (3/εβδομάδα). 16

17 Πίνακας 1. Χαρακτηριστικά των ασθενών. Ασθενής Φύλο Ηλικία (έτη) Μάζα (kg) Ανάστημα (cm) 1 Θ Θ Α Α Α Μετάλλαξη IVS1-13T>Gκαι 2431insC (GAA ex17) IVS1-13 T>G και 1293del20 (GAA ex8) IVS1-13 T>G και 1293del20 (GAA ex8) IVS1-13T>G και 1943G>A (GAA ex14) IVS1-13 T>G και c dup. α-γλυκοσιδάση (nmoles. mg. min -1 ) 0,08 0,16 0,25 0,24 0,26 Ο συνδυασμός αυτός οδήγησε σε σημαντική βελτίωση της λειτουργικής τους ικανότητας (Terzis et al. 2011). Μετά από την περίοδο βελτίωσης των ικανοτήτων τους, η δύναμη, η σωματική σύσταση και η ικανότητα βάδισης 6 λεπτών σταθεροποιήθηκε. Η σταθεροποίηση αυτή επιβεβαιώθηκε με μετρήσεις οι οποίες πραγματοποιήθηκαν με απόσταση 6 εβδομάδων (Τ1 - Τ2). Η περίοδος αυτή χρησιμοποιήθηκε ως εσωτερικός έλεγχος μιας και στους ασθενείς αυτούς είναι αδύνατη η ύπαρξη ομάδας ελέγχου (Σχήμα 1). Στη συνέχεια ακολούθησε η περίοδος παρέμβασης (Τ2-Τ3). Η ασκησιογενής παρέμβαση περιελάμβανε ποδηλασία 30 με ένταση 65-75% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας και ασκήσεις με αντιστάσεις (3Χ10, 80% 10ΜΑΕ) κατά τη διάρκεια της έγχυσης του φαρμάκου (κάθε δύο εβδομάδες), για 6 μήνες, ενώ ταυτόχρονα συνέχιζαν να ασκούνται με επίβλεψη, συστηματικά, 2-3 φορές την εβδομάδα. Πριν και μετά από την παρεμβατική περίοδο αξιολογήθηκε η ισομετρική μυϊκή δύναμη σε μυϊκές ομάδες των άνω και κάτω άκρων (Tesys 800, Globus Sport & Health Technologies, Italy), η ικανότητα βάδισης 6 λεπτών καθώς και η σωματική σύσταση (μόνο στα χρονικά σημεία Τ2 και Τ3 ώστε να μην εκτεθούν άσκοπα οι ασθενείς σε ακτινοβολία, DXA model DPX-L, LUNAR Radiation, Madison, WI, USA). Τα αποτελέσματα αξιολογήθηκαν με ανάλυση διασποράς επαναλαμβανόμενων μετρήσεων, με επίπεδο σημαντικότητας P 0,05. Σχήμα 1. Ο πειραματικός σχεδιασμός της μελέτης. Πέντε ασθενείς με νόσο Pompe ενήλικης μορφής, οι οποίοι ακολουθούσαν θεραπεία ενζυμικής υποκατάστασης και πρόγραμμα συστηματικής άσκησης (Τ1-Τ2), υποβλήθηκαν σε ένα πρόγραμμα άσκησης κατά τη διάρκεια της έγχυσης του φαρμάκου για 6 μήνες (Τ2-Τ3). Οι διαφορές στην λειτουργικής τους ικανότητα και τη σωματική τους σύσταση πριν και μετά την παρεμβατική περίοδο (Τ2-Τ3) χρησιμοποιήθηκαν για τον έλεγχο της επίδρασης της ασκησιογενούς παρέμβασης κατά την έγχυση του φαρμάκου. Αποτελέσματα: Η 6μηνη άσκηση κατά τη διάρκεια της έγχυσης του φαρμάκου δεν προκάλεσε καμία στατιστικά σημαντική αλλαγή στη μυϊκή δύναμη, στην επίδοση κατά την εξάλεπτη βάδιση (Σχήμα 2) ή την σωματική σύσταση των ασθενών (Πίνακας 2). 17

18 Πίνακας 2. Μυϊκή δύναμη, σωματική σύσταση και δοκιμασία βάδισης 6 λεπτών πριν και μετά από 6 μήνες άσκησης κατά τη διάρκεια της έγχυσης του φαρμάκου ενζυμικής υποκατάστασης, σε ασθενείς με νόσο Pompe ενήλικης μορφής (δεν βρέθηκε κάποια στατιστικά σημαντική διαφορά). Μυϊκή δύναμη Σωματική σύσταση Παράμετροι Τ1 Τ2 Τ3 Εκτείνοντες του γόνατος 8,8±2,1 8,4±1,9 8,8±2,5 Καμπτήρες αγκώνα 15,7±4,9 15,9±4,5 16,1±6,1 Οστική Πυκνότητα ολική (g cm -2 ) 1,164±0,126 1,151±0,116 Οστική Πυκνότητα Ο2-Ο4 (g cm -2 ) 1,241±0,177 1,229±0,222 Οστική Πυκνότητα κεφαλής μηριαίου (g cm - 2 ) 0,947±0,137 0,927±0,130 Άλιπη μάζα ολική (kg) 41,21±11,12 40,64±10,80 Άλιπη μάζα άνω άκρων (kg) 5,47±2,16 5,22±1,93 Άλιπη μάζα κάτω άκρων (kg) 13,9±4,07 14,15±4,437 Σωματικό λίπος (%) 34,0±4,80 34,9±4,5 Βάδιση 6 λεπτών (m) 466±75 519±68 527±66 Σχήμα 2. Ατομικές επιδόσεις των ασθενών με νόσο Pompe ενήλικης μορφής στην εξάλεπτη δοκιμασία βάδισης πριν και μετά τη περίοδο εσωτερικού ελέγχου (Τ1-Τ2) καθώς και μετά από την 6μηνη παρεμβατική περίοδο (Τ3). Συμπεράσματα: Το κύριο εύρημα της εργασίας ήταν ότι η άσκηση κατά τη θεραπεία ενζυμικής υποκατάστασης δεν προκαλεί στατιστικά σημαντική βελτίωση στη μυϊκή δύναμη, στην ικανότητα βάδισης έξι λεπτών και στη σωματική σύσταση, σε ασθενείς με νόσο Pompe ενήλικης μορφής οι οποίοι ασκούνται συστηματικά. Είναι γνωστό ότι τόσο η αερόβια άσκηση όσο και η άσκηση με αντιστάσεις προκαλούν άμεση και έντονη αύξηση της αιματικής ροής στους εργαζόμενους μύες (Saltin et al. 1998). Τα παρόντα δεδομένα δείχνουν ότι η αιματική ροή προς τους σκελετικούς μύες, πιθανόν, δεν αποτελεί τον περιοριστικό παράγοντα για την απορρόφηση του ανασυνδυασμένου ενζύμου α-γλυκοσιδάση από τα μυϊκά κύτταρα σε αυτούς τους ασθενείς. Νεώτερα επιστημονικά δεδομένα συνηγορούν θετικά προς αυτή την υπόθεση (Nilsson et al. 2011). Εναλλακτικά, η μη-βελτίωση της μυϊκής δύναμης, της σωματικής σύστασης και της 6λεπτης βάδισης μπορεί να οφείλεται στο σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα εφαρμογής της παρέμβασης (6 μήνες). Ωστόσο, σε ασθενείς με παρόμοια χαρακτηριστικά, μια ανάλογη χρονική περίοδος θεραπείας ενζυμικής υποκατάστασης (χωρίς άσκηση) οδήγησε σε στατιστικά σημαντική βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας (Angelini και Semplicini 2011). Επίσης, η εφαρμογή ενός συστηματικού προγράμματος άσκησης σε συνδυασμό με τη θεραπεία για 20 εβδομάδες, προκαλεί 18

19 σημαντική βελτίωση στη λειτουργική ικανότητα αυτών των ασθενών (Terzis et al. 2011). Συνεπώς, η χρονική διάρκεια εφαρμογής της παρέμβασης δεν φαίνεται να έχει επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τα αποτελέσματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ασθενείς ανταποκρίθηκαν θετικά στην άσκηση κατά την έγχυση του φαρμάκου, κυρίως γιατί αξιοποιούσαν αποτελεσματικά το χρόνος τους στο νοσοκομείο. Βιβλιογραφία 1. Terzis G, Dimopoulos F, Papadimas GK, Papadopoulos C, Spengos K, Fatouros I, Kavouras SA, Manta P. Effect of aerobic and resistance exercise training on late-onset Pompe disease patients receiving enzyme replacement therapy. Mol Genet Metab Nov;104(3): Saltin B, Rådegran G, Koskolou MD, Roach RC. Skeletal muscle blood flow in humans and its regulation during exercise. Acta Physiol Scand Mar;162(3): Nilsson MI, Ali T, Brandt L, Patel N; Amon J, Ansari MU, Hazari H, Mark A. Tarnopolsky. Exercise as an Adjunctive Therapy to Enzyme Replacement in Pompe mice. 3rd Pompe European Conference, Budapest, Angelini C, Semplicini C. Enzyme Replacement Therapy for Pompe Disease. Curr Neurol Neurosci Rep 2011; 12(1):