ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ:

Transcript

1 Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ 9 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΩΝ ΤΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΩΝ ΤΟΥ Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ» ΤΩΝ ΦΟΙΤΗΤΡΙΩΝ: ΓκίκαΌλνας Χαϊδούση Βασιλικής ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Καστανιώτη Αικατερίνη Επίκουρη Καθηγήτρια ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2010 ΣΔΟ(ΔΜΥΠ) Π.969

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Για την εκπόνηση της πτυχιακής μας εργασίας, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά : Την Κα Λαμπροπούλου Παναγιώτα, Ιατρό - ειδικότητας Κυτταρολογίας Τον Κο Ανδριώτη Αντώνιο, Ιατρό - ειδικότητας Γυναικολογίας Τον Κο Πασιόπουλο Απόστολο, Διοικητικό Δημόσιο Υπάλληλο Την Κα Καστανιώτη Αικατερίνη, Επίκουρη Καθηγήτρια του ΑΤΕΙ Καλαμάτας για την πολύ σημαντική βοήθεια της σε όλα τα στάδια της προσπάθειας Τις σπουδάστριες εκείνες που αφιέρωσαν το χρόνο τους για να απαντήσουν στα ερωτηματολόγια μας Τις γραμματείες των τμημάτων του ΑΤΕΙ Καλαμάτας για την πολύτιμη βοήθεια Τους γονείς μας για την ηθική και υλική στήριξη τους Τέλος, ευχαριστούμε όλους αυτούς που αφανώς μας στήριξαν, ηθικά υλικά ή και με άλλον τρόπο, τους εξεταστές καθηγητές και τους αναγνώστες αυτής της μελέτης, των οποίων επικαλούμαστε την επιείκεια.» Σελίδα 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως και ο πιο συχνός τύπος καρκίνου στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η εξέταση κατά Παπανικολάου αποτελεί την κύρια μέθοδο για έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του τραχήλου παγκοσμίως για όλες τις σεξουαλικά ενεργές γυναίκες, καθώς ανιχνεύει κολπικές μολύνσεις, φλεγμονές και φυσικά τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Σκοπός της μελέτης ήταν η διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σπουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Επιμέρους στόχοι είναι: ^ Ο προσδιορισμός του βαθμού ενημέρωσης των γυναικών για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας? Ο προσδιορισμός των γυναικών που κάνει την εξέταση και ο βαθμός ενημέρωσης τους για θέματα σχετικά με αυτήν Θεωρητικό υπόβαθρο για τον προσδιορισμό των στάσεων και αντιλήψεων που σχετίζονται με την αυτοεξέταση και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας χρησιμοποιείται το μοντέλο πεποιθήσεων. Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι χρησιμοποιήθηκε ένα ερωτηματολόγιο, αντίγραφα του οποίου συμπληρώθηκαν με απαντήσεις των ίδιων των σπουδαστριών. Η δομή της εργασίας απαιτούσε δύο μέρη, εκ των οποίων το πρώτο θα περιείχε όλα τα κεφάλαια που θα αναφέρονταν στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας θεωρητικά, ενώ το δεύτερο θα καταγινόταν αποκλείστηκα και μόνο με την έρευνα. Έτσι λοιπόν, η τελική δομή της εργασίας, έχει ως εξής: Μέρος Α \ (3 κεφάλαια) 1 κεφάλαιο: Ο καρκίνος είναι μια νόσος που υπάρχει εδώ και αιώνες, τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας τον μάθαμε τα τελευταία χρόνια. Στο κεφάλαιο αυτό επιχειρείται ο προσδιορισμός του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας: τι είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την ανάπτυξη του, ποια είναι η επίπτωση και η θνησιμότητα της νόσου στις χώρες της Ευρώπης και τέλος τους τρόπους αντιμετώπισης της. 2 κεφάλαιο: Περιγραφή των τρόπων πρόληψης από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Η εξέταση Παπανικολάου έχει σώσει τη ζωή εκατομμύρια γυναικών, εδώ βλέπουμε αναλυτικά τη συχνότητα και το σκοπό της, την εφαρμογή και την αξιολόγηση της. Η εξέλιξη στην πρόληψη της νόσου είναι η δημιουργία του εμβολίου κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, στο κεφάλαιο αυτό γίνεται αναφορά στο χρηματικό κόστος καθώς και στο κόστος στον οργανισμό, αναλύοντας τις παρενέργειες του. Γνωρίζουμε το πρόγραμμα «ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ» και γίνεται αναφορά στο έργο του. Σελίδα 3

4 3 κεφάλαιο: Πλησιάζουμε περισσότερο στο θέμα που κυρίως μας ενδιαφέρει, καθώς γίνεται ανάλυση μέσω του μοντέλου πεποιθήσεων για την υγεία στους παράγοντες που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά σε θέματα υγείας. Βάσει αυτού του μοντέλου, όταν ένα άτομο καλείται να τροποποιήσει τη στάση ή τη συμπεριφορά σε θέματα υγείας, δεν αρκεί μόνο να διαθέτει πληροφορίες σχετικά με την απειλή της υγείας του. Θα πρέπει να είναι «έτοιμο» προκειμένου να πάρει ορισμένα προληπτικά μέτρα. Τέλος καταγράφεται μια κριτική προς το συγκεκριμένο μοντέλο. Μέρος Β.(4 κεφάλαια) 1 κεφάλαιο: Υλικό - Μέθοδος, πληροφορίες για τη σύνταξη του ερωτηματολογίου, επιλογή δείγματος και διεξαγωγή της έρευνας. 2 κεφάλαιο: Αποτελέσματα της έρευνας. Η παράθεση των αποτελεσμάτων γίνεται σε υποκεφάλαια, ο διαχωρισμός των οποίων βασίζεται στις τρεις ενότητες από τις οποίες αποτελούνται τα ερωτηματολόγια. Δηλαδή τα οι δύο πρώτες ενότητες των ερωτηματολογίων αφορούν τα χαρακτηριστικά του δείγματος και η τρίτη ενότητα αφορά τις πεποιθήσεις των σπουδαστριών για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. 3 κεφάλαιο: Συμπεράσματα από την έρευνα, γενικές παρατηρήσεις, συμπληρωματικά συμπεράσματα, που ανακύπτουν, από προσωπική αξιολόγηση. 4 κεφάλαιο: Εδώ παρατίθενται προτάσεις προς την πολιτεία για να οργανωθεί σχετικά με την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Για τη συλλογή στοιχείων απευθυνθήκαμε σε αρκετούς φορείς που θα μπορούσαν να παράσχουν χρήσιμες πληροφορίες και θα καθιστούσαν περισσότερο λεπτομερείς τις αναφορές σε ορισμένα θέματα που υπάρχουν στην εργασία. Η βοήθεια τους ήταν πολύτιμη και η συνεργασία που ακολούθησε ήταν εξαίρετη. Τα όσα γράφονται προέρχονται από τη σύνθεση πληροφοριών που ανευρέθηκαν σε διάφορα βιβλία ή άλλες γραπτές πηγές καθώς και στο διαδίκτυο. Σελίδα 4

5 λιλιι τπγ ιιήτοατ Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σπουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ» 1. Γενικά στοιχεία - Προσδιορισμός καρκίνου του τραχήλου της μήτρας 1.1. Ιστορική αναδρομή Περιγραφή της νόσου Αιτιολογικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Επιλογή θεραπείας Επιδημιολογικά δεδομένα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Επιδημιολογικά δεδομένα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στην Ελλάδα.9.10, Προληπτικά μέτρα κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας 2.1. Η εξέταση κατά Παπανικολάου Συχνότητα και σκοπός του τεστ Παπανικολάου Αξιολόγηση του τεστ - Παπανικολάου Εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου στην Ελλάδα Εμβόλια κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Αποτελέσματα εμβολίων Κόστος εμβολίων κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Παρενέργειες εμβολίου Το πρόγραμμα «ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ» Παράγοντες και μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία 3.1. Παράγοντες που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά σε θέματα υγείας, 3.2. Μοντέλο Πεποιθήσεων για την υγεία Το θεωρητικό πλαίσιο του μοντέλου πεποιθήσεων για την υγεία Κριτική θεώρηση του μοντέλου πεποιθήσεων για την υγεία Σελίδα 5

6 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ 1. Έρευνα Σκοπός της έρευνας - στόχοι Μεθοδολογία έρευνας Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε Αποτελέσματα της έρευνας Χαρακτηριστικά του δείγματος Πεποιθήσεις των σπουδαστριών για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Συμπεράσματα Προτάσεις...56 Βιβλιογραφία...59 Ερωτηματολόγιο...60 Σελίδα 6

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αναμφίβολα ο καρκίνος είναι μια από τις μεγάλες πληγές της ανθρωπότητας. Ιδιαίτερα ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες. Ένας καρκίνος ιδιαίτερα απειλητικός, πηγή πόνου για την ασθενή και αναστάτωσης για το οικογενειακό περιβάλλον, που εάν δεν διαγνωστεί εγκαίρως και θεραπευτεί είναι σχεδόν πάντα θανατηφόρος. Ουσιαστική συμβολή στην επίπτωση της νόσου, δύναται να διαδραματίσει η εφαρμογή των αναγκαίων, κατάλληλα σχεδιασμένων και σωστά διαχειριζόμενων προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου (προσαρμοσμένων στις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες του κοινωνικού περιβάλλοντος), σε συνδυασμό βέβαια με την έγκαιρη και αποτελεσματικότερη ιατρική φροντίδα. Η παρούσα εργασία διαπραγματεύεται τις στάσεις και αντιλήψεις των νεαρών γυναικών για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, για το τεστ Παπανικολάου καθώς και τη συμπεριφορά τους σχετικά με την πρόληψη του, ώστε να γίνει δυνατή η τροποποίηση της προληπτικής αυτής συμπεριφοράς. Αρχικά γίνεται μια αναφορά στις γνώσεις για τον τραχηλικό καρκίνο, στο τεστ Παπ, στους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά πρόληψης απέναντι στη νόσο και στο μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια του μοντέλου πεποιθήσεων για την υγεία, επιχειρείται η διερεύνηση της εφαρμογής της εξέτασης κατά Παπανικολάου ως μεθόδου πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και των παραγόντων που επηρεάζουν την προληπτική συμπεριφορά των σπουδαστριών. Η ανάλυση των αποτελεσμάτων είναι δυνατόν να συμβάλλει στη λήψη των απαραίτητων μέτρων και στην υιοθέτηση τέτοιων παρεμβάσεων, ικανών να τροποποιήσουν και να βελτιώσουν το επίπεδο πρόληψης του τραχηλικού καρκίνου στη χώρα μας. Σελίδα 7

8 Σελίδα 8

9 1. Γενικά στοιχεία - προσδιορισμός καρκίνου του τραχήλου της μήτρας 1.1. Ιστορική αναδρομή Τα πρώτα στοιχεία που υποδηλώνουν την παρουσία καρκίνου εντοπίστηκαν σε απολιθωμένα ανθρώπινα οστά και καταγράφηκαν σε αρχαία κείμενα. Η παλαιότερη γραπτή αναφορά περιστατικού με καρκίνο ανακαλύφθηκε σε πάπυρο στην αρχαία Αίγυπτο που χρονολογείται γύρω στο 1600 π.χ., στον οποίο αναφέρονται οκτώ περιπτώσεις εύρεσης όγκου στο στήθος γυναικών, που αντιμετωπίζονταν θεραπευτικά με καυτηριασμό με τη βοήθεια ενός εργαλείου που ονομαζόταν «τρυπάνι φωτιάς», χωρίς όμως, όπως γράφεται, να υπάρξει θεραπεία. Η λέξη «καρκίνος» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην αρχαία Ελλάδα και αναφέρεται στο ζώο καρκίνο (κάβουρα), του οποίου τα πόδια τοποθετούνται αντιδιαμετρικά στο σώμα του. Ο όρος αποδίδεται στον Ιπποκράτη, που έζησε τον 4 αιώνα π.χ., ο οποίος θεωρούσε ότι οι διογκωμένες φλέβες στο στήθος των γυναικών με καρκίνο του μαστού μοιάζουν με τα πόδια του κάβουρα, ενώ χρησιμοποιούσε συχνά τις λέξεις «καρκίνος» και «καρκίνωμα», για να περιγράφει διάφορες διογκώσεις με ή χωρίς σχηματισμό εξωτερικού έλκους. Θεωρείται ότι είναι ο πρώτος ιατρός που κατανόησε και περιέγραψε τις διαφορές μεταξύ καλοήθους και κακοήθους όγκου. Συγκεκριμένα, τα γεννητικά θηλώματα ήταν ήδη γνωστά από την εποχή του. Ο πατέρας της Ιατρικής, στα κείμενα του αναφέρεται με τη λέξη «κονδύλωμα» ή «κονδύλωσις» σε παθολογικές καταστάσεις των οστών, ενώ για την περιγραφή των γεννητικών θηλωμάτων χρησιμοποιούσε τις λέξεις «θύμιον» και «κίων», δηλαδή το πολυποειδές μόρφωμα το οποίο χρήζει χειρουργικής αφαίρεσης. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν επίσης τη λέξη «θύμος» που σήμαινε την υπερσάρκωση των γεννητικών οργάνων, επειδή τα θεωρούσαν ότι έμοιαζαν με τα φύλλα του άγριου θυμού (το γνωστό θυμάρι), τη δε νόσο «θυμίωσιν». Ο αρχαιοελληνικός όρος «θύμος» ή «θύμια» αποσύρθηκε από την ιατρική βιβλιογραφία σχετικά νωρίς, ενώ ο όρος «ficus» διατηρήθηκε για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα (Αριστείδης Γ. Διαμαντής, 2009). Αναφορές για τα κονδυλώματα υπάρχουν και στους τόμους περί «Γυναικείων» του Σωρανού του Εφέσιου, Έλληνα ιατρού στην αρχαία Ρώμη, που άκμασε το 2 αιώνα μ.χ. και θεωρείται ο πατέρας της Γυναικολογίας. Τα κείμενα του «περί κονδυλωμάτων» όμως δεν διασώζονται. Στην Αγγλία, κατά το 19 αιώνα, τα οξυτενή κονδυλώματα ήταν συνώνυμα των γεννητικών θηλωμάτων. Ο γερμανικός όρος «feigwarze», ο γαλλικός όρος «fie» και ο ισπανικός όρος «higo» χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Επικράτησε τελικά ο όρος «κονδύλωμα», ο οποίος επέζησε και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα. Οι περισσότεροι κλινικοί ερευνητές του 19ου αιώνα, είχαν παρατηρήσει περιπτώσεις, στις οποίες και οι δύο ερωτικοί σύντροφοι είχαν γεννητικά κονδυλώματα και για να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό υπέθεσαν, ότι εκτός από τους εξωγενείς μολυσματικούς παράγοντες που μπορούσαν να προκαλέσουν κονδυλώματα, όπως για παράδειγμα οι εκκρίσεις του γεννητικού συστήματος, υπήρχε και αυτός της σεξουαλικής μετάδοσης. Το 1935, ο Rous, ο οποίος τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1966, για τις μελέτες του επάνω σε καρκινογόνους ιούς, μαζί με το συνεργάτη του Beard στο ινστιτούτο Rockfeller των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, παρατήρησαν σε πειράματα που διενέργησαν πάνω σε άγριους λαγούς, ότι κάποιες αλλοιώσεις των ζώων αυτών μεταλλάσσονταν σε καρκινώματα τραχήλου και κατά συνέπεια αποτελούσαν σημαντικό πρόβλημα της δημόσιας υγείας (Αριστείδης Γ. Διαμαντής, 2009). Σελίδα 9

10 Ερευνητές ανακάλυψαν, σε έρευνα που διεξήχθη σε στρατιώτες που είχαν επιστρέψει από την Άπω Ανατολή, ότι είχαν γεννητικά κονδυλώματα και σε σχέση με τη σεξουαλική μετάδοσή τους, θεώρησαν τα γεννητικά κονδυλώματα ως αφροδίσιο νόσημα. Η πρώτη περιγραφή των αλλοιώσεων στα κύτταρα από τα γεννητικά κονδυλώματα θα γίνει από τον Γιώργο Παπανικολάου το Περιγραφή της νόσου Ο καρκίνος (όγκος) είναι ανώμαλη ανάπτυξη κυττάρων με αποτέλεσμα τη δημιουργία όγκων σε διάφορα σημεία του σώματος. Με τον όρο «καρκίνος» περιγράφεται μια ομάδα νοσημάτων, που η αιτία τους βρίσκεται σε κυτταρικό επίπεδο. Ο όρος ανάφέρεται στην υπερβολική, χωρίς προγραμματισμό, ανάπτυξη κυττάρων του οργανισμού, που ήταν φυσιολογικά, μέχρι τη στιγμή της έναρξης της διαδικασίας καρκινογένεσης. Οργανικά ο καρκίνος είναι μια ασθένεια των κυττάρων. Συνεπώς, η κατανόηση του καρκίνου προϋποθέτει μια μικρή αναφορά σχετικά με το τι συμβαίνει όταν φυσιολογικά κύτταρα μετατρέπονται σε καρκινικά. Ο ανθρώπινος οργανισμός αποτελείται από κύτταρα. Φυσιολογικά, τα κύτταρα αναπτύσσονται και διαιρούνται, ώστε να προκύψουν θυγατρικά κύτταρα και να διατηρηθεί η υγεία του οργανισμού. Μερικές φορές, η διαδικασία αυτή εκτρέπεται από το φυσιολογικό, οπότε προκύπτουν νέα κύτταρα (χωρίς να τα χρειάζεται ο οργανισμός) και παράλληλα δεν πεθαίνουν τα παλιά κύτταρα. Τα πλεονάζοντα κύτταρα σχηματίζουν μάζες, που καλούνται όγκοι. Σε μερικές περιπτώσεις αυτά τα παθολογικά κύτταρα κάνουν μετάσταση, δηλαδή εξαπλώνονται και σε άλλα μέρη του σώματος, δημιουργώντας δευτερεύοντες όγκους (μεταστατικούς όγκους) παρόμοιους με αυτούς του αρχικού καρκίνου. Ο καρκίνος συνήθως δεν επηρεάζει μόνο ένα όργανο του σώματος και δεν έχει μια μορφή. Μπορεί να περιλαμβάνει οποιοδήποτε ιστό του σώματος και να έχει τελείως διαφορετική μορφή σε κάθε σημείο του σώματος. Υπάρχουν πάνω από 200 διαφορετικά είδη καρκίνου και δεν αντιμετωπίζονται όλοι με τον ίδιο τρόπο. Κάθε ένα είδος έχει τον δικό του τρόπο θεραπευτικής αντιμετώπισης. Οι περισσότερες μορφές καρκίνου είναι στην ουσία όγκοι εκτός από ορισμένους τύπους καρκίνου όπως η λευχαιμία, των οποίων τα κύτταρα κυκλοφορούν μέσα στο αίμα και στα όργανα και τελικά αναπτύσσονται σε συγκεκριμένους ιστούς. Δεν είναι όμως όλοι οι όγκοι επικίνδυνοι για τη ζωή του ατόμου. Οι περισσότεροι καρκίνοι παίρνουν το όνομά τους από τον τύπο του κυττάρου ή του οργάνου από το οποίο αρχίζουν. Αν κάνουν μετάσταση, ο νέος όγκος φέρει το ίδιο όνομα με τον αρχικό. Ορισμένοι όγκοι παίρνουν το όνομα τους από τον επιστήμονα που τους ανακάλυψε (π.χ. Hodgkin, Brenner). Άλλοι ιατρικοί όροι που χρησιμοποιήθηκαν για να υποδείξουν την ύπαρξη καρκινικής νόσου είναι οι όροι κακοήθης όγκος, καρκίνωμα και νεόπλασμα (Μπόντης I., 2002). Η μέση ηλικία των γυναικών που εμφανίζουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κυμαίνεται μεταξύ 48 ετών και 52 ετών. Η θνησιμότητα από τον καρκίνο του τραχήλου έχει μειωθεί κατά 50% τα τελευταία 40 χρόνια και η συχνότητα της προχωρημένης νόσου κατά τη διάγνωση έχει ελαττωθεί κατά 70% στο ίδιο χρονικό διάστημα. Αυτό είναι αποτέλεσμα της έγκαιρης διάγνωσης και θεραπείας, στην οποία έχει συμβάλει αρκετά το τεστ Παπανικολάου. Σελίδα I 10

11 Η συγκεκριμένη μορφή καρκίνου προκαλείται από τη λοίμωξη του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV - Human Papilloma Virus), η οποία θεωρείται σήμερα η συχνότερη σεξουαλικά μεταδιδόμενη λοίμωξη σε παγκόσμιο επίπεδο. (Διακομανώλης Ε., ). Έχουν προσδιοριστεί περίπου 100 τύποι του συγκεκριμένου ιού, που μπορεί να προσβάλουν τους ανθρώπους. Από αυτούς, οι 35 αφορούν στα γεννητικά όργανα, εκ των οποίων οι 15 μόνο είναι ογκογόνοι και μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Οι 35 αυτοί τύποι ταξινομούνται σε τέσσερις κατηγορίες: Χαμηλού κινδύνου, όπως οι υπότυποι 6 και 11 Ενδιάμεσου κινδύνου, όπως οι υπότυποι 31, 33, 35, 45, 51 Υψηλού κινδύνου, όπως οι υπότυποι 16 και 18 Αβέβαιης έκβασης (Αριστείδης Γ. Διαμαντής, 2009). Το 1988 στην πόλη Bethesda του Maryland των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής διακεκριμένοι επιστήμονες τροποποίησαν ονομαστικά τις κατηγορίες που αφορούσαν στον ιό HPV: Χαμηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακές αλλοιώσεις (Low Grade Squamous Intaepithelial Lesions/LGSIL) Υψηλού βαθμού ενδοεπιθηλιακές αλλοιώσεις (High Grade Squamous Intaepithelial Lesions/HGSIL) (Αριστείδης Γ. Διαμαντής, 2009). Κατά αυτόν τον τρόπο, χρησιμοποιώντας το σύστημα Bethesda ο κυτταρολόγος γίνεται πιο σαφής όσον αφορά τις κυτταρικές αλλοιώσεις που τυχόν παρατηρήσει. Οι καταστάσεις που οδηγούν στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας συνήθως δεν προκαλούν πόνο. Γι αυτό η ασθένεια μπορεί να εξελιχθεί αθόρυβα χωρίς συμπτώματα. Οι πρώτες ενοχλήσεις εμφανίζονται όταν τα ανώμαλα κύτταρα γίνουν πλέον καρκινικά και αρχίζουν να διηθούν τους γειτονικούς ιστούς. Όταν αυτό συμβεί το συχνότερο σημείο είναι η ασυνήθιστη απώλεια αίματος από τον κόλπο. Επίσης μπορεί να εκδηλωθεί και πόνος ή άλλες κολπικές εκκρίσεις. Τα συμπτώματα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχουν άμεση σχέση με το στάδιο της νόσου. Στα αρχικά στάδια η νόσος είναι ασυμπτωματική. Αργότερα όμως, μπορεί να εμφανιστούν αιμορραγίες, αυξημένα υγρά στον κόλπο και σε προχωρημένα στάδια, ο καρκίνος επεκτείνεται τοπικά και προκαλεί τοπικό άλγος ή δυσουρικά προβλήματα, συχνουρία, αιματουρία, οίδημα κάτω άκρων, οσφυαλγία και συμπτώματα από όργανα που νοσούν λόγω μεταστάσεων, όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις, δύσπνοια σε πνευμονικές μεταστάσεις κ.ο.κ. Η γυναικολογική εξέταση αποκαλύπτει συνήθως βλάβες του τραχήλου και διόγκωση λεμφαδένων, ενώ συνήθως το τεστ Παπανικολάου αποκαλύπτει κύτταρα σε δείγμα κολπικού υγρού που λαμβάνεται από τον τράχηλο. Η κολποσκόπηση χρησιμοποιείται, όταν το τεστ Παπανικολάου βγει θετικό και δεν υπάρχουν εμφανείς βλάβες του τραχήλου στην απλή γυναικολογική εξέταση. Το κολποσκόπιο έχει τη δυνατότητα και μεγεθύνει πολύ την περιοχή του τραχήλου και να εμφανίζει τοπικές εστίες βλαβών που δεν είναι αντιληπτές στην απλή γυναικολογική εξέταση. Η βιοψία της ύποπτης περιοχής δίνει απαραίτητες πληροφορίες για το εάν υπάρχει κακοήθεια, καθώς και το βαθμό, τον τύπο και το στάδιο της νόσου. Σελίδα 11

12 1.3. Αιτιολογικοί παράγοντες για την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων, είναι ένας σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός, ο οποίος συνήθως βρίσκεται στο γεννητικό σύστημα και προκαλεί βλάβες σε άνδρες και γυναίκες. Θεωρείται ότι αποτελεί την αιτία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αν και δεν αναπτύξουν καρκίνο όλες οι γυναίκες που έχουν προσβληθεί από τον ιό HPV. Ο συγκεκριμένος ιός έχει θεωρηθεί ως ο πρώτος πιστοποιημένος ιός που ευθύνεται για την ανάπτυξη καρκίνου στον άνθρωπο. Σε πρακτικό επίπεδο αυτό σημαίνει ότι για να αναπτυχθεί ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, η παρουσία του ιού HPV είναι απαραίτητη. Ο ιός ανιχνεύεται σε πάνω από 90% των καρκίνων του τραχήλου της μήτρας. Προσβάλει συνήθως άτομα νεαρής ηλικίας, ενώ η διάδοση του ιού είναι τόσο ραγδαία ώστε η πιθανότητα να προσβληθεί από τη λοίμωξη μια σεξουαλικώς ενεργή γυναίκα μέχρι την ηλικία των 30 ετών είναι της τάξεως 10-30%. Είναι ίσων το πιο κοινό σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα στην Αμερική με 5,5 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις ανά έτος. Μόνο σε μια μικρή υποομάδα γυναικών η λοίμωξη θα καταλήξει σε βλάβη χαμηλού, μέσου ή υψηλού βαθμού ή και σε καρκίνο του τραχήλου. Θεωρείται ότι οι βλάβες υψηλού βαθμού (CIN III) έχουν την ικανότητα να εμμένουν και να εξελίσσονται σε καρκίνο του τραχήλου ενώ οι βλάβες χαμηλού βαθμού (CIN I) σε μεγάλο βαθμό υποχωρούν αυτόματα. Δεν είναι γνωστό, όμως, εάν οι βλάβες μέσου βαθμού (CIN II) αντιπροσωπεύουν πρώιμες βλάβες υψηλού βαθμού, προχωρημένες βλάβες χαμηλού βαθμού ή συνδυασμό και των δύο. Υπάρχουν περισσότεροι από 100 τύποι του HPV και περίπου 40 από αυτούς μολύνουν τη γεννητική περιοχή. Κάποιοι από αυτούς προκαλούν τα γεννητικά κονδυλώματα, ενώ άλλοι προκαλούν αλλοιώσεις στα τραχηλικά κύτταρα οι οποίες μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο του τραχήλου. Από τους 100 τύπους του ιού, έχουν χαρακτηριστεί ως τύποι υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου είναι, οι εξής: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 73, και 82 (Αριστείδης Γ. Διαμαντής, 2009). Η μόλυνση από τον ιό των θηλωμάτων αποτελεί απαραίτητη αλλά όχι ικανή συνθήκη για την πρόκληση καρκινογένεσης στον τράχηλο της μήτρας. Έτσι πολλά άτομα μολύνονται από τον ιό χωρίς να νοσούν, όπως και από τα άτομα που μολύνονται και εμφανίζουν ελαφρές κυτταρικές αλλοιώσεις, ελάχιστα είναι αυτά που κινδυνεύουν να νοσήσουν από καρκίνο. Κατά συνέπεια, φαίνεται ότι υπάρχουν και άλλοι «εξωγενείς» ή «ενδογενείς» παράγοντες που σχετίζονται με τον κίνδυνο καρκινογένεσης στον τράχηλο της μήτρας, όπως: Ηλικία: η συχνότητα της νόσου αυξάνεται δραματικά με την πάροδο της ηλικίας. Κάπνισμα: έχει παρατηρηθεί ότι οι καπνίστριες εμφανίζουν συχνότερα καρκίνο του τραχήλου από αυτές που δεν καπνίζουν. Σεξουαλική δραστηριότητα: γυναίκες που έχουν σεξουαλικές σχέσεις από πολύ νεαρή ηλικία ή που διατηρούν σχέσεις με πολλούς άνδρες, παρουσιάζουν αυξημένη συχνότητα της νόσου. Παθολογικές καταστάσεις: φλεγμονές του τραχήλου από ορισμένους ιούς, όπως τα χλαμύδια και ο έρπης, αυξάνουν τη συχνότητα της νόσου. Η κληρονομικότητα δεν φαίνεται να επηρεάζει τη συχνότητα της νόσου. Η ηλικία της πρώτης κύησης. Η κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών. Η πλημμελής σωματική υγιεινή. Η λήψη αντισυλληπτικών χαπιών από το στόμα.

13 Το επάγγελμα: έχει παρατηρηθεί ότι οι σύζυγοι ναυτικών αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου, λόγω της μεγάλης πιθανότητας παράνομων σχέσεων (Αγοραστός Θ., Μπόντης I., 2003) Επιλογή θεραπείας Η απόφαση για το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί αποτελεί μια σταδιακή διαδικασία. Στην ουσία ξεκινά από τη στιγμή που ορισμένα συμπτώματα ή σημεία προκαλούν την υποψία ότι υπάρχει καρκίνος και προχωρεί μέσω της διαγνωστικής διαδικασίας. Μόλις γίνει η διάγνωση, έπειτα από θετική βιοψία, θα ληφθούν υπόψη ορισμένοι παράγοντες όπως για παράδειγμα το στάδιο και η βιολογία της νόσου. Το είδος της θεραπευτικής αγωγής που τελικά θα επιλεγεί, εξαρτάται και από διάφορους ατομικούς παράγοντες, όπως η ηλικία, άλλα προβλήματα ιατρικής φύσεως (που ίσως καταστήσουν επικίνδυνη τη χειρουργική επέμβαση) και ιδιαίτερα την πιθανότητα σοβαρών παρενεργειών από τη μια ή την άλλη θεραπευτική αγωγή. Μια καλή συζήτηση της ασθενούς με τον ιατρό είναι πολύτιμη για τη λήψη της τελικής απόφασης. Ο ιατρός πρέπει να μπορεί να εξηγήσει τη διαδικασία της σταδιοποιήσης, τις εξετάσεις και τα αποτελέσματά τους, καθώς και όλες τις υπάρχουσες θεραπευτικές μεθόδους. Επιπλέον, πρέπει να έχει υπόψη του εναλλακτικές μορφές θεραπείας και να προτείνει λύσεις αν ο καρκίνος δεν ανταποκριθεί στην αρχική θεραπευτική αγωγή ή προκύψει κάποιο πρόβλημα. Υπάρχει περίπτωση η ασθενής να νιώσει ανασφαλής με τις θεραπευτικές δυνατότητες που της παρέχονται και να αναζητήσει και κάποιον άλλον ειδικό ιατρό για να της παρουσιάσει τα δεδομένα και να ζητήσει τη γνώμη του. Δεν είναι σπάνιο μάλιστα ο δεύτερος αυτός ειδικός, να συσταθεί από τον ίδιο τον θεράποντα ιατρό, αν κάτι τέτοιο του ζητηθεί. Το αίτημα της ασθενούς είναι απόλυτα εύλογο, αποδεκτό και συνηθισμένο και δεν παύει να είναι αναφαίρετο δικαίωμα της. Ο θεράπων ιατρός θα οφείλει να ετοιμάσει πρόθυμα το φάκελο της ασθενούς, που θα περιλαμβάνει διαφάνειες, ακτινογραφίες και άλλες εξετάσεις και να τον παραχωρήσει στη διάθεση οποιουδήποτε ιατρού θα κληθεί να δώσει δεύτερη γνώμη. Η διαδικασία αυτή πρέπει να ολοκληρωθεί σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα για να μην καθυστερήσει η έναρξη της θεραπευτικής αγωγής. Η ασθενής δεν πρέπει να σκεφτεί ότι ο ιατρός της θα προσβληθεί. Η αναζήτηση μια δεύτερης γνώμης από ιατρό είναι κάτι το συνηθισμένο και εύλογο από τη μεριά της ασθενούς και δεν παύει να είναι αναφαίρετο δικαίωμα, κάτι το οποίο γνωρίζει και σέβεται ο θεράπων ιατρός της. Η θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας βασίζεται πάνω στις 3 κύριες μεθόδους καταπολέμησης των καρκίνων: τη χειρουργική επέμβαση, την ακτινοθεραπεία και τη χημειοθεραπεία. Το είδος και η ένταση της θεραπείας θα εξαρτηθεί από το στάδιο εξάπλωσης της νόσου και από την ηλικία της ασθενούς. Εάν η νόσος ανακαλυφθεί σε ένα αρχικό στάδιο, η χειρουργική επέμβαση ή το laser είναι η βασική θεραπεία. Τα αποτελέσματα στις περιπτώσεις αυτές δείχνουν 90% ίαση στα 5 χρόνια. Εάν η νόσος είναι περισσότερο προχωρημένη, ο γυναικολόγος θα κρίνει τη καταλληλότερη μέθοδο, ακτινοθεραπεία ή υστερεκτομή (αφαίρεση των γυναικείων γεννητικών οργάνων). Τέλος, σε πειραματικό στάδιο βρίσκεται η μεταμόσχευση μήτρας, η οποία αναμένεται ότι θα μπορεί να διατηρηθεί αρκετό διάστημα ώστε να φέρει εις πέρας μια εγκυμοσύνη και να αποτελέσει εναλλακτική λύση για γυναίκες με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Royal Veterinary College του Λονδίνου, δόθηκε μήτρα σε πέντε κουνέλια, εκ των οποίων τα δύο έζησαν για δέκα μήνες επιπλέον. Οι μετά θάνατον εξετάσεις έδειξαν ότι οι μεταμοσχεύσεις ήταν επιτυχείς. (Χαριζοπούλου Β., Μητσάκης Ε., 2006).

14 Στο παρελθόν έγιναν παρόμοια πειράματα σε χοίρους, πρόβατα και μαϊμούδες. Μεταμόσχευση μήτρας έχει δοκιμαστεί στο παρελθόν, στη Σαουδική Αραβία το 200, αλλά η μήτρα προήλθε από ζωντανή δότρια και απορρίφθηκε από το σώμα τρεις μήνες αργότερα. Για να μπορέσουν όμως οι γυναίκες να έχουν αυτή την εναλλακτική λύση, χρειάζονται πολλές ακόμα έρευνες και εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ. Η έρευνα παρουσιάστηκε σε συνέδριο γονιμότητας στην Ατλάντα των ΗΠΑ. Οι θεραπείες που γίνονται σε ασθενείς με καρκίνο, μπορούν να δημιουργήσουν κάποιες παρενέργειες. Με τις θεραπείες αυτές μπορεί να είναι στόχος τα καρκινικά κύτταρα, αλλά δυστυχώς καταστρέφονται και πολλά υγιή κύτταρα. Έτσι εξηγούνται και οι ανεπιθύμητες ενέργειες των θεραπειών αυτών. Οι παρενέργειες των θεραπειών διαφέρουν από ασθενή σε ασθενή. Αυτό έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες όπως για παράδειγμα από την δόση της ακτινοβολίας ή από τον συνδυασμό των φαρμάκων κατά τη χημειοθεραπεία. Δεν εμφανίζουν όλοι οι ασθενείς παρενέργειες κατά την διάρκεια των θεραπειών. Η ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς έχει μεγάλη σημασία. Πολλές από τις παρενέργειες, είναι πιθανό να οφείλονται όχι στην θεραπεία αυτή κάθε αυτή, αλλά στο άγχος, την ανησυχία και το φόβο που αισθάνεται ο ασθενής. Η ψυχολογική υποστήριξη από το συγγενικό περιβάλλον και τον ειδικό παίζει μεγάλο ρόλο στη διαδικασία. Συνήθως, όταν εμφανιστούν, σταματούν με το πέρας της θεραπείας. Υπάρχουν τρόποι προφύλαξης που βοηθούν σημαντικά στην μείωση των παρενεργειών. Όλα αυτά βέβαια υπό την καθοδήγηση και επίβλεψη του προσωπικού ιατρού. Ο ιατρός είναι υποχρεωμένος να ενημερώνει τον ασθενή για όλες τις παρενέργειες που τυχόν προκόψουν από τις θεραπείες Επιδημιολογικά δεδομένα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Οι πιο συχνές αιτίες θανάτου στις γυναίκες είναι: α} ο καρκίνος του μαστού β} ο καρκίνος του πνεύμονα γ} ο καρκίνος του στομάχου δ} ο καρκίνος του παχέος εντέρου και δ} ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Παγκοσμίως, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες η Τρίτη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο, μετά τον καρκίνο του μαστού και του πνεύμονα. Περίπου νέες περιπτώσεις διαγιγνώσκονται ετησίως και υπολογίζεται ότι θάνατοι κάθε χρόνο οφείλονται στον τραχηλικό καρκίνο. Στην Ευρώπη περισσότερες από γυναίκες αναπτύσσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κάθε χρόνο και περίπου πεθαίνουν από τη νόσο. Το 80% των περιπτώσεων αυτών συμβαίνουν στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στις περισσότερες χώρες της Βόρειας Αμερικής και της Δυτικής Ευρώπης, η επίπτωση του καρκίνου του τραχήλου έχει μειωθεί σημαντικά παρόλο που τα τελευταία χρόνια μειώνεται με μικρότερο ποσοστό. Ωστόσο, στις αναπτυσσόμενες χώρες, η επίπτωση δεν έχει αλλάξει σημαντικά. Σε μερικές περιοχές είναι ο πιο συχνός γυναικείος τύπος καρκίνου μετά τον καρκίνο του μαστού. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι διαφορές ανάμεσα σε αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες χώρες είναι αρκετά μεγάλες (Σχήμα & διάγραμμα 1.5.1). Σελίδα 14

15 Επίπτωση (Incidence) Cervix uteri Age-Standardized incidence rate per 100,000 < 9.4 < 16.8 < 2S.8 < < 87.3 G L O B O C A N , IA R C Θνησιμότητα (Mortality) Cervix uteri Age-Standardized mortality rate per 100,000 < 3.9 < 7.9 < 14.0 < 23.8 < 95.6 G L O B O C A N 2002, IA R C Σγήμα Η επίπτωση και η θνησιμότητα από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως Πηνή: (ϊΐοόμη 2002 ΔιαΟέσΜο στο: Σελίδα 15

16 Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των στιουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Eastern Africa Southern Africa Caribbean Central America Western Africa South America Middle Africa South Central A sia South-Eastern A sia World Eastern Europe Northern Africa Southern Europe Western Europe Northern Europe Northern America Eastern A sia Australi a/new Zealand W bsleiri A sia Διάγραμμα Διεθνής σύγκριση του δείκτη θνησιμότητας και του δείκτη επίπτωσης (age-standardize) για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στις διάφορες περιοχές του κόσμου για το έτος 2002 (*ανά ). Πηγή: Globocan 2002 Cancer Research U.K., Information Resource Center. Διαθέσιμο στο: cervix f041.xls Σημείωση: Επίπτωση είναι ο αριθμός νέων περιστατικών ανά άτομα. Θνησιμότητα είναι ο αριθμός θανάτων ανά άτομα. Σελίδα I 16

17 Στην Ευρώπη ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας συνιστά τη 14η αιτία θανάτου από γυναικείο καρκίνο. Το 2001 είχαν καταγραφεί θάνατοι, ενώ ο δείκτης θνησιμότητας ήταν 4,7 και ειδικά ανά ηλικία θνησιμότητα 2,9. Κατά κανόνα η νόσος παρουσιάζεται σε γυναίκες άνω των 30 ετών με τη θνησιμότητα να αυξάνεται με την πρόοδο της ηλικίας. Η θνησιμότητα της νόσου στην Ευρώπη από το 1973 μέχρι το 2001 ακολουθεί πτωτική πορεία και ενδεχομένως σημαντική συμβολή σ αυτό του γεγονός να έχουν τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου και η εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου (Διάγραμμα 1.5.2). Αιάνοαιιιια Δείκτικ θνησιμότητας (ανά ) από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (15 χώρες - Στοιχεία 2001). Προσαρμοσμένο από Globocan Αιαθέσιιιο στο: Η επίπτωση της νόσου παρουσιάζει δύο αιχμές, μια πρώτη στην ηλικία των και μια δεύτερη στην ηλικία των Η Πορτογαλία είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση της νόσου (19 περιπτώσεις / ), ενώ το Λουξεμβούργο κατέχει την τελευταία θέση (4 περιπτώσεις/ ). Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, παγκοσμίως το 2005 υπήρξαν περισσότερες από νέες περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, εκ των οποίων το 80% εμφανίστηκαν σε αναπτυσσόμενες χώρες. Σήμερα εκτιμάται ότι υπάρχουν περισσότερο από γυναίκες που έχουν προσβληθεί από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, στην πλειονότητα των οποίων δεν έχει διαγνωσθεί ή δεν έχουν πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα, προκειμένου να υπάρξει ίαση της νόσου ή επιμήκυνση του χρόνου επιβίωσης τους και βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. Σελίδα 17

18 Το 2005, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είχε σχεδόν θύματα εκ των οποίων το 95% στις αναπτυσσόμενες χώρες, κατατάσσοντας τη συγκεκριμένη νόσο ως μια από τις σοβαρότερες απειλές στη ζωή των γυναικών. Δυστυχώς, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, η επίπτωση της νόσου και η σχετιζόμενη θνησιμότητα είναι μεγαλύτερες στις αναπτυσσόμενες χώρες από ότι στις αναπτυγμένες, γεγονός που οφείλεται στην άγνοια σχετικά με την απειλή της συγκεκριμένης νόσου, στην απουσία προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου (με αποτέλεσμα την μη έγκαιρη διάγνωση της νόσου) και επιχειρησιακών συστημάτων κατεύθυνσης των νοσούντων γυναικών στην κατάλληλη ιατρική φροντίδα, σε περιορισμούς στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας κ.α., που ενυπάρχουν στις συγκεκριμένες χώρες (Διάγραμμα και ). Αιάνοαιπια Επίπτωση της νόσου με βάση την ηλικία στις αναπτυγμένες χώρες και στις αναπτυσσόμενες χώρες (2005) Πηνή: Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Χρονική πρόβλεψη της επίπτωσης της νόσου: μια ζωτική επένδυση. Γενεύη, 2005 Αιαθέσιιιο στο: Σελίδα 18

19 Αναπτυγμένες Χώρες Αναπτυσσόμενες Χώρες Ηλ κιακές Ομάδες Αιάνοαιιαα Θνησιμότητα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας με βάση την ηλικία στις αναπτυγμένες χώρες και στις αναπτυσσόμενες χώρες (2005). Πηνή: Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. Χρονική πρόβλεψη της επίπτωσης της νόσου: μια ζωτική επένδυση. Γενεύη Διαθέσιιιο στο: Επιδημιολογικά δεδομένα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στην Ελλάδα Στην Ελλάδα, οι διαγνωστικές ελλείψεις και τα σφάλματα ταξινόμησης καθώς και οι δυσκολίες στη διαπίστωση και στην πιστοποίηση της αιτίας θανάτου, οδηγούν κατά κανόνα σε υποεκτίμηση της κατά αιτία θνησιμότητας. Δυστυχώς όμως, δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία για την επίπτωση του καρκίνου και ως εκ τούτου η επιδημιολογική παρακολούθηση γίνεται έμμεσα, μέσω των στοιχείων θνησιμότητας. Μία από τις πηγές πληροφόρησης για την κατάσταση στην Ελλάδα, είναι τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας. Εκτιμάται ότι η επίπτωση καθώς και η θνησιμότητα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στη χώρα μας, είναι ανάμεσα στις χαμηλότερες της Ευρώπης. Η επίπτωση του τραχηλικού καρκίνου στη χώρας μας, ανερχόταν σε 7,7 ανά κατοίκους και η θνησιμότητα σε 2,5 ανά κατοίκους, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΙούοομη Έχει παρατηρηθεί, ότι η θνησιμότητα από καρκίνο διαφοροποιείται ανά περιοχή στην Ελλάδα. Για τους πιο συχνούς τύπους καρκίνου παρατηρείται υψηλότερη συχνότητα στη Βόρεια Ελλάδα σε σχέση με τη Νότια Ελλάδα, γεγονός που επιβεβαιώνεται σε αρκετές μελέτες. Σελίδα 19

20 Η χώρα μας είναι μια από τις πρώτες χώρες, στις οποίες εφαρμόστηκε η εξέταση κατά Παπανικολάου (από το 1995). Σήμερα είναι γνωστό, ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μία νόσος που μπορεί να προληφθεί, αρκεί να διαγνωσθεί και να αντιμετωπισθεί έγκαιρα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδότησε, σε συνεργασία με το Ελληνικό κράτος και συγκεκριμένα με το αντικαρκινικό νοσοκομείο της Αθήνας «Άγιος Σάββας», προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου (Screening programs). Στην πραγματικότητα όμως, η εφαρμογή του συγκεκριμένου προληπτικού μέτρου έγκειται στη βούληση του εκάστοτε δήμου της χώρας. 2. Προληπτικά μέτρα κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας 2.1. Η εξέταση κατά Παπανικολάου Στον Έλληνα επιστήμονα, Γεώργιο Παπανικολάου, οφείλεται η ανακάλυψη της εξέτασης για τυχόν κυτταρικές αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας, γνωστή και ως τεστ - Παπ ή pap - test. Η συγκεκριμένη εξέταση είναι συνήθως ανώδυνη εξέταση ρουτίνας για όλες τις σεξουαλικά ενεργά γυναίκες, χρησιμεύοντας στην ανίχνευση κολπικών και τραχηλικών μολύνσεων και φυσικά τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Η εφαρμογή εμβολιασμού και τεστ Παπανικολάου μπορούν να μειώσουν τη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας κατά 94% Συχνότητα και σκοπός του τεστ-παπανικολάου Κάθε γυναίκα που είναι σεξουαλικά ενεργή, θα πρέπει να υποβάλλεται σε κλινική γυναικολογική εξέταση και τεστ-παπανικολάου τουλάχιστον μια φορά το χρόνο. Είναι απαραίτητο να πραγματοποιείται κάθε χρόνο για τις γυναίκες που βρίσκονται στη φάση της εμμηνόπαυσης και κάθε έξι μήνες σε εκείνες που βρίσκονται μετά την εμμηνόπαυση. Ο λόγος είναι ότι μετά την εμμηνόπαυση, οι παράγοντες άμυνας του οργανισμού ελαττώνονται. Είναι πλέον τεκμηριωμένο, ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας έχει σχέση με μεταδοτικού ιούς και σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα (Αγοραστός Θ., Μπόντης I., 2001). Η επανάληψη του τεστ-παπανικολάου, όταν ο ιατρός-γυναικολόγος κρίνει αναγκαίο, θεωρείται ικανοποιητική, δεδομένου ότι οι περισσότεροι τύποι του καρκίνου του τραχήλου αναπτύσσονται αργά. Με την ίδια συχνότητα συνιστάται να υποβάλλονται στο τεστ-παπανικολάου, οι γυναίκες που έχουν περισσότερους από έναν σεξουαλικούς συντρόφους, εκείνες που έχουν ιστορικό κάποιας σεξουαλικά μεταδιδόμενης νόσου, όπως κονδυλώματα ή προηγούμενα τεστ Παπανικολάου, τα οποία δεν ήταν φυσιολογικά. Το τεστ-παπανικολάου έχει σχετικά μικρό κόστος, θεωρώντας ότι καλύπτεται από τα περισσότερα ασφαλιστικά ταμεία, πληρώνοντας μόνο μία μικρού βαθμού συμμετοχή της τάξεως του 25% περίπου, ανάλογα με το ασφαλιστικό της ταμείο. Επιπλέον, η χρονική διάρκεια της εξέτασης είναι περίπου 15 λεπτά της ώρας. Η εξέταση αυτή αποσκοπεί στον εντοπισμό τυχόν αλλοιώσεων στα κύτταρα, από παθολογικής απόψεως και όχι σε αιτίες που οφείλονται σε ορμονικές διαταραχές, λόγω ηλικίας για παράδειγμα. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι το τεστ-παπανικολάου δεν ανιχνεύει αλλοιώσεις στις σάλπιγγες και τις ωοθήκες. Η χρησιμότητα της συγκεκριμένης εξέτασης έγκειται στη διάγνωση προκαρκινικών αλλοιώσεων και επομένως στην πρόληψη της νόσου. Σελίδα 20

21 Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις θεραπεύονται εύκολα σε αντίθεση με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που αντιμετωπίζονται πιο δύσκολα. Ακριβώς επειδή η έγκαιρη ανίχνευση και αντιμετώπιση των προκαρκινικών αλλοιώσεων, μπορεί να ελαττώσει σε μεγάλο βαθμό την επίπτωση και θνησιμότητα από το καρκίνο του τραχήλου, η Αμερικανική Food and Drug Administration (FDA) ενέκρινε τελευταία το HPV-DNA test, ως συμπληρωματικό του τεστ-παπανικολάου, για το μαζικό προληπτικό πληθυσμιακό έλεγχο όλων των γυναικών ηλικίας άνω των 30 ετών, καθώς επίσης και για τον περαιτέρω έλεγχο γυναικών με ύποπτα ευρήματα στο τεστ-παπανικολάου. Η ίαση πλησιάζει το 100%, όταν η νόσος διαγνωσθεί στα αρχικά στάδια. Η προφύλαξη από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας συνιστάται σε: Τακτικό γυναικολογικό έλεγχο Ετήσια εξέταση κατά Παπανικολάου 2.3 Αξιολόγηση του τεστ-παπανικολάου Το πιο διαδεδομένο σύστημα αξιολόγησης αποτελεσμάτων του τεστ-παπανικολάου είναι η κατηγοριοποίηση κατά Τα αποτελέσματα της εξέτασης ταξινομούνται σε 3 κατηγορίες: Αρνητικό για ενδοεπιθηλιακή βλάβη ή κακοήθεια Επιθηλιακές ανωμαλίες κυττάρων Άλλα κακοήθη νεοπλάσματα Διαθέσιμο στο: Η διαπίστωση τραχηλικής αλλοίωσης δεν σημαίνει απαραίτητα την ανάπτυξη του καρκίνου του τραχήλου, αλλά απλώς τη σταδιακή αύξηση της πιθανότητας - ανάλογα με τη βαρύτητα της αλλοίωσης - για την ανάπτυξη του καρκίνου.σε περίπτωση που το τεστ-παπανικολάου δείξει κακοήθεια ή προκαρκινικές αλλοιώσεις, θα χρειαστεί επανάληψη της εξέτασης σε 3 με 4 μήνες, έτσι ώστε να διαπιστωθεί το πρώτο αποτέλεσμα. Η κυτταρολογική εκτίμηση είναι το πρώτο στάδιο για την αξιολόγηση και αντιμετώπιση του προβλήματος. Το θετικό αποτέλεσμα της εξέτασης Παπανικολάου δηλώνει το πρόβλημα που τυχόν να υπάρχει. Η εξέταση κατά Παπανικολάου δεν προφυλάσσει 100% τη γυναίκα από τη νόσο (δηλαδή υπάρχουν «ψευδώς αρνητικά» τεστ-παπανικολάου). Σε περίπτωση που εμφανιστούν αλλοιώσεις στα κύτταρα, είναι απαραίτητη η επανάληψη του τεστ-παπ καθώς και η παρακολούθηση της γυναίκας κολποσκοπικά ή με βιοψία. Αρκετές φορές μάλιστα η βιοψία έχει θεραπευτικό χαρακτήρα Εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου στην Ελλάδα Η εξέταση Παπανικολάου αποτελεί την πιο παραδεκτή και επιτυχή μέθοδο προληπτικού ελέγχου κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Στη χώρα μας, δεν εφαρμόζεται ολοκληρωμένο πρόγραμμα πληθυσμιακού ελέγχου κατά του τραχηλικού καρκίνου, με αποτέλεσμα τα στοιχεία που υπάρχουν να είναι ελλιπή. Η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες που εφαρμόστηκε η εξέταση κατά Παπανικολάου. Παρόλα αυτά δεν γνωρίζουμε την αποτελεσματικότητα της, λόγω έλλειψης στοιχείων. Εκείνο που είναι γνωστό όμως, είναι το γεγονός ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών που είχαν καρκίνο του τραχήλου της Σελίδα I 21

22 μήτρας, δεν είχαν κάνει ποτέ την εξέταση κατά Παπανικολάου, γεγονός που αποδεικνύει την αποτυχία του οργανωτικού πλαισίου, με το οποίο εφαρμόζεται η πρόληψη στη χώρα μας. Στην ουσία, η πρόληψη έχει ευκαιριακό χαρακτήρα, δεδομένου ότι οι γυναίκες που εξετάζονται, προσέρχονται αυθόρμητα. Ο αριθμός των γυναικών που εξετάζονται ετησίως είναι αδύνατο να προσδιοριστεί με σαφήνεια, αφενός διότι οι πληροφορίες από το δημόσιο τομέα είναι ανεπαρκείς και αφετέρου ο ιδιωτικός τομέας δεν παρέχει τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε. Από αδρές εκτιμήσεις της ελληνικής κυτταρολογικής εταιρίας (1991), ο αριθμός των γυναικών που εισέρχονται στα νοσοκομεία του ΕΣΥ και τα ιατρεία του ΙΚΑ, δεν ξεπερνά τις περιπτώσεις ετησίως. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει μηχανογραφημένο σύστημα για την καταγραφή των εξεταζόμενων γυναικών, δεν είναι δυνατός ο έλεγχος των διπλοεγγραφών το ίδιο έτος Εμβόλια κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Είναι εμφανές, ότι ο σημαντικότερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος πρωτογενούς πρόληψης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, είναι η πρόληψη της μόλυνσης από τον HPV. Μια μελέτη, που έλαβε μεγάλη δημοσιότητα διεθνώς και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, έδειξε ότι τόσο το γυναικείο όσο και το ανδρικό προφυλακτικό προφυλάσσουν κατά ένα μέρος από την μετάδοση του HPV και κατά συνέπεια από τον καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Παρά το γεγονός ότι ο ιός HPV προσβάλει και τμήματα δέρματος της γεννητικής περιοχής, τα οποία δεν καλύπτονται από το προφυλακτικό και έτσι είναι δυνατόν να μολύνουν τον ερωτικό σύντροφο η χρήση του ανδρικού ή γυναικείου προφυλακτικού είναι δόκιμο να ενθαρρύνεται, δεδομένου ότι εκτός από την HPV μόλυνση συμβάλλει στην προστασία και από άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Άλλα μέτρα που ενδείκνυται για την πρωτογενή πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι η διακοπή του καπνίσματος και η σωστή διατροφή. Αντίθετα, η διακοπή λήψης από του στόματος αντισυλληπτικών ως μέτρου πρωτογενούς πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου και μόνο δεν φαίνεται να είναι απαραίτητη, αφού ο συσχετισμός αυτός οφείλεται περισσότερο στη μη χρήση προφυλακτικού και στην αυξημένη σεξουαλική δραστηριότητα - και δια αυτής στην μεγαλύτερη πιθανότητα μόλυνσης από τον ιό HPV - παρά σε αυτή κάθε αυτή την από του στόματος ορμονική αντισύλληψη. Την πλέον καθοριστική όμως δυνατότητα εφαρμογής της νέας νόσου, της σχετικής με την πρόληψη του «ιογενούς αιτιολογίας» καρκίνου του τραχήλου, στην καθ ημέρα πράξη, αποτελεί η ύπαρξη σήμερα ενός εμβολίου εναντίον του ιού HPV. Το εμβόλιο εναντίον του καρκίνου του τραχήλου, προωθείται από δύο φαρμακοβιομηχανίες. Το ένα από αυτά, είναι ένα τετραδύναμο εμβόλιο που προφυλάσσει από την μετάδοση των τύπων 6,11,16 και 18 του ιού HPV (Gardasil, MSD κυκλοφόρησε στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2007), ενώ το άλλο είναι διδύναμο εναντίον των τύπων 16 και 18 (Cervartx, GSK κυκλοφόρησε στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 2007) (Πανοσκάλτσης Θ., 2007). Οι τύποι 6 και 11 του ιού είναι υπεύθυνοι για το 90% περίπου των κονδυλωματωδών αλλοιώσεων και για το 30% περίπου των χαμηλού βαθμού δυσπλασιών του τραχήλου. Ο τύπος 16 είναι υπεύθυνος περίπου για το 50% ενώ μαζί με τον τύπο 18 για περίπου 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως. Το εμβόλιο χορηγείται ενδομυϊκώς σε τρεις δόσεις και προστατεύει για ένα χρονικό διάστημα 5 έως 10 ετών. Το εμβόλιο χορηγείται σε κορίτσια ηλικίας 9-23 ετών, κατά προτίμηση πριν την έναρξη της σεξουαλικής τους δραστηριότητας, ώστε να επιτευχθεί η μέγιστη προστασία και προκαλεί την παραγωγή αντισωμάτων εναντίων του ιού HPV (Πανοσκάλτσης Θ., 2007). Σελίδα 22

23 Συνεπώς ο εμβολιασμός σε άτομα που δεν έχουν ακόμα σεξουαλικές επαφές, τα προφυλάσσει από την λοίμωξη HPV και την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Παρόλα αυτά κάθε γυναίκα δεν θα πρέπει να επαναπαύεται. Το εμβόλιο ενδέχεται να προκαλέσει περισσότερους θανάτους, σε περίπτωση, που οι γυναίκες σταματήσουν να κάνουν το τεστ Παπανικολάου. Για την πρόληψη της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου, καμία γυναίκα δεν πρέπει να σταματήσει να υποβάλλεται σε τεστ-παπ, καθώς, ο εμβολιασμός προφυλάσσει όπως προαναφέρθηκε για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα (Αγοραστός Θ., Βαβίλης., Μπόντης I., 2006) Αποτελεσματικότητα εμβολίων Γεγονός παραμένει τελικά ότι τόσο προς το παρόν όσο και για το προσεχές χρονικό διάστημα, η εφαρμογή ενός προφυλακτικού εμβολίου εναντίον του ιού HPV δεν μπορεί να προστατεύσει πλήρως από την μόλυνση από ορισμένους ογκογόνους τύπους του ιού αυτού. Κατά συνέπεια, ο έλεγχος ασυμπτωματικών γυναικών υπό την έννοια του μαζικού πληθυσμιακού ελέγχου (Cervical Cancer Screening) θα πρέπει να συνεχίσει να υφίσταται Κόστος εμβολίων κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας Το κόστος του εμβολίου Gardasil, για γυναίκες, οι οποίες δεν ανήκουν σε κάποιο ασφαλιστικό ταμείο, κυμαίνεται περίπου στην τιμή των 555 ευρώ (185 ευρώ η κάθε δόση). Το εμβόλιο Cervarix κυμαίνεται περίπου στην τιμή 490,89 ευρώ (163,63 ευρώ η κάθε δόση). Ενώ για γυναίκες οι οποίες είναι ασφαλισμένες σε κάποιο ταμείο, το εμβόλιο χορηγείται δωρεάν Παρενέργειες εμβολίου Μετά την κυκλοφορία των δύο εμβολίων κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε Ευρώπη, ΗΠΑ, Αυστραλία και Καναδά έχουν χορηγηθεί πάνω από δόσεις και δεν έχουν αναφερθεί σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες που να έχουν σχέση με τα εμβόλια. Επίσημα όμως, δεν έχει παρουσιαστεί τίποτα που να συνδέει θανάτους γυναικών με τη λήψη των συγκεκριμένων εμβολίων. Παρόλα αυτά, το Υπουργείο Υγείας της Βρετανίας, ανακοίνωσε στις 28/09/2009, το θάνατο ενός δεκατετράχρονου κοριτσιού που είχε εμβολιαστεί με το «ΠβΓνβτίχ», στο πλαίσιο του εθνικού προγράμματος εμβολιασμού της Βρετανίας. Σύμφωνα με ανακοίνωση της εταφίας, που είναι υπεύθυνη για την κυκλοφορία του συγκεκριμένου εμβολίου, δέσμευσε τη συγκεκριμένη παρτίδα εμβολίου, μέχρι να συλλεχθούν όλα τα στοιχεία για την ακριβή αιτία του αναφερθέντος θανάτου. Όπως προέκυψε από σχετική έρευνα, η αιτία του θανάτου της δεκατετράχρονης οφείλεται σε ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, το οποίο δεν είχε αντιμετωπισθεί και δεν συνδέεται με τον εμβολιασμό της. Στην Αγγλία έως σήμερα, έχουν χορηγηθεί περισσότερες δόσεις «ΠεΓνηπχ», ενώ η μεγάλη πλειοψηφία των πιθανώς συσχετιζόμενων ανεπιθύμητων αντιδράσεων που έχουν αναφερθεί στις βρετανικές αρχές σε εμβολιασμένες γυναίκες με το συγκεκριμένο εμβόλιο, είτε ήταν γνωστές Σελίδα I 23

24 Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σττουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ανεπιθύμητες αντιδράσεις που αναφέρονται στο φύλλο οδηγιών του προϊόντος, είτε οφείλονταν στην ενέσιμη διαδικασία εμβολιασμού και όχι στο ίδιο το εμβόλιο. Στην Ελλάδα έως σήμερα, έχουν χορηγηθεί περίπου δόσεις «Cervarix» και έχουν εμβολιστεί περίπου κορίτσια, με ευνοϊκό προφίλ ανεκτικότητας και ασφάλειας. Παράλληλα στην Αμερική ανακοινώθηκε ότι το εμβόλιο «Gardasil», το οποίο προστέθηκε στο εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού της Αμερικής στις 29/06/2006, από το Σύστημα Αναφοράς Ανεπιθύμητων Ενεργειών Εμβολίων (Federal Vaccine Adverse Event Reporting System- VAERS), του αμερικάνικου Οργανισμού Φαρμάκων και Τροφίμων (Food and Drug Administration- FDA), δέχτηκε 385 αναφορές ανεπιθύμητων ενεργειών για το συγκεκριμένο εμβόλιο. Στο 66% των περιπτώσεων, δηλαδή σε 253 περιπτώσεις χρειάστηκε περαιτέρω διακομιδή σε ιατρείο ή νοσοκομείο. Σύμφωνα με τις αναφορές, 12 ασθενείς ηλικίας ετών νοσηλεύτηκαν σε νοσοκομείο για διάστημα έως και 5 ημερών. Μερικά από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν, κατά σειρά συχνότητας, ήταν: συγκοπή (55), ζάλη (41), πυρετός (41), εξάνθημα (33), παραισθησία και υπαισθησία {Η παραισθησία και η υπαισθησία είναι διαταραχές αισθητικότητας του δέρματος και σε ορισμένες περιπτώσεις αποτελούν συμπτώματα σοβαρών παθήσεων} (32), κνησμός (31), πονοκέφαλος (19), έμετος (16), μυαλγία (13), λεμφαδενοπάθεια (10), αρθραλγία (7), σύνδρομο Guillain - Barre (5). Οι παραπάνω πληροφορίες δημοσιεύθηκαν από το Εθνικό Κέντρο Πληροφόρησης για τους Εμβολιασμούς της Αμερικής (National Vaccine Information Center- NVIC), κατόπιν επεξεργασίας των αναφορών του Συστήματος Αναφοράς Ανεπιθύμητων Ενεργειών Εμβολίων (Federal Vaccine Adverse Event Reporting System -VAERS). Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι μόνο το 1-4% των ιατρών αναφέρουν ανεπιθύμητες ενέργειες Το πρόγραμμα ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ (ΓΙΑ ΜΙΑ ΛΥΣΙΤΕΛΗ ΣΤΡΑΤΙΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ HPV ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΤΗΣ ΜΗΤΡΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ) Η Α Μαιευτική και Γυναικολογική κλινική του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ανταποκρινόμενη στην επερχόμενη αλλαγή του πλαισίου εφαρμογής των μεθόδων πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και συμμετέχοντας σε ευρωπαϊκούς φορείς με αντίστοιχους στόχους, δηλαδή την πρόληψη του τραχηλικού καρκίνου στις ευρωπαϊκές χώρες, με δεδομένη τη μέχρι σήμερα πτωχή επιδημιολογική, εργαστηριακή και κλινική μελέτη του ελληνικού γυναικείου πληθυσμού σε σχετικά θέματα και θέλοντας να προετοιμάσει το κοινό, τους επιστήμονες και τους Φορείς Υγείας της χώρας μας για τις επερχόμενες εξαίρετες προοπτικές, πήρε την πρωτοβουλία και ξεκίνησε ένα πρόγραμμα με κωδικό όνομα «ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ». Στόχοι του προγράμματος είναι: Η ευρεία και πλήρης ενημέρωση του κοινού πάνω στα θέματα HPV, καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, εμβόλια, με έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό, ομιλίες, συνεντεύξεις στα MME, επιστημονικές συναντήσεις, συνέδρια κλπ. Η καταγραφή της υπάρχουσας σήμερα κατάστασης στον ελληνικό γυναικείο πληθυσμό (αρχικά σε εντοπισμένη και αργότερα σε πανελλήνια κλίμακα), όσο αναφορά τη συχνότητα μόλυνσης των διάφορων ηλικιακών ομάδων των Ελληνίδων από τον HPV, την καταγραφή των σχετικών επιδημιολογικών δεδομένων, Σελίδα I 24

25 την ανίχνευση των διαφόρων υποτύπων του ιού που ανευρίσκονται στον ελληνικό πληθυσμό, την καταγραφή της συχνότητας των προκαρκινικών και καρκινικών καταστάσεων στον τράχηλο της μήτρας, τον έλεγχο της ετοιμότητας του γυναικείου ελληνικού πληθυσμού να δεχθεί την προοπτική εφαρμογής του εμβολίου. Το πρόγραμμα «ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ» θα εφαρμόζεται διαδοχικά στην Ελλάδα, αποσκοπώντας να ενημερώσει αλλά και να ελέγξει αντιπροσωπευτικούς πληθυσμούς γυναικών, όπως αυτών ενός μικρού χωριού, μιας επαρχιακής πόλης και μιας μεγαλούπολης. Η πιλοτική εφαρμογή του έχει αρχίσει ήδη από τον Οκτώβριο του 2005, και στο πρώτο στάδιο αφορά στον πληθυσμό του χωριού Άγιος Δημήτριος Πιερίας, της επαρχιακής πόλης Δράμας και Θεσσαλονίκης. Μέχρι στιγμής, έχει καλύψει σχεδόν όλη τη Βόρεια Ελλάδα, καθώς και μέρος της υπόλοιπης χώρας, συνεχίζει δε να εξελίσσεται σε διάφορες περιοχές της επικράτειας. Το βασικό ερευνητικό εργαλείο είναι το ερωτηματολόγιο του «Προγράμματος Λυσιστράτη». Αυτό αποτελείται από 65 ερωτήσεις σε ενότητες με : (α) δημογραφικό περιεχόμενο, (β) ατομικό αναμνηστικό, (γ) γνώση για τη φυσική ιστορία και τις σύγχρονες μεθόδους πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, (δ) γνώση για την HPV λοίμωξη και τη σημασία της στην εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και (ε) την αποδοχή του HPV εμβολιασμού. Η διεξαγωγή του προγράμματος αυτού βρίσκεται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, της Πρυτάνειας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στηρίζεται και από άλλους φορείς, τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης, Νομαρχία Δράμας, δημαρχεία Δράμας, Διοίκηση του Νοσοκομείου Δράμας, Νομαρχία Κατερίνης, δημαρχεία Πέτρας Ολύμπου, Ίδρυμα Παπαγεωργίου, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας στην εργασία. Στο πλαίσιο της εβδομάδας πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, Ιανουάριου, και για ένα μήνα, διεξάγεται καμπάνια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του πληθυσμού που περιλαμβάνει τη διάθεση ενημερωτικών φυλλαδίων σε δήμους και νοσοκομεία καθώς και σε σημεία ιδιωτικών φορέων, μια ημερίδα στη Θεσσαλονίκη στις 24 Ιανουάριου καθώς και την προβολή ενημερωτικού σποτ στην τηλεόραση. Η καμπάνια ενημέρωσης τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, έχει την υποστήριξη γνωστών φαρμακευτικών εταιριών καθώς και του διαδημοτικού δικτύου υγείας.» 3. Παράγοντες και μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία 3.1. Παράγοντες που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά σε θέματα υγείας Σήμερα, πρώτος στόχος της ψυχολογίας, που ασχολείται με θέματα υγείας, θεωρείται η προαγωγή και διατήρηση της υγείας καθώς και η ανάπτυξη των συνηθειών και συμπεριφορών που την προστατεύουν. Ένας δεύτερος στόχος της ψυχολογίας που εξειδικεύεται σε θέματα υγείας, είναι η πρόληψη και η ολοκληρωτική θεραπεία των ασθενειών. Οι ψυχολόγοι προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα που αποσκοπούν στην αποτελεσματική προσαρμογή των ασθενών στις συνθήκες που επιβάλλει η πάθηση τους. Ο τρίτος στόχος, επικεντρώνεται στις αιτίες των ασθενειών και στη διάγνωση τους. Η προάσπιση και η προαγωγή της υγείας προϋποθέτουν την ενεργό συμμετοχή του ατόμου και την υπευθυνότητα του απέναντι στον εαυτό του και στο κοινωνικό σύνολο. Παρότι, η υγειονομική διαφώτιση και ενημέρωση αποτελούν αναγκαίες συνθήκες για την εκδήλωση μιας υγιεινής συμπεριφοράς, δεν είναι πάντα επαρκείς. Σε μεγάλο βαθμό, η στάση και συμπεριφορά του ατόμου επηρεάζονται από το οικογενειακό, φιλικό και ευρύτερο περιβάλλον του. Σελίδα 25

26 Απαιτείται μερικές φορές η τροποποίηση μιας συμπεριφοράς και η διαμόρφωση νέων στάσεων. Η αλλαγή αυτή προϋποθέτει την κατανόηση του ρόλου που παίζουν ψυχολογική, κοινωνική και πολιτισμικοί παράγοντες και της επίδρασης που ασκούν πάνω στη συμπεριφορά. Ένα μεγάλο φάσμα παραγόντων επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά σε θέματα υγείας, είτε βελτιώνοντας είτε χειροτερεύοντάς την. Πως αξιολογούμε τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων που έχουν εμφανιστεί; Ποιες σκέψεις μας εμποδίζουν να αναληφθούμε την ορθή εκτίμηση του κινδύνου; Πότε αντιλαμβανόμαστε ότι η υγεία μας έχει κλονιστεί; Κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται διαφορετικά τα παραπάνω ερωτήματα. Παρακάτω αναφέρονται κάποιοι από τους παράγοντες αυτούς: Περιβάλλον-Ερεθίσματα : Όταν το περιβάλλον περικλείει πολλές πληροφορίες, τότε οι πιθανότητες παρατήρησης ενός εσωτερικού αισθήματος μειώνονται. Η ερμηνεία των συμπτωμάτων και αντιμετώπιση τους επηρεάζεται από τις εμπειρίες του ατόμου. Το μικρό παιδί διδάσκεται από τους γονείς ποια συμπτώματα είναι σημαντικά και ποια όχι. Επιπλέον, η αναφορά συμπτωμάτων μπορεί να χρησιμεύσει ως μέσω επικοινωνίας. Η προάσπιση και η προαγωγή της υγείας προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή του ατόμου και την υπευθυνότητα του απέναντι στον εαυτό του και το κοινωνικό σύνολο. Παρότι η ενημέρωση αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την εκδήλωση μιας υγιής συμπεριφοράς, δεν είναι πάντα επαρκής. Σε μεγάλο βαθμό, η στάση και η συμπεριφορά του ατόμου επηρεάζονται από το οικογενειακό και το ευρύτερο περιβάλλον του. Απαιτείται πολλές φορές η διαμόρφωση νέων στάσεων. Η αλλαγή αυτή προϋποθέτει την κατανόηση του ρόλου που παίζουν οι ψυχολογικοί, κοινωνικοί και πολιτισμικοί παράγοντες και της επίδρασης που ασκούν στη συμπεριφορά. Γνωστικέε αναπαραστάσεις ασθένειας : Κάθε άτομο αναπτύσσει ορισμένες ιδέες, γνώμες και απόψεις γύρω από τις διάφορες ασθένειες, βασιζόμενο σε όσα ακούει, από διάχυτες πληροφορίες που κυκλοφορούν μεταξύ των ανθρώπων, σε όσα διαβάζει σχετικά με τις ασθένειες αλλά και σε όσα βιώνει άμεσα και προσωπικά κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τις πληροφορίες αυτές τις χρησιμοποιεί για να κατασκευάσει «γνωστικές αναπαραστάσεις» (cognitive representations) ή για να δημιουργήσει «μοντέλα κοινής λογικής», «κοινού νου» (common sense) σχετικά με τις διάφορες ασθένειες. Αυτά τα μοντέλα επηρεάζουν τη συμπεριφορά σε θέματα υγείας. Οι συνιστώσες που τα καθορίζουν είναι : (α) η ταυτότητα της ασθένειας, η οποία συνιστάται στην ονομασία της και στα συμπτώματά της, (β) τα αίτια και η υποκείμενη παθογένεια της ασθένειας, (γ) οι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της ασθένειας, (δ) η εξέλιξη της ασθένειας που περιλαμβάνει τις αντιλήψεις σχετικά με την πορεία και τη διάρκεια της, (ε) την οξεία ή χρόνια φύση της ασθένειας και την πρόγνωση της και τέλος (στ) η ίαση, που περιλαμβάνει τις ενέργειες του ατόμου για το ποια θεραπεία θα ακολουθήσει επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά σε σχέση με τη νόσο, σύμφωνα με τους Lau και Hartman (1983). Ο Leventhal και οι συνεργάτες του (1984), έχουν επισημάνει ότι η άποψη που σχηματίζουν οι άνθρωποι για ασθένειες όπως η υπέρταση και ο καρκίνος παίζει σημαντικό ρόλο στη συμπεριφορά τους όσον αφορά στη θεραπεία που θα ακολουθήσουν, τις παρενέργειες της και στην αντιμετώπιση της ίδιας της ασθένειας. Σελίδα I 26

27 Συμβολικό περιεχόμενο ασθένεια: η λέξη «καρκίνος» έχει για πολλούς ανθρώπους ιδιαίτερη συμβολική και μεταφορική σημασία, σε βαθμό που μερικοί φοβούνται να την προφέρουν. Στην κοινή αντίληψη, η διάγνωση της ισοδυναμεί με θανατική καταδίκη, ακρωτηριασμό και αναπηρία. Δηλώνει μια μυστηριώδη, ανίατη μακροχρόνια, οδυνηρή ασθένεια που διαβρώνει τον οργανισμό, τον φθείρει αργά (Δανάη Παπαδάτου, Φώτης Αναγνωστόπουλος, 1997). Τα παράγωγα της λέξης φέρουν και αυτά μεταφορική σημασία. Η λέξη «καρκίνωμα» που χρησιμοποιείται στην καθημερινή ομιλία, παραπέμπει σε «μια σχεδόν μόνιμη συμφορά από την οποία κανείς δεν μπορεί να απαλλαγεί». Αντίληψη σοβαρότηταο και επιπτώσεων ασθένειας: η αντίληψη της σοβαρότητας και των επιπτώσεων μιας ασθένειας υφίστανται διαστρεβλώσεις. Μια από τις διεργασίες επιλογής πληροφοριών κατά τη διαδικασία εξαγωγής συμπερασμάτων είναι η διαθεσιμότητα. Τα οικεία και γνώριμα συμβάντα τείνουν να έρχονται στο μυαλό μας πιο εύκολα. Εμπόδια από υγειονομικό σύστημα: το υγειονομικό σύστημα είναι προσανατολισμένο στη διάγνωση, θεραπεία και ίαση των ασθενειών. Προληπτικέε ενέργειεα οι συμπεριφορές που προστατεύουν την υγεία τροποποιούνται καθώς μεταβάλλεται η κατάσταση της υγείας του ατόμου. Εάν το άτομο είναι ή πιστεύει ότι είναι υγιές, τότε ορισμένες ενέργειες του μπορεί να αποβλέπουν στην πρόληψη μιας ασθένειας, στον εντοπισμό της σε πρώιμο ή ασυμπτωματικό στάδιο ή στην περαιτέρω βελτίωσης της παρούσας καλής κατάστασης της υγείας του. Αυτές οι συμπεριφορές (health behaviors) περιλαμβάνουν τον εμβολιασμό, τον περιορισμό μετακίνησης σε ώρες αιχμής όταν η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι αυξημένη κλπ. Επιπλέον τα αποτελέσματα των προληπτικών ενεργειών δεν είναι ορατά και άμεσα, αλλά πιθανά, αναμενόμενα και μελλοντικά. Με την προληπτική συμπεριφορά δεν εξαφανίζονται τα συμπτώματα, ούτε απαλλάσσεται το άτομο από κάποια ανησυχητικά ενοχλήματα. Επίσης, η σοβαρότητα της νόσου (δηλαδή πόσο μεταδοτική είναι, πόσο δύσκολο να θεραπευτεί, ποια μπορεί να είναι η διάρκεια της και σε ποιο βαθμό απαιτεί ιατρική παρακολούθηση), η προσωπική ευθύνη του πάσχοντος στην πρόκληση της ασθένειας και της θεραπείας της, η ικανότητα ελέγχου της κατάστασης από το ίδιο το άτομο ή κάποιον ειδικό, η δυνατότητα επηρεασμού της πορείας της ασθένειας (εξαρτάται από την απρόβλεπτη εξέλιξη των συμπτωμάτων) αποτελούν σημαντικούς παράγοντες της ανθρώπινης συμπεριφοράς (Δανάη Παπαδάτου, Φώτης Αναγνωστόπουλος, 1997) Μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία Το θεωρητικό πλαίσιο του μοντέλου πεποιθήσεων για την υγεία Η εκτίμηση ότι οι γνωστικοί παράγοντες αποτελούν τις ουσιαστικές αιτίες για την εκδήλωση μιας συμπεριφοράς - αφού μεσολαβούν ανάμεσα σε παράγοντες, όπως η κοινωνική τάξη και συμπεριφορά - και ταυτόχρονα μπορούν με την εκπαίδευση να τροποποιηθούν, έστρεψε το ενδιαφέρον των ψυχολόγων υγείας στην ανάπτυξη θεωρητικών - ερμηνευτικών μοντέλων της συμπεριφοράς (κοινωνικό- γνωστικά μοντέλα). Καθένα από τα μοντέλα αυτά στοχεύει στον προσδιορισμό των σημαντικότερων γνωστικών παραγόντων που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά σε θέματα υγείας και βοηθούν στη βαθύτερη κατανόηση και πρόβλεψη αυτής της συμπεριφοράς. Τα γνωστικά μοντέλα περιγράφουν τη συμπεριφορά ως αποτέλεσμα μιας λογικής επεξεργασίας πληροφοριών και δίνουν έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες του ατόμου και όχι στο κοινωνικό πλαίσιο αυτών των γνωστικών λειτουργιών. Σελίδα 27

28 Η γνώση που μας προσφέρουν μπορεί να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να αναπτυχθούν κατάλληλες τεχνικές μεταβολής των γνωστικών παραγόντων με τελικό στόχο την αλλαγή της συμπεριφοράς προς μια επιθυμητή κατεύθυνση. Οι απαρχές δημιουργίας του μοντέλου πεποιθήσεων για την υγεία ανάγονται στη δεκαετία του 1950, όταν κοινωνικοί ψυχολόγοι και ερευνητές από την Αμερικάνικη Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας, προσπαθούσαν να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι δεν υιοθετούσαν πρακτικές πρόληψης και δεν πραγματοποιούσαν τακτικούς ελέγχους, έτσι ώστε να προλάβουν την εκδήλωση ασθενειών (Κουλιεράκης Γ., 2009). Έτσι, η δημιουργία ενός μοντέλου ψυχολογικής υφής προέκυψε από την ανάγκη ερευνητών να κατασκευάσουν πληθυσμούς - στόχους, για να εφαρμόσουν σε αυτούς προγράμματα αγωγής της υγείας. Πως δικαιολογείται όμως αυτή η στροφή των ερευνητών προς τα ψυχολογικά χαρακτηρίστηκα των ατόμων; ο Rosenstock (1974) διαπιστώνει ότι οι διάφορες δημογραφικές μεταβλητές, όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, το φύλο, η εθνικότητα, η ηλικία, ασκούσαν κάποια επίδραση στην υιοθέτηση μέτρων πρόληψης αλλά δεν ήταν εύκολο να τροποποιηθούν μέσω της αγωγής υγείας. Από την άλλη πλευρά, οι πεποιθήσεις του ατόμου προσφέρονταν ως μια πολύ καλή ενδιάμεση μεταβλητή ανάμεσα στα δημογραφικά χαρακτηριστικά και στη συμπεριφορά. Οι Sheeran και Abraham (1996) γράφουν: οι πεποιθήσεις είναι σταθερά ατομικά χαρακτηριστικά, τα οποία διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και αποκτώνται μέσω της πρώιμης κοινωνικοποίησης. Ομως δεν είναι αυστηρά καθορισμένες και μπορούν να διαφοροποιούνται και ανάμεσα σε άτομα της ίδιας κοινωνικής ομάδας. Στην πραγματικότητα όμως, συνιστούν μια αρχέτυπη κοινωνική γνωστική κατασκευή. Οι αρχικές έρευνες σχετικά με τη χρήση μοντέλου πεποιθήσεων για την υγεία αφορούσαν κυρίως συμπεριφορές πρόληψης για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού και του τραχήλου της μήτρας, του AIDS, της παχυσαρκίας, του καπνίσματος, του καρκίνου του παχέος εντέρου κλπ. Αργότερα, επεκτάθηκαν στον προσδιορισμό των παραγόντων που σχετίζονταν με τη χρήση των υπηρεσιών υγείας και την υπακοή στις ιατρικές οδηγίες. Η πρώτη έρευνα, βασιζόμενη στο μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία, αποδίδεται στον Hochbaum (1958), ο οποίος μελέτησε ποιοι άνθρωποι έκαναν ακτινογραφίες για την ανίχνευση της φυματίωσης (Καραχάλιου Μ., 2008). Ακολούθησαν και άλλες έρευνες τις επόμενες δεκαετίες και το 1977, το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία, εδραιώθηκε επίσημα με τη δημοσίευση μιας δήλωσης της υποεπιτροπής Carnegie Grant για την τροποποίηση της συμπεριφοράς των ασθενών με στόχο τη διατήρηση της υγείας και τον έλεγχο των ασθενειών. Σε αυτήν υιοθετούνταν κάποιες εναλλακτικές προσεγγίσεις για την κατανόηση των κοινωνικό - ψυχολογικών παραμέτρων της υγείας και της ασθένειας, μεταξύ αυτών και το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία. Από τότε, το μοντέλο αυτό έχει χρησιμοποιηθεί περισσότερο από όλα το κοινωνικό - γνωστικά μοντέλα σε μια σειρά συμπεριφορών με στόχο την υγεία και σε διαφορετικούς πληθυσμούς - στόχους. Το συγκεκριμένο μοντέλο βασίζεται σε δύο άξονες των αναπαραστάσεων του ατόμου για την υγεία και τη συμπεριφορά, με στόχο την υγεία. Σύμφωνα με τον Αναγνωστόπουλο (1997 α), βάσει του μοντέλου αυτού, όταν ένα άτομο καλείται να τροποποιήσει τη στάση ή τη συμπεριφορά του σε θέματα υγείας, δεν αρκεί να διαθέτει πληροφορίες σχετικά με την απειλή της υγείας του. Θα πρέπει να είναι «έτοιμο», προκειμένου να πάρει ορισμένα προληπτικά μέτρα (Χατζηιωάννου Ε., 2007).

29 Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σηοοδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Η ετοιμότητα στη λήψη προληπτικών μέτρων σε θέματα υγείας καθορίζεται από: Την υποκειμενική αντίληψη που έχει το άτομο σχετικά με την πιθανότητα προσβολής του από την ασθένεια και την επιδεκτικότητα του σε αυτήν: Όσο πιο τρωτό θεωρεί τον εαυτό του απέναντι στην ασθένεια, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να πάρει κάποια προληπτικά μέτρα. Την αντίληψη που έχει το άτομο για τη σοβαρότητα της ασθένειας και των συνεπειών της: η αίσθηση της σοβαρότητας περιλαμβάνει αξιολογήσεις του ατόμου για τις οργανικές συνέπειες μιας ασθένειας (π.χ. θάνατο, ανικανότητα, πόνο) αλλά και τις κοινωνικές συνέπειες της (π.χ. επίδραση στην εργασία, στην οικογενειακή ζωή, στις κοινωνικές σχέσεις). Όσο πιο σοβαρές πιστεύει ότι θα είναι οι συνέπειες του προβλήματος υγείας σε οργανικό και κοινωνικό επίπεδο, τόσο πιο πιθανό είναι να λάβει κάποια προληπτικά μέτρα. Οι δύο αυτοί παράγοντες συνιστούν την υποκειμενική αντίληψη για την απειλή από τη νόσο και κινητοποιούν το άτομο σε δράση. Επιπλέον, τρεις άλλοι παράγοντες εμπλέκονται στη διαμόρφωση της υποκειμενικής αντίληψης για την απειλή και μπορεί να επηρεάσουν έμμεσα την εμφάνιση της προληπτικής συμπεριφοράς. Αυτοί οι τροποποιητικοί παράγοντες αφορούν τις δημογραφικές μεταβλητές του ατόμου (ηλικία, φύλο, εθνικότητα, φυλή), τις κοινωνικό - ψυχολογικές μεταβλητές (κοινωνική τάξη, πιέσεις από τον κοινωνικό περίγυρο, χαρακτηριστικά της προσωπικότητας), καθώς και τις δομικές μεταβλητές (γνώσεις γύρω από ένα πρόβλημα υγείας, ιστορικό και προηγούμενη εμπειρία σχετική με αυτό). Δεδομένη της υποκειμενικής αντίληψης για την απειλή υγείας, οι συμπεριφορές που θα εμφανίσει το άτομο γύρω από τα θέματα υγείας, θα εξαρτηθούν από τη στάθμιση των υπέρ και των κατά της λήψης των προληπτικών μέτρων. Τα άτομα που συνειδητοποιούν ότι απειλούνται από μια συγκεκριμένη ασθένεια και πιστεύουν ότι τα οφέλη που θα προκόψουν από την υιοθέτηση μιας προστατευτικής συμπεριφοράς, υπερτερούν των εμποδίων που ενδεχόμενα θα συναντήσουν κατά την εκδήλωση της, είναι πιθανότερο να λάβουν προληπτικά μέτρα και να εμφανίσουν την επιθυμητή συμπεριφορά. Τα στοιχεία της τρωτότητας και της σοβαρότητας ωθούν το άτομο να δράσει και η συνεκτίμηση οφελών και εμποδίων από τη συμπεριφορά, το βοηθάει να επιλέξει ένα συγκεκριμένο τρόπο δράσης. Όμως, παρόλο που το απειλούμενο άτομο ενεργοποιείται, δε θα υπάρξει αντίδραση, αν δεν υπάρχουν ερεθίσματα που θα το παρακινήσουν σε δράση. Τα «ερεθίσματα που παρακινούν σε δράση» μπορεί να είναι εσωτερικά, όπως για παράδειγμα ένα σύμπτωμα (πόνος ή ερεθισμός) που δίνει την αίσθηση ότι σχετίζεται με συγκεκριμένη νόσο ή εξωτερικά, όπως μηνύματα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, συμβουλές από το γιατρό ή κάποιο φυλλάδιο στην αίθουσα αναμονής ενός ιατρείου. Η πληροφόρηση σχετικά με την υγεία έχει σκοπό να αυξήσει τη γνώση. Η εμφάνιση της νόσου σε κάποιο φιλικό ή συγγενικό πρόσωπο μπορεί να αποτελέσει επίσης ένα εξωτερικό ερέθισμα παρακίνησης. Το κίνητρο για την υγεία προστέθηκε ως μια ακόμα διάσταση του μοντέλου και αναφέρεται στην «ετοιμότητα του ατόμου να ενδιαφέρεται για ζητήματα υγείας». Επίσης, οι Rosenstock, Strecher και Becker (1988) πρότειναη να διερευνηθεί το περιεχόμενο της μεταβλητής «εμπόδια» στην υιοθέτηση μιας προληπτικής συμπεριφοράς και να συμπεριληφθεί σε αυτή η έννοια της «αυτοαποτελεσματικότητας», η οποία αναφέρεται στην πεποίθηση ότι το άτομο μπορεί να υιοθετήσει τη συμπεριφορά που θα οδηγήσει σε ένα επιθυμητό αποτέλεσμα (Κουλιεράκης Γ., 2009). Σελίδα 29

30 Την έννοια της «αυτοαποτελεσματικότητας», εισήγαγε ο Bandura (1977), στα πλαίσια της κοινωνικό - γνωστικής θεωρίας του κει έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να προβλέψει σε σημαντικό βαθμό την προληπτική συμπεριφορά των ατόμων. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η διευρυμένη - αναθεωρημένη μορφή του μοντέλου, περιλαμβάνει επτά παραμέτρους - μεταβλητές (τρωτότητα από την νόσο, σοβαρότητα της νόσου, οφέλη καθώς και εμπόδια ή κόστος από την υιοθέτηση μιας προληπτικής συμπεριφοράς, αυτοαποτελεσματικότητα, ενδείξεις για δράση και τέλος κίνητρα για την υγεία) που σχετίζονται με τις πεποιθήσεις του ατόμου και καθορίζουν την προληπτική συμπεριφορά του. Σύμφωνα λοιπόν με το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία, η υιοθέτηση μια συμπεριφοράς με στόχο την υγεία εξαρτάται από την ταυτόχρονη ύπαρξη τριών παραγόντων : 1. Την επαρκή κινητοποίηση, που θα αναδείξει ως κυρίαρχο ένα ζήτημα υγείας 2. Την πεποίθηση ότι κάποιος είναι τρωτός σε μια ασθένεια ή στις συνέπειές της 3. Την πεποίθηση ότι ακολουθώντας μια συγκεκριμένη συμπεριφορά με στόχο την υγεία, θα υπάρξουν οφέλη (μείωση της απειλής, εξάλειψη της ασθένειας). Όσοι αξιολογούν ένα συγκεκριμένο ζήτημα υγείας ως σοβαρό, πιστεύουν ότι είναι ευάλωτοι σε αυτό και, επιπλέον, πιστεύουν ότι τα οφέλη που θα προκόψουν από την υιοθέτηση μιας συμπεριφοράς πρόληψης θα είναι περισσότερα από τα εμπόδια, έχουν περισσότερες πιθανότητες να την υιοθετήσουν (Κουλιεράκης Γ., 2009).» Σελίδα 30

31 Σγήαα : Το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία. Πηνή: Αναννωστόπουλοο Φ. (1997:33) Σελίδα I 31

32 Κριτική θεώρηση του μοντέλου πεποιθήσεων για την υγεία Το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία προσφέρει πάνω από τριάντα χρόνια ένα χρήσιμο θεωρητικό πλαίσιο διερεύνησης των γνωστικών παραγόντων που καθορίζουν τη συμπεριφορά. Παρ όλα αυτά η μακρόχρονη έρευνα με βάση το συγκεκριμένο μοντέλο έχει καταδείξει αρκετούς περιορισμούς που αφορούν τόσο την ίδια την κατασκευή του, όσο και τη λειτουργικότητα και ικανότητα του να προβλέψει ορισμένες συμπεριφορές. Η κριτική αυτή έχει διατυπωθεί στο μοντέλο περιλαμβάνει τα παρακάτω σημεία : Το μοντέλο θεωρεί ότι η συμπεριφορά του ατόμου είναι αποτέλεσμα μιας ορθολογικής διαδικασίας κατά την οποία σταθμίζονται τα υπέρ και τα κατά. Παραβλέπει όμως την ύπαρξη και άλλων παραγόντων, πέρα από τις γνωστικές διεργασίες που κάνει το άτομο, οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν την υιοθέτηση συμπεριφορών με στόχο την υγεία. Σαν τέτοια αναφέρονται η συνήθεια (όπως για παράδειγμα στο κάπνισμα ή το βούρτσισμα των δοντιών) η οποία μπορεί να προηγείται της ορθολογικής διεργασίας λήψης της απόφασης. Επίσης μπορεί να υπάρχουν εξωτερικοί παράγοντες (π.χ. αντικειμενικές δυσκολίες πρόσβασης) που να εμποδίζουν της υιοθέτηση μιας προληπτικής συμπεριφοράς με στόχο την προστασία και προαγωγή της υγείας. Το μοντέλο δίνει έμφαση στο άτομο, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του το ρόλο που διαδραματίζει το κοινωνικό (κοινωνικοί κανόνες, ομοταγής επιρροή) και οικονομικό περιβάλλον στη συμπεριφορά υγείας. Το μοντέλο από την ίδια την κατασκευή του δίνει την εντύπωση ότι αποτελείται από μια σειρά ξεχωριστές και ανεξάρτητες μεταξύ τους μεταβλητές που απλώς παρατίθενται η μια δίπλα στην άλλη. Η κριτική αυτή θεμελιώνεται στην επισήμανση ότι δεν προσδιορίζεται με σαφήνεια η λειτουργικότητα των ουσιαστικών στοιχείων με τρόπο, ώστε να συνδυάζεται η «τρωτότητα» και η «σοβαρότητα» με την «απειλή» και τη «δράση». Κατά τον ίδιο τρόπο, ενώ διατυπώνεται ότι τα «οφέλη» συνεκτιμώνται με τα «εμπόδια», δεν έχει αναπτυχθεί κανένας τύπος για μια συνολική αξιολόγηση της συμπεριφοράς. Ο Schwarzer (1992) έκανε κριτική στο μοντέλο για τη στατική του προσέγγιση στις πεποιθήσεις για την υγεία και υποδεικνύει ότι στα πλαίσια του οι πεποιθήσεις αυτές περιγράφονται ως ταυτόχρονα συμβάντα, χωρίς περιθώρια αλλαγής, ανάπτυξης ή προόδου. Από αυτό το μοντέλο απουσιάζει επίσης ο ρόλος που διαδραματίζουν οι συναισθηματικοί - ψυχολογικοί παράγοντες, όπως για παράδειγμα ο φόβος και η άρνηση στην υιοθέτηση μιας προληπτικής συμπεριφοράς. Παρά το ότι υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις στη βιβλιογραφία, όσον αφορά το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία, είναι δυνατόν να συμπεράνουμε ότι οι μεταβλητές του μπορούν να προβλέψουν τις συμπεριφορές σε θέματα προστασίας της υγείας (κάπνισμα, αλκοόλ, άσκηση, διατροφή, AIDS) ή προσυπτωματικού ελέγχου (υπέρταση, καρκίνος του μαστού και του τραχήλου της μήτρας) (Κουλιεράκης Γ 2009). Σελίδα 32

33 Σελίδα 33

34 1. Έρευνα 1.1. Σκοπός της έρευνας - στόχοι Ο σκοπός αυτής της έρευνας έχει ήδη αναφερθεί στην εισαγωγή της εργασίας: Η μελέτη των στάσεων και αντιλήψεων των σπουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας και της συμπεριφοράς τους απέναντι στον τραχηλικό καρκίνο και στη δυνατότητα πρόληψής του μέσω του τεστ Παπανικολάου. Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, τέθηκαν ορισμένοι στόχοι. Οι στόχοι αυτοί είναι οι εξής: 1. Η διερεύνηση των γνώσεων των σπουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας για τους αιτιολογικούς παράγοντες του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, για τον τρόπο μετάδοσης του και την αποτελεσματικότητα του τεστ Παπανικολάου. 2. Η συσχέτιση των παραπάνω παραγόντων ώστε να γίνει δυνατή η τροποποίηση της γυναικείας συμπεριφοράς και η υιοθέτηση του προληπτικού ελέγχου από όσο το δυνατόν περισσότερες γυναίκες Μεθοδολογία έρευνας Η έρευνα διεξήχθη τον μήνα Ιούνιο 2010 κατά την εξεταστική περίοδο. Βασίστηκε σε πληθυσμό 153 σπουδαστριών του τρέχοντος τέταρτου εξαμήνου με τα εξής χαρακτηριστικά: Ηλικία από 18 έως 34 ετών και άνω, χωρισμένες ηλικιακά σε ομάδες ανά τετραετία και ανά τμήμα σχολής. Με τη βοήθεια των γραμματειών του κάθε τμήματος, ενημερωθήκαμε για τον ακριβή αριθμό των ενεργών σπουδαστριών. Στη Σγολιί Αιοίκιισικ και QiKOVouíac. φοιτούν 108 κοπέλες, συγκεκριμένα στο τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας - Πρόνοιας (ΔΜΥΠ) είναι εγγεγραμμένες 47, στο τμήμα Χρηματοοικονομικής και Ελεγκτικής (ΧΡΗΜ.Ε.) φοιτούν 41, στο τμήμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Τ.Α) είναι 20. Στη Σγολιί Τεγνολογίαα Γεωπονίαν φοιτούν συνολικά 45 κοπέλες. Στο τμήμα Φυτικής Παραγωγής (Φ.Π) σπουδάζουν 16, στο τμήμα Βιολογικών Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας (Βιο.ΘΕ.Κ.Α.) 19 και τέλος στο τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων (ΤΕ.ΤΡΟ) 10 σπουδάστριες. Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν δόθηκαν ερωτηματολόγια στο τμήμα Λογοθεραπείας καθώς οι σπουδάστριες του ανήκουν σε μικρότερο εξάμηνο. Η προσέγγιση του πληθυσμού έγινε με τον εξής τρόπο: με επιτόπου επίσκεψη στο ΑΤΕΙ Καλαμάτας. Μοιράστηκαν συνολικά 120 ερωτηματολόγια καθώς δεν βρέθηκε ο συνολικός αριθμός (153) σπουδαστριών και συγκεντρώθηκαν 103 (ΔΜΥΠ=35, ΧΡΗΜ.Ε.=32, ΤΑ=12, ΦΠ=8, Βιο.ΘΕ.ΚΑ=10, ΤΕΤΡΟ=6). Από τα 103 ερωτηματολόγια που συγκεντρώθηκαν αποκλείσαμε τα 20 διότι δεν ήταν πλήρως συμπληρωμένα. Σελίδα I 34

35 Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε Πριν δοθούν τα ερωτηματολόγια, ενημερώθηκαν προσωπικά η κάθε μία σπουδάστρια για το σκοπό της έρευνας, για το πλαίσιο στο οποίο θα χρησιμοποιηθούν τα αποτελέσματα της καθώς και για την ανωνυμία του ερωτηματολογίου έτσι ώστε να έχουν το θάρρος να απαντήσουν ελεύθερα στις ερωτήσεις. Το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε απαρτίζεται από τρία μέρη με κλειστού και ημι-ανοικτού ή η μι-κλειστού τύπου: Το πρώτο μέρος δημιουργήθηκε με τη βοήθεια της Ιατρού Κυτταρολόγου κ. Λαμπροπούλου Παναγιώτας και περιλαμβάνει το Κοινωνικό - δημογραφικό Προφίλ των σπουδαστριών και ειδικότερα: Μ Την ηλικία των σπουδαστριών ΙΛ Την οικογενειακή κατάσταση τους που περιλαμβάνει τις κατηγορίες: άγαμη, έγγαμη, χήρα - διαζευγμένη III Τον αριθμό παιδιών (εφόσον και αν υπάρχουν) ΙΒ Τη Σχολή - Τμήμα στο οποίο φοιτούν Μ Την πραγματοποίηση ή όχι του τεστ Παπανικολάου III Την συχνότητα πραγματοποίησης του τεστ Παπανικολάου HI Την πιθανότητα να νοσεί ή να έχει νοσήσει. Το δεύτερο μέρος αντλήθηκε από το ερωτηματολόγιο του Καθηγητή Μαιευτικής - Γυναικολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Αγοραστού Θεόδωρου, που χρησιμοποιήθηκε για την έρευνα που διεξήγαγε για το πρόγραμμα ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ. Περιλαμβάνει ερωτήσεις για γνώση της εξέτασης κατά Παπανικολάου και του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Το δεύτερο μέρος του ερωτηματολογίου θέλει να απαντήσει στα εξής: Μ Τη γνώση των σπουδαστριών σχετικά με την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ΙΒ Τη γνώση των σπουδαστριών σχετικά με τους παράγοντες που συνδέονται με την εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ΙΒ Τη γνώση τους για το σκοπό που εξυπηρετεί το τεστ Παπανικολάου, τη συχνότητα πραγματοποίησης του και την ηλικία έναρξης πραγματοποίησης του τεστ Το τρίτο μέρος αντλήθηκε από τη διδακτορική διατριβή της κ. Χατζηϊωάννου Ελευθερίας και εφαρμόζει το μοντέλο πεποιθήσεων για την υγεία. Σελίδα 35

36 Δίερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σπουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 2. Αποτελέσματα της έρευνας 2.1. Χαρακτηριστικά του δείγματος Στον Πίνακα αποτυπώνονται τα περιγραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος της έρευνας. Η λικία (χρόνια) ,3% (65) 20,5% (17) 1,2% (1)» Οικογενειακή Κατάσταση Άγαμη Έγγαμη Χ ήρα-δ ιαζ /νη 98,8% (82) 1,2% (1) Αριθμός Παιδιών Κανένα ,4% (80) 3,6% (3) Σχολή/Τμήμα Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας (Σ.ΤΕ.Γ) Φ.Π Βιο.ΘΕ.Κ.Α. ΤΕ.ΤΡΟ. 8,4% (7) 7,3% (6) 6% (5) > Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας (Σ.Δ.Ο) Δ.Μ.Υ.Π. ΧΡΗΜ.Ε Τ.Α. 30,1% (25) 35% (29) 13,3% (11) Πίνακας Περιγραφικά χαρακτηριστικά των γυναικών του δείγματος της έρευνας. Σελίδα 36

37 Από τον πίνακα προκύπτει πως το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος αποτελείται από σπουδάστριες ηλικίας (78,3%), ακολουθεί η ηλικία των (20,5%) και η ηλικία των (1,2%) και τέλος οι ηλικίες και 34 + με ποσοστό 0%. Το ποσοστό των άγαμων κοριτσιών του δείγματος είναι 98,8%, ακολουθούν οι έγγαμες 1,2% και οι χήρες - διαζευγμένες 0%. Το 96,4% των γυναικών δεν έχει κανένα παιδί, ενώ το 3,6% έχει 1-2 παιδιά. Ως προς το μορφωτικό επίπεδο του δείγματος της έρευνας το 21,6% φοιτά στη σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας (Σ.ΤΕ.Γ) και το 78,4% φοιτά στη σχολή Διοίκησης και Οικονομίας (Σ.Δ.Ο). Πιο αναλυτικά, το 35% του δείγματος φοιτά στο τμήμα Χρηματοοικονομικής και Ελεγκτικής, ακολουθεί το τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας με ποσοστό 30,1% και το τμήμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης με ποσοστό 13,3%. Στο τμήμα Φυτικής Παραγωγής φοιτά το 8,4% του δείγματος, ακολουθεί το τμήμα Βιολογικών Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας με ποσοστό 7,3% και το τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων με ποσοστό 6%. Γοάωυιια Ποσοστιαία κατανομή απαντήσεων στην ερώτηση Έχεις νοσήσει στο παρελθόν ή νοσείς αυτή τη στιγμή από τον ιό των κονδυλωμάτων;. Από το γράφημα προκύπτει ότι το 62,3% του δείγματος δεν έχει νοσήσει ποτέ από τον ιό των κονδυλωμάτων (HPV), ενώ αρκετά μεγάλο είναι το ποσοστό (37,7%) των σπουδαστριών που έχει νοσήσει ή νοσεί αυτή τη στιγμή από τον συγκεκριμένο ιό. Σελίδα 37

38 Γοάωτηια Ποσοστιαία κατανομή απαντήσεων στην ερώτηση Έχεις κάνει ποτέ τεστ Παπανικολάου Από το παραπάνω γράφημα (2.1.2) προκύπτει ότι η πλειοψηφία του δείγματος με ποσοστό 71% έχει κάνει έστω μια φορά τεστ Παπανικολάου, ενώ μόλις το 29% δεν έχει υποβληθεί ποτέ στην εξέταση. Σελίδα 38

39 I Κάθε 6 μήνες Κάθε χρόνο Κάθε 2-3 χρόνια Κάθε 3-5 χρόνια Κάθε 5+ Κάθε 6 μήνες Κάθε 2-3 χρόνια Κάθε 3-5 χρόνια Κάθε 5+ Κάθε πότε κάνεις τεστ Παπανικολάου; Γοάιριιιια Ποσοστιαία κατανομή απαντήσεων στην ερώτηση Κάθε πότε κάνεις τεστ Παπανικολάου;. Από το γράφημα φαίνεται ότι σε ποσοστό 22% οι σπουδάστριες οι οποίες έχουν υποβληθεί στην εξέταση Παπανικολάου, δηλώνουν ότι κάνουν γυναικολογικό έλεγχο κάθε 6 μήνες, το 71,2% υποβάλλεται στην εξέταση κάθε χρόνο, ενώ μόλις το 6,8% υποβάλλεται στην εξέταση κάθε 2-3 χρόνια. Σελίδα 39

40 Ναι * Όχι Δεν ξέρω / δεν απαντώ Ναι Όχι Δεν ξέρω / δεν απαντώ Γνωρίζετε ότι προλαμβάνεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας; Γοάωπαα Ποσοστιαία κατανομή απαντήσεων στην ερώτηση Γνωρίζετε ότι προλαμβάνεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας;. Όπως προκύπτει από το γράφημα το 59% του δείγματος γνωρίζει ότι προλαμβάνεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Αρκετά μεγάλο είναι το ποσοστό (25,3%) το οποίο το αγνοεί, ενώ το 15,7% δεν γνωρίζει αν προλαμβάνεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Σελίδα 40

41 70% Γενετική προδιάθεση Μόλυνση από τον ιό HPV Σεξουαλική επιπολαιότητα Δεν ξέρω/δεν απαντώ Περιβαλλοντική μόλυνση Χρήση αντισυλληπτικώνχαπιών Κατανάλωση τσιγάρου Κακή διατροφή Αλλος Γοάιρτιιια Ποσοστιαία κατανομή απαντήσεων στην ερώτηση Ποιοι παράγοντες πιστεύετε ότι συνδέονται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;. Από το γράφημα 2.1.5, προκύπτει ότι η γενετική προδιάθεση επιλέγεται με ποσοστό 57,8% ως ο κύριος παράγοντας που συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου τραχήλου της μήτρας, ενώ ο ιός των κονδυλωμάτων έρχεται σε δεύτερη σειρά με ποσοστό 36,1% και ακολουθεί η σεξουαλική επιπολαιότητα με ποσοστό 32,3%. Στην τέταρτη θέση το 13,2% του δείγματος δεν γνωρίζει καθόλου τους παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Λιγότερο επικίνδυνοι για εμφάνιση της νόσου θεωρούνται: η περιβαλλοντική μόλυνση, η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών, η κατανάλωση τσιγάρου, η κακή διατροφή και άλλοι λόγοι. Σελίδα 41

42 Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σττουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 0% 10% 20% 30% 40% 50% Πρόληψη Οθ τραχήλου της μήτρας 42,1% Εντοπισμός μολύνσεων - φλεγμονών 35% Πρόληψη Ζα τραχήλου της μήτρας Εντοπισμός μολύνσεων - φλεγμονών Δεν ξέρω/δεν απαντώ Πρόληψη όλων των γυναικ/κών καρκίνων I Δεν ξέρω/δεν απαντώ Πρόληψη όλων των γυναικ/κών καρκίνων ι Άλλος Άλλος 2,4% I Πρόληψη του Ζά ωοθηκών Πρόληψη του Οβ ωοθηκών Γοόκρτηια Ποσοστιαία κατανομή απαντήσεων στην ερώτηση Τι εξυπηρετεί το τεστ Παπανικολάου; > Από το γράφημα προκύπτει ότι η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας επιλέγεται με ποσοστό 42,1% ως ο κύριος στόχος της εξέτασης Παπανικολάου και ακολουθεί ο εντοπισμός μολύνσεων - φλεγμονών με ποσοστό 35%, το 13,3% του δείγματος δεν γνωρίζει τον σκοπό που εξυπηρετεί το τεστ Παπανικολάου, ακολουθούν η πρόληψη όλων των γυναικολογικών καρκίνων με ποσοστό 6% και η πρόληψη του καρκίνου των ωοθηκών με ποσοστό 1,2%. Σελίδα 42

43 Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των στιουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Κάθε χρόνο Κάθε 6 μήνες Κάθε 2-3 χρόνια Δεν ξέρω Γοάωυιια Ποσοστιαία κατανομή απαντήσεων στην ερώτηση Πόσο συχνά πιστεύετε ότι πρέπει να γίνεται ο έλεγχος Παπανικολάου. Από το γράφημα φαίνεται ότι η πλειοψηφία του δείγματος με ποσοστό 56,6% πιστεύει ότι το τεστ Παπανικολάου θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Μικρότερο ποσοστό του δείγματος 24,1% θεωρεί ιδανικό διάστημα για την επανάληψη της εξέτασης τους έξι μήνες, μικρό είναι το ποσοστό 14,5% το οποίο δεν γνωρίζει το ιδανικό χρονικό διάστημα συχνότητας ελέγχου και τέλος ελάχιστο ποσοστό 4,8% πιστεύει πως το τεστ Παπανικολάου θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 χρόνια. Σελίδα 43

44 Όταν αρχίσει να έχει σεφουαλικές επαφές» Όταν έχει γυναικολογικά προβλήματα Δεν ξέρω Όταν γεννήσει Άλλο Όταν μείνει έγκυος Γοάιρηιια Ποσοστιαία κατανομή απαντήσεων στην ερώτηση Πότε πιστεύετε ότι μια γυναίκα πρέπει να ξεκινάει να κάνει την εξέταση κατά Παπανικολάσυ;. Από το παραπάνω διάγραμμα 2.1.8, προκύπτει ότι το 63,9% των σπουδαστριών του δείγματος θεωρεί ότι μια γυναίκα θα πρέπει να κάνει για πρώτη φορά τον έλεγχο Παπανικολάσυ με την έναρξη των σεξουαλικών της επαφών, το 15,7% του δείγματος πιστεύει ότι η εξέταση Παπανικολάσυ πρέπει να ξεκινάει για πρώτη φορά όταν η γυναίκα παρουσιάσει κάποιο γυναικολογικό πρόβλημα. Μικρό είναι το ποσοστό (9,6%) των σπουδαστριών που δεν γνωρίζει πότε πρέπει να γίνει για πρώτη φορά το τεστ Παπανικολάσυ, ενώ μόλις το 4,8% θεωρεί ότι η εξέταση πρέπει να γίνει όταν η γυναίκα γεννήσει. Σελίδα 44

45 Διερεύνηση των στάσεων καί αντιλήψεων των σπουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 2.2. Πεποιθήσεις των σπουδαστριών για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Για τον προσδιορισμό των πεποιθήσεων των κοριτσιών διατυπώθηκαν 21 συνολικά ερωτήσεις - προτάσεις, οι οποίες αναφέρονται στις παραμέτρους του μοντέλου: τρωτότητα από τη νόσο (ερωτήσεις 1-4) και σοβαρότητα της νόσου (ερωτήσεις 5-7), οφέλη (ερωτήσεις 8-10) και εμπόδια στην εφαρμογή του Τεστ Παπανικολάου (ερωτήσεις 11-15), ερεθίσματα που παρακινούν σε δράση (ερωτήσεις 16-19), κίνητρο για την υγεία (ερωτήσεις 20-21). Στην πρώτη ερώτηση - πρόταση το 51,8% του δείγματος δηλώνει ότι δεν είναι σίγουρο για το αν έχουν μεγάλες πιθανότητες να νοσήσουν από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Αρκετά μεγάλο είναι το ποσοστό (34,9%) των σπουδαστριών, το οποίο πιστεύει ότι έχει πιθανότητες να προσβληθεί από την συγκεκριμένη νόσο, ενώ μόλις το 13,3% διαφωνεί. Από την δεύτερη ερώτηση - πρόταση προκύπτει ότι ένα σημαντικό ποσοστό (69,8%) των γυναικών συμφωνεί ότι επηρεάζεται από περιστατικά που αφορούν κάποια φίλη, συγγενή ή δημόσιο πρόσωπο. Χαμηλότερο είναι το ποσοστό (30,2%), το οποίο δεν επηρεάζεται από περιστατικά καρκίνου τραχήλου της μήτρας. Όσο αφορά την τρίτη ερώτηση - πρόταση, παρατηρείται σε ποσοστό 59% πως οι σπουδάστριες δεν δίνουν σαφή απάντηση εάν όσο περνούν τα χρόνια, όλο και περισσότερο τις απασχολεί το ενδεχόμενο μήπως κάποια μέρα προσβληθούν από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Στην τέταρτη ερώτηση - πρόταση το 60,3% των γυναικών δηλώνει πως δεν είναι σίγουρες για το εάν ο τρόπος ζωής τους αυξάνει τις πιθανότητες να προσβληθούν από την συγκεκριμένη νόσο. Σελίδα 45

46 Διερεύ νηση των στάσεων και αντιλήψεων των σπουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 80,00% -] 70,00% - 60,00% 50,00% 51,8% 69,8% 60,3% 40,00% - 30,00% - Συμφωνώ α Δεν είμαι σίγουρη Διαφωνώ 20,00% - 10,00% 0,00% Γοάωτηια Ποσοστιαία κατανομή των πεποιθήσεων σχετικά με την τρωτότητα της νόσου. Συμπερασματικά, από τις 4 πρώτες ερωτήσεις - προτάσεις που αφορούν την τρωτότητα, διαπιστώνεται ότι οι σπουδάστριες δεν έχουν έντονη την αίσθηση να νοσήσουν οι ίδιες από την ασθένεια (Διάγραμμα 2.2.1). Σελίδα 46

47 Στην πέμπτη ερώτηση - πρόταση, σε ποσοστό 82% οι φοιτήτριες συμφωνούν ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μια σοβαρή και θανατηφόρος ασθένεια. Στην έκτη ερώτηση - πρόταση και σε ποσοστό 62,7% των σπουδαστριών του δείγματος συμφωνεί ότι αν προσβληθεί από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας θα αλλάξει όλη τους η ζωή. Το 33,6% δεν γνωρίζει κατά πόσο θα επηρεαστεί η ζωή του σε περίπτωση που προσβληθεί από τη συγκεκριμένη νόσο, ενώ μόλις το 3,7% του δείγματος θεωρεί ότι δεν θα υπάρξει κάποια αλλαγή στη ζωή του. Στην έβδομη ερώτηση - πρόταση, η οποία αναφέρει ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μια πιο σοβαρή ασθένεια σε σχέση με άλλες, παρατηρείται πως ένα αρκετά υψηλό ποσοστό της τάξεως του 68,7% συμφωνεί ως προς τη σοβαρότητα της νόσου, δηλαδή θεωρούν ότι η συγκεκριμένη νόσος είναι μια αρκετά σοβαρή και θανατηφόρος ασθένεια.» Συμφωνώ Δεν είμαι σίγουρη Διαφωνώ Ερώτηση 5 Ερώτηση 6 Ερώτηση 7 Γοάωιηια Ποσοστιαία κατανομή των πεποιθήσεων σχετικά με τη σοβαρότητα της νόσου. Συμπερασματικά, από τις τρεις ερωτήσεις - προτάσεις που αφορούν τη σοβαρότητα, διαπιστώνεται ότι οι σπουδάστριες συμφωνούν ως προς τη σοβαρότητα της νόσου, δηλαδή θεωρούν ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μια αρκετά σοβαρή και θανατηφόρος ασθένεια. Σελίδα 47

48 Στην όγδοη ερώτηση - πρόταση, σε ποσοστό 53% οι ερωτώμενες συμφωνούν στην άποψη ότι αν όλο και περισσότερες γυναίκες έκαναν τεστ Παπανικολάου τακτικά, θα υπήρχαν λιγότεροι θάνατοι από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Σημαντικά υψηλό είναι και το ποσοστό (42,2%) που δεν γνωρίζει με σαφήνεια τον ρόλο του ελέγχου κατά Παπανικολάου συμπεριλαμβανομένου και των κοριτσιών που δεν έχουν κάνει ποτέ τη συγκεκριμένη εξέταση. Μόλις το 4,8% του δείγματος αγνοεί τη σημαντικότητα της εξέτασης. Στην ένατη ερώτηση - πρόταση, η πλειοψηφία των γυναικών θεωρεί ότι το τεστ Παπανικολάου είναι μια γρήγορη, ανέξοδη και αποτελεσματική εξέταση πρόληψης του καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Παρόλα αυτά, παρατηρείται ότι από τις κοπέλες που έχουν υποβληθεί στον συγκεκριμένο έλεγχο, το 22,9% ενδέχεται να θεωρεί ότι το τεστ Παπανικολάου έχει ένα αρκετά μεγάλο χρηματικό κόστος. Στην επόμενη ερώτηση - πρόταση, το μεγαλύτερο ποσοστό (71,1%) του δείγματος συμφωνεί ότι κάνοντας το τεστ μειώνονται οι ανησυχίες και οι φόβοι σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. 80% 70% 71,1% 60% 53% 50% 40% 30% 42,2% 22,9% Ερώτηση 8 Ερώτηση 9 Ερώτηση 10 20% 16,9% 12% 10% 0% Συμφωνώ Δεν είμαι σίγουρη Διαφωνώ Γοάωυιια Ποσοστιαία κατανομή των πεποιθήσεων σχετικά με τα οφέλη του τεστ Παπανικολάου. Συμπερασματικά, από τις τρεις παραπάνω ερωτήσεις - προτάσεις, οι οποίες αφορούν τα οφέλη του τεστ Παπανικολάου, φαίνεται ότι οι κοπέλες του δείγματος συμφωνούν στο γεγονός ότι τα οφέλη της εξέτασης είναι πολλά και ότι η συνεισφορά του στην πρόληψη της νόσου είναι πολύ σημαντική. Σελίδα 48

49 Από την ενδέκατη ερώτηση - πρόταση, προκύπτει το συμπέρασμα ότι στις περισσότερες ερωτώμενες η διαδικασία της εξέτασης κατά Παπανικολάου προκαλεί αμηχανία. Στη δωδέκατη ερώτηση - πρόταση, το 83,1% του δείγματος διαφωνεί στο γεγονός ότι δύσκολα θα έβρισκε χρόνο για τη συστηματική επανάληψη του τεστ Παπανικολάου. Στη δέκατη τρίτη ερώτηση - πρόταση, παρατηρούμε ότι το 63,9% των σπουδαστριών διαφωνεί στο ότι το τεστ Παπανικολάου είναι μια επώδυνη εξέταση. Το 28,9% δε γνωρίζει αν η εξέταση είναι επώδυνη εφόσον δεν έχει πραγματοποιήσει ποτέ τη συγκεκριμένη εξέταση. Μόλις το 7,2% θεωρεί από την εμπειρία του ότι η εξέταση είναι επώδυνη. Όπως προκύπτει από την δέκατη τέταρτη ερώτηση - πρόταση, το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος (59%) διαφωνεί στο ότι αν το αποτέλεσμα του τεστ Παπανικολάου ήταν θετικό για κακοήθεια, δεν θα είχε καμία αξία αφού έτσι κι αλλιώς θα ήταν ήδη αργά. Αξιοσημείωτο είναι το ποσοστό (41%), το οποίο δε δίνει σαφή απάντηση για τον τρόπο με τον οποίο θα αντιδρούσε στο άκουσμα ενός θετικού αποτελέσματος. Στη δέκατη πέιχπτη ερώτηση - πρόταση, παρατηρείται ένας διαχωρισμός του ποσοστού σε 46,5% σε αυτές που συμφωνούν και σε 42,5% σε εκείνες που διαφωνούν στο γεγονός ότι φοβούνται μήπως το αποτέλεσμα της εξέτασης βγει θετικό για κακοήθεια. Μόλις το 1% του δείγματος δεν είναι σίγουρο. Γράφηιι«2.2.4 Ποσοστιαία κατανομή των πεποιθήσεων σχετικά με τα εμπόδια στην πραγματοποίηση του τεστ Παπανικολάου Σελίδα 49

50 Στη δέκατη έκτη ερώτηση - πρόταση, παρατηρείται ότι το υψηλότερο ποσοστό της τάξεως του 86,8% των σπουδαστριών δηλώνει ότι δεν παρακινείται από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, έτσι ώστε να κάνουν τακτικά το τεστ Παπανικολάου. Αυτό σημαίνει ότι η ενημέρωση του γυναικείου πληθυσμού σε ιατρικά θέματα μέσω των έντυπων, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών μέσων είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Στη δέκατη έβδομη ερώτηση - πρόταση, η οποία αναφέρει ότι αν θα έκαναν τη συγκεκριμένη εξέταση αν είχαν ενδείξεις ή συμπτώματα, ένα αρκετά υψηλό ποσοστό (93,9%) συμφωνεί ότι θα την πραγματοποιούσε. Στην ερώτηση - πρόταση που ακολουθεί, παρατηρούμε ότι οι περισσότερες ερωτώμενες με ποσοστό 71,1% συμφωνεί στο γεγονός ότι η εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε κάποιο γνωστό πρόσωπο ήταν η αφορμή να πραγματοποιούν τακτικά το τεστ Παπανικολάου. Στη δέκατη ένατη ερώτηση - πρόταση, το 71,1% του δείγματος συμφωνεί ότι ακολουθεί τις συστάσεις του ιατρού για τακτική επανάληψη του ελέγχου κατά Παπανικολάου. Γοάωηιια Ποσοστιαία κατανομή των πεποιθήσεων σχετικά με τις ενδείξεις για δράση κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Σελίδα 50

51 Συμπερασματικά από τις τέσσερις παραπάνω ερωτήσεις - προτάσεις που αφορούν στις ενδείξεις για δράση, φαίνεται ότι οι σπουδάστριες επηρεάζονται από οικεία πρόσωπα, τα οποία έχουν νοσήσει από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και κατά βάση από τον ιατρό τους ως προς την παρακίνηση για συχνή επανάληψη της εξέτασης Παπανικολάου. Στην εικοστή ερώτηση - πρόταση, το 96,4% των σπουδαστριών δηλώνει ότι κάνοντας τακτικά έναν διαγνωστικό έλεγχο, προλαμβάνουν πολλές ασθένειες. Στην εικοστή πρώτη ερώτηση - πρόταση, όλες οι ερωτώμενες συμφωνούν απόλυτα στην υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, συμβάλλοντας έτσι στην πρόληψη πολλών ασθενειών. 120% 100% 80% 60% 40% ερώτηση 20 ερώτηση 21 20% 0% 0% 0% Διαφωνώ Γοάωυιια Ποσοστιαία κατανομή των πεποιθήσεων σχετικά με το κίνητρο υγείας. Συμπερασματικά από τις δύο ερωτήσεις - προτάσεις, που αφορούν τα κίνητρα υγείας, διαπιστώνεται ότι οι ερωτώμενες συμφωνούν απόλυτα στην υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και να κάνουν μέρος της ζωής του την συχνή εξέταση Παπανικολάου. Σελίδα I 51

52 3. Συμπεράσματα Αναμφίβολα, ο καρκίνος είναι μία από τις μεγαλύτερες πληγές της ανθρωπότητας. Ιδιαίτερα, όπως έχει προαναφερθεί, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή μορφή καρκίνου και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες, καθώς στην Ευρώπη περισσότερες από γυναίκες αναπτύσσουν καρκίνο τραχήλου μήτρας κάθε χρόνο και περίπου πεθαίνουν από τη νόσο (Διακομανώλης Ε., ). Σημαντικότερο μέσο για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, εξακολουθεί να αποτελεί ο έλεγχος Παπανικολάου. Στην παρούσα μελέτη επιχειρήθηκε μια διερεύνηση γνώσης, αντίληψης και προληπτικής συμπεριφοράς των σπουδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Τα κύρια συμπεράσματα αυτής της μελέτης είναι ότι ένα αρκετά υψηλό ποσοστό σπουδαστριών έχει κάνει το τεστ Παπανικολάου, έχοντας κάποια γνώση για την σπουδαιότητα του καθώς και για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Μάλιστα, από την παρούσα έρευνα προκύπτει ότι οι νεαρές γυναίκες του δείγματος σε ποσοστό 71,1% υποστηρίζουν ότι το τεστ θα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε έξι μήνες ή ένα χρόνο. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό γυναικών στη χώρα μας που υποβάλλονται στην εξέταση αυτή δεν ξεπερνά το 20% και δεν αφορά συνήθως ομάδες γυναικών υψηλού κινδύνου. Υπολογίζεται ότι το 50% των γυναικών που εμφανίζουν καρκίνο τραχήλου μήτρας δεν είχαν κάνει ποτέ τεστ Παπανικολάου, ενώ το 5% δεν υπεβλήθησαν σε αυτή τη δοκιμασία τα 5 χρόνια που προηγήθηκαν της νόσου (Διακομανώλης Ε., ). Στην συγκεκριμένη μελέτη εξετάστηκε το πότε πιστεύουν οι σπουδάστριες ότι πρέπει να αρχίζουν τον έλεγχο Παπανικολάου. Το 63,9% του δείγματος θεωρεί με την έναρξη της σεξουαλικής επαφής πρέπει να πραγματοποιούν για πρώτη φορά την εξέταση Παπανικολάου. Μόλις το 15,7% πιστεύει ότι λόγος υποβολής τους στο τεστ συντρέχει μόνο μετά την παρουσία γυναικολογικών προβλημάτων. Στη μελέτη της Χατζηιωάννου Ελευθερίας, που διεξήχθη στον ελλαδικό χώρο τον μήνα Φεβρουάριο 2007 σε τυχαίο δείγμα γυναικείου πληθυσμού ηλικίας 20 έως 70 ετών και άνω, είχε διαπιστωθεί ότι το 94,6% του δείγματος ξεκίνησε να εξετάζεται τον ίδιο χρόνο που ξεκίνησε και η σεξουαλική τους ζωή. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας εξαρτάται πολύ από τον τρόπο ζωής των γυναικών και όσο πιο νωρίς ενημερωθεί μια γυναίκα, τόσο καλύτερα θα μπορέσει να προφυλαχθεί. Από τα στοιχεία της παρούσας έρευνας, διαπιστώνεται ότι το 71% των σπουδαστριών δήλωσε ότι έχει κάνει την εξέταση Παπανικολάου ενώ το 29% δήλωσε ότι δεν την έχει κάνει ποτέ. Σε παρόμοια μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας, το ποσοστό των γυναικών, ηλικίας 20 έως 70 ετών και άνω, που είχαν πραγματοποιήσει την εξέταση έστω μια φορά ήταν 93,1% ενώ μόλις το 6,9% δεν είχε εξεταστεί ποτέ (Χατζηιωάννου Ε., 2007). Σελίδα 52

53 Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σποιιδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Σε ανάλογη έρευνα που διεξήχθη στο Νομό Λάρισας, σε τυχαίο γυναικείο πληθυσμό ηλικίας 20 έως 70 ετών και άνω, τους μήνες Νοέμβριο - Δεκέμβριο 2007 και Ιανουάριο - Φεβρουάριο 2008, το 85,4% του δείγματος είχε υποβληθεί στην εξέταση ενώ μόλις το 14,6% δεν είχε κάνει ποτέ τη συγκεκριμένη εξέταση (Μίχος Α., 2008). Όσο αφορά τη γνώση για τον σκοπό του τεστ Παπανικολάου, στη παρούσα εργασία, το 42,1% των νεαρών γυναικών του δείγματος γνωρίζουν ότι στόχος της εξέτασης είναι η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Δυστυχώς, υπάρχει και η λανθασμένη εντύπωση πως σκοπός του ελέγχου κατά Παπανικολάου, είναι ο εντοπισμός μολύνσεων και γεννητικών φλεγμονών, πράγμα που επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα της έρευνας μας, καθώς ένα σημαντικά μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 35% πιστεύει αυτή την άποψη. Παλαιότερη μελέτη ειδικών της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, που διεξήχθη το καλοκαίρι του 2006 υπό την εποπτεία του καθηγητή Οικονομικών της Υγείας κ. I. Κυριόπουλο που αφορούσαν νεαρές γυναίκες ηλικίας ετών, έδειξε ότι 6 στις 10 ελληνίδες δεν γνώριζαν για ποιο λόγο διεξάγεται το τεστ Παπανικολάου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι σπουδάστριες που έχουν κάνει έλεγχο Παπανικολάου, το μεγαλύτερο ποσοστό (59%) γνωρίζει ότι προλαμβάνεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Αξίζει να αναφερθεί ότι μεγάλο είναι το ποσοστό (25,3%) το οποίο αγνοεί την πρόληψη της συγκεκριμένης νόσου, ενώ το 15,7% δεν το γνωρίζει. Συμπερασματικά, μπορούμε να αναφέρουμε ότι ανεξάρτητα από το πόσο συχνά οι γυναίκες διεξάγουν τον έλεγχο, παρατηρείται ότι 6 στις 10 ερωτώμενες γνωρίζουν ότι προλαμβάνεται ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Με βάση την αρχή ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία, πρέπει κάθε κοινωνία να δίνει έμφαση στην πρόληψη των αιτιών νοσηρότητας και θνησιμότητας. Έτσι λοιπόν και για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, είναι σημαντικό να είναι σωστά ενημερωμένες οι γυναίκες για το τι προκαλεί τη νόσο ώστε να μπορέσουν να προστατευθούν αποτελεσματικότερα. Στη παρούσα έρευνα, οι σπουδάστριες δίνουν κατά 57,8% βαρύτητα στη γενετική προδιάθεση, κατά 36,1% στον ιό των κονδυλωμάτων και κατά 31,3% στη σεξουαλική επιπολαιότητα, ως παράγοντες που συνδέονται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Σε μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας που διεξήχθη το 2006, το 52% γνώριζε την κύρια αιτία που οδηγεί σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και διαπιστώθηκε ότι οι ερωτηθείσες αγνοούσαν το πόσο εύκολα μπορεί να μεταδοθεί ο ιός HPV και πόσο κοινός είναι (Χατζηιωάννου Ε., 2007). Σελίδα 53

54 Συμπεραίνουμε πως οι νεαρές γυναίκες του σήμερα έχουν κάποια σχετική ενημέρωση για τον ιό των κονδυλωμάτων, γεγονός που μπορεί να οφείλεται στον αυξημένο κίνδυνο που διατρέχουν λόγω της ενδεχόμενης συχνής εναλλαγής ερωτικών συντρόφων ή στον άστατο τρόπο ζωής τους. Επιπλέον, από την παρούσα μελέτη, προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι ερωτώμενες που έχουν άγνοια για το εάν ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας προλαμβάνεται, εμφανίζουν υψηλότερη αίσθηση τρωτότητας στην ασθένεια. Γενικότερα, όμως, οι σπουδάστριες δε γνωρίζουν τις πιθανότητες που έχουν να νοσήσουν από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, μάλιστα, οι πιο πολλές κοπέλες δεν γνωρίζουν κατά πόσο ο τρόπος ζωής που ακολουθούν, αυξάνει τις πιθανότητες να προσβληθούν από την ασθένεια. Αξιοσημείωτο είναι, ότι οι περισσότερες σπουδάστριες συμφωνούν σε υψηλό ποσοστό 82%, στο ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι σοβαρή και θανατηφόρος ασθένεια, αλλά και στο ότι θα επηρεασθεί όλη τους η ζωή εάν προσβληθούν από αυτή. Ανάλογη είναι η σχέση της υποκειμενικής αίσθησης τρωτότητας από τη νόσο με εκείνη της σοβαρότητας της νόσου. Όσο αυξάνεται η αίσθηση τρωτότητας τόσο αυξάνεται και η αίσθηση σοβαρότητας της νόσου και αντίστροφα. Επιπλέον, διαπιστώνεται ότι οι περισσότερες ερωτώμενες φαίνεται να μην βρίσκουν εμπόδια ως προς τη διαδικασία για τη συστηματική επανάληψη του τεστ Παπανικολάου, ωστόσο παρουσιάζουν ενδοιασμούς, όσο αναφορά στην αμηχανία που τους προκαλεί η διαδικασία της εξέτασης και στο φόβο μήπως το αποτέλεσμα βγει θετικό. Παρόλο αυτά, όσο πιο τρωτές νιώθουν οι γυναίκες, τόσο περισσότερα εμπόδια προβάλλουν ως προς τη διεξαγωγή του ελέγχου. Επίσης, οι γυναίκες που κάνουν πιο σπάνια τεστ ή δεν έχουν κάνει ποτέ, εμφανίζουν περισσότερα εμπόδια σε σχέση με τις υπόλοιπες γυναίκες. Αυτό είναι λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι μια γυναίκα, η οποία θεωρεί ότι δεν μπορεί να προστατευθεί από τη νόσο, δε παίρνει μέτρα προφύλαξης, αλλά νιώθει όλο και πιο ευάλωτη από αυτή. Σε μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (2006), προκύπτει ότι 6 στις 10 Ελληνίδες θεωρούν ότι κινδυνεύουν ελάχιστα ως καθόλου να προσβληθούν από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ενώ το 20% ανήκει στην κατηγορία του «δεν ξέρω/δεν απαντώ» της πλήρους άγνοιας για την επικινδυνότητα της νόσου. Η σχέση ανάμεσα στα εμπόδια και τη σοβαρότητα της νόσου φαίνεται να είναι πολύ ισχυρή όσο μεγαλύτερη είναι η πεποίθηση ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μια σοβαρή νόσος, τόσο αυξάνουν και τα εμπόδια για την πραγματοποίηση του τεστ, γεγονός το οποίο μπορεί ίσως να αποδοθεί στο μεγαλύτερο φόβο που νιώθουν οι γυναίκες για ενδεχόμενο θετικό αποτέλεσμα του τεστ, που της αποτρέπει από το να προχωρήσουν στην εξέταση. Σελίδα 54

55 Για αυτό το λόγο είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει μια συστηματικότερη ενημέρωση των γυναικών για την ασθένεια, τους τρόπους προφύλαξης από αυτήν, το σκοπό του τεστ Παπανικολάου, αλλά και τα κίνητρα υγείας που πρέπει να υιοθετεί κάθε γυναίκα. Ενδέχεται γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας να είναι πιο ενημερωμένες. Αυτό ίσως μπορεί να αποδοθεί στο γεγονός ότι σε αυτές τις ηλικίες είναι ίσως πιο ευάλωτες και αρχίζουν να εμφανίζουν περισσότερα προβλήματα υγείας, οπότε και εμφανίζουν την τάση να ενημερώνονται και να υποβάλλονται στην εξέταση Παπανικολάου, για να προλάβουν ή να αντιμετωπίσουν την όποια ασθένεια. Όπως προκύπτει από την παρούσα έρευνα, οι νεαρές γυναίκες φαίνεται να συμφωνούν απόλυτα στο ότι κάνοντας τακτικά ένα διαγνωστικό έλεγχο και υιοθετώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής, συμβάλουν στη θωράκιση του οργανισμού τους από πολλές ασθένειες και στην πρόληψη αυτών. Επιπλέον, όσο πιο σοβαρά υιοθετεί έναν τέτοιο τρόπο ζωής, δηλαδή όσο περισσότερα κίνητρα υγείας φαίνεται να έχει ένα άτομο, τόσο λιγότερα είναι τα εμπόδια που θέτει στην πραγματοποίηση του τεστ Παπανικολάου. Σημαντική σχέση φαίνεται ωστόσο να υπάρχει ανάμεσα στα οφέλη του τεστ Παπανικολάου με τα κίνητρα υγείας. Αυτό σημαίνει ότι όσο πιο πολύ μεριμνά μια γυναίκα για την καλή της υγεία, τόσο πιο τακτικά υποβάλλεται σε ένα διαγνωστικό έλεγχο, άρα συμβάλει στην πρόληψη ασθενειών. Οι περισσότερες από τις σπουδάστριες του δείγματος φαίνεται να επηρεάζονται από κάποιο οικείο πρόσωπο, το οποίο έχει νοσήσει από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, καθώς και από τον προσωπικό τους ιατρό όσο αναφορά τη συχνότητα πραγματοποίησης του τεστ. Επιπλέον, μεγάλο είναι και το ποσοστό των σπουδαστριών που επηρεάζονται από τυχόν ενδείξεις/ συμπτώματα που εμφανίζονται σε αυτές. Δυστυχώς, επιρροή δε φαίνεται να ασκούν τα MME καθώς είναι σχεδόν ανύπαρκτη η ενημέρωση του γυναικείου πληθυσμού μέσω αυτών. Ελλιπής είναι και η πληροφόρηση των μαθητριών από νεαρή ακόμα ηλικία καθώς στο βιβλίο της «Ιστορίας ΣΤ' Δημοτικού στα νεότερα και σύγχρονα χρόνια» και συγκεκριμένα στη σελίδα 127 που καλύπτει τις νέες κατακτήσεις στην ιατρική και τα νέα φάρμακα, δεν αναφέρεται τίποτα για τον άνθρωπο που με την ανακάλυψη του έσωσε και συνεχίζει να σώζει εκατομμύρια γυναίκες και μείωσε τη θνησιμότητα σε μεγάλο ποσοστό (Κακαρελίδης Γ., 2007). Τέλος, η πλειοψηφία των γυναικών συμφωνεί απόλυτα στο γεγονός ότι τα οφέλη του τεστ Παπανικολάου είναι πολύ σημαντικά. Παρατηρείται δε, ότι τα όποια εμπόδια βρίσκουν οι γυναίκες ως προς τη διαδικασία του τεστ μειώνονται, καθώς αυξάνεται η αναγνώριση των οφελών από αυτό. Σελίδα 55

56 4. Προτάσεις Στη χώρα μας η πρόληψη, με την εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου, στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στην προσωπική ευαισθητοποίηση και συνειδητοποίηση των γυναικών για τους κινδύνους που διατρέχουν, καθώς και στην ατομική πρωτοβουλία εκτέλεσης του συγκεκριμένου τεστ, χωρίς να υπάρχει ένα οργανωμένο προληπτικό πρόγραμμα. Στην παρούσα μελέτη επιχειρήθηκε μια διερεύνηση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, καθώς και την πραγματοποίηση του ελέγχου κατά Παπανικολάου. Τα κύρια συμπεράσματα αυτής της μελέτης είναι ότι ένα αρκετά υψηλό ποσοστό των σπουδαστριών έχουν υποβληθεί σε αυτή την εξέταση αλλά παρόλο αυτά έχουν περιορισμένες γνώσεις σε ότι αφορά την εξέταση Παπανικολάου και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Για το λόγο αυτό θα πρέπει η πολιτεία να πάρει τα απαραίτητα μέτρα. * Να μεριμνήσει για τη σωστή ενημέρωση και καθοδήγηση του κοινού, αλλά και για κάλυψη από ένα πρόγραμμα πρόληψης όλων των κοινωνικό- οικονομικών στρωμάτων του πληθυσμού. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, τόσο για την πρόληψη, όσο και για την παροχή περίθαλψης και την ενίσχυση τους με προσωπικό και εξοπλισμό. Πρέπει να δοθεί σημασία στα θέματα προφύλαξης και διάγνωσης του καρκίνου σε αρχικά στάδια. Για το σκοπό αυτό, θα είναι ωφέλιμο να γίνονται εκστρατείες ενημέρωσης σε σχολεία και συλλόγους, με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού γύρω από το θέμα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και της εξέτασης Παπανικολάου. Η ευρεία και συνεχής ενημέρωση των MME με διαφημιστικά σποτ και με δημοσιεύσεις διάφορων ενημερωτικών σεμιναρίων που αφορούν την πρόληψη της συγκεκριμένης νόσου. Την ενίσχυση του ρόλου του ιατρού - γυναικολόγου προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης προληπτικής συμπεριφοράς εκ μέρους των γυναικών, αφού η ομάδα αυτή των ειδικών αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα «ενδείξεων για δράση» (ενημέρωση, συστάσεις, οδηγίες κλπ). Η αύξηση της ευαισθητοποίησης των γυναικών απέναντι στον τραχηλικό καρκίνο, η ενίσχυση της αυτοαποτελεσματικότητας τους και η παρακίνηση για πραγματοποίηση του τεστ Παπ, με τη δημιουργία ομάδων και οργανώσεων και με τη συμμετοχή ειδικών επιστημόνων (γιατρών, ψυχολόγων κλπ.). Δωρεάν διάθεση προγραμμάτων εμβολιασμού σε όλες τις έφηβες και νεαρές γυναίκες μέσω της ένταξης στα εθνικά προγράμματα εμβολιασμού. Σελίδα 56

57 Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σπουδασιριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Σημαντικό βήμα για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αποτελεί, όπως έχει ήδη αναφερθεί, το εμβόλιο που εισήχθη πρόσφατα και στη χώρα μας. Παράλληλα παρατηρείται και κινητοποίηση σε παγκόσμιο επίπεδο πλέον. Διεθνής συμμαχία κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (CACC), δημιουργήθηκε κατά τη διάρκειά της πρώτης Παγκόσμιας Διάσκεψης Κορυφής για τη νόσο, η οποία πραγματοποιήθηκε στα γραφεία της UNESCO υπό την αιγίδα του προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζακ Σιράκ. Για τη δημιουργία της συμμαχίας κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας διεθνείς προσωπικότητες ένωσαν τις δυνάμεις τους με την UNESCO, τη Διεθνή Ένωση κατά του καρκίνου, τον Ευρωπαϊκό Σύλλογο Υγείας και τη Διεθνή Ομοσπονδία Γυναικολογίας και Μαιευτικής, καλώντας τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν καλύτερα αυτή την συχνή και θανατηφόρα νόσο ενημερώνοντας και προωθώντας τους γυναικολογικούς ελέγχους και εφαρμόζοντας παγκοσμίως προγράμματα εμβολιασμού κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ο οποίος είναι ένας από τους λίγους καρκίνους που μπορεί να εφαρμοσθεί εμβολιασμός (Χατζηιωάννου Ε., 2007). Από την παραπάνω έρευνα προέκυψε πόσο αναγκαία, απαραίτητη και υπολογίσιμη είναι η υιοθέτηση προληπτικής συμπεριφοράς εκ μέρους των γυναικών για την αντιμετώπιση μιας σημαντικής απειλής, όπως είναι η προσβολή με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ερμηνεύσαμε επίσης την ιδιαίτερη θέση που κατέχουν, οι πεποιθήσεις, στάσεις, νοοτροπίες και αντιλήψεις των γυναικών απέναντι στη συγκεκριμένη νόσο και τα υιοθετηθέντα από την πλευρά τους προληπτικά μέτρα. Εκ μέρους της πολιτείας διαφαίνεται και κρίνεται απαραίτητη η υιοθέτηση μιας καλά οργανωμένης και σχεδιασμένης παρέμβασης, με έμφαση στο προσυμπτωματικό έλεγχο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις ανωτέρω αναλυθείσες παραμέτρους και με απώτερο σκοπό την μεγιστοποίηση της ευαισθητοποίησης και αύξησης της παρακίνησης του γυναικείου πληθυσμού, για συμμετοχή στα κατάλληλα σχεδιασμένα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου. Καθίσταται προτεραιότητα υψίστης σημασίας, να αντιληφθεί ο γυναικείος πληθυσμός ότι μόνον με την υιοθέτηση προληπτικής συμπεριφοράς μπορεί να θωρακιστεί και να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα την συγκεκριμένη θανατηφόρο νόσο. Σελίδα 57

58 Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σποοδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ΑΙΑΑΥΚΤΙΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Cancer Research UK - Information Recourse centre, Available at: Coalition Against Cervical Cancer, Available at: IARC monographs programme on the evaluation of carcinogenic risks to humans, (2002) Available at: The 2001 Bethesda System, Available at: ÿvww.bestrong.com karkinos.php > Σελίδα I 58

59 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αγοραστός, Θ. και Βαβίλης, Δ. και Μπόντης, L, Σύγχρονες εξελίξεις στην πρόληψη του γυναικολογικού καρκίνου, University studio press, Θεσσαλονίκη Αγοραστός, Θ. και Μπόντης, I., Πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του γυναικολογικού καρκίνου, University studio press, Θεσσαλονίκη Αγοραστός, Θ. και Μπόντης, I., Πρόληψη στη γυναικολογική ογκολογία, University studio press, Θεσσαλονίκη Αναγνωστόπουλος, Φ., Υγεία και προληπτική συμπεριφορά, Παπαδάτου, Δ. και Αναγνωστόπουλος, Φ., Η ψυχολογία στο χώρο της υγείας, β εκδ, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1997, σελ 33. Διακωμανώλης, Ε., Η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, περ. Αγκαλιάζω, αρ. 6, Δεκέμβριος Ιανουάριος 2008, σσ Διαμαντής, Α., Κονδυλώματα και καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Από τον Ιπποκράτη στο εμβόλιο, Καυκάς, Αθήνα Κακαρελίδης, Γ., Διαθέσιμο στο Καραχάλιου, Μ., Μελέτη της πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας με συστηματική εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου, στο γενικό γυναικείο πληθυσμό, στηριζόμενη στο Μοντέλο Πεποιθήσεων για την Υγεία, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα Κουλιεράκης, Γ., Κοινωνικό - ψυχολογικά μοντέλα της συμπεριφοράς σε σχέση με την υγεία και την αρρώστια, Κουλιεράκης Γ., Μεταλληνού Ο., Πάντζου Π., Συμπεριφορές υγείας πρότυπα και μεταβολές, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα 2000, σελ Μίχος, Α., Μοντέλο Πεποιθήσεων για την Υγεία: Αξιολόγηση της Προληπτικής Συμπεριφοράς Γυναικών στο Νομό Λάρισας απέναντι στο Καρκίνο του Τραχήλου της Μήτρας και Ανάλυση Ποιότητας Ζωή, Ελληνικό λνοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα Μορτάκης, Α., Γυναίκα και HPV: Πρόληψη της μόλυνσης και των επιπλοκών της, Ιατρικές εκδόσεις Νίτσας, Αθήνα Μπόντης, I., Βασικές γνώσεις Μαιευτικής και Γυναικολογίας, β εκδ, University studio, Θεσσαλονίκη Πανοσκάλτσης, Θ., Το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, περ. Αγκαλιάζω, αρ. 2, Απρίλιος 2007, σσ 6-7. Χαριζοπούλου, Β. και Μητσάκης, Ε., Το μέλλον των μεταμοσχεύσεων στην μαιευτική και την γυναικολογία, περ. Γαληνός, τόμος 48ος, αρ. Γ 2006, σσ Χατζηιωάννου, Ε., Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας - Προληπτική συμπεριφορά και Πεποιθήσεις γυναικών για την αντιμετώπιση του, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα Σελίδα 59

60 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Διερεύνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σπουδαστριών του Α.Τ.Ε.Ι Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (Μελέτη με βάση το μοντέλο πεποιθήσεων) Μέοο Α. 1. Ηλικία α β γ δ ε. 34 και άνω 2. Οικογενειακή κατάσταση α. Άγαμη β. Έγγαμη γ. Χήρα - Διαζευγμένη 3. Αοιθικκ παιδιών α. Κανένα β. 1-2 γ. 3 ή Περισσότερα 4. Σγολιί - Τιιιίιια α. Σχολή Τ εχνολογίας Γεω πονίας (Σ.ΤΕ.Γ) Τμήμα Φυτική ο Παραγωγής (Φ.Π.) Τμήμα Βιολογικών Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας (Βιο.ΘΕ.Κ.Α.) ) Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων (ΤΕ.ΤΡΟ.) β. Σχολή Δ ιοίκησης & Οικονομίας (Σ.Δ.Ο) Τμήμα Διοίκηση ε Μονάδων Υγείαε και Πρόνοιας (Δ.Μ.Υ.Π.) Τμήμα Τοπική ε Αυτοδιοίκησης (Τ.Α.) Τμήμα Χρηματοοικονομικής και Ελεγκτικής (ΧΡΗΜ.Ε.) 5. Έγεΐ νοσήσει στο παρελθόν ιί νοσείς αυτή τιι στινιηί από τον ιό των κονδυλωιιάτων: α. Ναι β Όχι Σελίδα 60

61 6. Ένεκ: κάνει ποτέ τεστ Παπανικολάου: α. Ναι β. Οχι '* Περάστε στο Β μέρος του ερωτηματολογίου 7. Κάθε πότε κάνεκ: τεστ Παπανικολάου; α. Κάθε 6 μήνες β. Κάθε χρόνο γ. Κάθε 2-3 χρόνια δ. Κάθε 3-5 χρόνια ε. Κάθε 5 έτη ή περισσότερο Μέοο Β. 1. ΓνωοίΕετε ότι απορεί να ποολυωθεί ιί να αποφευνθεί ο κ α ο κ ή ^ του τοαυίίλου τικ ιιιίτοαι:: α. Ναι β Όχι γ. Δεν ξέρω / Δεν απαντώ Σελίδα I 61

62 2. Ποιοι παράγοντες πιστεύετε ότι συνδέονται ιιε ιιεναλύτεοο κίνδυνο ειιωάνιστκ καρκίνου του τοαγιίλου ττ^ υτίτοαα: (κυκλώστε όσα σαα αντιπροσωπεύουν) α. Κατανάλωση τσιγάρου β. Μόλυνση από τον ιό των κονδυλωμάτων γ. Χρήση αντισυλληπτικών χαπιών δ. Γενετική προδιάθεση ε. Σεξουαλική επιπολαιότητα (πολλοί ερωτικοί σύντροφοι, μη χρήση προφυλακτικού, νεαρή ηλικία κατά την πρώτη συνουσία) ζ. Κακή διατροφή η. Περιβαλλοντική μόλυνση θ. Άλλος (διευκρινίστε) ι. Δεν ξέρω/δεν απαντώ 3. Τι ε υπιιοετεί το Τεστ Παπανικολάου: ΐ α. Πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας β. Να εντοπιστούν μολύνσεις / γεννητικές φλεγμονές γ. Πρόληψη του καρκίνου των ωοθηκών δ. Πρόληψη όλων των Γυναικολογικών καρκίνων ε. Άλλο (διευκρινίστε) ζ. Δεν ξέρω 4. Πόσο συγνά πιστεύετε ότι πρέπει να γίνεται το τεστ Παπανικολάου; α. Κάθε 6 μήνες β. Κάθε χρόνο γ. Κάθε 2-3 χρόνια δ. Δεν ξέρω 5. Πότε πιστεύετε ότι ιιια γυναίκα ποέπει να Ξεκινάει να κάνει τιιν εεέτασυ κατά Παπανικολάου; α. Όταν αρχίσει να έχει σεξουαλικές επαφές β. Όταν γεννήσει γ. Όταν έχει γυναικολογικά προβλήματα δ. Όταν μείνει έγκυος ε. Δεν ξέρω ζ. Άλλο (Αναφέρετε) Σελίδα 62

63 Διερεϋνηση των στάσεων και αντιλήψεων των σποοδαστριών του ΑΤΕΙ Καλαμάτας σχετικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας Μέοοε Γ. Σημειώστε με X το βαθμό συμφωνίας σας με τις παρακάτω προτάσεις Σ Υ Μ Φ Ω Ν Ω Δ Ε Ν Ε Ι Μ Α Ι Σ Ι Γ Ο Υ Ρ Μ ΔΙΑΦΩΝΩ 1. Έχω μεγάλες πιθανότητες να νοσήσω από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 2. Όποτε ακούω ότι κάποια φίλη, συγγενής ή δημόσιο ι ιρόσωπο προσβλήθηκε από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, τότε συνειδητοποιώ ότι μπορεί να. συμβεί και σε μένα το ίδιο 3. Όσο περνούν τα χρόνια, όλο και περισσότερο με απασχολεί το ενδεχόμενο μήπως κάποια μέρα προσβληθώ από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 4. Ο τρόπος ζωής μου αυξάνει τις πιθανότητες να προσβληθώ από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 5. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μια σοβαρή και θανατηφόρος ασθένεια 6. Αν προσβληθώ από καρκίνο του τραχήλου της ιήτρας θα αλλάξει όλη μου η ζωή 7. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι μια πιο σοβαρή, σε σχέση με άλλες ασθένεια 8. Αν όλο και περισσότερες γυναίκες έκαναν τεστ Παπανικολάου τακτικά, θα υπήρχαν λιγότεροι θάνατοι από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας 9. Το τεστ Παπανικολάου είναι μια γρήγορη, ανέξοδη και αποτελεσματική εξέταση πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας 10. Κάνοντας το τεστ κάθε χρόνο μειώνονται οι ανησυχίες και οι φόβοι μου σχετικά με τον καρκίνο Σελίδα 63

64 του τραχήλου της μήτρας 11. Αν και το τεστ Παπανικολάου είναι μια καλή ιδέα, ωστόσο μου προκαλεί αμηχανία η διαδικασία της εξέτασης 12. Δύσκολα θα έβρισκα χρόνο για. την συστηματική επανάληψη του τεστ Παπανικολάου 13. Το τεστ Παπανικολάου είναι μια επώδυνη εξέταση 14. Αν το αποτέλεσμα του τεστ Παπανικολάου ήταν θετικό, δεν θα είχε καμία αξία, αφού έτσι κγ αλλιώς θα ήταν ήδη πολύ αργά Γ45. Φοβάμαι μήπως το αποτέλεσμα, του τεστ βγει θετικό για κακοήθεια 16. Η υπενθύμιση από τα MME, με παρακινεί να κάνω τακτικά, το τεστ Παπανικολάου 17. Θα έκανα τεστ Παπανικολάου αν είχα κάποιες ενδείξεις ή συμπτώματα 18. Η εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε κάποια γνωστή μου ήταν η αφορμή για να κάνω τακτικά το τεστ Παπανικολάου 19. Ακολουθώ τις συστάσεις του γιατρού μου για τακτική επανάληψη του τεστ Παπανικολάου 20. Κάνοντας τακτικά ένα διαγνωστικό έλεγχο προλαμβάνει κανείς πολλές ασθένειες 21. Ο υγιεινός τρόπος ζωής συμβάλει στην πρόληψη ασθενειών Σελίδα 64