ανατολικό Αιγαίο, λόγιο και λαϊκό από την Άρτα στη Λέσβο και πάλι πίσω

Transcript

1 ανατολικό Αιγαίο, λόγιο και λαϊκό από την Άρτα στη Λέσβο και πάλι πίσω Ιουνίου 2010 Στούντιο Λήδρα, Κέκροπος 12 Πλάκα ιοργάνωση: Πολιτιστικό Εργαστήριο, Τ.Ε.Μ.ΠΟ., Πάντειο Πανεπιστήµιο Τµήµα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής, ΤΕΙ Ηπείρου Πέµπτη 17 Ιουνίου 11:00-13:00, «Πρόβα-εργαστήριο» ανοιχτή στο κοινό 21:00, Συναυλία: οι Motivasyon σε προσωπικές συνθέσεις του Νίκου Ανδρίκου ορχήστρα: πολίτικο λαούτο, κλαρίνο, βιολί, κανονάκι, τσέλο, πολίτικη λύρα, κρουστά Παρασκευή 18 Ιουνίου 11:00-13:00, «Πρόβα-εργαστήριο» ανοιχτή στο κοινό 21:00, Συναυλία: ο Σόλων Λέκκας σε τραγούδια από τη Λέσβο, τη Μικρά Ασία και τον ευρύτερο ελλαδικό χώρο Λαϊκή ορχήστρα: βιολί, κανονάκι, ούτι, κιθάρα, κρουστά. Αστική Ορχήστρα: βιολί, νέι, κανονάκι, λάφτα, κρουστά Είσοδος Ελεύθερη

2 Γιατί στη Λέσβο; Η Λέσβος αποτελεί έναν χώρο σφύζοντος µουσικού πολιτισµού µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αποδίδονται τόσο στην γεωγραφική της θέση όσο και στην ιστορία της. Ως προς τα µουσικά χαρακτηριστικά της νήσου παρατηρείται πρώτον, µια µεγάλη ειδολογική ενότητα η οποία περιλαµβάνει βασικά στοιχεία από την δηµώδη παράδοση, την προφορική γλωσσική φυσιογνωµία και ορισµένες αρχαϊκές µορφές του λαϊκού µουσικού πολιτισµού της: παραλογές, κάλαντα, διηγήσεις, παιχνιδοτράγουδα, θρήνους, κ.α. εύτερον, µια αστική υφολογικά µουσική ιδιοτυπία, αποτέλεσµα ενός έντονου αστισµού που έλαβε χώρα στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο κατά την ύστερη Οθωµανική περίοδο ( ). Ακριβώς αυτό το αστικό υπόστρωµα λειτουργεί ως δυναµικό συστατικό διαπολιτισµικών ανταλλαγών. Έτσι, στο τοπικό µουσικό ρεπερτόριο της Λέσβου, ανήκουν στοιχεία από τον αστικό χώρο των Μικρασιατικών παραλίων και κυρίως µε σαφή λόγιο-έντεχνο χαρακτήρα: αστικής προέλευσης οργανικές µελωδίες (ζεϊµπέκικα, καρσιλαµάδες, συρτά), καθώς και δυτικότροπου χαρακτήρα µουσικές µορφές (όπως βαλς και τάνγκο) στις οποίες αναγνωρίζει κανείς τα γούστα της αστικής ελίτ της Μυτιλήνης, στις αρχές του 20 ου αιώνα. Η διαδικασία «αστικοποίησης» των ηθών της µουσικής εκτέλεσης και ερµηνείας στην περιοχή δεν περιορίζεται µόνο στην εισαγωγή νεωτερικών µορφών έκφρασης, αλλά και στην έντεχνη επαναδιαχείριση του ήδη υπάρχοντος λαϊκού υλικού τόσο της Λεσβιακής υπαίθρου όσο και των Μικρασιατικών παραλίων, ιδιαιτέρως αυτού που ανήκει στην παράδοση των zeybek. Η µεταστοιχείωση αυτή ενός ευρύτατου λαϊκού υποστρώµατος αποτελεί ίσως το πλέον χαρακτηριστικό στοιχείο του µουσικού ιδιώµατος της Λέσβου. εν καθορίζει µόνο το καθαυτό ρεπερτόριο, αλλά επιφέρει και σηµαντική αλλαγή στο όλο µουσικό ύφος της παράδοσης. Οι αλλαγές αυτές εντοπίζονται κατ αρχάς στην ορχήστρα. Συναντώνται εδώ ορχήστρες µε πρωταγωνιστή το σαντούρι ή και το βιολί, δυτικού τύπου µαντολινάτες, αλλά και κοµπανίες αποτελούµενες από χάλκινα πνευστά (φυσερά), των οποίων η προέλευση φαίνεται να ανάγεται στις περίφηµες µουσικές µπάντες του Οθωµανικού στρατού (mehter), που επέδειξαν έντονη δράση στην ευρύτερη περιοχή µέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα. πρόθεση Η πρότασή µας αφορά λοιπόν έναν ορισµένο τρόπο περιήγησης στην µουσική της Λέσβου. Από µεθοδολογική άποψη σκοπεύουµε να αποστασιοποιηθούµε από τις συνήθεις προσεγγίσεις εθνογραφικού τύπου που εισάγουν στον άξονα του χρόνου κάθετα σχίσµατα ανάµεσα στο χθες και το σήµερα, αλλά και από την λογική της «αναπαράστασης». Επίσης από παιδαγωγική άποψη φιλοδοξούµε - εξετάζοντας τη διελκυστίνδα του λόγιου-λαϊκού- να εισηγηθούµε µια πρωτότυπη προσέγγιση της προφορικής µουσικής κουλτούρας. Στόχος µας είναι να συµπράξει ο µυούµενος µε τον δάσκαλο, τον σπουδαστή της µουσικής, τον επαγγελµατία µουσικό, τον παρατηρητή και τέλος τον πληροφορητή. Να τεθούν δηλαδή οι πιο πάνω «ρόλοι» σε κίνηση, να πάψουν να είναι στατικοί. Συνοψίζοντας θα λέγαµε ότι επιχειρούµε µια προσέγγιση της µουσικής της Λέσβου σε πέντε παράλληλα επίπεδα: α. Την διάρθρωσή της σε µορφές λόγιες και λαϊκές των οποίων οι γλώσσες διαπλέκονται µε τρόπο συχνά ασαφή β. Την ιδιαιτερότητα των εκτελεστικών πρακτικών γ. Τη διαχείριση του άξονα του χρόνου δ. Την προβληµατική που σχετίζεται µε ζητήµατα παράστασης αναπαράστασης ε. Την παιδαγωγική αξιοποίηση του εγχειρήµατος.

3 Πραγµάτωση Το όλο εγχείρηµα θα λάβει χώρα στο Στούντιο Λήδρα (Κέκροπος 12, Πλάκα), και θα περιλαµβάνει δύο παραστάσεις και δύο «πρόβες-εργαστήρια». Οι «πρόβες-εργαστήρια» αποτελούν µια πειραµατική διαδραστική παρουσίαση του όλου εγχειρήµατος, ώστε οι παρευρισκόµενοι να έρθουν σε άµεση επαφή µε τους ερευνητές και επιτελεστές, να θέσουν ερωτήσεις, αλλά και να αφουγκραστούν τις απορίες και της απέναντι πλευράς: της ακαδηµαϊκής. Συντελεστές Ο Σόλων Λέκκας είναι ένας από τους τελευταίους εναποµείναντες εκπροσώπους της παλιάς γενιάς λαϊκών τραγουδιστών της Λέσβου. Είναι ένας εξαιρετικός δεξιοτέχνης ο οποίος, όµως, λειτουργεί µόνο εντός των παλαιών προτύπων δεσµών µεταξύ των µελών της ορχήστρας, όπου είναι απαραίτητες ορισµένες συνθήκες επικοινωνίας, άγνωστες στις σύγχρονες µουσικές «σκηνές». Οι µουσικοί που συνοδεύουν τον Λέκκα τα τελευταία χρόνια είναι οι: Νίκος Ανδρίκος, ηµήτρης Μυστακίδης, Λευτέρης Παύλου, Μάρκος Σκούλιος, Απόστολος Τσαρδάκας, Γιώργος Ψάλτης. Όλοι τους έχουν διδαχτεί από τον Σόλωνα Λέκκα το ρεπερτόριο και το ύφος της µουσικής της Μυτιλήνης σε µακρόχρονη σύµπραξη µαζί του σε όλα τα επίπεδα της µουσικής επιτέλεσης (συναυλίες, ζωντανές εµφανίσεις, ηχογραφήσεις, κ.α.). Το µουσικό σχήµα Motivasyon, σήµερα στελεχωµένο αποκλειστικά από µέλη του Τµήµατος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής Ηπείρου, δηµιουργήθηκε αρχικά από τον µουσικολόγο Νίκο Ανδρίκο στην Μυτιλήνη και έχει κατ επανάληψιν συµπράξει µε τον Σόλωνα Λέκκα. Οι Motivasyon λειτουργούν κυρίως σε πλαίσια εργαστηριακά ως ερευνητικός πυρήνας, µε σκοπό την µελέτη, τη δηµιουργία και, εν τέλει, την κατάθεση µιας σύγχρονης εκτελεστικής πρότασης αναφορικά µε µουσικά ιδιώµατα, τα οποία εντοπίζονται ιστορικά στον αστικό χώρο της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας και αφορούν κατά βάση στη µουσική παραγωγή της ύστερης Οθωµανικής περιόδου (Οθωµανικός Ροµαντισµός: β µισό 19 ου - αρχές 20 ου αιώνα). Ο ρόλος των φοιτητών του Τµήµατος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής του ΤΕΙ Ηπείρου. Σήµερα στο Τµήµα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής Ηπείρου, οι Motivasyon συνεργάζονται µε τους φοιτητές πειραµατικά ώστε να προσεγγίσουν από µουσικολογική άποψη την ιστορία, την φόρµα, την αισθητική της µουσικής, αλλά και καλλιτεχνικά, ως επιτελεστές(εκτελεστές ερµηνευτές) για να γνωρίσουν την τεχνική των οργάνων, το ρεπερτόριο, τις τεχνικές και την αισθητική της εκτέλεσης. Την όλη παραγωγή και συντονίζουν και επιµελούνται η ιστορικός Μαρία Ζουµπούλη και ο µουσικολόγος Γιώργος Κοκκώνης. Η εκδήλωση πραγµατοποιείται µε την συνεργασία του Τµήµατος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής (ΤΕΙ Ηπείρου) και του Μουσικού Πολιτιστικού Εργαστηρίου (Τµήµα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισµού, Παντείου Πανεπιστηµίου) µε υπεύθυνη την Χαρίκλεια Τσοκανή. Ακολουθεί αναλυτικό πρόγραµµα και ενηµερωτικό φυλλάδιο της διήµερης εκδήλωσης. Θα χαρούµε πολύ να σας δούµε!

4 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Πρώτη ηµέρα 17 Ιουνίου 2010: Motivasyon Το είδος των οργάνων που παίζονται από τους Motivasyon (πολίτικο λαούτο, κλαρίνο, βιολί, κανονάκι, τσέλο, πολίτικη λύρα, κρουστά), καθώς και το ύφος της µουσικής τους (ala turka), παραπέµπει σε πρότυπα προερχόµενα από την µεγάλη παράδοση του fasıl, όπως αναπτύχθηκε στα meyhane (οινοποτεία) της Κωνσταντινούπολης στις αρχές των 20 ου αιώνα. Πριν από την συναυλία της 17 Ιουνίου 2010 θα προηγηθεί η «Πρόβα-εργαστήριο» µέσα από την οποία θα παρακολουθήσουµε ζητήµατα που αφορούν α) την σύγχρονη µουσική δηµιουργία στον παραδοσιακό χώρο. β)µια Ανάλυση και επεξεργασία του εκφραστικού κλίµατος της ύστερης Οθωµανικής µουσικής παραγωγής. γ) την σηµασία των εννοιών «οµή και αυτοσχεδιασµός δ)τις έννοιες του οµογενούς και του οµότροπου. Η Συναυλία της 17 ης Ιουνίου 2010 θα πραγµατοποιηθεί στις 9 µ.µ στο Στούντιο Λήδρα (Κέκροπος 12, Πλάκα) και θα περιλαµβάνει προσωπικές συνθέσεις του Νίκου Ανδρίκου, εµπνευσµένες από την αστική µουσική της υστεροθωµανικής περιόδου και των λαϊκών ιδιωµάτων της ευρύτερης περιοχής του Αιγαίου. εύτερη ηµέρα 18 Ιουνίου 2010: Σόλων Λέκκας Η σύµπραξη των καθηγητών του Τµήµατος Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής Ηπείρου µε τον λαϊκό τραγουδιστή από την Λέσβο Σόλωνα Λέκκα θα επιχειρήσει να υπηρετήσει µιαν αυθόρµητη αλλά ουσιαστική µορφή επικοινωνίας µέσα από την παραδοσιακή: λαϊκή και έντεχνη µουσική. Ο Σόλων Λέκκας θα αποδώσει µια σειρά από επιλεγµένα τραγούδια, µε σαφή ιστορική και αισθητική αναφορά στον λαϊκό µουσικό πολιτισµό της Λέσβου και των Μικρασιατικών παραλίων. Ως κύριος «πληροφορητής» και ταυτόχρονα επιτελεστής θα είναι εκείνος που θα οδηγήσει το όλο εγχείρηµα. Στόχος µας είναι να αναδειχτεί η σηµασία και η αξία του γλεντιού ως βασικού συστατικού στοιχείου της λαϊκής µουσικής κουλτούρας και η κάθε φορά δυνατότητά του να αναβιώνει σε διαφορετικό κοινωνικο - πολιτισµικό περιβάλλον. Συναυλία της 18 ης Ιουνίου 2010 θα πραγµατοποιηθεί επίσης στις 9 µ.µ στο Στούντιο Λήδρα (Κέκροπος 12, Πλάκα), και θα περιλαµβάνει έργα µε ποικίλη προέλευση : προφορικά τραγούδια της Λέσβου και των Μικρασιατικών παραλίων, αµανέδες, αστικά λαϊκά κοµµάτια της Μεσοπολεµικής περιόδου, ρεµπέτικα καθώς και λαϊκά της δεκαετίας του 50. Το ευρύτατο αυτό ρεπερτόριο θα το υποστηρίξουν δύο διαφορετικοί τύποι ορχήστρας, µία λαϊκή : βιολί, κανονάκι, ούτι, κιθάρα, κρουστά, κατά τα πρότυπα των εκτελεστικών προτύπων των Καφέ-αµάν, και µία διαµορφωµένη σύµφωνα µε το ενορχηστρωτικό µοντέλο αστικής-λόγιας µουσικής :βιολί, νέι, κανονάκι, λάφτα, κρουστά.

5