Διεθνής Οικονομία. Εκδίδεται ανά εξαμηνία από την Υπηρεσία Οικονομικών Μελετών του Συγκροτήματος της. Τράπεζας Κύπρου. Αρ. Τεύχους: 32 Ιούνιος 2011

Transcript

1 Εκδίδεται ανά εξαμηνία από την Υπηρεσία Οικονομικών Μελετών του Συγκροτήματος της Τράπεζας Κύπρου Αρ. Τεύχους: 32 Ιούνιος 2011 ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ Τράπεζα Κύπρου, Στασίνου 51, Αγία Παρασκευή Τ.Θ , CY-1599 Λευκωσία Τηλ.: Επιμέλεια έκδοσης: Έλενα Τριανταφύλλου ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ Διεθνής Οικονομία Σύμφωνα με την έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ - Ιούνιος 2011), η παγκόσμια οικονομία αναπτύχθηκε με ετήσιο ρυθμό της τάξης του 4,3% για την πρώτη τριμηνία του Η οικονομική δραστηριότητα σε διεθνές επίπεδο φάνηκε να επιβραδύνεται και οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι να αυξάνονται. Η οικονομική ανάπτυξη στις πλείστες από τις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, εξακολουθεί να είναι εύρωστη. Όμως, η αναπάντεχα αυξημένη αδυναμία που επέδειξε η Αμερικανική οικονομία σε συνδυασμό με την αστάθεια στις χρηματαγορές ενόψει των ανησυχιών για τις δημοσιονομικές πληγές της ευρωζώνης, ενισχύουν τους κινδύνους που υπονομεύουν τη διεθνή οικονομική ανάπτυξη. Παράλληλα, διαφαίνεται να προβάλλουν κίνδυνοι από τα σημάδια υπερθέρμανσης αρκετών αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών. Το περιεχόμενο του δελτίου αυτού είναι καθαρά πληροφοριακό και δεν έχει σκοπό την παροχή συμβουλών για συγκεκριμένες ενέργειες. Επιπλέον, δεν είναι καθ οποιονδήποτε τρόπο, δεσμευτικό για το Συγκρότημα της Τράπεζας Κύπρου. Περαιτέρω, εντός του πρώτου εξαμήνου του 2011 υπήρξαν διάφορα αναπάντεχα αρνητικά γεγονότα τα οποία επηρέασαν σημαντικά τη διεθνή οικονομία. Το κυριότερο από αυτά υπήρξε ο σεισμός και το σαρωτικό τσουνάμι που έπληξε σοβαρά την ιαπωνική οικονομία και προκάλεσε διακοπή στην παραγωγή αρκετών προϊόντων και συνεπώς και τη ροή των εξαγωγών προς τις Η.Π.Α. και άλλες χώρες. Από την άλλη, θετικά εξέπληξε η οικονομική δραστηριότητα στην ευρωζώνη, ωθούμενη κυρίως από τις αυξημένες επενδύσεις στις οποίες προέβησαν η Γερμανία και η Γαλλία. 1

2 Η Διεθνής Οικονομία αναμένεται να αναπτυχθεί με ρυθμό 4,3% το Για ολόκληρο το 2011, το ΔΝΤ προβλέπει ότι η διεθνής οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό 4,3%, ενώ για ολόκληρο το 2012 η πρόβλεψη αναφέρεται σε ρυθμό μεγέθυνσης 4,5% (Έκθεση ΔΝΤ World Economic Outlook Update, Ιούνιος 2011). Για το 2012, η πρόβλεψη αναφέρεται σε ρυθμό μεγέθυνσης της Διεθνούς Οικονομίας της τάξης του 4,5%. Οι οικονομίες των χωρών της Ευρωζώνης δεν αναμένεται να παρουσιάσουν ουσιαστική επιτάχυνση στο ρυθμό ανάπτυξης των οικονομιών τους. Οι αναδυόμενες οικονομίες κυρίως της Ασίας αναμένεται να εξακολουθήσουν να καταγράφουν υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, με πρωτοστάτες την οικονομία της Κίνας και της Ινδίας, των οποίων η οικονομική ανάπτυξη κυμαίνεται μεταξύ 8-10% περίπου, ετησίως. ΑΕΠ (%) Δείκτης Τιμών (%)1 Ανεργία (%) Διεθνής οικονομία 4,3 4,5 ΗΠΑ 2,5 2,7 2,2 1,6 8,5 7,8 Ευρωζώνη 2,0 1,7 2,3 1,7 9,9 9,6 Γερμανία 3,2 2,0 2,2 1,5 6,6 6,5 Γαλλία 2,1 1,9 2,1 1,7 9,5 9,1 Ιταλία 1,0 1,3 2,0 2,1 8,6 8,3 Ισπανία 0,8 1,6 2,6 1,5 19,4 18,2 Ηνωμένο Βασίλειο 1,5 2,3 4,2 2,0 7,8 7,7 Ρωσία 4,8 4,5 9,3 8,0 7,3 7,1 Κίνα 9,6 9,5 5,0 2,5 4,0 4,0 Ινδία 8,2 7,8 7,5 6,9 - - Αυστραλία 3,0 3,5 3,0 3,0 5,0 4,8 Ελλάδα -3,5 1,1 2,5 0,5 14,8 15,0 Κύπρος 0,0-3,4 2,3 6,3 5,6 1 Οι διακυμάνσεις του Δείκτη Τιμών βασίζονται και παρουσιάζονται ως ετήσιος μέσος όρος μεταβολής. 2 Οι ορισμοί και οι μετρήσεις του ποσοστού ανεργίας δυνατό να διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Πηγή: International Monetary Fund Global Update, June 2011 and World Economic Outlook, April 2011, European Commission: European Economic Forecast Spring

3 Κυπριακή Οικονομία Η κυπριακή οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό της τάξης του 1,8% (σε ετήσια βάση) κατά το πρώτο τρίμηνο του Η έκρηξη πυρομαχικών της 11 ης Ιουλίου 2011, με τις καταστροφικές της συνέπειες στον κυριότερο ηλεκτροπαραγωγό σταθμό του νησιού, αναμένεται να ανατρέψει πλήρως τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας. Προ του τραγικού συμβάντος, οι προβλέψεις για την ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας για το 2011 αναφέρονταν σε θετικό ρυθμό +1,5%, ο οποίος όμως υπό τις παρούσες δυσμενείς συνθήκες προβλέπεται να είναι μηδενικός ή ακόμα και αρνητικός. O ρυθμός ανάπτυξης της κυπριακής οικονομίας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2011 υπολογίζεται σε 1,8%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του Ο δευτερογενής τομέας της οικονομίας (κατασκευές, βιομηχανία), εξακολούθησε κατά την τρίμηνη αυτή περίοδο να παρουσιάζει αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ενώ αντίθετα, θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης σημείωσαν οι τομείς του εμπορίου, του τουρισμού, των τραπεζών και των υπηρεσιών. Αν και ο ρυθμός ανάπτυξης του δεύτερου τριμήνου του τρέχοντος έτους δεν έχει γίνει ακόμη γνωστός, αναμένεται να υπήρξε επίσης θετικός για την κυπριακή οικονομία. Παρόλα αυτά, μετά την έκρηξη πυρομαχικών στη Ναυτική Βάση στο Μαρί, η οποία συνέβηκε στις 11 Ιουλίου 2011 και την ολοκληρωτική καταστροφή που αυτή επέφερε στον κυριότερο και πιο σύγχρονο ηλεκτροπαραγωγό σταθμό του νησιού, η κυπριακή οικονομία δέχθηκε νέο ισχυρότατο πλήγμα. Έχοντας απολέσει το 60% περίπου της παραγωγικής της δυνατότητας σε ηλεκτρική ενέργεια (χρηματικές ζημιές που ξεπερνούν το 1,5 δισ.), η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου προβαίνει σε συνεχείς εκ περιτροπής διακοπές στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε παγκύπρια βάση (με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα τα νοσοκομεία). Το γεγονός αυτό αναμένεται να έχει τεράστιες και αλυσιδωτές αρνητικές επιδράσεις στην παραγωγή και την αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων, ενώ και οι επιπτώσεις στον τομέα του τουρισμού με πιθανές ακυρώσεις κρατήσεων δεν είναι στο παρόν στάδιο γνωστές. Συνεπώς, ενώ οι προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία προ του προαναφερθέντος τραγικού συμβάντος προέβλεπαν μεγέθυνση του ΑΕΠ της τάξης του 1,5% για το 2011, 3

4 Αρνητικό έτος για την κυπριακή οικονομία αναμένεται να είναι και το 2012, δεδομένου του μεγάλου χρονικού διαστήματος και του υψηλού κόστους για αποκατάσταση των προκληθεισών υλικών ζημιών. Δείκτης Τιμών Καταναλωτή για το πρώτο εξάμηνο του 2011 στο 3,3%. υπό τις παρούσες συνθήκες αναμένεται μηδενική ή και αρνητική οικονομική ανάπτυξη για ολόκληρο το Δεδομένου επίσης και του γεγονότος ότι η επάνοδος στην ομαλότητα σε σχέση με την απρόσκοπτη παροχή του ηλεκτρικού ρεύματος δεν αναμένεται να είναι εφικτή πριν την πάροδο 6 τουλάχιστον μηνών, σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος που καλείται η κυπριακή κυβέρνηση να καταβάλει σε σχέση με την αποκατάσταση των υλικών ζημιών, συμπεραίνεται ότι και το 2012 η κυπριακή οικονομία δεν αναμένεται να είναι σε θέση να καταγράψει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Πιο κάτω, παρατίθενται οι κυριότεροι δείκτες της κυπριακής οικονομίας, όπως αυτοί καταγράφηκαν για το πρώτο τρίμηνο ή/και εξάμηνο του Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή για το πρώτο εξάμηνο του 2011 στο 3,6% σε σύγκριση με την αντίστοιχη εξαμηνία του Ο ρυθμός αύξησης του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή για την περίοδο Ιανουαρίου - Ιουνίου του 2011, σημείωσε αύξηση 3,6%, σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του Για την ίδια εξάμηνη περίοδο του 2011, ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή σημείωσε αύξηση 3,3% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του Ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων στο τέλος Ιουνίου 2011 αυξήθηκε κατά 20,7% σε σχέση με το επίπεδο του Ιουνίου Ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανέργων στο τέλος του Ιουνίου του 2011 ανήλθε σε Σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2010 σημειώθηκε αύξηση προσώπων, ή 20,7%, που αποδίδεται κυρίως στους τομείς του εμπορίου, των κατασκευών, των δραστηριοτήτων υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης, των μεταφορών και αποθήκευσης, της μεταποίησης, της εκπαίδευσης, καθώς επίσης και στους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, όπου σημειώθηκε αύξηση 863 ανέργων. Το ποσοστό 4

5 Το δημοσιονομικό ισοζύγιο κατέληξε ελλειμματικό στο τέλος του 2010 στο επίπεδο του 5,3% του ΑΕΠ. Στο τέλος Ιουνίου 2011 το δημοσιονομικό ισοζύγιο ήταν και πάλι ελλειμματικό και ανερχόταν σε 3,5% του ΑΕΠ. ανεργίας, εποχιακά διορθωμένο, ανήλθε σε 7,6% τον Ιούνιο 2011 σε σχέση με 6,5% τον Ιούνιο 2010 και 6,5% το Δεκέμβριο Το δημοσιονομικό ισοζύγιο του κράτους διαμορφώθηκε στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2011 σε έλλειμμα ύψους 3,5% του ΑΕΠ, σε σύγκριση με έλλειμμα 1,9% του ΑΕΠ για την ίδια περίοδο του Υπενθυμίζεται ότι στο τέλος του 2010, το δημοσιονομικό έλλειμμα της κυβέρνησης διαμορφώθηκε σε 5,3% του ΑΕΠ. Το δημόσιο χρέος διαμορφώθηκε σε 60,8% του ΑΕΠ στο τέλος του Οι αφίξεις τουριστών αυξήθηκαν κατά 10,9% για την πρώτη εξαμηνία του Τα έσοδα από τον τουρισμό για την περίοδο Ιανουαρίου- Μαϊου του 2011 κατέγραψαν αύξηση κατά 19,3%. Το δημόσιο χρέος διαμορφώθηκε σε 60,8% του ΑΕΠ στο τέλος του 2010, από 58,0% του ΑΕΠ στο τέλος του Για την περίοδο Ιανουαρίου Ιουνίου 2011 οι αφίξεις τουριστών ανήλθαν σε σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2010, σημειώνοντας αύξηση +10,9%. Κατά την πεντάμηνη περίοδο Ιανουαρίου Μαΐου 2011, τα έσοδα από τον τουρισμό υπολογίζονται σε 456,9 εκ. σε σύγκριση με 383,0 εκ. την αντίστοιχη περίοδο του 2010, σημειώνοντας αύξηση 19,3%. Σημειώνεται επίσης ότι για την ίδια πεντάμηνη περίοδο του 2011, και η κατά κεφαλή δαπάνη τουριστών ανήλθε σε 699,5 σε σύγκριση με 638,6 για την αντίστοιχη περίοδο του 2010, παρουσιάζοντας αύξηση 9,5%. Προοπτικές Οι προοπτικές για την κυπριακή οικονομία προβάλλουν στο παρόν στάδιο και κατόπιν της ολέθριας έκρηξης στη Ναυτική Βάση στο Μαρί, εξαιρετικά δυσοίωνες. Πέραν από τις βαριές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, η έκρηξη στη ναυτική βάση, άφησε πίσω της εκτενείς καταστροφές σε ζωτικής σημασίας υποδομές, ενώ συνεπάγεται αυξημένες δαπάνες για τα νοικοκυριά και τις 5

6 Οι προοπτικές της κυπριακής οικονομίας κατόπιν της ολέθριας έκρηξης στη Ναυτική Βάση στο Μαρί, προβάλλουν εξαιρετικά δυσοίωνες. Αρχικές εκτιμήσεις φέρουν τις συνολικές ζημιές που θα υποστεί η κυπριακή οικονομία συνεπεία του τραγικού συμβάντος σε 3 δισ. ή ποσοστό 17% του ΑΕΠ. Τα δημόσια οικονομικά βρίσκονταν σε δυσμενή επίπεδα ακόμα και προ του τραγικού συμβάντος, και είχαν μεταξύ άλλων αποτελέσει τη βάση για τις αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις της κυπριακής οικονομίας από τους τρεις οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης εντός του επιχειρήσεις. Κατά μία εκτίμηση, οι συνολικές ζημιές που θα υποστεί η οικονομία μέχρι το τέλος του 2011 θα ανέρχονται σε 3 δισ. περίπου ή ποσοστό 17% του ΑΕΠ. Στους υπολογισμούς έχει ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι η μείωση της συνολικής παραγωγής ρεύματος αυξάνει αυτόματα το κόστος ανά μονάδα παραγωγής, ενώ και η εξάρτηση από παλαιότερες, λιγότερο αποδοτικές μονάδες, συμβάλλει επίσης στις αυξημένες τιμές ηλεκτρισμού. Περαιτέρω, συνυπολογίζεται το γεγονός ότι πολλές επιχειρήσεις στρέφονται σε ηλεκτρογεννήτριες για την τροφοδοσία τους, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούν ακριβότερο ηλεκτρικό ρεύμα από το αντίστοιχο που παρέχει η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου. Αναφέρεται, ότι πρόσφατη προκαταρκτική εκτίμηση από εμπειρογνώμονες της Ε.Ε. για το κόστος των ευρύτερων ζημιών στην κυπριακή οικονομία από την καταστροφή, αναφέρεται σε ποσό ύψους 2,7 δισ. Η αύξηση των δαπανών που θα προκύψει από τα αυξημένα κόστη ηλεκτρισμού, θα ασκήσει πιέσεις στον πληθωρισμό και κατά συνέπεια στο ονομαστικό ΑΕΠ. Στο ονομαστικό ΑΕΠ, σε αντίθεση με το πραγματικό, δεν υπολογίζεται η διάβρωση της αγοραστικής αξίας του χρήματος που προκύπτει από τον πληθωρισμό. Κατά συνέπεια, οι αυξημένες τιμές που θα πρέπει να αναμένονται τους επόμενους μήνες (τόσο, στο ηλεκτρικό ρεύμα, όσο και αλυσιδωτά στο κόστος διαφόρων προϊόντων), αναμένεται να μεγεθύνουν το ονομαστικό ΑΕΠ. Στο μεταξύ και τα δημόσια οικονομικά, βρίσκονταν ακόμα και προ του τραγικού συμβάντος σε δυσμενή επίπεδα με όλους να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και να ζητούν να ληφθούν επιτακτικά μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας. Οι οίκοι αξιολόγησης, προέβησαν σε αλλεπάλληλες υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκφράζοντας τις ανησυχίες 6

7 Στις 31 Μαΐου 2011 ο οίκος Fitch υποβάθμισε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας σε Α- από ΑΑ-, με αρνητικό επενδυτικό ορίζοντα. Ο οίκος Moody s υποβάθμισε για δεύτερη φορά εντός του 2011, στις 27 Ιουλίου, την κυπριακή οικονομία κατά δύο βαθμίδες σε Βaa1 από Α2, με τον επενδυτικό ορίζοντα να είναι αρνητικός. Ο οίκος Standard & Poor s υποβάθμισε επίσης για δεύτερη φορά την Κυπριακή οικονομία στις 29 Ιουλίου, 2011 σε ΒΒΒ+ από Α-, με τον επενδυτικό ορίζοντα να παραμένει αρνητικός. τους για τα δημοσιονομικά μεγέθη, τη μη λήψη σχετικών μέτρων, το μικρό μέγεθος της οικονομίας και το δυσανάλογα μεγάλο μέγεθος του τραπεζικού τομέα, ο οποίος έχει σημαντική έκθεση σε ελληνικά ομόλογα. Συγκεκριμένα, ο οίκος Fitch Ratings ανακοίνωσε στις 17 Ιανουαρίου 2011, ότι έθετε την Κυπριακή οικονομία υπό παρακολούθηση για πιθανή υποβάθμιση (Rating Watch Negative-RWN). Ακολούθως, στις 31 Μαΐου 2011 ο οίκος Fitch υποβάθμισε τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας σε Α- από ΑΑ-, με αρνητικό επενδυτικό ορίζοντα. O οίκος Moody s υποβάθμισε επίσης στις 24 Φεβρουαρίου, 2011 τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας, κατά δύο βαθμίδες, σε Α2 από Αa3, με σταθερό επενδυτικό ορίζοντα. Στις 16 Μαίου, 2011 ανακοίνωσε ότι έθετε την Κυπριακή οικονομία υπό παρακολούθηση για πιθανή υποβάθμιση. Κατόπιν της τεράστιας καταστροφής που επέφερε η έκρηξη πυρομαχικών και της ασυμφωνίας των κυβερνώντων και των κομμάτων για την προώθηση πακέτου μέτρων για την οικονομία, ο οίκος Moody s προέβηκε στις 27 Ιουλίου, 2011 σε νέα υποβάθμιση της Κυπριακής οικονομίας κατά άλλες δύο βαθμίδες, σε Βaa1 από Α2, με τον επενδυτικό ορίζοντα να είναι αρνητικός. Σημειώνεται ότι και ο οίκος Standard & Poor s υποβάθμισε την Κυπριακή οικονομία στις 30 Μαρτίου, 2011 σε Α- από Α, με τον επενδυτικό ορίζοντα να παραμένει αρνητικός. Ακολούθησε δεύτερη υποβάθμιση της μακροπρόθεσμης πιστοληπτικής ικανότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας σε ΒΒΒ+ από Α-, με αρνητικό ορίζοντα. Σημ. : Η πιο πάνω μελέτη λαμβάνει υπόψη τις οικονομικές εξελίξεις μέχρι το τέλος Ιουλίου

8 ΚΥΡΙΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Α.Ε.Π. (πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης - %) 5,1 3,6-1,7 +1,0 0,0 Ανεργία (%) 4,0 3,6 5,3 6,5 7,0 Πληθωρισμός (Ρυθμός δείκτη καταναλωτή - %) 2,4 4,7 0,3 2,4 3,6 Ρυθμός εναρμονισμένου δείκτη καταναλωτή - % 2,2 4,4 0,2 2,6 3,8 Δημοσιονομικό έλλειμμα (% ΑΕΠ) +3,4 +0,9-6,0-5,3-7,0 ^ Δημόσιο χρέος (% ΑΕΠ)) 58,3 48,4 58,0 60,8 65,0 Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (% ΑΕΠ) -11,6-17,7-7,9-8,9-8,0 Βασικό επιτόκιο repo rate* (31 Δεκ.-%) 4,00 3,00 1,75 1,75** --- *Από την 1 η Σεπτεμβρίου 2006, το βασικό επιτόκιο για την τιμολόγηση των δανείων σε λίρες Κύπρου ορίστηκε αυτό της κύριας αναχρηματοδότησης (repo rate), σε αντικατάσταση του επιτοκίου διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης (Lombard rate). Σημειώνεται ότι από την 1 η Ιανουαρίου 2008 η Κύπρος έγινε πλήρες μέλος του Ευρωσυστήματος και ως εκ τούτου ο καθορισμός των επιτοκίων θα γίνεται πλέον από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). ** Ισχύον επιτόκιο οριακής χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ECB marginal lending facility) ^ σε περίπτωση μη έγκαιρης λήψης μέτρων. Πηγή στατιστικών στοιχείων για την κυπριακή οικονομία : Υπ. Οικονομικών, Κεντρική Τρ. της Κύπρου, Στατιστική Υπηρεσία. 1 Εκτίμηση 2 Προβλέψεις Τμήματος Οικονομικών Μελετών Συγκροτήματος Τράπεζας Κύπρου 8