Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη Αυγούστου 2011 (9:30 μ.μ.)

Transcript

1 Ciné Μεσόγειος Δήμος Βόλου Εξωραϊστική (5 η χρονιά*****) Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη Αυγούστου 2011 (9:30 μ.μ.) ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ Η ΒΡΟΧΗ (Tambien La Lluvia / Even the Rain) Ισπανία, Γαλλία, Μεξικό (2010) Σκηνοθεσία: Ιθιάρ Μπολέιν Σενάριο: Πολ Λάβερτι Πρωταγωνιστούν: Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ, Λουίς Τοσάρ, Κάρα Ελεχάλδε, Βιτσέντε Ρομέρο, Ραούλ Αρεβάλο, Χουάν Κάρλος Αντουβίρι, Κασσάντρα Τσιανγκερότι (103 ) Επίσημη Υποψηφιότητα της Ισπανίας για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας. Συμμετοχή στη Μπερλινάλε. Υποψήφια για 13 Βραβεία Γκόγια. Υπότιτλος: Πολλοί θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο. Λίγοι θέλουν να αλλάξουν τον εαυτό τους. Ένας Ισπανός σκηνοθέτης, ο Σεμπάστιαν, πηγαίνει με το συνεργείο του στη Βολιβία, με σκοπό να γυρίσουν μια ταινία για τον Χριστόφορο Κολόμβο πέρα από τον μύθο. Για τον εξερευνητή των θαλασσών, που δεν ήθελε απλά να εκχριστιανίσει τους «Ινδιάνους», αλλά είχε εμμονή με το χρυσάφι και έκανε σκλάβους τους ιθαγενείς που αντιστάθηκαν. Όμως στην πόλη όπου πραγματοποιούνται τα γυρίσματα, τα αποθέματα νερού πωλούνται σε μια πολυεθνική. Οι ιθαγενείς καλούνται, 500 χρόνια μετά από την έλευση του Κολόμβου, να παλέψουν αυτή τη φορά όχι για το χρυσάφι, αλλά για το νερό. Η κλιµάκωση των ρυθµών. Η καθοδήγηση των ερµηνευτών. Το ξετύλιγµα των γεγονότων χωρίς ίχνος παρέµβασης και ρητορείας. Η υποδειγµατική αναπαράσταση τόσο των σκηνών µε τον Κολόµβο (µυθοπλασία) όσο και των ταραχών (πραγµατικότητα). Η δραµατουργία των χαρακτήρων του συνεργείου που στην αρχή, γύρω από το τραπέζι, εκτοξεύουν αριστερές παρόλες και στη συνέχεια, όταν η αντιπαράθεση κλιµακώνεται, τρέχουν να την κοπανήσουν αδιαφορώντας για τους ινδιάνους κοµπάρσους. Και, τέλος, η γεωγραφία του

2 τοπίου και της πόλης, όλα µα όλα ενορχηστρωµένα µε µια ισορροπία που θα τη ζήλευε ακόµα και ο Φράνσις Φορντ Κόπολα. Με έναν λόγο, όταν η µεγάλη κινηµατογραφία συναντά τον Ανθρωπο και την Ιστορία. Ανάµεσα στις δέκα καλύτερες ταινίες του ΚΡΙΤΙΚΗ Δημήτρης Δανίκας (ΤΑ ΝΕΑ) Το ανελέητο πλιάτσικο του Κολόμβου έγινε για το χρυσάφι. Η εισβολή των πολυεθνικών για το νερό. Η σκηνοθέτις Ιθιάρ Μπολέιν Πέρεζ Μινγκέζ, ως ηθοποιός, είχε συμμετάσχει παλιότερα σε πολλές ταινίες. Ανάμεσά τους και η «Γη και Ελευθερία» του Βρετανού Κεν Λόουτς, του οποίου μόνιμος σεναριογράφος είναι ο επίσης Βρετανός σύζυγός της Πολ Λάβερτι. Και έτσι εξηγείται ο έντονος και λεπτεπίλεπτα επεξεργασµένος κοινωνικός προβληματισμός της. Με την ταινία αυτή, ανώτερη από το «Γη και Ελευθερία», η μαθήτρια ξεπέρασε τον καθηγητή! Το στόρι που έγραψε ο Πολ Λάβερτι: Ένα συνεργείο Ισπανών καταφθάνει σε μια φτωχική πόλη της Βολιβίας σε υψόμετρο μ. Σκοπός τους είναι να γυρίσουν µε ιστορική ακρίβεια την επέλαση του Χριστόφορου Κολόµβου στις χώρες της Νότιας Αμερικής. Δηλαδή, να τον αποκαθηλώσουν από το βάθρο του εξερευνητή. Αυτός; Μα ήταν µακελάρης. Αφού πρώτα κορόιδεψε τους Ινδιάνους µε καθρεφτάκια και µπιχλιµπίδια, στη συνέχεια άρπαξε το χρυσάφι τους και επιδόθηκε στο σπορ της γενοκτονίας. Ένα κτήνος σωστό. Σκηνοθέτης αυτής της ταινίας, ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ. Παραγωγός, ο ακόµα καλύτερος ως ηθοποιός Λουίς Τόζαρ. Το πρώτο που κάνουν είναι να προσλάβουν μερικές εκατοντάδες ρακένδυτους Ινδιάνους, ως κοµπάρσους. Το δεύτερο, να αναθέσουν έναν από τους βασικούς ρόλους των «εσταυρωµένων» Ινδιάνων σε κάποιον ταραξία της περιοχής. Σαν να λέµε σε κάποιον «τροµοκράτη». Που η δυσµορφία του και τα έντονα χαρακτηριστικά του τον κάνουν να καρφώνεται στη µνήµη του θεατή. Εντάξει; Καθόλου. Γιατί αυτοί οι δήθεν προοδευτικοί τύποι φροντίζουν σαν τους νέους Κολόµβους να πληρώνουν τους ιθαγενείς µε δύο δολάρια τη µέρα. Τσάµπα. Αυτό δεν είναι τίποτα µπροστά στη συνέχεια. Γιατί, παράλληλα µε τη µυθοπλασία, δηλαδή µε τα γυρίσµατα της ταινίας, αρχίζει να ξετυλίγεται µια σηµερινή αληθινή ιστορία. Ένα από τα κορυφαία γεγονότα της επέλασης των σύγχρονων βαρβάρων της παγκοσµιοποιηµένης οικονοµίας. Το οποίο συνέβη στην πόλη Κουτσάµπαµπα, όπου χιλιάδες πάµπτωχοι Ινδιάνοι ξεσηκώθηκαν για ένα και µοναδικό σκοπό. Να µπορούν να πίνουν βρόχινο νερό από τα πηγάδια τους. Καταλάβατε; Όχι;

3 Η κυβέρνηση της Βολιβίας ξεπουλάει όλους τους υδάτινους πόρους σε µια πολυεθνική. Έτσι, ο λογαριασµός της εταιρείας υδάτων κοπανάει ταβάνι 300%. Και η Αστυνοµία σφραγίζει όλα τα πηγάδια. Σας το είπα. Ο Κολόµβος το χρυσάφι, οι πολυεθνικές ακόµα και τη βροχή. Σε λίγο θα πληρώνουµε και τον αέρα που αναπνέουµε. Έτσι, από τη µια οι καλλιτέχνες µε τον Κολόµβο. Τον χαβά τους. Από την άλλη διαδηλώσεις, ταραχές, εξεγέρσεις και στρατιωτικός νόµος. Ο «εσταυρωµένος» Ινδιάνος φυλακίζεται και βασανίζεται. Ο παραγωγός τρέχει στον διοικητή και µε δυο χιλιάρικα αποφυλακίζει προσωρινά τον «ηθοποιό» του. «Όταν τελειώσουν τα γυρίσµατα, θα τον µπαγλαρώσουµε», λέει ο µπάτσος. Τι να κάνει ο παραγωγός; Βάζει την ουρά κάτω από τα σκέλια και φεύγει. Οι παράπλευρες απώλειες της µεγάλης τέχνης. Το αποτέλεσµα συναρπαστικό. Από αυτό το χάος και το ανακάτεµα τέχνης και πραγµατικότητας προκύπτει αρµονία σαν την ενάτη συµφωνία του Μπετόβεν. Έτσι, η πραγµατικότητα επαναφέρει σε κυκλοφορία το φάντασµα του Κολόµβου. Το πλιάτσικο και η βία δεν τελείωσαν µε το κούρσεµα της Νότιας Αµερικής από τον Κολόµβο. Έτσι, η τέχνη και η µυθοπλασία λειτουργούν ως εργαλεία αποκωδικοποίησης της Ιστορίας. Έτσι, οι προοδευτικοί καλλιτέχνες αποκαλύπτονται ως φιλοτοµαριστές. Και έτσι, αυτό το αληθινό γεγονός λειτουργεί ταυτόχρονα και ως τεστ κρίσεως του καθενός, αλλά και ως καθρέφτης της σηµερινής πραγµατικότητας του µεγάλου σοκ! Η κλιµάκωση των ρυθµών. Η καθοδήγηση των ερµηνευτών. Το ξετύλιγµα των γεγονότων χωρίς ίχνος παρέµβασης και ρητορείας. Η υποδειγµατική αναπαράσταση τόσο των σκηνών µε τον Κολόµβο (µυθοπλασία) όσο και των ταραχών (πραγµατικότητα). Η δραµατουργία των χαρακτήρων του συνεργείου που στην αρχή, γύρω από το τραπέζι, εκτοξεύουν αριστερές παρόλες και στη συνέχεια, όταν η αντιπαράθεση κλιµακώνεται, τρέχουν να την κοπανήσουν αδιαφορώντας για τους ινδιάνους κοµπάρσους. Και, τέλος, η γεωγραφία του τοπίου και της πόλης, όλα µα όλα ενορχηστρωµένα µε µια ισορροπία που θα τη ζήλευε ακόµα και ο Φράνσις Φορντ Κόπολα. Με έναν λόγο, όταν η µεγάλη κινηµατογραφία συναντά τον Ανθρωπο και την Ιστορία. Ανάµεσα στις δέκα καλύτερες ταινίες του 2011! Γιώργος Κρασσακόπουλος (FLIX) Οι κυκλικές διαδρομές της Ιστορίας, σε μια βαθιά πολιτική και γοητευτικά διαδαλώδη ταινία, μιας από τις λιγότερο γνωστές, αλλά αναμφίβολα ξεχωριστές φωνές του ισπανικού σινεμά. Φιλοδοξώντας να γυρίσουν μια ταινία για τον Χριστόφορο Κολόμβο, που να πηγαίνει πέρα από το μύθο του εξερευνητή και να αποκαλύπτει τη ληστρική του συμπεριφορά απέναντι στη Λατινική Αμερική και τους κατοίκους της, ένας σκηνοθέτης κι ο παραγωγός του φτάνουν στην Βολιβία για να ανακαλύψουν πως όχι μόνο η φτώχεια εξακολουθεί να μαστίζει τη χώρα, αλλά ότι ακόμη και σήμερα, ο πλούτος της ηπείρου, στην προκειμένη περίπτωση το νερό, βρίσκονται στα χέρια ξένων, που αντί για κατακτητές έρχονται πια με τη μορφή των πολυεθνικών.

4 Το να κάνεις μια ταινία -ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα που αν μη τι άλλο χρειάζεται κάμποσα χρήματα για να ολοκληρωθεί-, προκειμένου να μιλήσεις για την κοινωνική αδικία, την εκμετάλλευση του αναπτυσσόμενου κόσμου από τη Δύση και τη φτώχεια, μοιάζει με κάτι που αναμφίβολα μπορεί σε φέρνει αντιμέτωπο με μια σειρά από ηθικά προβλήματα. Το σενάριο του Πολ Λάβερτι, συνεργάτη του Κεν Λόουτς σε ταινίες όπως ο «Ανεμος Χορεύει το Κριθάρι» ή ο «Ιρλανδέζικος Δρόμος» όμως, όχι μόνο δεν αγνοεί την ανακολουθία του να ξοδεύεις εκατομμύρια στιγματίζοντας τις μεθόδους που οδηγούν εκατομμύρια ανθρώπους στην εξαθλίωση, αλλά τη μεταμορφώνει σε βασικό σημείο της διαλογικής της ταινίας. Παίρνοντας σαν αφορμή μια σειρά από ταραχές που οδήγησαν το 2000 τη Βολιβία στα πρόθυρα του χάους με αφορμή την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων του νερού από μια ιδιωτική εταιρία δυτικών συμφερόντων, το σενάριο του Λάβερτι δομεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα για την κυκλική ροή της ιστορίας και για τον τρόπο που η τύχη των ανίσχυρων, σπάνια αλλάζει ακόμη κι αν αλλάζουν οι εποχές. Ο σκηνοθέτης του Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ μπορεί να είναι ένας ιδεολόγος καλλιτέχνης που να θέλει να φέρει στο φως τη λιγότερο γοητευτική πλευρά του «ανθρώπου που ανακάλυψε την Αμερική», ελάχιστες αντιρρήσεις όμως έχει στην πρόταση του παραγωγού του να κάνουν τα γυρίσματα στη Βολιβία (εφόσον «όλοι οι ινδιάνοι είναι ίδιοι»), όπου το χαμηλό βιοτικό επίπεδο θα τους επιτρέψει να έχουν όσους κομπάρσους χρειάζονται με μόλις δυο δολάρια την ημέρα το κεφάλι. Με τον ίδιο τρόπο οι ηθοποιοί του, στην πλειοψηφία τους μπορεί να συζητούν εις βάθος τα κίνητρα και την ηθική στάση των ιστορικών προσώπων που υποδύονται, όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα όμως, και οι ταραχές απειλήσουν την καλοβαλμένη ύπαρξή τους, προτιμούν να το σκάσουν πίσω στη δύση. Από την άλλη, με καταλύτη έναν ντόπιο που επιλέγεται να υποδυθεί τον αρχηγό της αντίστασης απέναντι στο στρατό του Κολόμβου και που στο παρόν βρίσκεται επικεφαλής της ομάδας που ζητά την απελευθέρωση των νερών της περιοχής, ο κυνικός παραγωγός ανακαλύπτει (ίσως λίγο πιο εύκολα απ' όσο θα έπρεπε), πως υπάρχει και μια διαφορετική οπτική γωνία προς την πραγματικότητα, κι ότι η θέα από εκεί δεν είναι τόσο όμορφη, όσο είναι συνήθως στις ταινίες. Μπορεί τα φιλμ που τοποθετούν κινηματογραφικά γυρίσματα ως βασικό συστατικό της πλοκής τους, να είναι συχνά περισσότερο αυτοαναφορικά απ' όσο χρειάζεται, και μια ταινία που θέλει να υφάνει τόσες διαφορετικές γραμμές και ιδέες στην πλοκή της να μοιάζει εύκολο να καταλήξει ένας μπερδεμένος κόμπος, όμως το χέρι της Ισιάρ Μπολέιν παραμένει σταθερό ως το τέλος και η κινηματογραφική της γλώσσα συναρπαστική. Με τα πλάνα του φιλμ για τον Κολόμβο να είναι γεμάτα δύναμη ακόμη κι αν ξέρεις (δυο φορές) ότι πρόκειται για αναπαράσταση, και τις οδομαχίες στους δρόμους να μοιάζουν πέρα για πέρα αληθινές, το παρόν και το παρελθόν, η πραγματικότητα των ξένων και των ντόπιων, οι δύο διαφορετικοί κόσμοι τους,

5 βρίσκουν ίσο χώρο στα πλάνα του φιλμ, συνδέονται με γραμμές που αν και εύκολα διακριτές, παραμένουν διακριτικές. Μοναδικό στραβοπάτημα, τα τελευταία είκοσι περίπου λεπτά, όταν οι κανόνες του σινεμά απαιτούν κορύφωση, η οποία έρχεται με μερικές κορώνες συναισθήματος που ακούγονται πιο δυνατά απ' ό,τι θα έπρεπε. Ακόμη κι έτσι όμως, στο χρόνο που είχε μεσολαβήσει από την άφιξή σου στους πίσω δρόμους της επαρχιακής Βολιβίας μέχρι την έξοδό σου από την αίθουσα, έχεις προφτάσει να πιστέψεις τους ήρωες και τα ηθικά τους σκαμπανεβάσματα, έχεις βυθιστεί στον κόσμο και τις ζωές τους τόσο, ώστε ακόμη κι αν το μυαλό υψώνει κάποιες αντιρρήσεις, η καρδιά είναι πρόθυμη να τις προσπεράσει. Δήμητρα Σπαθαρίδου Οι τίτλοι τέλους έπεσαν και η αίθουσα σείστηκε. Ένα δυνατό χειροκρότημα απ όλους, μερικοί θεατές να κλαίνε, άλλοι να αγκαλιάζονται, και παρέες, κυρίως νέων, να φωνάζουν el agua es nuestra carajo (το νερό είναι δικό μας, γαμώτο). Είμαι στην Κοτσαμπάμπα, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Βολιβίας, και μόλις τελείωσε η ταινία Tambien la lluvia. Το «Ακόμα και η βροχή» είναι γυρισμένο στην Κοτσαμπάμπα, πράγμα σπάνιο για την πόλη, και στο Τσαπάρε, τροπικό δάσος βόρεια της Κοτσαμπάμπα, μέχρι πρότινος απλησίαστο λόγω του ναρκεμπορίου. Πραγματεύεται την ιστορία του σκηνοθέτη Σεμπαστιάν (Gael Garcia Bernal) και του συνεργείου του, που φτάνουν στη Βολιβία το 2000 για να γυρίσουν μια ταινία με θέμα την κατάκτηση των ιθαγενών από τον Κολόμβο κατά την άφιξή του στην αμερικάνικη ήπειρο. Η ταινία επικεντρώνεται σε δύο μοναχούς που αντιτάχθηκαν στην εκμετάλλευση του πληθυσμού. Ο παραγωγός της ταινίας Κόστα (Luis Tosar) επέλεξε τη Βολιβία, καθώς το κόστος παραγωγής είναι πολύ χαμηλό και οι ιθαγενείς κομπάρσοι θα πληρωθούν μόλις δυο δολάρια τη μέρα. Καθώς όμως ο Σεμπάστιαν και οι συνεργάτες του βρίσκονται στα γυρίσματα, ξεσπούν ταραχές στην πόλη. Πρόκειται για τον πόλεμο για το νερό, όπως τους λένε οι ντόπιοι, που αναφέρεται στα πραγματικά γεγονότα του Οι ιθαγενείς της ταινίας μετακομίζουν στα οδοφράγματα. Ο σκηνοθέτης και το συνεργείο αντιδρούν, η ταινία κινδυνεύει να μην τελειώσει, οι κομπάρσοι δεν μπορούν να παρατήσουν τα γυρίσματα και να τρέχουν στις πορείες. Ο ιθαγενής πρωταγωνιστής της ταινίας Ντάνιελ (ο βολιβιανός Juan Carlos Aduviri) πρωτοστατεί στην επανάσταση. Σε κάποια στιγμή, η αστυνομία τον ξυλοφορτώνει και τον συλλαμβάνει και ο παραγωγός θα χρειαστεί να πάει, εμφανώς νευριασμένος, στα κεντρικά της αστυνομίας για να τον ξελασπώσει. Το πρόσωπο του Ντάνιελ είναι γεμάτο μώλωπες που θα πρέπει να τους καλύψουν με άφθονο μακιγιάζ για να μην φανούν στα γυρίσματα. Η αδικία και η καταπίεση της εποχής του Κολόμβου, στην οποία αναφέρεται το σενάριο τους, είναι διάχυτη γύρω τους, αλλά οι συντελεστές αργούν να την δουν. Στην πραγματική ιστορία, η βολιβιανή κυβέρνηση ιδιωτικοποίησε το 2000 την παροχή νερού, δημόσιου αγαθού ως τότε, με προτροπή της Παγκόσμιας

6 Τράπεζας. Οι πολυεθνικές εταιρίες που προσέλαβε να το διαχειρίζονται τριπλασίασαν την τιμή του, με αποτέλεσμα ο κόσμος να μην μπορεί να πληρώσει. Τα νότια προάστια της Κοτσαμπάμπα δεν είχαν καν εγκαταστάσεις ύδρευσης και έτσι οι κάτοικοι δημιούργησαν μόνοι τους δεξαμενές, που μάζευαν το νερό της βροχής και το φίλτραραν. Το βολιβιανό κράτος απαγόρεψε την αυθαίρετη συλλογή νερού και δημιούργησε μια αστυνομία νερού που έλεγχε τα σπίτια και γκρέμιζε τις δεξαμενές μέχρι που οι κάτοικοι ξεσηκώθηκαν και γκρέμισαν τα γραφεία της πολυεθνικής και της νομαρχίας και ακύρωσαν την ιδιωτικοποίηση του νερού. Ο πετυχημένος αυτός αγώνας ονομάζεται από τους ντόπιους la guerra del agua (ο πόλεμος του νερού). Θυμίζοντας έντονα το 8 ½ του Φελίνι, η σκηνοθέτιδα της ταινίας «Ακόμα και η βροχή» Iciar Bollain επικεντρώνεται περισσότερο στις δοκιμασίες του σκηνοθέτη Σεμπάστιαν, που προσπαθεί να τελειώσει την ταινία του, παρά στον πόλεμο του νερού. Παίζοντας και εναλλάσσοντας την εικόνα ανάμεσα στο παρόν του σκηνοθέτη στην Κοτσαμπάμπα και την εποχή του Κολόμβου, ο θεατής οδηγείται εύκολα σε συμπεράσματα για την εκμετάλλευση των ιθαγενών τότε και τώρα. Η Iciar Bollain έφτιαξε όμως μια ταινία πολυεπίπεδη, της οποίας ο στόχος δεν είναι μόνο αυτός. Οι δοκιμασίες του Σεμπάστιαν και της παραγωγής στην Κοτσαμπάμπα δεν προέρχονται μόνο από την εξέγερση για το νερό, την απουσία των κομπάρσων και τα προβλήματα μετακίνησης του συνεργείου, αλλά και από την πάλη με το ίδιο του τον εαυτό και τη συνείδησή του. Δεν δημιούργησε τη φτώχεια αυτός η ταινία του μάλιστα δίνει δουλειά στο ντόπιο πληθυσμό. Μπορεί όμως να βοηθήσει; Μήπως έχει και αυτός μέρος της ευθύνης; Η αρχική του στάση αλλάζει καθώς βλέπει τις συνθήκες γύρω του και στο τέλος χρειάζεται να διαλέξει μια θέση. Δεν είναι εύκολο, όπως δεν είναι εύκολο όταν πρόκειται να πάρουμε θέση όχι λεκτικά αλλά στην πράξη- μπροστά στην αδικία. Οι κάτοικοι της Κοτσαμπάμπα θα θυμούνται για χρόνια τα γυρίσματα της ταινίας στην πόλη τους το καλοκαίρι του Όλοι έχουν κάποιο γνωστό που έπαιξε ως κομπάρσος, δούλεψε στα σκηνικά, μίλησε με κάποιον από το συνεργείο ή πήγε στη φιέστα που οργάνωσαν οι συντελεστές της ταινίας, μαζί με τον δήμαρχο, την τελευταία μέρα των γυρισμάτων στην κεντρική πλατεία της 14ης Σεπτεμβρίου. Εκεί, δηλαδή, όπου είχε ξεσπάσει ο πόλεμος του νερού το Και αν η ταινία της Iciar Bollain αφήνει μια απορία και δυσπιστία για το πόσο η ίδια πλήρωσε τους κατοίκους-κομπάρσους της, το κάνει πιστεύω ηθελημένα: η εκμετάλλευση δεν σταματά με μια νίκη. Εξάλλου, στους τίτλους τέλους, οι συντελεστές αφιερώνουν το «Ακόμα και η βροχή» στον Howard Zinn: η αντίσταση των καταπιεσμένων για την οποία μιλούσε ενόσω ζούσε, είναι σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ. Τζία Γιοβάνη Ταινία αυθεντικά πολιτική, με επίχρισμα μελέτης και στοχασμού πάνω στην όλη διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Φιλμ επικών διαστάσεων, με ρυθμό ταινίας δράσης. Με περισσή εξυπνάδα και ευελιξία, ώστε πότε να προτάσσει χαρακτηριστικά «σινεμά του δημιουργού» και πότε να ψυχαγωγεί καυστικά, με τη δύναμη του λαϊκού κινηματογράφου. Επιλογή μας, να σταθούμε σε μία και μόνο ταινία, την πλέον «άξια λόγου» της βδομάδας. Την

7 ισπανόφωνη παραγωγή «Ακόμα και η βροχή» της γεννημένης στη Μαδρίτη το 1967, ηθοποιού, συγγραφέα και κινηματογραφίστριας Ισίαρ Μπολαίν. Εκκωφαντικά πολιτικοποιημένη ταινία με βασική δράση που αντανακλά πολιτικά γεγονότα και συμβάντα του παρελθόντος και του παρόντος. Ουσιαστικά προοδευτική με σαφή θέση και καθόλου μασημένες, γενικόλογες και αποσπασματικά «προοδευτικές» προθέσεις ή θέσεις, ως - και- εάν - πλέον - είθισται! Η ταινία στο μέχρι τώρα διάβα της βρέθηκε αντιμέτωπη με μία και μοναδική κατηγόρια. Χαρακτηρίστηκε εν ολίγοις μυθοπλασία της αριστεράς με λανθάνουσα εκδικητική μονομέρεια, η οποία ακυρώνει τα επιμέρους θετικά. Χαρακτηρίστηκε επίσης μανιχαϊστική, γιατί λέει, η αντίληψη, η θεώρηση για τα πράγματα που τη διέπει, βασίζεται στα αντιθετικά σχήματα καλού και κακού, αγνοώντας ενδιάμεσες καταστάσεις και ιδεολογικές αποχρώσεις. Το κακό εδώ έχει όνομα. Λέγεται πολυεθνική Bechtel, λέγεται εγκάθετο - από τις πολυεθνικές - καθεστώς HugoBanzer, ώστε να παρέχει κοινοβουλευτική νομιμοποίηση των συμφερόντων τους στη Βολιβία. Για να μπορούν να ιδιωτικοποιούν ακόμα και το νερό της βροχής... Καλή ώρα, έρχεται και η σειρά της ΕΥΔΑΠ! Στο παραπάνω δίλημμα, η ταινία παίρνει ξεκάθαρα θέση. Με την πολιτική των πολυεθνικών ή όχι; Τι να κάνουμε... Τα φλέγοντα διλήμματα του σήμερα έχουν ωριμάσει τόσο πολύ που «στέκονται» μόνο σε μορφή μανιχαϊστική κι έτσι γλιτώνουν ίσως τη γελοιοποίηση... Μετακινηματογράφος = κινηματογράφος μέσα στον κινηματογράφο... Ορος που αποδίδεται σε μια κινηματογραφική ταινία που θέμα της έχει μια... κινηματογραφική ταινία. Ενα φιλμ που αφηγείται ταυτόχρονα δύο ιστορίες... Η ταινία της Ισίαρ Μπολαίν τοποθετείται χρονικά στο 2000 και αφηγείται την ιστορία ενός ισπανόφωνου κινηματογραφικού συνεργείου που φθάνει στη Βολιβία να γυρίσει μια καυστικά κριτική ταινία για την αποικιοκρατία, μέσα από το γεγονός της άφιξης στην Αμερική του Χριστόφορου Κολόμβου και τις επακόλουθες βιαιοπραγίες και σφαγές των ιθαγενών. Η ταινία θα γυριστεί στα πυκνά δάση της ορεινής περιοχής Chapare, λίγο έξω από την πόλη Κοτσαμπάμπα και θα χρησιμοποιηθούν πολλές χιλιάδες κομπάρσων. Τώρα θα αναρωτηθείτε, και δικαίως, καλά η άφιξη του Κολόμβου τι σχέση έχει με τα υψόμετρα; Η επιλογή του τόπου γυρισμάτων - γιατί ξέρετε ο κινηματογράφος φτιάχνει δική του γεωγραφία - έγινε με γνώμονα το κόστος παραγωγής. Επιλέχθηκε από τον παραγωγό η Βολιβία, ως φτηνότερη χώρα της Λατινικής Αμερικής, εκεί που με μεροκάματο 2 δολάρια τη μέρα, έχεις όσους «πεινασμένους» κομπάρσους θέλεις στη δούλεψή σου, για όσο και όποτε θελήσεις εσύ. Επικεφαλής του συνεργείου βρίσκεται το πρωταγωνιστικό τρίο: Ο νεαρός Μεξικάνος σκηνοθέτης Σεμπάστιαν (στο ρόλο ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ) που ζει στον κόσμο του και ταυτίζεται με την τέχνη του, ιδεαλιστής και ευαισθητοποιημένος κοινωνικά, ο κυνικός και πρακτικός παραγωγός, Ισπανός, Κόστα (ο χαρισματικός Λούις Τόσαρ) που δε «σπαταλά» παρά για τα απολύτως απαραίτητα και ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τα κέρδη του και τη συνέχιση της χρηματοδότησης της ταινίας και ο Ινδιάνος με το ατίθασο βλέμμα και τα χαρακτηριστικά - σα σμιλευμένα στην πέτρα, Βολιβιανός ηθοποιός (τον υποδύεται ο Χουάν Κάρλος Αντουβίρι) σε διπλό ρόλο. Αρχηγός των Ινδιάνων στο φιλμ που γυρίζεται και επικεφαλής των εξεγερμένων στον πόλεμο του νερού. Πολυεθνική και η σύνθεση του συνεργείου της

8 ισπανόφωνης «συμπαραγωγής». Βέβαια, οι χρηματοδότες που δεν τους βλέπουμε ποτέ αλλά τους ακούμε στο τηλέφωνο, ξέρουμε ότι μιλούν αγγλικά. Πρωταγωνιστής στην ταινία του Σεμπάστιαν ο Κολόμβος (στον ρόλο ο Κάρα Ελεχάλδε) που τον υποδύεται ένας φημισμένος ηθοποιός, διανοούμενος και αλκοολικός. Στο φόντο δύο νέοι Ισπανοί επαγγελματίες που υποδύονται τους χριστιανούς ιεραπόστολους Μπαρτολομέ ντε λας Κάσας και Αντόνιο ντε Μοντεσίνος, τους πρώτους που κατήγγειλαν τις σφαγές των ιθαγενών. Ο καθένας τους ζει με ψευδαισθήσεις για το ρόλο του. Τα περιγράμματα σωστά και οι ρόλοι πιστευτοί πέρα ως πέρα. Οι ερμηνείες όλων άψογες. Το Απρίλη του 2000 ξεσπά στην Κοτσαμπάμπα ένας άκαμπτος αγώνας κατά της ιδιωτικοποίησης του πόσιμου νερού από τις πολυεθνικές. Κατά των παράλογων διατάξεων απαγόρευσης συλλογής έως και του νερού της βροχής. Η έκβαση είναι αιματηρή. Ο αγώνας καταγράφηκε στην Ιστορία ως «Πόλεμος του νερού». Το πρόβλημα αρχικά σκιάζει την ατμόσφαιρα στο πλατό και καταγράφεται στην ταινία σε δεύτερο όμως πλάνο. Στα μετόπισθεν. Σαν κάτι συγκεχυμένο στο σκηνογραφικό φόντο. Γρήγορα όμως εξελίσσεται σε οργανωμένη λαϊκή εξέγερση που όσο περνάει ο χρόνος σφίγγει σαν μέγκενη, εισβάλλει βίαια και μετεξελίσσεται σε αστάθμιστο παράγοντα, καθορίζοντας αυτό, τα γεγονότα που συνδέονται με την ιστορία που διαδραματίζεται στο προσκήνιο. Σε όλη την πορεία της ταινίας, η σκηνοθέτις τραβά παράλληλες ανάμεσα στη μυθοπλασία για την αποικιοκρατία του Κολόμβου και τη σύγχρονη πραγματικότητα της καθημερινότητας στις φαβέλες, καθόλου μακριά η μια από την άλλη. Η ηχώ μιας περασμένης εποχής αντηχεί στη σύγχρονη, της προσδίδει όμως νέο νόημα και δυναμική. Στην ουσία, πολύ λίγο βελτιώθηκε η ζωή του φτωχού λαού από την εποχή του Κολόμβου, την ίδια στιγμή που η ανάπτυξη και η παραγωγικότητα εκτόξευσαν στα ύψη τα κέρδη των λίγων. Τον 16ο αιώνα η αποικιοκρατία, τον 21ο ο καπιταλισμός. Δύο ιστορικές στιγμές με χρονολογική απόσταση συγχωνεύονται στο μετακινηματογραφικό αυτό δράμα, ενώ παράλληλα αφήνουν χώρο σε ολοκληρωμένα πορτρέτα και προσωπικές ιστορίες. Θέμα όχι απλά κοινωνικό, αλλά βαθύτατα πολιτικό, η ιδιωτικοποίηση του κοινωνικού αγαθού του νερού, απειλή άμεση για την επιβίωση και τη ζωή του λαού, δείχνεται με τρόπο που ξεπερνά την απλή κι επίμονη διαπίστωση. Η έμμονη ιδέα του χρυσού - του κέρδους - το 16ο αιώνα και το κέρδος σήμερα από το δημόσιο κοινωνικό αγαθό, το νερό, συνιστά την κόκκινη γραμμή ενός φιλμ που αιωρείται από το παρελθόν στο παρόν, από την καταγγελία στη συνειδητοποίηση και τη δράση. Η κινηματογραφική ομάδα δε θα αργήσει να εμπλακεί με τον τρόπο της στον πόλεμο του νερού, η αντίσταση των ιθαγενών που στοχεύουν να δείξουν στην ταινία, μετουσιώνεται σε προσωπική τους εμπειρία σε απόκτηση - για κάποιους - συνείδησης. Χρυσάφι, νερό και αίμα Ο Πολ Λάβερτι - σεναριογράφος του Κεν Λόουτς και σύζυγος της Ισίαρ Μπολαίν - έστησε σαν γιγαντιαίο παζλ, ένα γερά δομημένο σενάριο, δύσκολο αλλά ξεκάθαρο, πάνω σε ένα δυνατό και ιδιαίτερα επικαιροποιημένο θέμα, που εστιάζει σε δύο σελίδες της Ιστορίας. Αυτήν του παρελθόντος που επέζησε ανά τους αιώνες σαν θρύλος και αυτή του παρόντος, με

9 τεκμηριωμένα ιστορικά γεγονότα. Στη μυθοπλασία του Λάβερτι εκβάλλουν δύο παράλληλες ιστορίες χωρίς σάλτα ή κενά και χάσματα. Σε αντιστοιχία με το σενάριο και η σκηνοθεσία, η οποία παίζει σε δύο επίπεδα αφήγησης, εκείνο της ταινίας που γυρίζεται και της πραγματικότητας του 2000, του πολέμου του νερού: Ρυθμική και ισορροπημένη κατορθώνει να χειριστεί τις ιστορίες αυτές ταυτόχρονα χωρίς να εγκαταλείπει καμιά σε δεύτερο πλάνο οι κομπάρσοι και πολυάριθμοι οι ρόλοι, που σαν συνολικό ανθρώπινο δυναμικό δημιουργούν την Ιστορία. Απαξάπαντες οι κύριοι ρόλοι αναπτύσσονται και εξελίσσονται δραματουργικά. Ενώ τα γυρίσματα του φιλμ για τον Κολόμβο πλησιάζουν στο τέλος τους, η εξέγερση φουντώνει, υποσκελίζει κάθε τι και η ταινία κινδυνεύει να τιναχτεί στον αέρα μια που ο βασικός Ινδιάνος πρωταγωνιστής της διώκεται γιατί πρωταγωνιστεί και στον πολιτικό αγώνα για το νερό. Στο σημείο αυτό τίθενται ουσιαστικά διλήμματα φιλοσοφικά και πολιτικά. Τέχνη και Ζωή, Υποδύομαι και Είμαι - εν κατακλείδι - Χρυσός και Νερό. Διλήμματα πασιφανή που συγκλονίζουν την ομάδα, τον καθένα διαφορετικά. Ο λαός της Κοτσαμπάμπα απ' όσο φαίνεται δεν έχει αναστολές πολυτέλειας, αγωνίζεται για την ίδια του τη ζωή. Οι άλλοι παραμένουν θεατές, δεν είναι διατεθειμένοι να θυσιάσουν τίποτα. Θα βρεθούν βέβαια αντιμέτωποι με επιλογές ζωής, επίπονες, κατάσταση που κορυφώνεται με έξυπνα επαναληπτική μορφή και τέμνει τους χαρακτήρες σε δύο επίπεδα. Σαν ρόλους, στην καταγγελτική για την αποικιοκρατία ταινία, που υποδύονται αλλά και σαν άνθρωποι, πολίτες, μέλη της κοινωνίας των πολιτών και όλα αυτά τα βαρύγδουπα! Τα γεγονότα τραντάζουν τα θεμέλια των αξιών τους, υποχρεώνουν τον καθένα σε προσωπική αντιπαράθεση με τη συνείδησή του και επιβάλλουν να πάρει κανείς θέση. Από δω ή από κει. Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει. Βέβαια, οι πολλοί θα εγκαταλείψουν τη χώρα, γιατί η «περιπέτεια» έχει όρια κι αυτοί έχουν παιδιά, δουλειά, οικογένεια κάπου αλλού... Τα ιστορικά στοιχεία εξασθενούν για να δώσουν τη θέση τους στην υπογράμμιση της διαχρονικής σημασίας της αντίστασης των λαών, (ο «λαός» στο φιλμ δεν παίζει ρόλο κομπάρσου αλλά κινείται σαν σύνολο) σε δυο περιόδους καθ' όλα διαφορετικές, αλλά τόσο κοινές ως προς την ταξική εκμετάλλευση. Αν στους καιρούς του θαλασσοπόρου Γενοβέζου οι αποικιοκράτες έπνιγαν με φόρους τους υπηκόους για το χρυσό και τη χριστιανική πίστη, σήμερα στην Κοτσαμπάμπα πνίγουν τους φτωχούς με δυσβάσταχτους φόρους, ακόμα και για το νερό...! Η καταναγκαστική - τσάμπα - εργασία των ιθαγενών που άνθισε επί Κολόμβου για να γεμίζει με κέρδη τα σεντούκια των αφεντικών του και σήμερα ζει και βασιλεύει ως Arbeitmacht frei, με τις προσωπικές συμβάσεις εργασίας... Η ταινία φθάνει σε στιγμές που αγγίζει βαθιά, που προτρέπει να σκεφτείς πάνω στην πραγματικότητα που περιβάλλει εσένα τον ίδιο. Εγείρει ερωτήματα χωρίς να απαντά σ' αυτά. Σπρώχνει όμως καθοριστικά με τη γραφή της προς μια ξεκάθαρη κατεύθυνση που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση ή διγλωσσία. Χωρίς ούτε στιγμή να γέρνει στο μελό - παρά τη συναισθηματική φόρτιση των σκηνών του τέλους, τη φιλία, την αλληλεγγύη. Η ταινία καταλήγει σε διά ταύτα. Σπέρνει σπόρο αισιοδοξίας, κάτι που η τέχνη καλείται να κάνει. Παρά τη λεπτομέρεια της μετατόπισης του παραγωγού Κόστα, που μοιάζει κάπως τραβηγμένη, λίγο βιαστική και ανεπαίσθητα «κατασκευασμένη. Αυτό δεν λογαριάζεται... Αυτό παράλληλα είναι και το μήνυμα της ταινίας. Η παραδοχή

10 ότι τίποτα δεν μπορεί να είναι ισόβαρο της ζωής. Τίποτα δεν αξίζει όσο η ανθρώπινη ζωή... Μην τη χάσετε!