ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΠΑΛ

Transcript

1 Μη Λογοτεχνικό κείµενο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Πολιτισµός υπό αµφισβήτηση Γιατί έπαψε ο σημερινός άνθρωπος (ο στοχαστικός, φυσικά, και ευαίσθητος) να πιστεύει στον πολιτισμό του; Η απάντηση στο ερώτημα είναι, νομίζω, η εξής: Γιατί μέσα στα αγαθά και παρ όλα τα αγαθά τα υλικά εννοώ που έχει αποκτήσει, δεν είναι ευτυχής. Με την εφεύρεση νέων μηχανών και την αδιάκοπη τελειοποίησή τους, προπάντων όμως με τη συγκέντρωση αυτής της φοβερής δύναμης που δίνει στον άνθρωπο η μηχανή, έχει μπει σ ένα αδυσώπητο 1 κύκλωμα από το οποίο μάταια αγωνίζεται να βγει. Η φορά του συστήματος τον σπρώχνει όχι να κάνει σε όλους προσιτότερα τα μέσα που μπορούν να ικανοποιήσουν τις βασικές ανάγκες τους, αλλά να πολλαπλασιάζει τις ανάγκες του μεγάλου αριθμού διαδίνοντας την πολυτέλεια της ματαιοδοξίας, για να αυξάνει διαρκώς η κατανάλωση αγαθών. Εφόσον, όμως, δεν ανασυντάσσεται απάνω σε νέα βάση η κλίμακα των αξιών μας, αδύνατο να ανακοπεί ο ρυθμός της καλπάζουσας παραγωγής και ζήτησης αγαθών. Αναγκάζεται λοιπόν ο άνθρωπος, για να ικανοποιήσει τις διαρκώς πολλαπλασιαζόμενες ανάγκες του, να καταναλίσκει ολοένα περισσότερα και ποικιλότερα αγαθά. Επειδή όμως αυτά δεν προσφέρονται βέβαια δωρεάν, αλλά αγοράζονται, και μάλιστα ακριβά, ο συνεχώς ερεθιζόμενος με το δόλωμα των ανέσεων καταναλωτής υποχρεώνεται να διαλέξει έναν από δύο δρόμους, ολέθριους και τους δύο. Ή τον «έντιμο», δηλαδή την καλύτερα αμειβόμενη εργασία, την εντατική και καταπονητική, που του καταβροχθίζει τα καλύτερα χρόνια της ζωής και τον φθείρει γρήγορα. Η τον «ανέντιμο», του δόλου και της αρπαγής, που ζημιώνει το ληστή περισσότερο από τα θύματά του. Παραλείπω μιαν άλλη συνέπεια της ανωμαλίας, για να μη γίνει ανυπόφορα μαύρη η εικόνα μου: τον κίνδυνο των πολεμικών ρήξεων που προκαλεί ο σκληρός ανταγωνισμός των ισχυρών, ρήξεων που με τα 1 αδυσώπητο: αυτό που είναι ιδιαίτερα σκληρό, που δεν κάµπτεται. 1

2 σύγχρονα μέσα της καταστροφής μπορούν να διαλύσουν τον πλανήτη μας ως πυροτέχνημα. Ιδού λοιπόν γιατί αμφισβητείται ο «πολιτισμός» μας. Με το κυνηγητό των ανέσεων, τη δίψα της πολυτέλειας, την επιδειξιομανία υποδούλωσε τον δημιουργό στα δημιουργήματά του, το πνεύμα στις επινοήσεις και στις κατασκευές του. Έκανε τον άνθρωπο δυστυχή (σωματικά και ψυχικά τσακισμένο, νευρικά εξαντλημένο, πρόωρα γερασμένο ή ηθικά ανάπηρο, κοινωνικά απόβλητο, αποθηριωμένο) μ εκείνα ακριβώς τα μέσα που περίμενε να του αλαφρώσουν το βάρος της ζωής. Οι λύσεις που προτείνονται, ακόμα και από σοβαρούς ανθρώπους, για να βγούμε από το αδιέξοδο, είναι συνήθως διαμετρικά αντίθετες. Η μία: να αφορίσουμε το δαίμονα του σκανδάλου, την τεχνολογική πρόοδο, και συνειδητά να επιστρέψουμε στους «αρχαϊκούς» τρόπους παραγωγής και κατανάλωσης των αγαθών, για να ξαναβρούμε τη χαμένη μας ελευθερία, τον «απολεσθέντα παράδεισον». Η άλλη: να σταυρώσουμε τα χέρια και να παραδεχτούμε με εγκαρτέρηση το μοιραίο, γιατί σωτηρία δεν υπάρχει αφού παραδοθήκαμε στο αμάρτημα και πήραμε το δρόμο της απωλείας... Και οι δύο προτάσεις οδηγούν, νομίζω, στο άτοπο 2, γιατί ούτε η μία είναι δυνατή, ούτε η άλλη. Η «μηχανή» μπήκε πια στη ζωή μας να τη βγάλουμε, είναι αδύνατο. (Διασκευή από το δοκίµιο «Πολιτισµός υπό Αµφισβήτηση» του Ε.Π. Παπανούτσου, Η κρίση του πολιτισµού µας, Αθήνα 19803: εκδ. Φιλιππότη, σελ ). ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. i. Να γράψετε ένα κείµενο µε το οποίο θα αποδώσετε περιληπτικά το δοκίµιο που σας δόθηκε και το οποίο θα το αξιοποιήσετε σε γραπτή οµαδική εργασία. ( λέξεις) ii. Ποιες από τις παρακάτω απόψεις θεωρείτε ότι ανταποκρίνονται στο νόηµα του κειµένου; Να αιτιολογήσετε µε συντοµία την άποψή σας. 2 άτοπο: αυτό που είναι αντίθετο προς τη λογική. 2

3 α) Ο άνθρωπος της εποχής µας επιδίδεται στο ανελέητο κυνήγι τής ύλης προκειµένου να καλύψει επίπλαστες ανάγκες του. β) Ο σύγχρονος άνθρωπος µπορεί να καταναλώνει πολλά υλικά αγαθά, αλλά αυτό τον κάνει ευτυχισµένο. Β. i. Πώς οργανώνεται ο λόγος στην 3 η παράγραφο (Αναγκάζεται λοιπόν ο άνθρωπος ως πυροτέχνημα.) του κειµένου; ii. Να γράψετε τι δηλώνουν οι πιο κάτω διαρθρωτικές λέξεις του κειµένου: Γιατί, αλλά, εφόσον, επειδή, λοιπόν. iii. Στις περιόδους λόγου που ακολουθούν, να αντικαταστήσετε τις υπογραµµισµένες λέξεις µε συνώνυµες, κάνοντας, αν απαιτείται, όλες τις επιπλέον αλλαγές:. Έχει μπει σ ένα αδυσώπητο κύκλωμα από το οποίο μάταια αγωνίζεται να βγει.. Αδύνατο να ανακοπεί ο ρυθμός της καλπάζουσας παραγωγής και ζήτησης αγαθών.. Παραλείπω μιαν άλλη συνέπεια της ανωμαλίας, για να μη γίνει ανυπόφορα μαύρη η εικόνα μου.. Με το κυνηγητό των ανέσεων, τη δίψα της πολυτέλειας, την επιδειξιομανία υποδούλωσε τον δημιουργό στα δημιουργήματά του, το πνεύμα στις επινοήσεις και στις κατασκευές του. Γ. Παίρνεις µέρος σ έναν «αγώνα αντιλογίας» και µε επιχειρήµατα υπερασπίζεσαι τον σύγχρονο πολιτισµό, επικαλούµενος τα θετικά στοιχεία του.( λέξεις) Λογοτεχνικό κείµενο Χρόνης Μίσσιος, απόσπασµα από το βιβλίο του: «Χαµογέλα ρε, τι σου ζητάνε;» 3

4 Ο Μίσσιος υπήρξε εμπνευστής μιας λογοτεχνίας που παρά τον σκληρό κόσμο τον οποίο απεικονίζει, δεν χάνει ποτέ την αισιοδοξία και την πίστη της στις δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου, ο οποίος είναι ικανός υπό συνθήκες ελευθερίας να ζήσει σε μια δημοκρατία που θα εγγυάται τόσο τα ατομικά δικαιώματα όσο και την ευδαιμονία της κοινότητας. [ ] «Όμως το πρόβλημα είναι ότι φτιάξαμε ένα τεχνοκρατικό πολιτισμό, που αντί να υπηρετεί τον άνθρωπο, έκανε τον άνθρωπο υπηρέτη του. Συγκροτήσαμε ένα σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης, διανομής και υπηρεσιών, που αντί να λειτουργεί προς όφελος της κοινωνίας και του ανθρώπου, λειτουργεί πια σε βάρος του. Ένα σύστημα που ακολουθεί τη δικιά του αυτόνομη, εφιαλτική πορεία, έξω από τον άνθρωπο και τις πραγματικές του ανάγκες. Αυτή, η από κεκτημένη ταχύτητα εφιαλτική πορεία, δεν εκφράζεται μόνο μέσα από τον αλόγιστο υπερκαταναλωτισμό, με τη σπατάλη πρώτων υλών, πηγών ενέργειας, ανθρώπινων ωρών εργασίας, καταστροφής του περιβάλλοντος και της ατμόσφαιρας, αλλά και από το γεγονός, ότι για τις ανάγκες αυτοσυντήρησής του, καταστρέφει και αυτήν ακόμα την εργασία και την παραγωγή του ανθρώπου. Η γη μας μοιάζει με ένα τεράστιο διαστημόπλοιο, που πλανιέται χαμένο στο διάστημα χωρίς πηδάλιο και χωρίς σκοπό, εξαντλώντας τις πηγές ενέργειάς του. Τα φαινόμενα αυτής της καθημερινότητας τα ζούμε πια και στη χώρα μας. Ο αγρότης της Ημαθίας, της Κορίνθου, της Κρήτης κλπ., ξεκινάει για το χωράφι του φορτωμένος με όλα τα σύγχρονα μέσα της δουλειάς του, οργώνει τη γη, τη ποτίζει με δηλητήριο και ορμόνες, για να παράξει την ευλογία του Θεού πορτοκάλι, μήλο, ροδάκινο, ντομάτα. Και αντί να τα πάει στην αγορά, πληρώνεται για να πάει να τα θάψει. Ένα από τα βασανιστήρια που μας έκαναν στα διάφορα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, για να τσακίσουν την προσωπικότητά μας, ήταν να μας βάζουν να κάνουμε δουλειές χωρίς περιεχόμενο, χωρίς σκοπό. Όπως, να κουβαλάμε νερό από τη θάλασσα με τους τενεκέδες, και να τον αδειάζουμε στη κορυφή του βουνού, ή να κουβαλάμε πέτρες, από τη μια μεριά στην άλλη, χωρίς κανένα προορισμό. Αυτή η πρακτική των στρατοπέδων έγινε πρακτική της σύγχρονης κοινωνίας μας. Δεν είναι μακριά η εποχή, που αυτός ο κοινωνικός καρκίνος που λέγεται "σύγχρονο σύστημα", θα αποκαλύψει εφιαλτικά την αυτονόμησή του από τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, και στα βιομηχανικά προϊόντα. Σκεφτείτε ένα πολυτελές αυτοκίνητο, ψυγείο, τηλεόραση, πλυντήριο, 4

5 να βγαίνει από το εργοστάσιο παραγωγής, να το παίρνει ο γερανός να το λιώνει στη πρέσα και να αρχίζει από την αρχή, η άχρηστη πλέον για τον άνθρωπο διαδικασία, που λέγεται παραγωγή, που λέγεται εργασία, που λέγεται ανάπτυξη. Κυρίαρχη αντίθεση πια της σημερινής κοινωνίας, είναι η αντίθεση μεταξύ του ανθρώπου και του συστήματος, μεταξύ του ανθρώπου και της εξουσίας. Από αυτή την άποψη, έχει τελειώσει και ο ρόλος των αρχηγών και των πολιτικών κομμάτων, που αποτελούν πια στοιχεία αυτού του συστήματος. Η μελλοντική επανάσταση, για την υπεράσπιση της ζωής του ανθρώπου, θα είναι η επανάσταση των ανθρώπων και όχι η επανάσταση "για τους ανθρώπους". Αυτό σημαίνει, ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε ως άνθρωποι, πάνω στο κοινό μας πρόβλημα, να κοιταχτούμε στα μάτια και να ονειρευτούμε ξανά, μια όσο γίνεται ευτυχισμένη ζωή, γεμάτη έρωτα, για μας και για τα παιδιά μας».[ ] Δραστηριότητα 1 η i. «πρέπει να προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε ως άνθρωποι, πάνω στο κοινό μας πρόβλημα, να κοιταχτούμε στα μάτια και να ονειρευτούμε ξανά, μια όσο γίνεται ευτυχισμένη ζωή, γεμάτη έρωτα, για μας και για τα παιδιά μας». Να αναπτύξετε το βασικό θέµα του παραπάνω αποσπάσµατος σε λέξεις. [Μονάδες 9] ii. Σε καθεµιά από τις προτάσεις/πληροφορίες που ακολουθούν να δώσετε τον χαρακτηρισµό ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ, ανάλογα µε το αν αποδίδουν το νόηµα του κειµένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας µε συγκεκριµένη αναφορά στο κείµενο. α) Σήμερα ικανοποιούνται οι πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου, χωρίς κόστος για τον ίδιο και για το περιβάλλον. β) Το «σύστημα» μάς απαξίωσε την εργασία μας και μας αποξένωσε από το τελικό προϊόν. [Μονάδες 6] 5

6 Δραστηριότητα 2 η i. Στην αφήγηση κυριαρχεί το α πληθυντικό ρηµατικό πρόσωπο. Τι εξυπηρετεί η επιλογή αυτή; ii. Να σχολιάσετε τη γλώσσα και το ύφος του κειµένου. [Μονάδες 5] [Μονάδες 5] iii. Να γράψετε δύο (2) εκφραστικά µέσα που χρησιµοποιεί ο αφηγητής και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους. Δραστηριότητα 3 η [Μονάδες 5] «Η γη μας μοιάζει με ένα τεράστιο διαστημόπλοιο, που πλανιέται χαμένο στο διάστημα χωρίς πηδάλιο και χωρίς σκοπό, εξαντλώντας τις πηγές ενέργειάς του». Ποιες σκέψεις εκφράζει το συγκεκριµένο απόσπασµα; Τι θα προτείνατε για να βελτιωθεί η κατάσταση που περιγράφει το απόσπασµα; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σε ένα κείµενο λέξεων. [Μονάδες 20] [Επιµέλεια κριτηρίου: Δρ. Πολύβιος Ν. Πρόδροµος, Φιλόλογος] 6