ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Transcript

1 ,

2 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΑΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ - ΓΚΙΒΑΛΟΤ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΠΟΡΕΙΑ ΑΘΗΝΑ 2001

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η οριοθέτηση της παιδικής λογοτεχνίας σε σχέση με την τέχνη και την παιδαγωγική, καθώς και τη λοιπή λογοτεχνία, είναι ζητήματα που έχουν πολλές φορές απασχολήσει τους μελετητές της λογοτεχνίας για παιδιά. Αυτά τα ζητήματα έρχονται στην επικαιρότητα με το βιβλίο του Κ. Δ. Μαλαφάντη Θέματα Παιδικής Λογοτεχνίας. Η επισήμανση του ουσιαστικού αποκλεισμού συγγραφέων παιδικής λογοτεχνίας από τις ιστορίες της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, από το συγγραφέα, στο πρώτο μέρος του βιβλίου, μπορεί να ανατροφοδοτήσει ένα νέο διάλογο γύρω από αυτό το θέμα στην εποχή μας. Σήμερα τόσο τα αισθητικά όσο και τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα έχουν την αντανάκλασή τους στα παιδικά βιβλία, τα οποία διακρίνονται κυρίως για την αισθητική τους αξία, που κυριαρχεί έναντι της παιδαγωγικής και διδακτικής. Το δεύτερο μέρος, με τον τίτλο ((Τα πρόσωπα και τα πράγματα», αναφέρεται σε συγγραφείς οι οποίοι έχουν συμβάλει με το έργο τους στην ανάπτυξη της παιδικής λογοτεχνίας τόσο στον τομέα του πρωτότυπου λογοτεχνικού έργου όσο και της κριτικής. Η μορφή του Γρηγόριου Ξενόπουλου, οικεία στον Κ. Δ. Μαλαφάντη, τον απασχολεί σε πέντε μελέτες του που θίγουν επιμέρους συμβολές του συγγραφέα - παιδαγωγού στη λογοτεχνία για παιδιά.

4 12 ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Ο προ^τοποριακός χαρακτήρας του μυθιστορήματος του Η αδελφούλα μου αναδεικνύεται, τόσο μέσα από τις κριτικές για το έργο, όσο και από τις επισημάνσεις του κ. Μαλαφάντη για την κοινωνική διάσταση του μυθιστορήματος και για την επιμελημένη δημοτική του γλώσσα. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει και ο σχολιασμός των ((Αθηναϊκών Επιστολών» που αναφέρονται στον Καραγκιόζη και το κουκλοθέατρο, θέματα επίκαιρα και πολυσυζητημένα στην εποχή μας. Η δεύτερη ενότητα των μελετών του ολοκληρώνεται με μελέτες για τον Ζαχαρία Παπαντωνίου, τον Μιχαήλ Στασινόπουλο, το νεότερο Γιάννη Μπάρτζη και την κυπριακή παιδική λογοτεχνία. Μέσα από τα κείμενα αυτά αξιολογείται η προσφορά των λογοτεχνών αυτών και συγχρόνως αναδεικνύεται η δυναμική και η εξέλιξη της παιδικής λογοτεχνίας. Η μελέτη του κ. Μαλαφάντη για την κυπριακή λογοτεχνία, με ιδιαίτερη μνεία στην προσφορά του Κύπρου Χρυσάνθη και του Κώστα Μόντη, προσφέρει στο ελλαδικό κοινό μια συνοπτική αλλά ολοκληρωμένη εικόνα της λογοτεχνίας αυτής και των αιτίων που την προκάλεσαν. Το κείμενο για το Δημήτρη Γιάκο - έναν ιδιαίτερα αξιόλογο πνευματικό άνθρωπο, που πολλά προσέφερε στην πολιτισμική μας ανάπτυξη, από τους πρώτους μελετητές της παιδικής λογοτεχνίας - προβάλλει μια άλλη παράμετρο: τη σημασία που έχει η γνώση της ιστορίας της λογοτεχνίας για παιδιά. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με το τρίτο μέρος - ((Βιβλιοκρισίες» - όπου ο συγγραφέας αναδημοσιεύει κριτικές του για θεωρητικά βιβλία, που αναφέρονται σε ζητήματα ιστορίας, θεωρίας και διδακτικής της παιδικής λογοτεχνίας και αποτυπώνουν τις σύγχρονες τάσεις προσέγγισης της λογοτεχνίας για παιδιά και του παιδικού βιβλίου γενικότερα.

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 13 Οι μελέτες του βιβλίου αυτού, που είναι προϊόν επίμοχθης έρευνας και βιβλιογραφικής αναζήτησης, μας κάνουν να σκεφτούμε τις χρήσεις και τα όρια της παιδικής λογοτεχνίας, την παιδαγωγική της σημασία και τη συμβολή διακεκριμένων λογοτεχνών στην ανάπτυξή της από το 19ο αιώνα ώς σήμερα. Το βιβλίο αυτό του κ. Μαλαφάντη συμβάλλει, με τις ενδιαφέρουσες μελέτες του, στην προσέγγιση θεμάτων της παιδικής λογοτεχνίας, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει κινήσει το ενδιαφέρον ερευνητών και μελετητών. Τα Θέματα Παιδικής Λογοτεχνίας είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε μελετητές, εκπαιδευτικούς, φοιτητές και σε όλους εκείνους που ενδιαφέρονται για την παιδική λογοτεχνία. ΑΝΤΑ ΚΑΤΣΙΚΗ - ΓΚΙΒΑΛΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος: Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου 11 Εισαγωγικό Σημείωμα 15 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΓΕΝΙΚΑ Η λογοτεχνία στο παιδικό ανάγνωσμα - Εννοιολογικές οριοθετήσεις 23 Η ((παιδική λογοτεχνία» στις ιστορίες της νεοελληνικής λογοτεχνίας 39 ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ Οι ((Αθηναϊκαί Επιστολαί» του Γρηγορίου Ξενόπουλου στη Διάπλασε των Παίδων ( ) 61 Οι θέσεις του Γρηγορίου Ξενόπουλου για την παιδική λογοτεχνία 85 Η γλωσσική παρέμβαση του Γρηγορίου Ξενόπουλου στην (παιδική) λογοτεχνία 103 Η αδελφούλα μου (1891) του Γρηγορίου Ξενόπουλου: Το πρώτο κοινωνικό παιδικό μυθιστόρημα 117 Κουκλοθέατρο και Καραγκιόζης. Τρία σημαντικά λανθάνοντα κείμενα του Γρηγορίου Ξενόπουλου

7 10 ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Η προσφορά του Ζαχαρία ΙΙαπαντωνίου στην παιδική λογοτεχνία και την εκπαίδευση 149 Τα ζώα στην παιδική λογοτεχνία' ένα παράδειγμα: Η ποίηση του Μιχαήλ Δ. Στασινόπουλου 197 Δημήτρης Γιάκος, ο πνευματικός άνθρο^πος και πρωτοπόρος μελετητής της παιδικής λογοτεχνίας ( ) 217 Γιάννης Μπάρτζης: Χρήσιμα διδάγματα από την αρχαιότητα 231 Παιδική λογοτεχνία και σύγχρονη πραγματικότητα: Προβληματισμοί των σύγχρονων δημιουργών 243 Η κυπριακή παιδική λογοτεχνία: Το παρελθόν και το παρόν 273 ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΕΣ Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου: Θαυμαστές διαδρομές 317 Α. Ε. ΓΙαπάς: Η τέχνη της διδασκαλίας Ηρακλής Καλλέργης: Επιστημονικές προσεγγίσεις στην παιδική λογοτεχνία 323 Β. Δ. Αναγνο^στόπουλος: Από τη λαϊκή μας παράδοση 327 Τζίνα Καλογήρου: Τα παιδιά στο έργο του Νικηφόρου Βρεττάκου 330 Χάρης Σακελλαρίου: Για την Πηνελόπη Δέλτα 335 Τερέζα Πεσμαζόγλου: Από την ιστορία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας 340 Ευγενία Σπετσιώτου-Μέλλιου: Η λογοτεχνία στο σχολείο 393 Πρώτες δημοσιεύσεις 353 Ευρετήριο 357