ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΚΑΙ Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΚΑΙ Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ"

Transcript

1 3ο Γενικό Λύκειο Αγ. Αναργύρων Α Τάξη Σχολικό έτος: Ομάδα: Παναγιώτα Κοντίνη, Μαρίνα Λιακοπούλου, Ελένη Τριάντου, Χριστίνα Φιλιππουπολίτη ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΚΑΙ Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ 1

2 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ -ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ....σελ. 3 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ. σελ. 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο. σελ. 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο....σελ. 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο.... σελ. 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο... σελ. 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο σελ. 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο...σελ. 16 Επιπλέων ενότητα: σύγκριση Εκκλησίας του δήμου Απέλλας σελ. 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ο..σελ. 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ο..σελ. 23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ο.. σελ. 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 ο σελ. 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ο σελ. 32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Ο...σελ. 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ο...σελ. 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 Ο.. σελ.44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Ο..σελ. 45 Επιπλέων ενότητα: πολιτικά ζητήματα των αρχαίων που σχετίζονται με σύγχρονα και τρόπος αντιμετώπισης..σελ. 46 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ....σελ. 47 2

3 Πρόλογος Η ενασχόληση με την ιστορία της Αρχαίας Αθήνας, πιο συγκεκριμένα το πολίτευμα και τη νομοθεσία της είναι μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα των μαθητών αυτής της ηλικίας που θα εξασφάλιζαν την ενεργό συμμετοχή τους στην διερευνητική εργασία. Η αρχική θετική στάση των μαθητών θα μπορούσε με τις κατάλληλες τεχνικές ενδυνάμωσης ομάδων να τους εμπλέξει στην προσδοκώμενη διαδικασία διερεύνησης και συνεργατικής συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος. Ευχαριστίες Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τους γονείς μας για τη βοήθεια που μας προσφέρουν μαζί με τους καθηγητές μας κα. Βασμανόλη και κ. Λευκαδίτη για τις χρήσιμες οδηγίες και πληροφορίες που μας παρέχουν. Σκοπός της εργασίας Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να εξετάσουμε το πολίτευμα κ την νομοθεσία της Αρχαίας Αθήνας. Θα διερευνήσουμε τους παρακάτω τομείς: Διάκριση κοινωνικών τάξεων Δουλεία Σχέσεις των δύο φύλων Μέτοικοι ξένοι Δικαιώματα εκλέγειν και εκλέγεσθαι Διανομή γης Απαλλαγή πολιτών από χρέη Φορολογία Διοίκηση και άσκηση εξουσίας Παιδεία - εκπαίδευση Σημασία αναγκαιότητα του θέματος Το συγκεκριμένο θέμα εντάσσεται στην ευρύτερη ερευνητική εργασία ολόκληρου του τμήματος. Η σημασία του πολιτεύματος και της νομοθεσίας της Αρχαίας Αθήνας έχει τη θέση της στην μελέτη των αρχαίων ελληνικών πολιτευμάτων έως το

4 Η σχέση νομοθεσίας και πολιτεύματος απαιτεί διεπιστημονική διερεύνηση και γι αυτό και συνεργάζονται δύο καθηγητές, μια φιλόλογος και ένας νομικός. Το θέμα μας σχετίζεται κυρίως με τους επιστημονικούς κλάδους της ιστορίας και της νομικής. Θεωρητικό υπόβαθρο Ως θεωρητικό υπόβαθρο βάση για την έρευνά μας λαμβάνουμε τις γνώσεις μας για: Τα είδη των πολιτευμάτων ( μοναρχία, ολιγαρχία, αριστοκρατία, τυραννίδα, δημοκρατία) Τις ιστορικές μας γνώσεις για τα πολιτεύματα από τα οποία πέρασε η Αρχαία Αθήνα (βιβλίο Ιστορίας ΟΕΔΒ της Α Λυκείου) Τους νομοθετικούς θεσμούς (π.χ. φορολογία) Μεθοδολογία Στην συνέχεια περιγράφονται τα στάδια ανάπτυξης της δραστηριότητας: Μέθοδοι συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων: Συγκέντρωση υλικού από διαφορετικές πηγές (διαδίκτυο, βιβλία) Ταξινόμηση αυτού του υλικού ανάλογα με το θέμα του Ανάλυση, ερμηνεία και σύγκριση, εντοπίζοντας τα κριτήρια και τα χαρακτηριστικά του επιμέρους υλικού Σύνθεση της τελικής εργασίας, παρουσίαση 4

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο Η ίδρυση της πόλης κράτους Αθήνα είναι πανάρχαια πόλη και η ίδρυσή της χάνεται στις αναφορές των μύθων. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, Αιγύπτιοι ιερείς αποκάλυψαν στο Σόλωνα που τους επισκέφτηκε ότι σύμφωνα με τα αρχεία τους υπήρχε πόλη ακμάζουσα με το όνομα «Αθήνα» πριν από το π.χ. Πρώτοι κάτοικοι της περιοχής θεωρούνται οι Πελασγοί, ενώ αργότερα αυτοί που εγκαταστάθηκαν στην Αττική γη ήταν οι Ίωνες. Το αρχικό όνομα της Αθήνας ήταν Ακτή ή Ακτική και το είχε πάρει από τον πρώτο της βασιλιά, Ακταίο. Το δεύτερο όνομά της, Κεκροπία, είχε προέλθει από τον βασιλιά Κέκροπα, ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι. Σύμφωνα με το μύθο, κατά την διάρκεια των χρόνων της βασιλείας του, η θεά Αθηνά και ο θεός Ποσειδώνας συναγωνίσθηκαν για την προστασία της πόλης, προσφέροντας δώρα. Ο Ποσειδώνας χτύπησε με την τρίαινά του πάνω στον βράχο της Ακρόπολης και ανέβλυσε μια πηγή με νερό. Από το χτύπημα ξεπήδησε και το πρώτο άλογο έτοιμο να υπηρετήσει τον άνθρωπο. Η Αθηνά πρόσφερε ένα δένδρο ελιάς. 5

6 Ο μύθος αναφέρει, ότι όλοι οι άνδρες της Αθήνας ψήφισαν για το δώρο του Ποσειδώνα και όλες οι γυναίκες για το δώρο της Αθηνάς και επειδή ήταν μια γυναίκα παραπάνω από τους άνδρες, η θεά Αθηνά προτιμήθηκε. Από αυτήν, η πόλη πήρε το όνομά της. Ο Ποσειδώνας θύμωσε που οι Αθηναίοι δεν διάλεξαν τα δικά του δώρα και έτσι καταράστηκε την Αθήνα να μην έχει ποτέ αρκετό νερό. Έτσι από τότε ξεκίνησε και το πρόβλημα της λειψυδρίας που ταλαιπωρεί καμιά φορά ακόμα και σήμερα την Αθήνα. Μέγεθος και σύσταση του Αθηναϊκού πληθυσμού Μόνο να εικάσουμε μπορούμε για τον πληθυσμό της Αττικής, καθώς οι Αθηναίοι ποτέ δεν διεξήγαν μία πλήρη απογραφή. Ο αριθμός των σκλάβων και των μετοίκων ιδιαίτερα διακυμαίνονταν συχνά. Κατά τον 4ο αιώνα π.χ.. ο πληθυσμός της Αθήνας μπορεί να περιλάμβανε περίπου οι οικογένειες των πολιτών μπορεί να ανέρχονταν σε και από αυτούς περίπου ήταν οι άρρενες ενήλικες που είχαν δικαιώματα να συμμετάσχουν στη συνέλευση. Στα μέσα του 5ου αιώνα π.χ. ο αριθμός των ενηλίκων πολιτών ίσως έφθανε και τις , αλλά αυτός ο αριθμός έπεσε σημαντικά κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο. Αυτή η απότομη μείωση ήταν μόνιμη λόγω της εισαγωγής ενός αυστηρότερου ορισμού όπως περιγράφεται παρακάτω. Από μία σύγχρονη προοπτική αυτά τα μεγέθη μοιάζουν θλιβερά μικρά, αλλά στον κόσμο των ελληνικών πόλεων-κρατών, η Αθήνα ήταν τεράστια: περισσότερες από χίλιες πόλεις-κράτη αποτελούνταν από μόλις ενήλικες άρρενες πολίτες και η Κόρινθος, μία σημαντική δύναμη της εποχής, διέθετε το πολύ πολίτες. Πέραν των πολιτών, ο υπόλοιπος πληθυσμός διαιρούνταν στους μετοίκους και τους δούλους, με τους τελευταίους ίσως περισσότερο πολυάριθμους. Γύρω στο 338 π.χ., ο ρήτορας Υπερείδης ισχυρίστηκε ότι υπήρχαν δούλοι στην Αττική, αλλά ο αριθμός είναι απλώς η εντύπωση του ρήτορα: οι δούλοι υπερτερούσαν αριθμητικά των πολιτών αλλά όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Η βασιλεία στην Αθήνα Ήταν το πρώτο πολίτευµα της Αθήνας. Κάποιοι από τους βασιλείς της Αθήνας ήταν : ο Κέκροψ, ο Αιγέας, ο Θησέας, ο Κόδρος κ.α. Τελευταίος βασιλιάς ήταν ο Κόδρος. Η αριστοκρατία στην Αθήνα Με οµαλό τρόπο το πολίτευµα άλλαξε από βασιλεία σε αριστοκρατία περίπου το 750 π.χ.. Την εξουσία ασκούσαν οι εξής : 1) Ο επώνυµος άρχοντας : συγκαλούσε την Εκκλησία του ήµου 2) Ο πολέµαρχος : υπεύθυνος για τα στρατιωτικά θέµατα. 3) Ο άρχοντας βασιλιάς : υπεύθυνος για τα θρησκευτικά θέµατα (ο θεσµός αυτός προέρχεται από τη βασιλεία) 4) Οι 6 νοµοθέτες : υπεύθυνοι για δικαστικά θέµατα 5) Ο Άρειος Πάγος : υπεύθυνος για την τήρηση των νόµων 6) Η Εκκλησία του ήµου : η συνέλευση όλων των Αθηναίων. Προβλήµατα: Α) Οι έµποροι και οι βιοτέχνες που πλούτιζαν άρχισαν να αµφισβητούν την εξουσία των ευγενών. Β) Οι αγρότες που χρωστούσαν λεφτά και κινδύνευαν να γίνουν δούλοι ζητούσαν να τους χαριστούν τα χρέη. Μια απόπειρα τυραννίας : «Το Κυλώνειο Άγος» Την ένταση που υπήρχε από τα παραπάνω προβλήµατα θέλησε να εκµεταλλευτεί ο Κύλων (ήταν Ολυµπιονίκης) που µαζί µε τους οπαδούς του το 632 π.χ. προσπάθησε να γίνει τύραννος. Απέτυχε όµως και δραπέτευσε στα Μέγαρα. Οι οπαδοί του, αν και είχαν καταφύγει ως ικέτες σε βωµό, σφαγιάστηκαν έπειτα από διαταγή του Αλκµαιωνίδη επώνυµου άρχοντα Μεγακλή (Κυλώνειο Άγος). Λίγο αργότερα ο Μεγακλής εξορίζεται µε όλο του το γένος (Αλκµαιωνίδες). Η αναστάτωση κορυφώνεται και τα Μέγαρα καταλαµβάνουν τη Σαλαµίνα. (20 χρόνια αργότερα οι Αθηναίοι θα ξαναπάρουν τη Σαλαµίνα από τους Μεγαρείς) Οι νόμοι του Δράκοντα Γύρω στα 621 π.x., όταν επώνυμος άρχοντας ήταν ο Αρίσταιχμος, οι Aθηναίοι ανέθεσαν στο Δράκοντα να νομοθετήσει. Για πρώτη φορά οι νόμοι βρέθηκαν καταγραμμένοι και μπορούσε ο οποιοσδήποτε να ανατρέξει σε αυτούς. Η μεταβολή θεωρείται καθοριστικής σημασίας σε σχέση με το παρελθόν, όταν μόνον οι ευπατρίδες είχαν τη γνώση και το δικαίωμα ερμηνείας 7

8 του νόμου. Από τους νόμους του Δράκοντα ο μόνος που παρέμεινε σε ισχύ, μετά το Σόλωνα με κάποιες τροποποιήσεις μέχρι και την εποχή του Δημοσθένη, ήταν ο νόμος περί ανθρωποκτονίας. Έχουν εκφραστεί αμφιβολίες για το αν τελικά ο Δράκων είχε νομοθετήσει και για άλλα θέματα, οι οποίες όμως δε φαίνεται να ευσταθούν. Οι νόμοι του Δράκοντα υπήρξαν, και έχουν παραμείνει παροιμιώδεις για τη σκληρότητά τους, παρότι δε γνωρίζουμε τίποτα πέρα από αυτόν περί ανθρωποκτονίας. Έχει θεωρηθεί ότι οι νόμοι του προέβλεπαν τη θανατική ποινή για όλα τα εγκλήματα, αλλά κι αυτό φαίνεται μάλλον υπερβολικό. Το πιθανότερο είναι πως η συχνότερη ποινή για τα εγκλήματα ήταν η ατιμία ή η εξορία, και μόνο στην περίπτωση της μη συμμόρφωσής του ο ένοχος διακινδύνευε τη ζωή του. Τα ελάχιστα γνωστά σπαράγματα από τη νομοθεσία του Δράκοντα οφείλονται κυρίως στον Αριστοτέλη (Αθηναίων Πολιτεία 4.1-3). Για το λόγο αυτό ορισμένες αναφορές, όπως ότι η απαραίτητη περιουσία για την κατάληψη των δημόσιων αξιωμάτων εκτιμόταν χρηματικά και ότι η αναλογία της περιουσίας για να εκλεγεί κανείς άρχοντας ή στρατηγός ήταν ένα προς δέκα, θα πρέπει να θεωρηθούν ως αναχρονισμοί, αταίριαστοι με τον 7ο αιώνα π.x. Η νομοθεσία του Δράκοντα προφανώς δεν κατόρθωσε να εξομαλύνει τις αντιθέσεις της αθηναϊκής κοινωνίας και σε διάστημα μίας γενιάς η ανάγκη για νέα μέτρα έγινε επιτακτική. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης κλήθηκε ο Σόλων και η επιλογή του ίσως να συνδέεται και με το γεγονός ότι είχε πρωτοστατήσει στην ανάκτηση της Σαλαμίνας. 8

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο Νομοθεσία Σόλωνα Στα τέλη του 7ου-αρχές του 6ου αι. π.χ., ορισμένοι Αθηναίοι είχαν αναγκαστεί να εκχωρήσουν τη γη τους σε πλούσιους γαιοκτήμονες, στους οποίους υποχρεώνονταν να πληρώνουν ενοίκιο με τη μορφή μέρους των παραγόμενων αγαθών. Όπως μας πληροφορεί ο ίδιος ο Σόλων, η νομοθεσία του Δράκοντα επέτρεπε στον πολίτη, όποτε υπήρχε ανάγκη, να εγγυηθεί βάζοντας ως ενέχυρο το άτομό του. Στην περίπτωση όμως που οι όροι της συμφωνίας δεν ακολουθούνταν, τότε κινδύνευε να υποδουλωθεί και να πουληθεί μακριά από την πόλη του. Η καταγραφή των νόμων του Δράκοντα ικανοποίησε ένα μέρος των πολιτών. Όμως, το οξύ οικονομικό πρόβλημα που ανάγκαζε όσους δεν μπορούσαν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους, προκαλούσε συνεχή αναταραχή. Το 594 π.χ., οι Αθηναίοι επέλεξαν τον Σόλωνα, ποιητή και έναν από τους επτά σοφούς, να δώσει λύση στα δύσκολα προβλήματα της πόλης. Οι σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις του ήταν: - Με μια σειρά νόμων, τη σεισάχθεια, διέγραψε τα χρέη και ελευθέρωσε όσους είχαν γίνει δούλοι λόγω των χρεών τους. Παράλληλα επέστρεψε στους μικρούς γεωργούς τα υποθηκευμένα, για χρέη, χωράφια τους και απαγόρεψε να δανείζεται κανείς με εγγύηση την προσωπική του ελευθερία. Ο Σόλων ξανάδωσε την ελευθερία σε πολλούς Αθηναίους και όρισε ανώτατο όριο εδαφικής ιδιοκτησίας που θα μπορούσε να κατέχει κανείς. Δεν προχώρησε σε αναδασμό της γης. - Ο Σόλων διατήρησε το τιμοκρατικό σύστημα και μέτρο για την κατάταξη όρισε το ετήσιο εισόδημα σε μεδίμνους γεωργικών προϊόντων. Οι δύο πρώτες τάξεις ήταν οι πεντακοσιομέδιμνοι και οι τριακοσιομέδιμνοι ή ιππείς, όσοι δηλαδή είχαν εισόδημα πάνω από πεντακόσιους ή τριακόσιους μεδίμνους. Από αυτές τις δύο τάξεις, που είχαν και τις μεγαλύτερες οικονομικές υποχρεώσεις, εκλέγονταν οι 9 άρχοντες και τα μέλη του Αρείου Πάγου. Την τρίτη τάξη αποτελούσαν οι διακοσιομέδιμνοι ή ζευγίτες, που γίνονταν μέλη της Βουλής, καταλάμβαναν κατώτερα αξιώματα και συγκροτούσαν τη «φάλαγγα». Τελευταία τάξη ήταν οι θήτες, που δεν είχαν ιδιοκτησία ούτε εισόδημα. Δεν είχαν δικαίωμα να εκλεγούν σε κανένα αξίωμα. Ήταν μέλη της εκκλησίας του δήμου με δικαίωμα ψήφου και μπορούσαν να είναι μέλη και του λαϊκού δικαστηρίου της Ηλιαίας. Οι θήτες ήταν απαλλαγμένοι από κάθε εισφορά προς την πολιτεία και στο στρατό και υπηρετούσαν ως ελαφρά οπλισμένοι (ψιλοί). - Ενίσχυσε την εξουσία της Εκκλησίας του δήμου, που τη συγκροτούσαν Αθηναίοι πολίτες, από τις τέσσερις τάξεις που είχαν συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας τους. - Ίδρυσε τη βουλή των τετρακοσίων, με 100 βουλευτές από κάθε μια από τις 4 φυλές. Το έργο της ήταν «προβουλευτικό», ετοίμαζε δηλαδή τα θέματα που θα εισάγονταν για συζήτηση στην 9

10 εκκλησία του δήμου. Βουλευτές μπορούσαν να γίνουν πολίτες και από τις τρεις πρώτες τάξεις, εφόσον είχαν συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας τους και η θητεία τους κρατούσε ένα χρόνο. - `Ίδρυσε την Ηλιαία, λαϊκό δικαστήριο που τα μέλη της, οι ηλιαστές, ανέρχονταν σε Οι ηλιαστές εκλέγονταν με κλήρωση από τις τέσσερις τάξεις των πολιτών και χωρίζονταν σε 10 τμήματα των 500 μελών. Τα 1000 ήταν αναπληρωματικά. Στην Ηλιαία μπορούσε κάποιος να καταγγείλει και τις αποφάσεις των αρχόντων, αν τις θεωρούσε άδικες. - Διατηρήθηκε ο θεσμός των 9 αρχόντων και ο Άρειος Πάγος, αλλά ορισμένες δικαιοδοσίες του μεταβιβάστηκαν στην εκκλησία του δήμου, στη βουλή των τετρακοσίων και στην Ηλιαία. - Τέλος, θέσπισε νόμους για την υποχρεωτική συμμετοχή των πολιτών στα κοινά, την προστασία του γάμου και της οικογένειας και τη ρύθμιση εξαγωγών και εισαγωγών για τα γεωργικά προϊόντα. Ο Σόλων προσπάθησε με τη νομοθεσία του να συμβιβάσει τις αντιθέσεις ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. 10

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο Πεισίστρατος Η μεταρρύθμιση του Σόλωνα δεν πέτυχε μακροπρόθεσμα να επιλύσει τις διαφορές και να συμβιβάσει τα συμφέροντα των διάφορων κοινωνικών ομάδων. Το 560 π.χ. τα αθηναϊκά γένη χωρίζονταν σε τρεις παρατάξεις ανάλογα με τον τόπο καταγωγής τους: τους Πεδιαίους, τους Παραλίους και τους Διακρίους με επικεφαλής τους αντίστοιχα τον Ετεοβουτάδη Λυκούργο, τον Αλκμαιωνίδη Μεγακλή και τον Πεισίστρατο. Ο τελευταίος ως πολέμαρχος ηγήθηκε του πολέμου κατά των Μεγαρέων. Κατηγορώντας όμως τους πολιτικούς αντιπάλους του για επίθεση, κατάφερε να πάρει την άδεια να συγκροτήσει ένα σώμα τριακοσίων ροπαλοφόρων, με τους οποίους κατέλαβε την Ακρόπολη. Η πρώτη περίοδος της τυραννίδας του διήρκεσε έξι χρόνια. Ανακατέλαβε, ωστόσο, την εξουσία έντεκα χρόνια αργότερα με την υποστήριξη των Αλκμαιωνιδών. Αφού κυβέρνησε για αρκετά χρόνια εξορίστηκε για δεύτερη φορά, επειδή ήρθε σε σύγκρουση με τους Αλκμαιωνίδες. Αφού συνέλεξε εισφορές από την Ερέτρια, τη Θήβα και την περιοχή του Παγγαίου, συγκρότησε ένα σώμα μισθοφόρων, αποβιβάστηκε στο Μαραθώνα το 546 περίπου π.χ. και νίκησε τους αντιπάλους του στη μάχη της Παλλήνης. Κατά τον Αριστοτέλη, ακολούθησε μετριοπαθή πολιτική. Eξόρισε προσωρινά τους πολιτικούς του αντιπάλους, μεταξύ των οποίων και τους Αλκμαιωνίδες, αλλά δεν κατάσχεσε τα κτήματά τους. Ίσως να προχώρησε και στον αναδασμό της γης, το σίγουρο είναι πάντως ότι χορήγησε άτοκα δάνεια στους μικρούς καλλιεργητές. Επιπλέον συγκρότησε τα δικαστήρια των δήμων, για να διευκολύνει τους κατοίκους της υπαίθρου, και να περιορίσει την δύναμη των ευπατριδών, ή, κατά τον Αριστοτέλη, γιατί η συγκέντρωση των πολιτών στην Αθήνα θα μπορούσε να αποτελέσει απειλή για την εξουσία του. Έκοψε τα πρώτα αθηναϊκά νομίσματα και υποστήριξε την ανάπτυξη του εμπορίου και της βιοτεχνίας. Οι διπλωματικές ικανότητές του διαφάνηκαν στην επιτυχία του να αποκτήσει τον έλεγχο της Xερσονήσου στον Eλλήσποντο, η οποία έλεγχε την οδό προς τις -ζωτικής σημασίας για την Αθήνα- σιτοπαραγωγούς περιοχές της Σκυθίας. Συγχρόνως στο συμβολικό επίπεδο, με την εισαγωγή της λατρείας του Διονύσου, την ανοικοδόμηση του Παρθενώνα και τη 11

12 λαμπρότητα του εορτασμού των Μεγάλων Παναθηναίων, συνέβαλε στη ταύτιση των κατοίκων της υπαίθρου με την αθηναϊκή πολιτεία και τη μείωση της σημασίας των τοπικών λατρειών, οι οποίες ήταν υπό την εποπτεία των αριστοκρατικών γενών. Μετά το θάνατο του Πεισιστράτου τον διαδέχθηκαν οι δύο γιοι του, ο Ιππίας και ο Ίππαρχος που δολοφονήθηκε το 514 π.χ. από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα. Η δολοφονία αυτή, της οποίας τα κίνητρα παραμένουν αμφιλεγόμενα, δεν είχε ως αποτέλεσμα την άμεση πτώση της τυραννίδας, η οποία επιτεύχθηκε με την παρέμβαση της Σπάρτης. Το 510 π.χ. ο βασιλιάς της Σπάρτης Κλεομένης επιτέθηκε στην Αθήνα, μετά από προτροπή των Αλκμαιωνιδών, και εξεδίωξε τον Ιππία. 12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο Κλεισθένης Από την πολιτική διαµάχη που ακολούθησε την πτώση της τυραννίας, ευνοηµένοι βγήκαν οι δηµοκρατικοί, οι οποίοι µε αρχηγό τον Κλεισθένη προχώρησαν σε ενέργειες που θεµελίωσαν το δηµοκρατικό πολίτευµα. Πολεµικές συγκρούσεις & διανοµή γης Προτού µπορέσει να βάλει σε εφαρµογή το µεταρρυθµιστικό του πρόγραµµα είχε να ξεκαθαρίσει την κατάσταση µε τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι εξακολουθούσαν να θέλουν να επιβάλουν τον Ισαγόρα και ετοιµάζονταν να εκστρατεύσουν κατά της Αττικής. Στο µεταξύ όµως ο Κλεοµένης και ο ηµάρατος, βασιλείς της Σπάρτης, διαφώνησαν ως προς την επίθεση κατά της Αθήνας και έτσι η εκστρατεία εγκαταλείφθηκε. Οι Αθηναίοι, από την άλλη, αποφασισµένοι να εκδικηθούν τους Χαλκιδείς, πέρασαν στην Εύβοια και τους κατατρόπωσαν. Οι κτηµατικές περιουσίες των αριστοκρατών Χαλκιδέων κατασχέθηκαν και ο Κλεισθένης τις µοίρασε µε κλήρο σε Αθηναίους. Αυτοί αποτέλεσαν τους πρώτους «κληρούχους», οι οποίοι, παρά τη µετεγκατάστασή τους, διατήρησαν τα πολιτικά τους δικαιώµατα. Τα θεµέλια της δηµοκρατίας χωρισµός σε φυλές και δήµους Τα µέτρα του Κλεισθένους, µε βάση την «ισηγορία» και την «ισονοµία», έθεσαν τα θεµέλια της Αθηναϊκής ηµοκρατίας. Με το νέο πολιτειακό σύστηµα καταργήθηκαν οι 13

14 θεσµοί των γενών και των φυλών που αποτελούσαν τη βάση της κοινωνικής διαίρεσης. H νέα πολιτειακή δοµή βασιζόταν στην τοπογραφία. Οι τέσσερις παλαιές ιωνικές φυλές (Αιγικορείς, Οπλητες, Γελέοντες, Αργαδείς) αντικαταστάθηκαν µε δέκα τεχνητές φυλές που πήραν τα ονόµατά τους από «επωνύµους», δηλαδή συγκεκριµένους, ήρωες της Αττικής, όπως ο Ερεχθεύς, ο Αιγεύς, ο Αίας κτλ. Ο βωµός µε τους ανδριάντες των Επωνύµων Ηρώων βρισκόταν στην Αγορά. H κάθε φυλή χωρίστηκε σε τρία µέρη, τις «τριττύες». Το σχέδιο απέβλεπε στη διάσπαση της τοπικής δύναµης των φυλών, γι' αυτό ο Κλεισθένης χώρισε τις τριττύες ανά δέκα: δέκα «περί το άστυ», δέκα «παράλιες» και δέκα «µεσόγειες», και ύστερα, µε κλήρο, δόθηκαν σε κάθε φυλή πάλι τρεις τριττύες, αλλά µία από κάθε τοµέα (άστυ, παραλία, µεσογαία). Παράλληλα κατανεµήθηκαν και οι δήµοι. Οι δήµοι γύρω από το άστυ ήταν οι µεγαλύτεροι. Μπορούσε, λόγου χάρη, ένας δήµος να αποτελείται µόνο από µία τριττύα ενώ αλλού µία τριττύα µπορούσε να περιλαµβάνει οκτώ ή και εννέα δήµους. Βουλή των πεντακοσίων Εκκλησία του δήµου 10 στρατηγοί όργανα διοίκησης Οι κάτοικοι κάθε δήµου έπαιρναν πλέον το όνοµά τους από τον δήµο τους. Έτσι καταργήθηκε η παλαιά διάκριση των πολιτών σε παλιούς Αθηναίους και νεοπολίτες. Κάθε χρόνο από κάθε φυλή εκλέγονταν 50 βουλευτές και έτσι τα µέλη της Βουλής από 400 αυξήθηκαν σε 500. Οι 50 βουλευτές της κάθε φυλής «πρυτάνευαν» για το ένα δέκατο του έτους (το αττικό έτος το αποτελούσαν 12 σεληνιακοί µήνες και 354 ηµέρες), δηλαδή για 35 ή 36 ηµέρες. Από τις σηµαντικότερες αρµοδιότητες της Βουλής ήταν η κατάρτιση των προβουλευµάτων - των νοµοσχεδίων - που επρόκειτο να συζητηθούν και να ψηφισθούν από την Εκκλησία του ήµου. Επιπλέον ο Κλεισθένης αύξησε τις αρµοδιότητες της Εκκλησίας του ήµου, η οποία µπορούσε πλέον να επικυρώνει ή να ακυρώνει αποφάσεις καταδίκης σε θανατική ποινή τις οποίες είχε λάβει ο Άρειος Πάγος. Πάνω στη βάση της οργάνωσης σε 10 φυλές στηρίχτηκε και η νέα οργάνωση του αθηναϊκού στρατού. Συγκεκριµένα ο στρατός χωρίστηκε σε 10 µεγάλες µονάδες, που καθεµία τους αντιστοιχούσε σε µια φυλή. Τις µονάδες αυτές διοικούσαν 10 στρατηγοί, ένας από κάθε φυλή, που εκλεγόταν κάθε χρόνο. Επικεφαλής όλου του στρατού ήταν ο πολέµαρχος. Οι 10 στρατηγοί είχαν στην αρχή µόνο στρατιωτικά καθήκοντα. Αργότερα όµως (από το 487 π.χ.) απέκτησαν και πολιτικές αρµοδιότητες και έγιναν οι σπουδαιότεροι άρχοντες του αθηναίικου κράτους. Το σηµαντικότερο µέτρο από κοινωνική άποψη ήταν η πολιτογράφηση όλων των µετοίκων και των απελεύθερων, µε αποτέλεσµα µεγάλος αριθµός κατοίκων της Αττικής να αποκτήσει δικαιώµατα Αθηναίου πολίτη. Επίσης οι βουλευτές έπαψαν να εκλέγονται µόνο από την τάξη των πεντακοσιοµεδίµνων και εκλέγονταν πλέον και από τους τριακοσιοµέδιµνους και τους ζευγίτες. Μόνο η τέταρτη τάξη, οι θήτες, του τιµοκρατικού συστήµατος που είχε καθιερώσει ο Σόλων, δεν είχαν το δικαίωµα του εκλέγεσθαι, απέκτησαν όµως το δικαίωµα του εκλέγειν. Κατά της τυραννίδας Οστρακισµός Για να προστατεύσει το πολίτευµα από την πιθανότητα επιβολής τυραννίδας ο Κλεισθένης αποµάκρυνε από την κορυφή της πολιτείας τον επώνυµο άρχοντα - ο οποίος εκλεγόταν µε 14

15 θητεία ενός έτους, άρα ήταν δυνάµει επικίνδυνος - και τον αντικατέστησε µε έναν απλό βουλευτή, από τους 500, ο οποίος αναδεικνυόταν µε κλήρο και άλλαζε κάθε ηµέρα. Άλλο µέτρο για την προστασία του πολιτεύµατος ήταν ο οστρακισµός. Οι κάτοικοι της Αττικής µπορούσαν να γράψουν επάνω σε ένα όστρακο (κοµµάτι από σπασµένο αγγείο) το όνοµα κάποιου τον οποίο θεωρούσαν επικίνδυνο για το πολίτευµα. Αν οι ψήφοι (τα όστρακα) έφθαναν τις 6.000, τότε ο άνθρωπος αυτός εξοριζόταν πάραυτα από την Αθήνα για δέκα χρόνια, χωρίς όµως να χάσει ούτε τα πολιτικά του δικαιώµατα ούτε την περιουσία του, δεδοµένου ότι, µε την ίδια διαδικασία, ο εξόριστος µπορούσε να ανακληθεί ή, όταν τελείωνε η ποινή του, να επιστρέψει στην πατρίδα. Μετά την καθιέρωση και εφαρµογή των µέτρων του ο Κλεισθένης εξαφανίστηκε από την πολιτική ζωή της Αθήνας. Καµία αρχαία πηγή δεν αναφέρει πώς πέθανε. 15

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο Ο Χρυσός Αιώνας του Περικλή ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΑΙ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ο Περικλής (από τις λέξεις περί + κλέος = «o περιτριγυρισμένος από δόξα», περίπου π.χ.) ήταν ο άνθρωπος που το όνομά του συνδέθηκε με ολόκληρο το «χρυσό αιώνα» (5ος π.χ. αι.). Ήταν Αρχαίος Έλληνας πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός του 5ου αιώνα π.χ., γνωστού και ως «Χρυσού Αιώνα», και πιο συγκεκριμένα της περιόδου μεταξύ των Περσικών Πολέμων και του Πελοποννησιακού Πολέμου. Η δύναμη, δόξα και η φήμη την οποία χάρισε στην Αρχαία Αθήνα, δικαιώνουν απόλυτα το χαρακτηρισμό του Χρυσού Αιώνα. Η εποχή στην οποία ήταν κύριος της πολιτικής ζωής της Αρχαίας Αθήνας, δηλαδή μεταξύ του 461 π.χ. και του 429 π.χ., ονομάζεται μέχρι σήμερα «Εποχή του Περικλή». Ο Περικλής είχε ένα σπουδαίο χάρισμα: ήξερε να μιλάει ήρεμα, αλλά και συναρπαστικά και κατάφερνε να κάνει τους άλλους να τον πιστεύουν. Λένε πως κάποτε ο βασιλιάς της Σπάρτης ρώτησε έναν αντίπαλο του Περικλή αν μπορούσε να τον νικήσει στην πάλη και εκείνος απάντησε: «Όταν εγώ παλεύοντας ρίχνω τον Περικλή κάτω, εκείνος λέει πως δεν έχει πέσει, με νικά και αλλάζει τη γνώμη των θεατών». Ο Περικλής μιλούσε όταν ήταν ανάγκη και όχι συχνά. Για την εξυπνάδα του, την ηρεμία, αλλά και τους συναρπαστικούς λόγους του προς τους Αθηναίους πολίτες ονομάστηκε «Ολύμπιος» (δηλ. ήρεμος, έξυπνος και δίκαιος σαν τους 12 θεούς του Ολύμπου). O Περικλής επιβαλλόταν στο πλήθος χωρίς να περιορίζει τις ελευθερίες του. Γεγονός είναι ότι και οι προϋποθέσεις υπήρχαν-κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές-και ο Περικλής είχε την πολιτική οξυδέρκεια προικισμένου ηγέτη, ώστε 16

17 η Αθήνα να φθάσει στο απόγειο της πολιτικής και πολιτισμικής της ανάπτυξης. Υπήρξε μέγας προστάτης των τεχνών, της λογοτεχνίας και των επιστημών, και ο βασικός υπεύθυνος για το γεγονός ότι η Αθήνα έγινε το πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο του αρχαίου κόσμου. Επίσης, σε αυτόν οφείλεται η κατασκευή πολλών από τα σημαντικά μνημεία που κοσμούσαν την Αρχαία Αθήνα, με εκείνα της Ακρόπολης να διατηρούν εξέχουσα θέση ανάμεσά τους. Επίσης, υπήρξε μέγας υποστηρικτής της δημοκρατίας και της ελευθερίας του λόγου και σαν αποτέλεσμα, κατά την εποχή του, τέθηκαν οι βάσεις του λεγόμενου Δυτικού Πολιτισμού. Η δράση του δεν περιορίστηκε μόνο εκεί, αλλά ως ηγέτης των Αθηνών, με μία σειρά νόμων, υποστήριξε τις λαϊκές μάζες και τις βοήθησε να αποκτήσουν περισσότερα δικαιώματα σε βάρος της αριστοκρατικής τάξης στην οποία ανήκε κι ο ίδιος. Ήταν τόσο ανοικτός προς τις ευρύτερες μάζες, που πολλοί τον αποκαλούσαν λαϊκιστή. Η πολιτική ενασχόληση του Περικλή, που ακολούθησε τα χνάρια του πατέρα του, Ξανθίππου, πρέπει να άρχισε το 463 π.χ., όταν ήταν μέλος του κατηγορητηρίου εναντίον του Κίμωνα, γιου του στρατηγού Μιλτιάδη και ηγέτη της συντηρητικής παράταξης. Ο Κίμωνας είχε καταφέρει να εξοστρακίσει τον ηγέτη των δημοκρατικών Θεμιστοκλή και να ανελιχθεί στα πολιτικά πράγματα της Αθήνας. Είχε κατηγορηθεί ότι είχε παραδώσει πολλά συμφέροντα των Αθηνών, στο βασίλειο της Μακεδονίας. Τελικά, ο Κίμων αθωώθηκε αλλά η πολιτική του θέση κλονίστηκε σοβαρά. Μετά την δικαστική πάλη με τον ηγέτη των συντηρητικών, Κίμωνα, ο Εφιάλτης, που ήταν ηγέτης της δημοκρατικής παράταξης στην οποία ανήκε ο Περικλής, αποφάσισε γύρω στο 461 π.χ. να περάσει ένα ψήφισμα στην Εκκλησία του Δήμου, που θα αφαιρούσε πολλά από τα εναπομείναντα προνόμια του Αρείου Πάγου, πού ήταν απομεινάρι του παλαιού αριστοκρατικού πολιτεύματος της Αθήνας. Το ψήφισμα πέρασε με αρκετά μεγάλη πλειοψηφία, και πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι με αυτό το γεγονός άρχισε η «ριζοσπαστικότερη δημοκρατία» της εποχής του Περικλή. Ο Εφιάλτης δολοφονήθηκε μετά από συνωμοσία ολιγαρχικών εναντίον του, λόγω της ριζικής και τολμηρής μεταρρύθμισης που επέβαλε με την λαϊκή ψήφο την ίδια χρονιά. Και όμως την ίδια χρονιά εξοστρακίστηκε ο προηγουμένως δημοφιλής πολιτικός Κίμωνας λόγω της λακωνόφιλης στάσης του. Ένας εξοστρακισμός του Κίμωνα δεν ήταν καθόλου εύκολος επειδή ο Κίμωνας ήταν πλούσιος και γενναιόδωρος, ενώ και οι στρατιωτικές του επιτυχίες δεν ήταν καθόλου μικρές. Αυτό σήμαινε πως ο εξοστρακισμός του Κίμωνα ήταν μία τεράστια πολιτική νίκη του Περικλή. Στα χρόνια του Περικλή ολοκληρώθηκε η αθηναϊκή δημοκρατία, που είναι η πρώτη δημοκρατία του κόσμου. Κανείς από όλους τους αρχαίους Έλληνες δεν έχει τα χαρίσματα του Περικλή, που υπήρξε πραγματικά μοναδικός και γι' αυτό άλλωστε ολόκληρος ο 5ος π.χ. αι. (ο χρυσός αιώνας) ονομάζεται και «αιώνας του Περικλή». Μετά από τον εξοστρακισμό του Κίμωνα, ο Περικλής συνέχισε να προτείνει ολοένα και πιο ριζοσπαστικούς νόμους, που προωθούσαν τον βαθμό της δημοκρατίας σε πραγματικά δυσθεώρητα ύψη. Η πολιτική του Περικλή συνέχισε να είναι υπερβολικά φιλολαϊκή, πράγμα 17

18 που τον κράτησε στην εξουσία τις επόμενες δύο δεκαετίες και του άνοιξε τον δρόμο, ώστε να κάνει την Αθήνα, την ισχυρότερη πόλη της Μεσογείου και την πιο ξακουστή στον αρχαίο κόσμο. Το 458 π.χ. μείωσε το μέγεθος της απαιτούμενης περιουσίας πού έπρεπε να έχει κάποιος ώστε να γίνει Επώνυμος Άρχων. Λίγο μετά το 454 π.χ., αύξησε τον μισθό των δικαστικών της Ηλιαίας. Ο πιο ριζοσπαστικός νόμος πού επέβαλε ήταν αυτός του 451 π.χ., πού από καθαρή ειρωνεία της τύχης θα έχει μεγάλες συνέπειες στην κατοπινή προσωπική του ζωή. Ο νόμος αυτός, επέτρεπε σε κάποιον να αποκτήσει την αθηναϊκή υπηκοότητα μόνο εφόσον και οι δύο του γονείς ήταν Αθηναίοι, πλήττοντας ιδιαίτερα για άλλη μία φορά την τάξη των αριστοκρατών, επειδή πρακτικά απαγόρευε την απόκτηση αθηναϊκής υπηκοότητας στα παιδιά των αριστοκρατών πού είχαν το ένα γονέα από άλλη πόλη. Πολλοί πιστεύουν ότι το έκανε για να εμποδίσει πιθανές ξένες επιρροές στην Αθήνα. Ακόμη επέτρεψε στις υποδεέστερες τάξεις να κατέχουν υψηλότερα αξιώματα από αυτά πού τους επιτρέπονταν μέχρι την εποχή του, επειδή ο Περικλής ήθελε μία διεύρυνση του Δήμου, του λαού πάνω στην οποία θα μπορούσε να στηρίξει τα μελλοντικά του προγράμματα. Ο Περικλής πίστευε ότι εκτός από τα άλλα, εάν αύξανε την δύναμη του λαού θα μπορούσε να αυξήσει την στρατιωτική και κυρίως ναυτική δύναμη της Αθήνας. Όλα αυτά γινόντουσαν καθώς οι κωπηλάτες των αθηναϊκών πλοίων προέρχονταν από τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα. Ο Περικλής προώθησε μία σειρά φιλολαϊκών μέτρων τα οποία λειτούργησαν πολύ καλά όσο αυτός ήταν στην εξουσία, όμως μετά τον θάνατό του, η Αθήνα παρασύρθηκε σε έναν ωκεανό πολιτικής αβεβαιότητας και αναταραχής, κυβερνώμενη κυρίως από τυχοδιωκτικούς δημαγωγούς, όπως ο ανιψιός του Αλκιβιάδης και ο στρατηγός Κλέων, δικαιώνοντας απόλυτα τον συντηρητικό του αντίπαλο Κίμωνα, που υποστήριζε ότι η δημοκρατία δεν έχει πια περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης και εδραίωσης, και οποιεσδήποτε φιλολαϊκές υποχωρήσεις από αυτό το σημείο και έπειτα θα σήμαναν την βαθιά διάβρωση του πολιτικού και γενικότερα κοινωνικού ιστού της Αθήνας. 18

19 Επιπλέον ενότητα: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΑΠΕΛΛΑΣ Η Εκκλησία του Δήμου ήταν η κύρια δημοκρατική συνέλευση στην αρχαία Αθήνα, και πραγματοποιούνταν στο λόφο της Πνύκας, στην Αγορά ή στο Θέατρο του Διονύσου. Όμοια, η Απέλλα ήταν η συνέλευση των πολιτών στην αρχαία Σπάρτη. Μεταξύ των δύο αυτών θεσμών εμφανίζονται κάποιες κύριες διαφορές οι οποίες θα σημειωθούν παρακάτω. Η συνέλευση της Εκκλησίας του Δήμου ήταν ανοιχτή σε όλους τους άρρενες πολίτες (που είχαν πολιτικά δικαιώματα) με ηλικία μεγαλύτερη των 18 ετών, και καθιερώθηκε από τον Σόλωνα το 594 π.χ.. Κατά τον 5ο αιώνα π.χ. έως και Αθηναίοι πολίτες συμμετείχαν στη διαδικασία των αποφάσεων της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Αντίθετα, από αρχαίους ιστορικούς πληροφορούμαστε ότι καθεστώς Σπαρτιάτη πολίτη και κατά συνέπεια δικαίωμα συμμετοχής στην Απέλλα είχαν όσοι Λακεδαιμόνιοι ήταν 30 ετών ή μεγαλύτεροι και κατείχαν μια ελάχιστη έκταση γης ή είχαν τη δυνατότητα μέσω άλλης πηγή εσόδων να συνεισφέρουν ένα ελάχιστο ποσό στα κοινά συσσίτια ή να διατηρούνται σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα χωρίς να εργάζονται οι ίδιοι, κυρίως λόγω του φόβου για πιθανή εξέγερση των ειλώτων. Ακόμα, στην Απέλλα δεν συμμετείχαν οι τελείως φτωχοί ούτε οι είλωτες, που αποτελούσαν τη σημαντικότερη παραγωγική τάξη της σπαρτιατικής κοινωνίας. Ανεξάρτητα από αυτό όμως κ οι δύο συνελεύσεις ήταν αρμόδιες για γενικά θέματα της πόλης, αλλά και για την κήρυξη του πολέμου, τις επιλογές στρατιωτικής στρατηγικής, και της εκλογής στρατηγών και άλλων ανώτερων αξιωματούχων. Επιπλέον η Απέλλα εξέλεγε τα μέλη της γερουσίας και πιθανότατα τους εφόρους, ενώ μπορούσε ακόμα και να ορίσει ή να παύσει βασιλείς, σε περίπτωση αμφισβητήσεων ή ερίδων. Η δημοκρατικότητα του σώματος της Απέλλας περιοριζόταν όμως σημαντικά από τη διαδικασία, η οποία δεν επέτρεπε σε πολίτες να υποβάλουν πρόταση ή αντιπρόταση νόμου ή υποψηφίους σε εκλογές για κάποιο αξίωμα. Η αρμοδιότητα της ήταν μόνο να εγκρίνει ή να απορρίπτει προτάσεις της γερουσίας, ενώ τα μέλη της έπαιρναν το λόγο μόνο μετά από έγκριση των εφόρων. Η εκλογή για την αποδοχή ή απόρριψη προτάσεων γινόταν δια βοής. Μόνο αν ο προεδρεύων είχε αμφιβολία ως προς την ένταση των φωνών χωρίζονταν οι υποστηρικτές της κάθε άποψης και γινόταν καταμέτρηση. Την συγκαλούσαν αρχικά οι βασιλείς και οι γέροντες της Σπάρτης και από τον 6ο αιώνα π.χ. οι 5 έφοροι κάθε πανσέληνο. Οι έφοροι διεύθυναν 19

20 επίσης τις συνεδριάσεις. Ένα τμήμα της απέλλας, η μικρά εκκλησία αναφέρεται από τον Ξενοφώντα (Ελληνικά, iii 3, 8). Σε αντίθεση με τα παραπάνω, η Εκκλησία συνερχόταν σε 4 τακτές συνεδριάσεις στη διάρκεια κάθε πρυτανείας, άρα 40 φορές το χρόνο. Η πρώτη από τις 4 συνεδριάσεις κάθε πρυτανείας λεγόταν "κυρία Εκκλησία". Ωστόσο, γίνονταν και έκτακτες συνεδριάσεις (σύγκλητοι). Οι εργασίες άρχιζαν νωρίς το πρωί και τελείωναν με τη δύση του ηλίου. Αρμόδιος ήταν ο επιστάτης των πρυτάνεων, ο πρόεδρος της συνεδρίασης. Τον βοηθούσαν ένας κήρυκας κι ο γραμματέας της Βουλής. Η ημερήσια διάταξη για την εκκλησία του δήμου γινόταν από την Βουλή. Οι ψηφοφορίες γινόντουσαν με ανάταση του χεριού. Δικαίωμα λόγου είχαν μόνο Αθηναίοι πολίτες. Συγκαλούνταν πιθανότατα με συνοπτικές διαδικασίες από τους εφόρους όταν η γρήγορη λήψη έκτακτων αποφάσεων ήταν επιβεβλημένη. Στη μικρά εκκλησία φαίνεται ότι συμμετείχαν κυρίως γέροντες. 20

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο Η έμμεση φορολογία Η φορολόγηση στην Αρχαία Ελλάδα ήταν κατά κανόνα άµεση. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι αυτή προσιδίαζε προς το δηµοκρατικό πολίτευµα σαν δικαιότερη κι έπειτα η κοπή των µεταλλικών νοµισµάτων ήταν πάντα ένας τεχνικός ανασταλτικός παράγοντας η εφεύρεση του χαρτιού και η χρήση του χαρτονοµίσµατος διευκόλυνε ποικιλότροπα τα πράγµατα στις µεταγενέστερες εποχές. Η πόλη όµως εισέπραττε δασµούς για είδη που εισάγονταν αυτοί βέβαια µεταφράζονταν σε έµµεσους φόρους, µια και βάραιναν τελικά τον αγοραστή. Τα εµπορεύµατα που φορολογούνταν ήταν είδη πολυτελείας, ενώ σιτάρι και άλλα είδη πρώτης ανάγκης, αν και εισαγµένα, δε φαίνεται να φορολογούνταν, όπως δε φορολογούνταν άλλωστε τα εγχώρια είδη αντίθετα η πώληση των ειδών πρώτης ανάγκης -του σταριού τουλάχιστον- ήταν υποχρεωτική τα 2/3 κάθε φορτίου σταριού, που περνούσε από την Αττική, παρέµενε και πωλούνταν στη χώρα και είναι απίθανο το εισαγµένο στάρι να πουλιόταν ακριβότερο από το εγχώριο τη στιγµή που οι τιµές ελέγχονταν αυστηρά και ήταν ενιαίες. Μάλιστα µερικών ειδών πρώτης ανάγκης, όπως των σύκων, απαγορευόταν η εξαγωγή, µε το αιτιολογικό ότι δεν υπήρχε επάρκεια για τη διατροφή των πολιτών και γενικότερα των κατοίκων της χώρας. Ουσιαστικά από τα αγροτικά προϊόντα της Αττικής εξαγόταν µόνο το λάδι, γιατί αυτουνού µονάχα η παραγωγή υπερκάλυπτε τις εγχώριες ανάγκες. Οι αγοραστές των φορολογηµένων εµπορευµάτων, δηλαδή των ειδών πολυτελείας, ήταν, κατά κανόνα, πλούσιοι. Έτσι πάλι τους φόρους ήταν οι πλούσιοι που τους πλήρωναν, ακόµα και αν η φορολόγηση ήταν έµµεση. Οι λειτουργίες και η εισφορά Όµως εκτός από τον ετήσιο φόρο τους, οι πλούσιοι Αθηναίοι ήσαν υποχρεωµένοι να εκτελούν και τις λειτουργίες, που τους όριζε ο Eπώνυµος Άρχοντας ή κάποια άλλη αρµόδια αρχή. Οι κύριες και πολύ δαπανηρές λειτουργίες ήταν: α) η τριηραρχία, β) η χορηγία, γ) η γυµνασιαρχία, δ) η εστίαση, ε) η αρχιθεωρία και ζ) η αρρηφορία ή ερρηφορία. Αξίζει να επισηµάνουµε πως στη δηµοκρατική Αθήνα τα έξοδα της πόλης-κράτους τα είχαν αναλάβει, µε βάση τα δηµοκρατικά θέσµια, οι οικονοµικά ευρωστότεροι και ποτέ οι φτωχοί. Ένας άλλος έκτακτος φόρος ήταν η εισφορά που τον πλήρωναν οι πλούσιοι Αθηναίοι σε περίπτωση πολέµου, για τις ανάγκες της πόλης. Η αντίδοση 21

22 Ο κυριότερος όµως θεσµός του αθηναϊκού φορολογικού συστήµατος, αυτός δηλαδή που κρατούσε το σύστηµα των λειτουργιών σε εγρήγορση, απέτρεπε κάθε ιδέα για απόκρυψη περιουσιακών στοιχείων και εµπόδιζε τη φοροδιαφυγή, χωρίς ανάγκη ηλεκτρονικής διοργάνωσης, ήταν η αντίδοση. Η περιουσιακή κατάσταση κάθε Αθηναίου ήταν από γνωστή ως πολύ καλά γνωστή από τον τρόπο της ζωής του, από τη φορολογική κλίµακα, στην οποία είχε δηλώσει ο ίδιος ότι ανήκε οι οµοδηµότες, οµοφυλέτες, συµπολίτες του έβλεπαν τη ζωή του. Οι διάφορες λειτουργίες πάλι ήταν συνεισφορές στα έξοδα υπέρ του Αθηναϊκού ήµου, που τις αναλάµβαναν πολύ συχνά αυτόβουλα οι πλούσιοι Αθηναίοι. Όµως οι λειτουργίες δεν ήταν προαιρετικές αλλά υποχρεωτικές για τους πλούσιους Αθηναίους κι αν υπήρχε αδιαφορία για την ανάληψή τους οι κάθε φορά αρµόδιοι άρχοντες, µε βάση τους καταλόγους των πολιτών, όριζαν τον πολίτη που είχε σειρά να «λειτουργήσει». Κανείς δε µπορούσε να αρνηθεί τη λειτουργία, εκτός αν είχε ξαναλειτουργήσει πρόσφατα και µέσα στα χρονικά όρια, που επιφέρανε απαλλαγή από τις λειτουργίες, ακριβώς εξαιτίας πολύ πρόσφατης ανάληψης. Κανείς δε µπορούσε να αρνηθεί να λειτουργήσει µπορούσε όµως να ισχυρισθεί πως δεν ήταν επαρκώς πλούσιος, για να µπορέσει να αντεπεξέλθει στα έξοδα και να υποδείξει κάποιον άλλο πλουσιότερό του, που θα µπορούσε να αναλάβει τη λειτουργία. Ο υποδειγµένος ή εκείνος που έκανε την υπόδειξη µπορούσε να δεχθεί να κάνει τη λειτουργία, µε τον όρο να δεχθεί ο αντίδικός του να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους, έτσι ώστε να φανεί ποιος είναι πλουσιότερος. Είναι φανερό πως ένας τέτοιος θεσµός δεν ευνοούσε µε κανένα τρόπο την απόκρυψη περιουσιακών στοιχείων. 22

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο Πολιτική Ισότητα και Οικονομική Ανισότητα στην Κλασική Αθήνα Η ιδέα της ισότητας, όπως είχε μορφοποιηθεί στη κοσμολογία των Ιώνων φιλοσόφων σε σχέση με την έννοια της τάξης και του κόσμου, καθώς και στα μαθηματικά ως μια ιδιαίτερη σχέση ισοδυναμίας, συνεπάγεται μια αναφορικότητα, μια σχέση των ίσων μερών ως προς κάτι, αλλά και την ένταξή τους εντός του αυτού συνόλου βάσει μιας κοινής ιδιότητας. Όπως στο συμμετρικό σύμπαν του Αναξίμανδρου οι πλανήτες κατέχουν ισοδύναμη θέση ως προς την ίση απόστασή τους από το κέντρο που είναι η γη και βάσει της κοινής τους ιδιότητας ως πλανητών, έτσι και στο σύμπαν της κλασικής αθηναϊκής δημοκρατίας οι πολίτες που μετέχουν στο πολιτειακό αυτό σύνολο είναι ίσοι μεταξύ τους βάσει της κοινής τους αυτής ιδιότητας και ως προς το αναφορικό αντικείμενο που εγκαθιδρύει την σχέση ισοδυναμίας τους που είναι οι νόμοι, οι θεσμοί της πόλης και τα δικαστικά και πολιτικά όργανά της. Θα ήταν ωστόσο λανθασμένη μια προσέγγιση του κοινωνικού και πολιτειακού μορφώματος της κλασικής Αθήνας με εφαλτήριο τις σταθερές εννοιακές κατηγοριοποιήσεις της φιλοσοφίας, των μαθηματικών ή της γεωμετρίας. Για να καταστεί δυνατή η προσέγγιση και η ερμηνεία της λειτουργίας της αρχαίας πόλης θα πρέπει να ειδωθεί στο πλαίσιο που ορίζουν τα ιστορικά συμφραζόμενα και οι εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα στο παρόν της αθηναϊκής δημοκρατίας. Η Αθήνα είναι μια ιδιαίτερα σύνθετη και εσωτερικά διαφοροποιημένη κοινωνία η δομή της παρέχει εξαρχής μια σειρά διαμεσολαβήσεων στα κρίσιμα ζητήματα της ισονομίας, και της πολιτικής ισότητας. Το αθηναϊκό κοινωνικό σύστημα αποτελείται από τρία μεγάλα και σαφώς διακριτά μεταξύ τους σώματα: τους πολίτες, τους μετοίκους (και τους απελεύθερους) και τους δούλους. Η ποσοτική αναλογία των τάξεων αυτών είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική για τον τρόπο οργάνωσης της αθηναϊκής κοινωνίας. Σύμφωνα με τις απογραφές, το σώμα των πολιτών αριθμούσε μέλη, των μετοίκων , ενώ εκείνο των δούλων μέλη στη χρονική περίοδο της κλασικής αθηναϊκής δημοκρατίας. Κυρίαρχο σώμα μεταξύ αυτών ήταν οι πολίτες. Αποτελώντας μόλις το ¼ περίπου του πληθυσμού της Αττικής, είναι οι μόνοι που κατέχουν το δικαίωμα συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης πολιτικών αποφάσεων που έχουν συνέπειες για το σύνολο της πόλης και οι μόνοι που κατέχουν τα δημοκρατικά προνόμια της ισονομίας και της ισηγορίας, καθώς και της εγγείου ιδιοκτησίας. Την ιδιότητα του πολίτη δικαιούνταν μόνο όσοι κατάγονταν από γονείς Αθηναίους ελεύθερους πολίτες που είχαν συνδεθεί με νόμιμο γάμο. Οι γυναίκες, αν και έφεραν τον τίτλο του πολίτη, αποκλείονταν από την πολιτική ζωή και η συμμετοχή τους περιοριζόταν στις θρησκευτικές εορτές. Οι μέτοικοι ήταν ξένοι που είχαν εγκατασταθεί και εργάζονταν στην Αθήνα. Η ιδιότητα του μετοίκου αποδιδόταν τύποις μόνο μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα παραμονής και με τον όρο της ισόβιας εγκατάστασης. Πρακτικά ωστόσο παραχωρούνταν ύστερα από ένα διάστημα εφόσον ο υποψήφιος μέτοικος ανταποκρινόταν στις υποχρεώσεις που όριζε ο νόμος: έπρεπε να καταβάλει φόρο παραμονής, έκτακτο πολεμικό φόρο, να αναλαμβάνει λειτουργίες 23

24 αλλά και να συμμετέχει στις πολεμικές εκστρατείες της Αθήνας. Κάθε μέτοικος εγγραφόταν στον κατάλογο του δήμου όπου διέμενε και είχε έναν «προστάτη», έναν πολίτη που τον εκπροσωπούσε στο δικαστήριο, αλλά και δρούσε ως εγγυητής σε συμφωνίες που σύναπτε ο μέτοικος. Συνεπώς, αν και μπορούσαν να διατηρούν στενούς δεσμούς με Αθηναίους πολίτες, η συμμετοχή των μετοίκων στη πολιτική ζωή και η δυνατότητα επηρεασμού της παρέμενε μηδαμινή. Οι δούλοι καταλάμβαναν την χαμηλότερη βαθμίδα στην κοινωνική οργάνωση. Αν και με τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνος είχαν απελευθερωθεί οι υποδουλωμένοι Αθηναίοι, ο πληθυσμός των δούλων αυξήθηκε τον 5 ο αιώνα λόγω των οικονομικών εξελίξεων. Οι δούλοι είτε αξιοποιούνταν από τον ίδιο τον ιδιοκτήτη τους, ο οποίος οικειοποιούταν το προϊόν της εργασίας τους, είτε νοικιάζονταν σε τρίτους προς ένα αντίτιμο που ισοδυναμούσε μ ένα σταθερό εισόδημα. Ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε σχετικά με τη νομιμότητα του θεσμού της δουλείας οδήγησε σε επιμέρους φραγμούς, όπως η απαγόρευση υποδούλωσης ελευθέρων πολιτών στις στρατιωτικές εκστρατείες, καθώς και σε ιδιωτικές πράξεις απελευθέρωσης δούλων. Το γεγονός ότι οι δούλοι ήταν στη πλειοψηφία τους ξενικής καταγωγής φαίνεται πως παρείχε μερική νομιμοποίηση στο θεσμό, καθώς η συναίσθηση κάποιας κοινής ταυτότητας σε συνδυασμό με την εγκαθίδρυση της αθηναϊκής ηγεμονίας φαίνεται πως έθιγε την ευαισθησία των πολιτών της ως προς την υποδούλωση Ελλήνων. Η κοινωνική ισορροπία σε μια διαφοροποιημένη κοινωνία δεν είναι δεδομένη, αλλά προκύπτει ως προϊόν συνεχούς διαπραγμάτευσης και εντοπίζεται στις κοινωνικές, ιστορικές διεργασίες και στις λεπτές ισορροπίες που αυτές διαμορφώνουν. Η οικονομική και επαγγελματική διαφοροποίηση εγκαθιδρύουν ένα πολύπλοκο πλέγμα σχέσεων και ορίζουν ομάδες κοινών συμφερόντων και τρόπων ζωής που διατρέχουν τα κοινωνικά σώματα της αθηναϊκής οργάνωσης. Η δημοκρατία στην Αθήνα, προϊόν η ίδια ιστορικών διεργασιών, συγκροτήθηκε και βάσει συνειδητών επιλογών διαχείρισης των κοινωνικών ομάδων και της οικονομικής δομής, μέσω μηχανισμών (θεσμικών εν πρώτοις) επιμερισμού και ενοποίησης, με αναγκαία αφετηρία κάθε φορά τη «κληροδοτημένη» κοινωνικό-οικονομική δομή. Μια πρώτη τέτοια προσπάθεια απαντάται στις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνος στις αρχές του 6 ου αιώνα. Προκειμένου να θέσει τέρμα στην αποσταθεροποίηση που προκαλούσε η σύγκρουση της παλιάς αριστοκρατίας με τους μικρογαιοκτήμονες και τους φτωχούς αγρότες που βρίσκονταν σε σχέση εξάρτησης και πελατείας προς τους πρώτους, ο Σόλων έλαβε μια σειρά μέτρων ώστε να αποκαταστήσει την ενότητα της πόλης. Κατήργησε τα χρέη των αγροτών που οδηγούσαν σταδιακά πολλούς στην υποδούλωση καθώς και τα όρια της δούλης γης, απελευθέρωσε τους Αθηναίους που εργάζονταν ως υποτελείς των αριστοκρατών, επανέφερε στη πόλη πολλούς πολίτες που είχαν αυτοεξοριστεί για να αποφύγουν την υποδούλωση, αλλά δεν προχώρησε σε αναδιανομή της γης. Επίσης, συνέταξε έναν κώδικα νόμων που θα ίσχυαν για όλους και θέσπισε ένα σύστημα κατάταξης των Αθηναίων βάσει εισοδήματος σε τέσσερις τάξεις: πεντακοσιομέδιμνους, ιππείς, ζευγίτες και θήτες. Στους τελευταίους δεν επιτρεπόταν η εκλογή σε αξιώματα και η συμμετοχή τους περιοριζόταν στην Εκκλησία του Δήμου και στο λαϊκό Δικαστήριο της Ηλιαίας. Τέλος εισήγαγε τον θεσμό της Βουλής των τετρακοσίων, μεταφέροντας πιθανότατα σ αυτό κάποιες από τις αρμοδιότητες του Αρείου Πάγου. Ως συνέπεια των μέτρων αυτών ενισχύθηκαν μερικώς οι φτωχοί αγρότες που κατείχαν πλέον το αγροτεμάχιο που καλλιεργούσαν, αν και δεν καταργήθηκαν εξολοκλήρου οι πελατειακές σχέσεις, το καθεστώς των μικρογαιοκτημόνων παρέμεινε σχετικά ανέπαφο, κυρίως όμως αυξήθηκε ο αστικός πληθυσμός, επιφέροντας επίταση της επαγγελματικής διαφοροποίησης και αλλαγές στην παραγωγική διαδικασία και τις παραγωγικές σχέσεις. Το σύστημα κατάταξης προϋπήρχε του Σόλωνος, ωστόσο η καινοτομία που εισήγαγε ήταν πως πλέον το κριτήριο κατάταξης, αν και τιμοκρατικό, αφορούσε χρηματική περιουσία, γεγονός που 24

25 επέτρεπε στους μη έχοντες έγγεια ιδιοκτησία να καταλάβουν υψηλά αξιώματα και να περιληφθούν στις ανώτερες τάξεις. Αυτό εξασφάλιζε ενισχυμένη εκπροσώπηση των συμφερόντων των (νεο)αστών στα πολιτικά όργανα και προσέδιδε νέα δυναμική στο κοινωνικοπολιτικό σύστημα, αποδυναμώνοντας τα προνόμια που σχετίζονταν με την καταγωγή και την ιδιοκτησία γης. Αυτή η εσωτερική αναδιοργάνωση, όμως, συνέχισε να προδίδει μια μεροληψία υπέρ των πλουσίων. Η τάξη των θητών, που ήταν και η πολυπληθέστερη, παρέμεινε αποκλεισμένη από τα αξιώματα της πόλης, ενώ ακόμη κι οι ζευγίτες, η τάξη των οπλιτών, πρακτικά δεν εκπροσωπήθηκε σε ανώτερα αξιώματα μέχρι τα μέσα του 5 ου αιώνα. Σημαντικό επίσης απότοκο της μεταρρύθμισης ήταν η δημιουργία ενός κενού στο εργατικό δυναμικό σε συνδυασμό την αρνητική φόρτιση της εξαρτημένης εργασίας για τον ελεύθερο πολίτη, που οδήγησε στην ανάπτυξη του δουλεμπορίου. Η δεύτερη και σπουδαιότερη μεταρρύθμιση με την οποία εγκαθιδρύθηκε πρακτικά η δημοκρατία στην Αθήνα έγινε από τον Κλεισθένη το 508 πχ σε μια σύμπραξη με την Εκκλησία του Δήμου κατά του Ισαγόρα που υποστηριζόταν από την Σπάρτη. Ο Κλεισθένης αναδιοργάνωσε ριζικά το πολιτειακό σώμα σε 10 φυλές βάσει γεωγραφικής θέσης, στις οποίες εντάσσονταν οι 140 δήμοι της Αττικής, καθένας εκ των οποίων μπορούσε να παρέχει από 1 έως και 22 βουλευτές, σε σύνολο 50 βουλευτών για κάθε φυλή, στο νέο διοικητικό όργανο, τη Βουλή των Πεντακοσίων. Επίσης, κάθε φυλή προήδρευε της Βουλής περιοδικά μέσω των αντιπροσώπων της. Με τον τρόπο αυτό φρόντισε να εμπλέξει ακόμη και τον πιο απόμακρο δήμο στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ο δήμος κατέστη μια σαφώς προσδιορισμένη οντότητα δημοτών που λειτουργούσε ως, κοινωνική, αγροτική, νομική, οικονομική, στρατιωτική, θρησκευτική και πολιτική μονάδα του κοινωνικού συστήματος. Η πολιτική αυτή ορίζει μια στρατηγική επιμερισμού, αποκέντρωσης, δημοκρατικής διεύρυνσης και ταυτόχρονα ενοποίησης. Οργανώνοντας εστιακά την πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική ζωή ο Κλεισθένης προσπάθησε να καλλιεργήσει ένα πνεύμα κοινοτισμού θεμελιωμένο σε τοπικώς προσδιορισμένα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα, τα οποία διαμεσολαβημένα σε δύο επίπεδα, της φυλής και της Βουλής, εξισορροπούνταν με εκείνα των άλλων δήμων και φυλών. Με τον τρόπο αυτό αποδυναμώνονταν οι παλιές φρατρίες, ενώ αποτρεπόταν και η ανάπτυξη ισχυρών ομάδων κοινών συμφερόντων στον οριζόντιο άξονα της οικονομικής δομής μεταξύ πλουσίων ή φτωχών, που θα μπορούσαν να μετακινήσουν το κέντρο βάρους της πολιτειακής οργάνωσης, που εξασφάλιζε η νομική, δικαστική και πολιτική ισότητα, προς το μέρος τους. Με τον ίδιο τρόπο κατέστη δυνατή η ισόρροπη εκπροσώπηση του αστικού και του αγροτικού πληθυσμού στην Εκκλησία του Δήμου και τη Βουλή. Επίσης αυτή η εξορθολογισμένη πολιτειακή οργάνωση διευκόλυνε την εποπτεία του συστήματος των δήμων και συνεπώς την διοίκησή τους για την διάγνωση και αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων. Ενδεχομένως να κατέστη αναγκαία και για την σχετικά ομοιόμορφη κατανομή του εργατικού δυναμικού στην επικράτεια του κάθε δήμου, συμπεριλαμβανομένων των μετοίκων και των δούλων. Παρά τις καινοτόμες παρεμβάσεις του στην κοινωνική οργάνωση, ο Κλεισθένης φαίνεται πως αξιοποίησε ιδιαίτερα τις θρησκευτικές εορτές και το εμπεδωμένο θρησκευτικό συναίσθημα ως μέσο καλλιέργειας μιας συλλογικής συνείδησης για την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Η ηγεμονία της Αθήνας στην Μεσόγειο τον 5 ο αιώνα, η είσπραξη φόρων από τις συμμαχικές πόλεις και τα εμπορικά λιμάνια, η ανάπτυξη του εμπορίου και των ανταλλαγών, η εισροή αγαθών, η βιοτεχνική ανάπτυξη και «βιομηχανική» εκμετάλλευση των ορυχείων του Λαυρίου, οδήγησαν σε πρωτοφανή οικονομική ακμή που τροφοδότησε και την πολιτισμική παραγωγή της πόλης, γεγονότα που συνέβαλαν στην αύξηση του κύρους της Αθήνας και του Αθηναίου πολίτη και συνέτειναν στην ισχυροποίηση της πολιτικής συναίνεσης. Η συμβολή των ξένων εμπόρων και των μετοίκων στην οικονομική ζωή της πόλης αναγνωριζόταν τόσο από τους άρχοντες όσο και από την Εκκλησία του Δήμου και γίνονταν συστηματικές προσπάθειες 25

26 προσέλκυσής τους. Οι έμποροι στην Αθήνα ήταν συνήθως ξένοι ή μέτοικοι, σπανιότερα Αθηναίοι και ενώ γενικά ήταν προσοδοφόρο επάγγελμα, υπήρχαν και αρκετοί φτωχοί και μικρέμποροι Αθηναίοι και μέτοικοι που δραστηριοποιούνταν στον Πειραιά. Οι φτωχοί έμποροι συχνά δανείζονταν για να μεταφέρουν το εμπόρευμά τους ως φορτίο στα πλοία πλούσιων «ναυκλήρων», οι οποίοι ήταν συχνά παλιοί έμποροι ή πλούσιοι Αθηναίοι και μέτοικοι. Αυτοί που λειτουργούσαν ως δανειστές τόσο σε φτωχούς εμπόρους ή τεχνίτες ήταν κυρίως Αθηναίοι εισοδηματίες. Επρόκειτο για πλούσιους γαιοκτήμονες οι οποίοι, ωστόσο δεν εργάζονταν στα χωράφια τους, αλλά εισέπρατταν ένα σταθερό εισόδημα από την εκμετάλλευσή τους, την οποία και ανέθεταν σε δούλους. Συχνότερη ωστόσο ήταν η περίπτωση οι δούλοι να εργάζονται μαζί με τους ιδιοκτήτες τους για την ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής. Σε πιο εύπορους οίκους γινόταν μεγαλύτερος καταμερισμός της εργασίας μεταξύ των δούλων. Κάποιοι από αυτούς μπορεί να λάμβαναν ρόλους οικονόμου ή επιστάτη ως αντάλλαγμα για την αφοσίωσή τους στον ιδιοκτήτη τους. Η εργατική εξειδίκευση των δούλων αξιολογούταν πολύ θετικά και αρκετοί δούλοι εργάζονταν ως τεχνίτες σε «εργαστήρια» και βιοτεχνίες μαζί με μετοίκους, που συνηθέστερα καταλάμβαναν τέτοιες εργασίες, κι ενδεχομένως μαζί και με τους ιδιοκτήτες τους. Αν ο ιδιοκτήτης ενός εργαστηρίου ήταν πλούσιος, συνέβαινε να αφήνει την ευθύνη της εκμετάλλευσής του σε κάποιον εξειδικευμένο δούλο, ο οποίος εφόσον κατέβαλε ένα αντίτιμο μπορούσε να κρατήσει τα υπόλοιπα έσοδα του εργαστηρίου. Τέτοιοι δούλοι ζούσαν χωριστά από τον ιδιοκτήτη τους και νοίκιαζαν δικό τους σπίτι. Την χειρότερη τύχη μεταξύ των δούλων είχαν οι εργαζόμενοι σε ορυχεία και εξορύξεις. Οι «επιχειρηματίες» που αναλάμβαναν την εκμετάλλευση των ορυχείων για κάποιο χρονικό διάστημα για λογαριασμό της πόλης, έπρεπε να καταβάλλουν ένα σημαντικό αντίτιμο, αλλά η «βιομηχανία» αυτή προσέφερε αρκετά κέρδη. Οι παραγωγικές σχέσεις ήταν συνεπώς αρκετά πολύπλοκες, τα συμφέρονται κι η αλληλεξάρτηση μεταξύ των διαφόρων επαγγελμάτων και των ομάδων που τα ασκούσαν αυξημένη, ενώ ποίκιλλε και το επίπεδο διαβίωσης που εξασφάλιζε στον καθένα η εργασία του. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, όμως, ανήκε στην τάξη των θητών, συνεπώς ήταν αρκετά φτωχοί στην πλειονότητά τους ήταν αγρότες. Στα πλαίσια αυτά διατηρήθηκε και η σκοπιμότητα των λειτουργιών που ως πρακτική ίσχυε από την εποχή της παλαιάς αριστοκρατίας. Οι λειτουργίες ήταν ένα είδος δημοσίων παροχών την καταβολή των οποίων αναλάμβαναν οι πλουσιότεροι πολίτες της πόλης για την κάλυψη τόσο στρατιωτικών αναγκών (τακτικών και μη) όσο και εξόδων για την διοργάνωση θρησκευτικών εορτών σε επίπεδο πόλης ή δήμου καθώς και για τη διοργάνωση δραματικών αγώνων (χορηγία). Αυτές στην αρχή ήταν ιδιωτικές και εθελοντικές σε κάποιο βαθμό, σταδιακά όμως από τον 6 ο αιώνα κι ύστερα έλαβαν τη μορφή θεσμού. Χρησίμευαν πρακτικά ως εκδήλωση γενναιοδωρίας προς τους φτωχούς και ως μέσο αναγνώρισης και ισχυροποίησης του κοινωνικού και πολιτικού κύρους των ίδιων των χορηγών ενώ λειτούργησαν και ιδεολογικά κατά της πρακτικής αναδιανομής της γης με την προβολή της ιδέας πως ο ιδιωτικός πλούτος είναι στην υπηρεσία της κοινότητας, συνεπώς δεν αντιβαίνει προς την αρχή της ισότητας. Μεριμνώντας για την εξασφάλιση της ισότητας μεταξύ των πολιτών ο Περικλής θεσμοθέτησε το 451πΧ την παροχή μισθού στους δικαστές της Ηλιαίας, ώστε να ασκούν απρόσκοπτα και οι φτωχοί πολίτες τα πολιτικά τους δικαιώματα. Με την φθίση της αθηναϊκής ηγεμονίας στα τέλη του 5 ου αιώνα, την μείωση των ανταλλαγών και το κλείσιμο των ορυχείων του Λαυρίου, τα έσοδα της πόλης μειώθηκαν δραστικά. Αυτές οι συνθήκες έφεραν στο προσκήνιο την αντίθεση πλουσίων και φτωχών, η οποία εκδηλώθηκε τόσο σε πολιτικό όσο και σε δικαστικό επίπεδο. Σε επίπεδο πολιτικής επικρατούσε η αντίθεση μεταξύ εκείνων που επιθυμούσαν την αποκατάσταση της ηγεμονικής θέσης της Αθήνας κι εκείνων που πρότειναν μια ειρηνιστική πολιτική. Οι πρώτοι έβρισκαν υποστήριξη κυρίως στον αστικό πληθυσμό από τους εμπόρους, τους τεχνίτες και τους ναύκληρους, η εργασία των οποίων επωφελούταν από τις στρατιωτικές 26

ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ': ΑΡΧΑÏΚΗ ΕΠΟΧΗ ( π.χ.) 5. ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ': ΑΡΧΑÏΚΗ ΕΠΟΧΗ ( π.χ.) 5. ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ': ΑΡΧΑÏΚΗ ΕΠΟΧΗ (800-479 π.χ.) 5. ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Η καταγραφή των νόμων από τον Δράκοντα ικανοποίησε ένα μέρος των πολιτών. Ωστόσο, η κοινωνία συνέχιζε

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου Πολιτική Παιδεία Β Τάξη Γενικού Λυκείου 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 3.2 ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΉΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 2 «Δημοκρατία δε σημαίνει τα ανθρώπινα δικαιώματα, δε σημαίνει την έλλειψη λογοκρισίας,

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2

Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2 Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2 1) Συγκριτική δραστηριότητα (Σπάρτη - Αθήνα): Κατάρτιση πίνακα στον οποίο να καταγράφονται ομοιότητες και διαφορές του αθηναϊκού και του σπαρτιατικού πολιτεύματος. Συγκριτικός

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ Α. Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ 462 Π.Χ. Μέχρι το 462 π.χ., έτος της πτώσης της πολιτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΘΗΝΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. Ομάδα 1 η Δήμου Σωτήρης, Νακούτση Ευαγγελία, Τσιώλης Φώτης

ΤΟ ΑΘΗΝΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. Ομάδα 1 η Δήμου Σωτήρης, Νακούτση Ευαγγελία, Τσιώλης Φώτης ΤΟ ΑΘΗΝΑΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Ομάδα 1 η Δήμου Σωτήρης, Νακούτση Ευαγγελία, Τσιώλης Φώτης ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ Η Αθηναϊκή δημοκρατία ήταν το πολιτικό σύστημα που αναπτύχθηκε στην πόλη-κράτος της

Διαβάστε περισσότερα

Η Αθήνα κατά την Αρχαϊκή Εποχή

Η Αθήνα κατά την Αρχαϊκή Εποχή Η Αθήνα κατά την Αρχαϊκή Εποχή Αναπαράσταση του Μυκηναϊκού ανακτόρου Το Μυκηναϊκό ανάκτορο της Αθηνάς Οι Μυκηναίοι φέρνουν και στην Αθήνα τα δύο βασικά χαρακτηριστικά της πολεοδομίας τους: την οχυρωμένη

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτεύματα Πολιτειακές εξελίξεις

Πολιτεύματα Πολιτειακές εξελίξεις Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.χ) Πολιτεύματα Πολιτειακές εξελίξεις Σελ. 92-94 1 Δεμοιράκου Μαρία, φιλόλογος Ο Θεσμός της πόλης-κράτους και τα πολιτεύματα Μέσα στο θεσμό της πόλης κράτους λειτούργησαν κοινωνικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Ο.Παλιάτσου Π.Ρίζου. O.Παλιάτσου

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Ο.Παλιάτσου Π.Ρίζου. O.Παλιάτσου ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Ο.Παλιάτσου Π.Ρίζου 1 Το δικαίωμα συμμετοχής: Αποτελούσε προνόμιο όλων των ελεύθερων πολιτών που είχαν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις, δηλ. βρίσκονταν στην ηλικία τουλάχιστον

Διαβάστε περισσότερα

Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ( π. Χ)

Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ( π. Χ) 1) α: Κύριες πηγές για την ιστορία της εποχής της Αθηναϊκής ηγεμονίας είναι:. 1) β. Αντιστοιχίστε τα δεδομένα της στήλης Α με αυτά της στήλης Β Α 1. Ελληνοταμίες 2. τερματισμός Ελληνοπερσικών πολέμων 3.

Διαβάστε περισσότερα

ΥΛΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΥΛΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016-2017 ΥΛΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α. ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β : Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000-1100 π.χ.) 1. ΟΙ ΛΑΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ (σελ.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί 1. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β. Α Β Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί Β. Αριστοκρατία β. Κριτήριο

Διαβάστε περισσότερα

Τειχισμένο, κέντρο διοίκησης. Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και ο βαθμός συμμετοχής των πολιτών. Κώμες & καλλιεργήσιμες εκτάσεις

Τειχισμένο, κέντρο διοίκησης. Ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και ο βαθμός συμμετοχής των πολιτών. Κώμες & καλλιεργήσιμες εκτάσεις Τα πολιτεύματα Ποιες ήταν οι επιδιώξεις κάθε πόλης-κράτους; ελευθερία-αυτονομία-αυτάρκειααυτάρκεια Ποια είναι τα συστατικά στοιχεία της πόλης-κράτους; γεωγραφικά-οργανωτικά Τα πολιτεύματα Ποιες ήταν οι

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο εργασίας E ομάδας

Φύλλο εργασίας E ομάδας Φύλλο εργασίας E ομάδας «δημοκρατικὸν μὲν εἶναι τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχάς, τὸ δ αἰρετὰς ὀλιγαρχικόν» (Η ανάδειξη στα αξιώματα με κλήρωση θεωρείται δημοκρατική, ενώ με εκλογή ολιγαρχική ) Αριστοτέλους,

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗΝ Τράπεζα Θεμάτων

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗΝ Τράπεζα Θεμάτων ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗΝ Τράπεζα Θεμάτων Ερωτήσεις ανάπτυξης 1. Να αναφέρετε και να εξηγήσετε ποιες ήταν οι βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη και εξέλιξη της πόλης- κράτους. 2. Να

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ π.χ. (σελ ) 1. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β. Α Β

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ π.χ. (σελ ) 1. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β. Α Β ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ 480-323 π.χ. (σελ. 98-114) 1. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β. Α Β 1. Κίμων Α. Έκλεισε ειρήνη για 30 χρόνια 2. Εφιάλτης Β. Αριστοκρατικός, υπέρμαχος της συνεργασίας

Διαβάστε περισσότερα

Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της. Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος

Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της. Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος Η Ίδρυση της Ρώμης και η οργάνωσή της Επιμέλεια Δ. Πετρουγάκη, φιλόλογος Εκδοχές ίδρυσης Σύμφωνα με την παράδοση από τον Ρωμύλο, γιο του Αινεία (γύρω στο 735 π.x.) Σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα στη

Διαβάστε περισσότερα

Η αθηναϊκή δημοκρατία: Οιθεσμοίτου πολιτεύματος, ο ρόλος τους και το δικαίωμα του πολίτη

Η αθηναϊκή δημοκρατία: Οιθεσμοίτου πολιτεύματος, ο ρόλος τους και το δικαίωμα του πολίτη Η αθηναϊκή δημοκρατία: Οιθεσμοίτου πολιτεύματος, ο ρόλος τους και το δικαίωμα του πολίτη Ε' Ομάδα Φιλιππία Κόγκα, Νέλλη Ηλιοπούλου, Βησσαρίωνας Γκουβίνας, Καλλιόπη Γεωργίου ΗΑθηναϊκήΔημοκρατία Δημοκρατία

Διαβάστε περισσότερα

ΥΛΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α. ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΥΛΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α. ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2018-2019 ΥΛΗ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Α. ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β : Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000-1100 π.χ.) 1. ΟΙ ΛΑΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ (σελ.

Διαβάστε περισσότερα

5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εργασία για το σπίτι Ποιες ήταν οι βασικές αρχές της ηµοκρατίας που ίσχυσε στην Αρχαία Ελλάδα; (Στο τέλος του κεφαλαίου παραθέτουµε αποσπάσµατα από το

Διαβάστε περισσότερα

3η - 4η ιδακτική Ενότητα. ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία

3η - 4η ιδακτική Ενότητα. ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία Μ Ε Ρ Ο Π Ρ Ω Τ Ο Π Ο Ι Τ Ι Κ Ο Ι Θ Ε Μ Ο Ι 26 3η - 4η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΤΙΚΟΙ ΘΕΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία Εργασία για το σπίτι Να εντοπίσετε τις διαφορές ως προς την οργάνωση και τις αρµοδιότητες µεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Η «ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ» της ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ

Η «ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ» της ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ Η «ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ» της ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ Ουρανία Παλιάτσου Πηνελόπη Ρίζου για τη διδακτική ενότητα «Η ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ» - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (750 π.χ.) ΕΩΣ ΤΗΝ ΥΠΟΤΑΓΗ ΤΗΣ ΣΤΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Οδύσσεια Τα απίθανα... τριτάκια! Tετάρτη τάξη. Επαναληπτικές Ασκήσεις 2 ης ενότητας - Αρχαϊκά χρόνια. Αρχαϊκά Χρόνια

Οδύσσεια Τα απίθανα... τριτάκια! Tετάρτη τάξη. Επαναληπτικές Ασκήσεις 2 ης ενότητας - Αρχαϊκά χρόνια. Αρχαϊκά Χρόνια Οδύσσεια Τα απίθανα... τριτάκια! Tετάρτη τάξη Επαναληπτικές Ασκήσεις 2 ης ενότητας - Αρχαϊκά χρόνια Αρχαϊκά Χρόνια Ερωτήσεις: 1. Να βάλεις στις σωστές απαντήσεις: Α. Οι κάτοικοι των αρχαίων ελληνικών πόλεων

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαϊκή εποχή. Πότε; Π.Χ ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

Αρχαϊκή εποχή. Πότε; Π.Χ ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ Αρχαϊκή εποχή 1 Πότε; 750 480 Π.Χ Τι εποχή είναι; 2 Εποχή προετοιμασίας και απαρχών : Οικονομικής Πολιτικής Πολιτιστικής εξέλιξης Πώς αντιμετωπίστηκε η κρίση του ομηρικού κόσμου στα μέσα του 8 ου αι π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ Α' Γυμνασίου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ- ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ( π.χ.) Περίληψη κεφαλαίου

ΙΣΤΟΡΙΑ Α' Γυμνασίου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ- ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ( π.χ.) Περίληψη κεφαλαίου ΙΣΤΟΡΙΑ Α' Γυμνασίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ- ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (800-479 π.χ.) Περίληψη κεφαλαίου Μετά το 800 π. Χ. Στον ελλαδικό χώρο συμβαίνουν πολλές και σημαντικές αλλαγές. Εμφανίζεται η πόλη- κράτος, ο Ελληνισμός

Διαβάστε περισσότερα

Η κοινωνική οργάνωση της αρχαϊκής εποχής

Η κοινωνική οργάνωση της αρχαϊκής εποχής Η κοινωνική οργάνωση της αρχαϊκής εποχής 1. Οι ευγενείς (ἀγαθοί, ἄριστοι, εὐπατρίδες, ἐσθλοί): κάτοχοι γης, ιππείς, ασκούσαν σώμα και πνεύμα (ιδανικό τους ο καλός κἀγαθός πολίτης). 2. Οι πολλοί, ο δήμος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ( π.χ. )

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ( π.χ. ) ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ ( 750 480 π.χ. ) Ονομάζεται έτσι συμβατικά η περίοδος από τα μέσα περίπου του 8 ου αιώνα ως την πρώτη εικοσαετία του 5 ου αιώνα π.χ. γιατί αυτή ήταν η εποχή της προετοιμασίας

Διαβάστε περισσότερα

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ

«ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» ΟΡΙΣΜΟΣ Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία πηγάζει από το λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντά του. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η λήψη αποφάσεων με ψηφοφορία

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 800 479 π.χ.

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 800 479 π.χ. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 800 479 π.χ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Ποιες ήταν οι αιτίες της διάσπασης του φυλετικού κράτους; Η αύξηση του πληθυσμού και η έλλειψη καλλιεργήσιμης γης. Η καταπίεση που ασκούσαν

Διαβάστε περισσότερα

Φύλλο εργασίας Β ομάδας

Φύλλο εργασίας Β ομάδας Φύλλο εργασίας Β ομάδας «ὄστρακον ἕκαστος λαβὼν καὶ γράψας ὃν ἐβούλετο μεταστῆσαι τῶν πολιτῶν» (Ο καθένας έπαιρνε ένα θραύσμα αγγείου και χάραζε επάνω το όνομα του πολίτη που ήθελε να εκτοπίσει» (Πλουτάρχου,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΡΗΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ - ΑΡΧΑΙΑ ΡΗΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ.. 3 ΝΕΝΙΚΗΚΑΜΕΝ.. 7 ΠΑΤΑΞΟΝ ΜΕΝ, ΑΚΟΥΣΟΝ ΔΕ 10 3 ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ Η αρχαία ελληνική ρηματική φράση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΛΑΝΤΖΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ MΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31/05/2017 ΧΡΟΝΟΣ: ΔΥΟ (2) ΩΡΕΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ: Το εξεταστικό

Διαβάστε περισσότερα

Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα

Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ η εκπαίδευση ήταν ιδιαίτερα στρατιωτική. τα παιδιά μάθαιναν να αντέχουν όχι μόνο στον πόνο αλλά και σε δύσκολες συνθήκες επιβίωσης από ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6134 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1ο ΘΕΜΑ 1.α. (Ι). Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις: (με μαυρισμένα γράμματα είναι η

Διαβάστε περισσότερα

ελιές, παστά ψάρια, και σπάνια από κρέας, κυρίως στην Αθήνα.

ελιές, παστά ψάρια, και σπάνια από κρέας, κυρίως στην Αθήνα. Η τροφή της Αρχαϊκής οικογένειας ήταν αποτελούνταν από λαχανικά, ελιές, παστά ψάρια, και σπάνια από κρέας, κυρίως στην Αθήνα. Η ενδυμασία των Αρχαίων Ελλήνων ήταν κομψή, αλλά όχι εξεζητημένη. Το βασικό

Διαβάστε περισσότερα

Σ ΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Τ ΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Σ ΤΟ ΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Σ ΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Τ ΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Σ ΤΟ ΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σ ΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Τ ΟΥ ΜΑΘΗΤΗ Σ ΤΟ ΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 174 1ο ΣΧΕ ΙΟ Ι ΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ιάρκεια: Ολιγόλεπτο Θέµατα: 2 Η πορεία προς την πόλη-κράτος ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΑΞΗ:...

Διαβάστε περισσότερα

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ 479 323 π.χ.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ 479 323 π.χ. ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ 479 323 π.χ. Α. Η ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΔΗΛΟΥ Ή Α ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ (478 431 π.χ.) ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1. Οι ελληνικές πόλεις παραμέρισαν τις διαφορές τους και συμμάχησαν για την αντιμετώπιση

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ 4 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ - ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012 13 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΤΜΗΜΑ : Α4 ΕΙΡΗΝΗ ΜΑΡΑΖΑΚΗ, ΜΑΡΙΑ ΜΕΡΑΜΒΕΛΙΩΤΑΚΗ, ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑ ΑΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ : ΕΥ. ΣΕΡ ΑΚΗ 1 Ο ρόλος του οίκου

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου

Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου Πολιτική και Δίκαιο Γραπτή Δοκιμασία Α Τετραμήνου ΘΕΜΑΤΑ ΣΩΣΤΟΥ ΛΑΘΟΥΣ 1. Απόλυτη διάκριση λειτουργιών υπάρχει όταν τα όργανα της μιας κρατικής λειτουργίας δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνουν και να ασκούν,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΞΗ ΣΥΓΚΛΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ-Βουλευτές:

ΤΑΞΗ ΣΥΓΚΛΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ-Βουλευτές: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣΚΑΙΟΙΠΕΡΙΑΥΤΟΝ ΣΥΓΚΛΗΤΙΚΟΙKAI BOYΛΕΥΤΕΣ (HONESTIORES ΕΝΤΙΜΟΤΑΤΟΙ) - ΣΤΡΑΤΟΣ- ΚΛΗΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Αυτοκράτορας: H ανάρρηση στο θρόνο χάρη στο

Διαβάστε περισσότερα

1. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός εμφανίζει σημαντικά κέντρα και σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης

1. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός εμφανίζει σημαντικά κέντρα και σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης ΟΜΑΔΑ Α 1. Α. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν με την ένδειξη Σωστό (Σ) ή Λάθος (Λ) 1. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός εμφανίζει σημαντικά κέντρα και σε περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης 2. Στο

Διαβάστε περισσότερα

Τάσσης Βασίλειος 12ο Λύκειο

Τάσσης Βασίλειος 12ο Λύκειο Η εποχή του Περικλή Ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος Επέκταση της εμπορικής επιρροής των Αθηναίων στην Δύση (ίδρυση της αποικίας των Θουρίων το 444/3 π.χ.) Ο Πειραιάς εξελίσσεται στο κυριότερο εμπορικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ. Εταίροι: Νοµικός Ιωάννης του Μηνά, και Αλκης Κορνήλιος του ηµητρίου. Άρθρο 1

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ. Εταίροι: Νοµικός Ιωάννης του Μηνά, και Αλκης Κορνήλιος του ηµητρίου. Άρθρο 1 ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ Ακριβές αντίγραφο από το πρωτότυπο που κατετέθην στα βιβλία εταιρειών του Πρωτοδικείου Αθηνών µε αυξ. Αριθµό 5427 το οποίο θεωρήθηκε για την νόµιµη σήµανση, Αθήνα, 6 Απριλίου 2006. Εταίροι:

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α1 α. σχολικό βιβλίο, σελ. 46. Φεντερασιόν: ήταν μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοικτή σε νέες ιδέες

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα. Π. Γιαννακοπούλου Μαθήτριες: Ασσάτωφ Άννα, Μιχαλιού Μαντώ, Αργύρη Μαρία, Τσαουσίδου - Πετρίτση Σοφία Τμήμα: Α3

Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα. Π. Γιαννακοπούλου Μαθήτριες: Ασσάτωφ Άννα, Μιχαλιού Μαντώ, Αργύρη Μαρία, Τσαουσίδου - Πετρίτση Σοφία Τμήμα: Α3 Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα. Π. Γιαννακοπούλου Μαθήτριες: Ασσάτωφ Άννα, Μιχαλιού Μαντώ, Αργύρη Μαρία, Τσαουσίδου - Πετρίτση Σοφία Τμήμα: Α3 Η Σπάρτη ήταν πόλη- κράτος στην Αρχαία Ελλάδα, χτισμένη στις όχθες

Διαβάστε περισσότερα

1. Χρωματίζω στη γραμμή του χρόνου την εποχή του χαλκού:

1. Χρωματίζω στη γραμμή του χρόνου την εποχή του χαλκού: ΕΠΟΧΗ ΧΑΛΚΟΥ 1. Χρωματίζω στη γραμμή του χρόνου την εποχή του χαλκού: 3000 1100 π. Χ. 1100-800 πχ 800-500 πχ 500-323 πχ 323-146 πχ 146πΧ-330 μχ 2. Καταγράφω τους τρεις (3) σημαντικότερους πολιτισμούς που

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ. (479: τέλος Περσικών πολέμων)

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ. (479: τέλος Περσικών πολέμων) ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ 750 479 (479: τέλος Περσικών πολέμων) Γιατί ονομάστηκε «αρχαϊκή» Σε αυτή την εποχή σημειώνεται η αρχή (οι απαρχές) της οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ανάπτυξης του ελληνικού κόσμου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 594-508 π.χ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΝΤΑ (624 π.χ.) Ποια απήχηση είχε η καταγραφή των νόμων: Το σημαντικότερο κοινωνικό

Διαβάστε περισσότερα

Α Δηλιακή συμμαχία Πηγαίνετε στη σελίδα 99 και διαβάστε την πηγή. Ποια ήταν η έδρα της συμμαχίας; Ποιοι συμμετείχαν; Ποιος ήταν ο στόχος της συμμαχίας

Α Δηλιακή συμμαχία Πηγαίνετε στη σελίδα 99 και διαβάστε την πηγή. Ποια ήταν η έδρα της συμμαχίας; Ποιοι συμμετείχαν; Ποιος ήταν ο στόχος της συμμαχίας Κλασική εποχή Κλασική εποχή ονομάζεται η περίοδος από το 480 έως το 323 π.χ. Γιατί έχουν επιλεγεί αυτά τα έτη; 480π.Χ.: τέλος των περσικών πολέμων 323π.Χ.: θάνατος Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τι ονομάζουμε σήμερα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Ποιος πόλεμος ονομάζεται Πελοποννησιακός: Ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Αθήνας - Σπάρτης και των συμμαχικών τους πόλεων-κρ

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6326 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1ο ΘΕΜΑ 1.α. Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις: (με μαυρισμένα γράμματα είναι η σωστή

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α.

Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α. Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α. Χρονολόγιο 1844: Συνταγματική μοναρχία (σύνταγμα) 1862: Έξωση του Όθωνα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ 2019

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2018 2019 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: Α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ : 31-05-2019 ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ώρες (07:45 09:45) ΟΔΗΓΙΕΣ: 1.

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6336 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1ο ΘΕΜΑ 1.α. (I). Να αντιστοιχίσετε στοιχεία της στήλης Α με στοιχεία της στήλης Β. Ένα στοιχείο της Στήλης Α περισσεύει. Οι σωστές απαντήσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΜΙΑ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΜΙΑ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΜΙΑ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ Πεντηκονταετία (479-431 π.χ.) Ανάμεσα σε δύο πολέμους, η Πεντηκονταετία [72] ταυτίζεται με τη μεγάλη ακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας. Οι νίκες στα Περσικά

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΟΜΙΛΙΑ ΒΑΓΓΕΛΗ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΤΟ 1 ο ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ: «Ο Αγροτικός Τομέας της Ελλάδας μετά

Διαβάστε περισσότερα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Ανάβρυτα 2015 2016 Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Γεωργική Οικονομία Τα πρώτα βήματα στην γεωργική οικονομία γίνονται κατά την Μυκηναϊκήεποχή. Τηνεποχήαυτή:

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΒΑΘΜΟΣ :... ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΒΑΘΜΟΣ :... ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016 2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ- ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΤΑΞΗ: Α ΒΑΘΜΟΣ :... ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ Ολογράφως :... ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 2/06/2017 Υπογραφή :... ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ

Ιστορία. Α Λυκείου. Κωδικός Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1o ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 6400 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1o ΘΕΜΑ 1.α. Να επιλέξετε και να γράψετε τη σωστή απάντηση για κάθε ομάδα από τις ακόλουθες ερωτήσεις: 1. Η ομηρική εποχή ονομάζεται επίσης:

Διαβάστε περισσότερα

Σχέδιο ερευνητικού µαθήµατος βιωµατικής µάθησης στη Σχολική Βιβλιοθήκη(project)

Σχέδιο ερευνητικού µαθήµατος βιωµατικής µάθησης στη Σχολική Βιβλιοθήκη(project) Σχέδιο ερευνητικού µαθήµατος βιωµατικής µάθησης στη Σχολική Βιβλιοθήκη(project) Θέµα: Ο δηµόσιος και ο ιδιωτικός βίος των Αθηναίων κατά τον 5 ο - 4 ο αιώνα π. Χ Οργάνωση σχεδίου Έλσα Βαρδάκα Εφαρµογή Σε

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ

Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1ο ΘΕΜΑ 1.α. (Ι). Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως προς την ορθότητά τους, γράφοντας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα από τον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

Η ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ Η ΛΑΥΡΕΩΤΙΚΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΤΟΥ ΛΑΥΡΙΟΥ Ο όρος Λαυρεωτική αναφέρεται σ ε μια μεγάλη περιοχή της Ν.Α. Αττικής. Εκεί επικεντρώθηκε η δραστηριότητα της εξόρυξης του αργυρούχου μεταλλεύματος.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C)

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ο Πρωταγόρας εξηγεί στον Σωκράτη τι διδάσκει στους νέους που παρακολουθούν τα μαθήματά του. Οι αντιρρήσεις του Σωκράτη. «Το μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ Α

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ Α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 31/05/2017 ΩΡΑ: 8:00-10:00 π.μ. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΜΗΜΑ: ΑΡΙΘΜΟΣ:.. ΟΔΗΓΙΕΣ:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ. Οδυσσέας Περαντζάκης

ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ. Οδυσσέας Περαντζάκης ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ Οδυσσέας Περαντζάκης Α 2 Η Σπάρτη ήταν πόλη-κράτος στην Αρχαία Ελλάδα. Ήταν χτισμένη στις όχθες του ποταμού Ευρώτα στη Λακωνία. Η Σπάρτη έχει μείνει γνωστή στην παγκόσμια ιστορία για τη στρατιωτική

Διαβάστε περισσότερα

17η ιδακτική Ενότητα ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ

17η ιδακτική Ενότητα ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ 17η ιδακτική Ενότητα ΑΡΧΗ ΤΗ ΙΑΚΡΙΗ ΤΩΝ ΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΤΑ ΠΟΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ Απόσπασµα από το ύνταγµα που ψήφισε η Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το Μαΐο του 1827 το αρ. 5 Η κυριαρχία ενυπάρχει στο Έθνος

Διαβάστε περισσότερα

ΘΗΡΑΜΕΝΗΣ. Ο Θηραμένης ήταν ένας Αθηναίος πολιτικός, εξέχων στην τελευταία δεκαετία του

ΘΗΡΑΜΕΝΗΣ. Ο Θηραμένης ήταν ένας Αθηναίος πολιτικός, εξέχων στην τελευταία δεκαετία του ΘΗΡΑΜΕΝΗΣ Ο Θηραμένης ήταν ένας Αθηναίος πολιτικός, εξέχων στην τελευταία δεκαετία του ΖΩΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Ο Θηραμένης γεννήθηκε στην Κέα το 451π.Χ., αλλά υιοθετήθηκε από τον Άγνωνα, έναν αρχαίο πολιτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ 1 ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ.

ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ 1 ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ. ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ 1 ου ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΤΙΤΛΟΣ-ΕΔΡΑ-ΣΚΟΠΟΣ-ΜΕΣΑ. ΑΡΘΡΟ 1 ο Ιδρύεται Σύλλογος με τον τίτλο «ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΔΩΡΙΕΩΝ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΕΙΛΩΤΕΣ-ΠΕΡΙΟΙΚΟΙ. 11ος αι. 8 ος αι.π.χ.

ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΔΩΡΙΕΩΝ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΕΙΛΩΤΕΣ-ΠΕΡΙΟΙΚΟΙ. 11ος αι. 8 ος αι.π.χ. ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ 11ος αι. 8 ος αι.π.χ. ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΩΝ ΔΩΡΙΕΩΝ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΕΙΛΩΤΕΣ-ΠΕΡΙΟΙΚΟΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΑΠΟΙΚΙΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ Α ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΛΙΑ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΑΙΟΛΕΙΣ ΑΙΟΛΕΙΣ -ΘΕΣΣΑΛΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. 2 Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κεφάλαιο 1 ο 1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 1/6 Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΦΩΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΥΛΟΣ

ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση) ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:ΦΩΤΗΣ ΜΟΡΦΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ: ΤΟ ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (Συνοπτική παρουσίαση)

Διαβάστε περισσότερα

1ο ΣΧΕ ΙΟ. Το έργο της Αντιβασιλείας

1ο ΣΧΕ ΙΟ. Το έργο της Αντιβασιλείας Ε. ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ 1ο ΣΧΕ ΙΟ Ι ΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ιάρκεια: Ολιγόλεπτο Θέµατα: 3 Το έργο της Αντιβασιλείας ΘΕΜΑ 1ο Α. Το Συµβούλιο της Αντιβασιλείας, το οποίο συνόδευε τον Όθωνα στην

Διαβάστε περισσότερα

2. Το δημοκρατικό πολίτευμα σταθεροποιείται Ο Περικλής και το δημοκρατικό πολίτευμα Μπακάλης Κώστας history-logotexnia.blogspot.

2. Το δημοκρατικό πολίτευμα σταθεροποιείται Ο Περικλής και το δημοκρατικό πολίτευμα Μπακάλης Κώστας history-logotexnia.blogspot. 2. Το δημοκρατικό πολίτευμα σταθεροποιείται Ο Περικλής και το δημοκρατικό πολίτευμα Μπακάλης Κώστας history-logotexnia.blogspot.com Α. Η ΠΙΣΤΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ 1. Ποια πολιτικά κόμματα πρωταγωνιστούν

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Project B Λυκείου. Θέμα: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Εργασία Project B Λυκείου. Θέμα: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εργασία Project B Λυκείου Θέμα: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η δημοκρατία δεν προέκυψε ακαριαία Προ-δημοκρατική εποχή τυραννία, ολιγαρχία Διαμάχες ευγενών-πολιτών οδήγησαν την πόλη

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ 2.1 Το δουλοκτητικό σύστημα 2.1 ΤΟ ΔΟΥΛΟΚΤΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Μακέτα εξωφύλλου - Σελιδοποίηση: Ευθύµης Δηµουλάς Επιμέλεια κειμένου - Διορθώσεις: Νέστορας Χούνος

Μακέτα εξωφύλλου - Σελιδοποίηση: Ευθύµης Δηµουλάς Επιμέλεια κειμένου - Διορθώσεις: Νέστορας Χούνος ...... Δημοσθένης Μακέτα εξωφύλλου - Σελιδοποίηση: Ευθύµης Δηµουλάς Επιμέλεια κειμένου - Διορθώσεις: Νέστορας Χούνος 2010 ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΜΕΛΑ & EKΔOΣEIΣ «AΓKYPA» Δ.A. ΠAΠAΔHMHTPIOY A.B.E.E. Λάµπρου Κατσώνη

Διαβάστε περισσότερα

1η - 2η ιδακτική Ενότητα ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις

1η - 2η ιδακτική Ενότητα ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Παρατηρήσεις - Σχόλια - Επεξηγήσεις Ε Ι Α Γ Ω Γ Η 16 1η - 2η ιδακτική Ενότητα ΕΙΑΓΩΓΗ Παρατηρήσεις - χόλια - Επεξηγήσεις 1. «τις µέρες µας όλο και πιο σηµαντικό τµήµα των κανόνων δικαίου βρίσκεται έξω από το Κράτος, όπως π.χ. τα όργανα της

Διαβάστε περισσότερα

Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794)

Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794) Η Γαλλική επανάσταση (1789-1794) Το πλαίσιο 18 ος αιώνας, Γαλλία: Παλαιό Καθεστώς, δηλ. 3 θεσμοθετημένες τάξεις: Κλήρος (0,5%) Ευγενείς (1,5%) Υπόλοιποι, δηλ. αστοί, αγρότες εργάτες (98%) Κριτήρια ένταξης:

Διαβάστε περισσότερα

«O περί Εταιρειών (Τροποποιητικός) (Αρ. 3) Νόµος του 2015» ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ

«O περί Εταιρειών (Τροποποιητικός) (Αρ. 3) Νόµος του 2015» ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΠΡΟΝΟΙΕΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ «O περί Εταιρειών (Τροποποιητικός) (Αρ. 3) Νόµος του 2015» ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ Στόχος του τροποποιητικού νόµου είναι ο εκσυγχρονισµός της διαδικασίας αναγκαστικής εκκαθάρισης

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικό Φροντιστήριο Στην Ελληνική Γλώσσα Απαντήσεις

Ειδικό Φροντιστήριο Στην Ελληνική Γλώσσα Απαντήσεις Απαντήσεις Α1. α. Κόμμα του Γ. Θεοτόκη: το κόμμα του Γ. θεοτόκη Αντιβενιζελικών. Σελ. 92-93 και Από τα Αντιβενιζελικά κόμματα..το πιο διαλλακτικό.σελ92 β. Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης(1905): Στο μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ

ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ ΡΩΜΑΪΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ ΣΧ.ΕΤΟΣ : 2017-2018 ΤΑΞΗ : Α 1 ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓ: ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΡΒΑΡΑ Γκουτζίνα Ιφιγένεια, Δροσινού Μαρία Γεωργία ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ Ο όρος «Σύγκλητος»

Διαβάστε περισσότερα

Θεσμικές αλλαγές και οικονομικό κλίμα. 5-7 Οκτωβρίου 2016

Θεσμικές αλλαγές και οικονομικό κλίμα. 5-7 Οκτωβρίου 2016 Θεσμικές αλλαγές και οικονομικό κλίμα 5-7 Οκτωβρίου 2016 Ταυτότητα της έρευνας Φορέας Διεξαγωγής Μονάδα Ερευνών Κοινής Γνώμης & Αγοράς Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Πανεπιστημίου Μακεδονίας (Αρ.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΑΣ ΦΥΛΑΞΕΩΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2013 2014 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΙΟΥΝΙΟΥ 2014 ΤΑΞΗ: Α ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 2 ΩΡΕΣ ΩΡΑ: 8.00 10.00 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 6/6/2014 ΤΟ ΓΡΑΠΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ 7 ΣΕΛΙΔΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ 4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Οι Αθηναίοι πολίτες ~120.000 Ήταν η μοναδική κυρίαρχη δύναμη στην πόλη. Από αυτούς πήγαζε κάθε εξουσία. Κατάγονταν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ EΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2019

ΓΥΜΝΑΣΙΟ EΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΓΥΜΝΑΣΙΟ EΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2018-2019 ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΑΞΗ: A ΤΜΗΜΑ:. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 03/06/2019 ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2019 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (

ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ( ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ (1100-750 π.χ.).) Ή ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Δ. ΠΕΤΡΟΥΓΑΚΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΥΡΙΑ ΠΗΓΗ ΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ ΣΕ ΑΥΤΌ ΟΦΕΙΛΕΙ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΟΜΗΡΙΚΗ. ΩΣΤΟΣΟ ΟΙ ΟΡΟΙ ΣΚΟΤΕΙΝΟΙ ΑΙΩΝΕΣ Ή ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Άννα Φραγκουδάκη - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 26 Σεπτέμβριος :28

Συντάχθηκε απο τον/την Άννα Φραγκουδάκη - Τελευταία Ενημέρωση Κυριακή, 26 Σεπτέμβριος :28 Άννα Φραγκουδάκη Η ευρωπαϊκή ταυτότητα του μέλλοντος (Και το απαραίτητο μεσογειακό περιεχόμενό της) Είναι σημαντική προϋπόθεση για τη δημοκρατία και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης η καλλιέργεια της ευρωπαϊκής

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ

Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ Ομιλία Δημάρχου Αμαρουσίου Γιώργου Πατούλη Έναρξη λειτουργίας Γραφείου Ενημέρωσης ΑΜΕΑ Κυρίες και κύριοι Αγαπητοί εργαζόμενοι Φίλες και φίλοι Θέλω να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας σήμερα εδώ, στο

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία του Τσαµπόυκου Νικολάου Ε.Α.Π. Αρ.Μητρώου: 37565 Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισµό ΕΛΠ11 Ελληνκή Ιστορία µε θέµα :

Εργασία του Τσαµπόυκου Νικολάου Ε.Α.Π. Αρ.Μητρώου: 37565 Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισµό ΕΛΠ11 Ελληνκή Ιστορία µε θέµα : 1 Εργασία του Τσαµπόυκου Νικολάου Ε.Α.Π. Αρ.Μητρώου: 37565 Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισµό ΕΛΠ11 Ελληνκή Ιστορία µε θέµα : «Η εκκολαπτόµενη πόλη του 8 ου αιώνα δεν διαφέρει βασικά, στο θεσµικό επίπεδο,

Διαβάστε περισσότερα

Εκστρατείες των Περσών κατά των Ελλήνων κατά τα έτη 492? 479 π.χ.

Εκστρατείες των Περσών κατά των Ελλήνων κατά τα έτη 492? 479 π.χ. «Π Ε Ρ Σ Ι Κ Α» Εκστρατείες των Περσών κατά των Ελλήνων κατά τα έτη 492? 479 π.χ. Διακρίνονται σε τρεις φάσεις: Α) 492 π.χ.: Μαρδόνιος κατά Θράκης και Μακεδονίας Β) 490 π.χ.: Δάτις και Αρταφέρνης κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΓΙΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ AΠ-20160421-000238 Αθήνα, 21 Απριλίου 2016 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Η ΔΙΑΠΛΟΚΗ ΣΤΟ ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΤΗΣ!!! ΒΡΑΒΕΙΟ ΘΡΑΣΟΥΣ ΚΑΙ ΨΕΥΤΙΑΣ ΣΤΙΣ ΣΤΟΙΧΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΤΟΥ ΙΝΤΕΡΝΕΤΙΚΟΥ ΤΖΟΓΟΥ ΠΟΥ ΕΔΡΕΥΟΥΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ α. Κόμμα του Γ. Θεοτόκη: «Το κόμμα του Γ. Θεοτόκη πυρήνα των Αντιβενιζελικών.», σελ. 92-93 β. Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης (1905)

Διαβάστε περισσότερα

Πολίτευµα - Φορείς ιάδοσης του Ελληνικού Πολιτισµού

Πολίτευµα - Φορείς ιάδοσης του Ελληνικού Πολιτισµού 2.1.3. Πολίτευµα - Φορείς ιάδοσης του Ελληνικού Πολιτισµού Ερωτήσεις ανάπτυξης «Καί Γνοµα µέν διά τό µή ς Ώλίγους, λλ ς πλείονας ο²κε ν δηµοκρατία κέκληται µέτεστι δέ κατά µέν τούς νόµους πρός τά δια διάφορα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Ιστορία (55ΑΥ2) Διδάσκων: Α. Farrington (email: eduserv@otenet.gr. Έλεγχος προόδου (Ενότητες 4 5)

Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Ιστορία (55ΑΥ2) Διδάσκων: Α. Farrington (email: eduserv@otenet.gr. Έλεγχος προόδου (Ενότητες 4 5) Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Ιστορία (55ΑΥ2) Διδάσκων: Α. Farrington (email: eduserv@otenet.gr 1. Ποια από τις ακόλουθες μάχες δεν έχει σχέση με τους Μηδικούς Πολέμους; α. η μάχη της Μυκάλης β. η μάχη

Διαβάστε περισσότερα

Η εποχή του Αυγούστου (27 π.χ.-14 μ.χ.) Δεμοιράκου Μαρία

Η εποχή του Αυγούστου (27 π.χ.-14 μ.χ.) Δεμοιράκου Μαρία Η εποχή του Αυγούστου (27 π.χ.-14 μ.χ.) Δεμοιράκου Μαρία Αύγουστος Ο όγδοος μήνας του χρόνου τίτλος αυτοκρατόρων στη ρωμαϊκή και βυζαντινή αυτοκρατορία Η ισχυροποίηση της κεντρικής εξουσίας Ποιος; Οκταβιανός

Διαβάστε περισσότερα

Äà Ļ» Æê Aποτελέσματα διαβούλευσης με την κοινωνία

Äà Ļ» Æê Aποτελέσματα διαβούλευσης με την κοινωνία Ä»» Æ ¹ Äà Ļ» Æê Ιούνιος - Ιούλιος 2016 Aποτελέσματα διαβούλευσης με την κοινωνία για το κυβερνητικό μας πρόγραμμα Φύλο Ηλικίες Γυναίκες 22.2% 60+ 17.1% εώς 29 10.6% 30-39 20.5% Άνδρες 77.8% 50-59 22.6%

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Μορφή του πολιτεύματος * Άρθρο 2. Πρωταρχικές υποχρεώσεις της Πολιτείας ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Άρθρο 1. Μορφή του πολιτεύματος * Άρθρο 2. Πρωταρχικές υποχρεώσεις της Πολιτείας ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΜΗΜΑ Α Μορφή του πολιτεύματος Άρθρο 1. Μορφή του πολιτεύματος * Άρθρο 2. Πρωταρχικές υποχρεώσεις της Πολιτείας ΤΜΗΜΑ Β Σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας Άρθρο 3.

Διαβάστε περισσότερα

Ι. Πανάρετος.: Καλησπέρα κυρία Γουδέλη, καλησπέρα κύριε Ρουμπάνη.

Ι. Πανάρετος.: Καλησπέρα κυρία Γουδέλη, καλησπέρα κύριε Ρουμπάνη. (Συνέντευξη του Ι. Πανάρετου στην Νίνα Γουδέλη και τον Γρηγόρη Ρουμπάνη για τα θέματα της Παιδείας (Μήπως ζούμε σ άλλη χώρα;, ραδιοφωνικός σταθμός Αθήνα, 9.84) Ν. Γουδέλη: Καλησπέρα κύριε Πανάρετε. Γ.

Διαβάστε περισσότερα

Λυσίου Κατὰ Φίλωνος οκιµ ασίας

Λυσίου Κατὰ Φίλωνος οκιµ ασίας Λυσίου Κατὰ Φίλωνος οκιµ ασίας 26 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Το πρόγραµµα της Β Ενιαίου Λυκείου Θεωρητικής Κατεύθυνσης για την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραµµατεία, όπως αυτό ορίστηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο,

Διαβάστε περισσότερα