Σχεδιασμός Εκπαιδευτικής Εφαρμογής για την οικία της «αρπαγής της Ελένης» του Αρχαιολογικού χώρου της Πέλλας με χρήση 3D γραφικών.

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σχολή Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Πολιτισμικής Πληροφορικής και Επικοινωνίας Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολιτισμική Πληροφορική και Επικοινωνία» Μεταπτυχιακή Διατριβή: Σχεδιασμός Εκπαιδευτικής Εφαρμογής για την οικία της «αρπαγής της Ελένης» του Αρχαιολογικού χώρου της Πέλλας με χρήση 3D γραφικών. Τσίτα Χριστίνα ΑΜ: Επιβλέπουσα: Μπούνια Αλεξάνδρα Μυτιλήνη

2 Η έγκριση της μεταπτυχιακής εργασίας από το Τμήμα Πολιτισμικής Πληροφορικής και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου δεν υποδηλώνει αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα. Εξεταστική Επιτροπή: Καταπότη Δέσποινα Λέκτορας, Τμήμα Πολιτισμικής Πληροφορικής και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Μπούνια Αλεξάνδρα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτισμικής Πληροφορικής και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σαμπανίκου Ευαγγελία Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτισμικής Πληροφορικής και Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 2

3 Ευχαριστίες Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Χάρη Τσούγγαρη, αρχαιολόγο του Αρχαιολογικού Μουσείου της Πέλλας, για την πολύτιμη βοήθειά του. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την κ. Σαπφώ Ταμπάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για την παρότρυνσή της να συμμετέχω στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα και την βοήθεια που πάντα είναι πρόθυμη να μου προσφέρει. Ευχαριστώ τον κ. Ευάγγελο Χριστοδούλου, εξωτερικό συνεργάτη του Τμήματος Πολιτισμικής Πληροφορικής και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, τόσο για την έμπνευση που μου έδωσε κατά τη διάρκεια των μαθημάτων του, όσο και για την στήριξή του κατά την διάρκεια της εκπόνησης της εργασίας αυτής. Επίσης, ευχαριστώ την φίλη μου, Έφη Σεραφίδου, για την στήριξή της. Ευχαριστώ φυσικά τους γονείς μου για την συνεχή υποστήριξή τους και τα αδερφάκια μου, την Αναστασία και την Κατερίνα, για την βοήθειά τους και την κατανόηση που έδειξαν. Χριστίνα Τσίτα 3

4 Περιεχόμενα Ευχαριστίες... 3 Abstract... 6 Keywords... 6 Περίληψη... 7 Λέξεις-Κλειδιά... 8 Εισαγωγή... 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Σχεδιασμός Εκπαιδευτικών Εφαρμογών Εκπαιδευτικές εφαρμογές και θεωρίες μάθησης Εκπαιδευτικές εφαρμογές και θεωρίες μάθησης στο μουσείο Μελέτη εφαρμογών Σε CD/DVD ROM Στο χώρο του μουσείου Στο διαδίκτυο Σε φορητή συσκευή Σύνοψη και κάποια συμπεράσματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Μελέτη της οικίας «της αρπαγής της Ελένης» Η αρχαία πόλη της Πέλλας Ιστορικά στοιχεία για την πόλη Η περιοχή Η πόλη και η ρυμοτομία της Η «οικία της αρπαγής της Ελένης» Ο αρχαιολογικός χώρος της οικίας «της αρπαγής της Ελένης» Το εσωτερικό της οικίας: δωμάτια, εξοπλισμός και χρήση Οι ανδρώνες Το δωμάτιο εισόδου στον όροφο

5 2.2.3 Η έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Πέλλας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ο Σχεδιασμός της εφαρμογής Χαρακτηριστικά της εφαρμογής Περιεχόμενο Ενότητα 1: Ενότητα 2: Ενότητα 3: Σενάριο χρήσης Διάγραμμα ροής Περίπτωση χρήσης Storyboard Προτάσεις χρήσης Πιθανές προεκτάσεις της εφαρμογής Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Παράρτημα Α: Πίνακας Πληροφοριών Παράρτημα Β: Εικόνες

6 Abstract This essay pertains to the design of an educational application for The house of the Abduction of Helen in ancient Pella. In order to design the application, theories about learning in general, learning through software applications, and specifically the use of 3d graphics in educational applications related to Greek museums, was taken under consideration. To proceed further a research on the house, its mobile findings and the exhibits of the permanent exhibition of the archaeological museum, was conducted. Finally, the application design was formed and the main characteristics have to do with the main idea that this application is about to be the transition stage between the visitor and the remains of the house. It operates on a tablet, which the visitor brings to the archaeological site. This device may be an offer from the museum or may belong to the visitor. 3D graphics are used in order to add an extra meaning to the remains. Graphics are visible to the visitor through the camera, with augmented reality. The user navigates to the natural environment of the house as he navigates to the virtual environment. Seeking for objects and their context of use, the visitor observes the environment and thinks about the use of different objects. The action of the user inside the natural and virtual environment replaces the information lists that someone is come up with in applications, whose aim is more informative and less educational. Keywords Design of digital learning Application, The house of the Abduction of Helen, ancient Pella, educational application, augmented reality, 3D graphics, interaction 6

7 Περίληψη Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο τον σχεδιασμό μιας εκπαιδευτικής εφαρμογής για τον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας. Η εφαρμογή σχεδιάστηκε για την οικία «της αρπαγής της Ελένης» του Αρχαιολογικού χώρου και στοχεύει στη διευκόλυνση του επισκέπτη στην διαδικασία προσέγγισης του χώρου. Στόχος της εφαρμογής είναι να αντιληφθεί ο επισκέπτης τη χρήση του εξοπλισμού της οικίας. Προκειμένου να σχεδιαστεί η εφαρμογή μελετήθηκε το είδος της μαθησιακής διαδικασίας που επιχειρείται να ευνοηθεί. Στη συνέχεια, επιλέχθηκε η τεχνολογία που μπορεί να υποστηρίξει τους στόχους της εφαρμογής. Μελετήθηκαν άλλες εφαρμογές που έχουν κάποια από τα χαρακτηριστικά αυτά της εφαρμογής. Μελετήθηκαν τα τεχνολογικά τους χαρακτηριστικά καθώς και οι παιδαγωγικές δυνατότητες που αυτά προσφέρουν. Παράλληλα μελετήθηκε ο χώρος της οικίας «της αρπαγής της Ελένης» και η μόνιμη έκθεση του Μουσείου που συμβάλλει στην κατανόηση του Αρχαιολογικού χώρου. Μελετήθηκαν τα ευρήματα των οικιών της Πέλλας. Ακολούθησε η διερεύνηση του θέματος της εφαρμογής, του κοινού της και των άλλων επιμέρους χαρακτηριστικών της, που διαμόρφωσαν τελικά το σχεδιασμό της. Η εφαρμογή σχεδιάζεται για τη χρήση της σε φορητή συσκευή (tablet) την οποία χρησιμοποιεί ο επισκέπτης του αρχαιολογικού χώρου όταν βρίσκεται στην οικία «της αρπαγής της Ελένης». Η συσκευή με το σύστημα εντοπισμού θέσης που διαθέτει επιτρέπει στην εφαρμογή να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή τη θέση του επισκέπτη μέσα στην οικία και να προβάλει δεδομένα που συνδέονται με την τοποθεσία στην οποία στέκεται ο χρήστης. Τα δεδομένα που εμφανίζονται στην οθόνη της συσκευής περιλαμβάνουν εκθέματα του Μουσείου και αφορούν τη χρήση του χώρου στον οποίο βρίσκεται ο επισκέπτης. Με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα στον επισκέπτη από τη μία να συνδέσει τους χώρους της οικίας με την έκθεση του Μουσείου και από την άλλη να κατανοήσει τη χρήση των χώρων αυτών. Τα δεδομένα που παρουσιάζονται στην οθόνη της συσκευής παρουσιάζονται κυρίως με τρισδιάστατα γραφικά. Πρόκειται για την τρισδιάστατη αναπαράσταση κάποιων από τους εσωτερικούς χώρους της οικίας με τον εξοπλισμό τους. Με τον τρόπο αυτό, ο αρχαιολογικός χώρος της οικίας συμπληρώνεται από το ψηφιακό υλικό και συμβάλει στην κατανόησή του. Επιπλέον, κάποια αντικείμενα από τον εξοπλισμό 7

8 των χώρων αποτελούν σημεία διάδρασης για τον χρήστη, προκειμένου να έχει ενεργό ρόλο στη διαδικασία συνάντησης με τον χώρο της οικίας. Λέξεις-Κλειδιά Σχεδιασμός ψηφιακής εκπαιδευτικής εφαρμογής, οικία «της αρπαγής της Ελένης», αρχαία Πέλλα, επαυξημένη πραγματικότητα, τρισδιάστατα γραφικά, αλληλεπίδραση 8

9 Εισαγωγή Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο τον σχεδιασμό μιας εκπαιδευτικής εφαρμογής για τον αρχαιολογικό χώρο της Πέλλας. Η εφαρμογή σχεδιάστηκε για την οικία «της αρπαγής της Ελένης» του αρχαιολογικού χώρου και στοχεύει στη διευκόλυνση του επισκέπτη στη διαδικασία προσέγγισης του χώρου. Στόχος της εφαρμογής είναι να αντιληφθεί ο επισκέπτης τη χρήση των χώρων της οικίας. Πιο συγκεκριμένα, στόχος της εφαρμογής είναι ο επισκέπτης να αντιληφθεί τη χρήση των χώρων της οικίας από τους ενοίκους μέσα από τα εκθέματα της μόνιμης έκθεσης του Αρχαιολογικού Μουσείου της Πέλλας. Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφονται, αρχικά, βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις που αξιοποιούνται για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών εφαρμογών, οι οποίες επηρέασαν τις προσεγγίσεις που ακολουθούνται από τα μουσεία στις εκπαιδευτικές τους δράσεις και κατ επέκταση και στις εκπαιδευτικές τους εφαρμογές. Στη συνέχεια, διαμορφώθηκαν κάποια χαρακτηριστικά της εμπειρίας που επιχειρείται να ευνοηθεί στον περιβάλλον που προσφέρει η εφαρμογή. Ακολούθησε η επιλογή βασικών τεχνικών χαρακτηριστικών και επιχειρήθηκε η εύρεση των χαρακτηριστικών αυτών σε εφαρμογές ελληνικών μουσείων. Μελετήθηκε η επιρροή των τεχνικών αυτών χαρακτηριστικών στην εμπειρία του χρήστη, και τελικά διαμορφώθηκαν κανόνες για τον σχεδιασμό της εφαρμογής, προκειμένου τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά να υπηρετούν την παιδαγωγική προσέγγιση που επιλέχθηκε. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η οικία «της αρπαγής της Ελένης», καθώς και η έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου της Πέλλας, στην οποία συμπεριλαμβάνονται ευρήματα από οικίες του αρχαιολογικού χώρου. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι η οικία «της αρπαγής της Ελένης» έχει ελάχιστα ευρήματα και οι χώροι της είναι σχεδόν κατά το ήμισυ κατεστραμμένοι. Γι αυτό και χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα και από άλλες οικίες για την κατανόηση της χρήσης των χώρων της συγκεκριμένης οικίας. Επομένως, τα στοιχεία που παρουσιάζονται δεν προκύπτουν άμεσα από την οικία, αλλά και από άλλες οικίες, την έκθεση και τις πηγές. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο σχεδιασμός της εφαρμογής όπως διαμορφώθηκε λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία που συλλέχθηκαν και μελετήθηκαν. 9

10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Σχεδιασμός Εκπαιδευτικών Εφαρμογών Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται οι βασικές θεωρητικές προσεγγίσεις που αξιοποιούνται για το σχεδιασμό εκπαιδευτικών εφαρμογών, οι οποίες επηρέασαν τις προσεγγίσεις που ακολουθούνται από τα μουσεία στις εκπαιδευτικές τους δράσεις και κατ επέκταση και στις εκπαιδευτικές τους εφαρμογές. Στη συνέχεια, διαμορφώθηκαν κάποια χαρακτηριστικά της εμπειρίας που επιχειρείται να ευνοηθεί στον περιβάλλον που προσφέρει η εφαρμογή. Ακολούθησε η επιλογή βασικών τεχνικών χαρακτηριστικών και επιχειρήθηκε η εύρεση των χαρακτηριστικών αυτών σε εφαρμογές ελληνικών μουσείων. Μελετήθηκε η επιρροή των τεχνικών αυτών χαρακτηριστικών στην εμπειρία του χρήστη, και τελικά διαμορφώθηκαν κάποιοι κανόνες για τον σχεδιασμό της εφαρμογής, προκειμένου τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά να υπηρετούν την παιδαγωγική προσέγγιση που επιλέχθηκε. 1.1 Εκπαιδευτικές εφαρμογές και θεωρίες μάθησης Ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών όπως τα πολυμέσα, η εικονική πραγματικότητα, οι συσκευές χειρός και οι κινητές συσκευές, η υβριδική πραγματικότητα, τα εικονικά μουσεία, χρησιμοποιούνται στα ή από τα μουσεία (Οικονόμου και Pujol, 2006). Οι εφαρμογές πληροφορικής χρησιμοποιούνται για την παρουσίαση της μουσειακής πληροφορίας στο κοινό των οργανισμών με διάφορους τρόπους. Ο τρόπος παρουσίασης της πληροφορίας εξαρτάται από τον στόχο της εφαρμογής. Ένα μεγάλο μέρος των εφαρμογών αυτών στοχεύει στην εκπαίδευση. Εκπαιδευτικές εφαρμογές χρησιμοποιούνται τόσο στην τυπική όσο και στην άτυπη εκπαίδευση. Σύμφωνα με τις θεωρίες μάθησης πάνω στις οποίες βασίζονται οι εκπαιδευτικές εφαρμογές μπορούν να ευνοήσουν συγκεκριμένου τύπου διδακτικές προσεγγίσεις, χωρίς όμως να τις προσδιορίζει απόλυτα. Σύμφωνα με τις προσεγγίσεις που μπορούν να ευνοήσουν οι εκπαιδευτικές εφαρμογές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε γνωσιοκεντρικές και ανθρωποκεντρικές. Από τη μία έχουμε τις θεωρίες που έχουν τις ρίζες τους κυρίως σε συμπεριφοριστικές θεωρίες μάθησης και από την άλλη αυτές που απορρέουν κυρίως από εποικοδομηστικές και κοινωνικοπολιτισμικές προσεγγίσεις της μάθησης (Κόμης, 2004). 10

11 Σύμφωνα με τους συμπεριφοριστές η μάθηση και η απόκτηση της γνώσης είναι αποτέλεσμα συνεξαρτήσεων ανάμεσα στα ερεθίσματα που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον του και τις αντιδράσεις του στα ερεθίσματα αυτά. Η θεωρία της εξάρτησης μεταξύ των ερεθισμάτων από το περιβάλλον και τις αντιδράσεις από το άτομο προωθήθηκε κυρίως από τις μελέτες του Pavlov. Ο Skinner έδωσε έμφαση στο ρόλο της ενίσχυσης (θετικής ή αρνητικής). «Η συμπεριφορά που ακολουθείται αμέσως από θετική ενίσχυση (αμοιβή) επαναλαμβάνεται και μαθαίνεται, ενώ αντίθετα η συμπεριφορά που ακολουθείται από αρνητική ενίσχυση (ποινή) εξαφανίζεται» (Πρέζας, 2003, 22). Στις εκπαιδευτικές εφαρμογές το μοντέλο του συμπεριφορισμού το βλέπουμε συνήθως ως εξής: πρώτα ερέθισμα, θετικό ή αρνητικό, και μετά συμπεριφορά ή πρώτα συμπεριφορά και μετά ερέθισμα (Πρέζας, 2003). Στη συνέχεια, ο γνωστικισμός λαμβάνοντας υπόψη τις προηγούμενες θεωρίες μάθησης, όρισε τη γνώση όχι ως απόκτημα της πληροφορίας μέσω εξάσκησης, αλλά μέσω πολύπλοκης διεργασίας που αφορά την κατανόηση και την επεξεργασία των πληροφοριών. Αυτό σημαίνει ότι αρχίζει να λαμβάνεται υπόψη η νοητική συμμετοχή του ατόμου στη διαδικασία της μάθησης. Στα όρια του δομητισμού, ο Piaget περιέγραψε τη μάθηση περισσότερο ανθρωποκεντρικά. Είναι «μια ενεργός διαδικασία και η εμπειρία, το να κάνεις λάθη και η προσπάθεια επίλυσης προβλήματος είναι βασικοί παράγοντες για την αφομοίωση και την προσαρμογή της πληροφορίας που λαμβάνει ο μαθητευόμενος» (Πρέζας, 2003, 27). Είναι επίσης σημαντικός ο τρόπος παρουσίασης της πληροφορίας. Η γνώση κατασκευάζεται καθώς ο μαθητευόμενος αλληλεπιδρά με λογικούς τρόπους με το περιβάλλον του. Η γνώση ταυτίζεται με τη δράση και τονίζεται η σπουδαιότητα «της ενεργητικής και άμεσης επαφής με πρόσωπα, γεγονότα, αντικείμενα, φαινόμενα στη γνωστική ανάπτυξη» (Πρέζας, 2003, 28), πράγμα που τόνισε και ο Bruner. Η μελέτη της δομής των πραγμάτων είναι επίσης σημαντική, δηλαδή η συσχέτιση των πραγμάτων, που γίνεται εφικτή με τη μέθοδο εύρεσης με ανακάλυψη, επινόηση και προβληματισμό. Στις εκπαιδευτικές εφαρμογές το μοντέλο αυτό χαρακτηρίζεται από την κλειστή δομή, που ακολουθεί μια εξελικτική πορεία ώστε να ακολουθηθεί η κλίμακα της κατάκτησης της γνώσης. Σύμφωνα με τους κονστρουκτιβιστές η ατομική γνώση είναι αποτέλεσμα μετατροπής που το άτομο ασκεί πάνω στην πληροφορία που λαμβάνει από το περιβάλλον και η μάθηση είναι προσωπική υπόθεση, καθώς κατασκευάζεται από το 11

12 ίδιο το άτομο. Δίνεται έμφαση στη συμμετοχή του μαθητευόμενου στη διαδικασία της μάθησης, αποβλέποντας στην ενεργό, αυτορυθμιζόμενη και αναστοχαστική γνώση. Ο Badura με την κοινωνικογνωστική θεωρία τονίζει όχι μόνο τους γνωστικούς παράγοντες αλλά και τους κοινωνικούς που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά και τη δράση του ανθρώπου (Πρέζας, 2003). Ο Vygotksy τονίζει τη σημασία της συνεργασίας στη διαδικασία της μάθησης. Η ζώνη επικείμενης ανάπτυξης του Vygotsky, αφορά το πνευματικό κενό μεταξύ της πραγματικής και της πιθανής λειτουργίας της λογικής, το οποίο μπορεί να καλυφθεί ευκολότερα μέσω της συνεργασίας. Η γνώση θεωρείται «όχι ως σύνθεση γραμμικών και ιεραρχικών μονάδων, αλλά ως σύνθεση δικτύων, δομημένων γύρω από κεντρικές ιδέες, οι οποίες συνδέονται με άλλες έννοιες, γεγονότα, αξίες, διαθέσεις» (Πρέζας, 2003, 34). Η πληροφορία γίνεται γνώση όταν το άτομο ενεργητικά μετασχηματίζει την πληροφορία. Τονίζεται επίσης η σημασία του διαλόγου, ο οποίος προκαλεί επιπλέον σκέψη. Ο Papert υποστηρίζει πως η ανάπτυξη στρατηγικών μάθησης είναι εκπαιδευτικά πιο χρήσιμη από την επιβολή μιας θεωρίας. Το εκπαιδευτικό λογισμικό βασισμένο στις θεωρίες αυτές δρα ως ενισχυτής εμπειριών. Δεν έχει τη λειτουργία της καθοδήγησης, αλλά παρέχει ένα περίπλοκο περιβάλλον, με τη βοήθεια του οποίου ο χρήστης μπορεί να αποκτήσει τις γνώσεις του και να εξασκηθεί σε δεξιότητες. Χαρακτηριστικά ενός τέτοιου λογισμικού είναι ότι ενθαρρύνει την προσωπική εμπλοκή του μαθητευόμενου, λαμβάνει υπόψη ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση ευνοεί τις γνωστικές κατασκευές, είναι ανοικτό, δηλαδή το αποτέλεσμα μιας δραστηριότητας δεν είναι προκαθορισμένο, αλλά ακολουθεί την πορεία αναζήτησης και τις επιλογές του χρήστη (Πρέζας, 2003). Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης του Gardner εμπλουτίζει τον εποικοδομισμό. Όλα τα άτομα έχουν πολλά είδη νοημοσύνης τα οποία λειτουργούν είτε αυτόνομα είτε σε συνδυασμό με άλλες. Αυτές είναι η γλωσσική, η λογικομαθηματική, η χωροταξική, η μουσική, η σωματικο-κινητική, η διαπροσωπική, η ενδοπροσωπική και η φυσιογνωστική. Τα περιβάλλοντα εικονικής πραγματικότητας είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής αυτής της θεωρίας. Ο μαθητευόμενος κατά τη χρήση του λογισμικού και των περιφερειακών συσκευών, ασκείται σε πραγματικές συνθήκες, και συμμετέχει στη διαδικασία δόμησης της γνώσης με όλες του τις αισθήσεις (Πρέζας, 2003). 12

13 1.2 Εκπαιδευτικές εφαρμογές και θεωρίες μάθησης στο μουσείο Ο Pestalozzi προτείνει την ολόπλευρη ανάπτυξη την οποία επιδιώκει το μουσείο και αξιοποιεί τις δυνατότητες που προσφέρει η μουσειακή μάθηση στους μαθητευόμενους για προσωπική επαφή και άμεση επαφή με την πραγματικότητα. (Νικονάνου, 2009). Δίνεται βαρύτητα στη μάθηση μέσα από την πράξη και στην εποικοδομητική σύνδεση της πνευματικής με τη χειρωνακτική εργασία. Ο Dewey επισημαίνει ότι η μουσειοπαιδαγωγική αφορά την εμπειρία. Πρόκειται για την εμπειρία ως αφετηρία για μάθηση μέσα από την πράξη, μέσα από την προσωπική επαφή και δοκιμή, που προωθεί την ανάπτυξη των δημιουργικών δυνατοτήτων του παιδιού και την ανάπτυξη της αυτόνομης σκέψης και δράσης. «Η πρακτική γνώση βρίσκεται σε σχέση αλληλοσυμπλήρωσης με τη θεωρητική: η θεωρητική υποστηρίζει την πράξη, ενώ η πρακτική αφυπνίζει το ενδιαφέρον για τη θεωρία» (Νικονάνου, 2009, 45). Επιχειρείται η ενεργητική συμμετοχή των μαθητευόμενων σε δραστηριότητες που προωθούν την προσωπική εμπειρία, τη συμμετοχή, την επικοινωνία, το διάλογο μεταξύ του μαθητευόμενου και των αντικειμένων. Σύμφωνα με τη Montessori «το περιβάλλον παρέχει μια σειρά ερεθισμάτων για τα παιδιά και τα κινητοποιεί να παρατηρήσουν, να εξερευνήσουν, να σκεφτούν και να κατανοήσουν τον κόσμο» (Νικονάνου, 2009, 47). Δίνεται έμφαση στην αυτονομία και αυτοπεποίθηση των παιδιών, ενώ ο ρόλος του παιδαγωγού είναι μεσολαβητικός καθώς είναι αυτός που δημιουργεί τις συνθήκες που ωθούν τον μαθητευόμενο στην απόκτηση βιωμάτων. Όταν πρόκειται για τη χρήση εκπαιδευτικών εφαρμογών στο μουσειακό πλαίσιο, οι εφαρμογές ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες που λαμβάνουν υπόψη τον ιδιαίτερο ρόλο του μουσείου και του περιεχομένου του. 1 Σύμφωνα με τη Νικονάνου (2009, 125) στη σύγχρονη μουσειοπαιδαγωγική ο σχεδιασμός μιας εκπαιδευτικής εφαρμογής θα πρέπει πρωτίστως να λαμβάνει υπόψη: 1 Το μουσείο είναι ένα μη κερδοσκοπικό μόνιμο ίδρυμα στην υπηρεσία της κοινωνίας και της εξέλιξης της, ανοιχτό στο κοινό, Το μουσείο αποκτά, διατηρεί, επικοινωνεί, εκθέτει τις υλικές μαρτυρίες του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του με σκοπό τη μελέτη, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία (Νικονάνου, 2009, 15). 13

14 α) τον πρωτεύοντα ρόλο του επισκέπτη, που προκύπτει από τις θεωρίες μάθησης και επικοινωνίας, οι οποίες δίνουν βαρύτητα στις ατομικές ιδιαιτερότητές του, β) την εκπαιδευτική αξιοποίηση των αντικειμένων και των εκθέσεων ως χώρων εμπειριών, γ) τη σύνδεση της μάθησης με την ψυχαγωγία, ώστε το μουσείο να λαμβάνεται από το κοινό ως χώρος με σημασία για τον ελεύθερο χρόνο. Η σύγχρονη μουσειακή πολιτική βασίζεται στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Αυτό σημαίνει ότι γενικότερα σε όλες τις λειτουργίες του το μουσείο θέτει ως κέντρο βάρους τον επισκέπτη αντί των αντικειμένων. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο άνθρωπος και η εμπειρία που έχει στο περιβάλλον του. Στο μουσείο αναγνωρίζεται η υποκειμενική διάσταση στη μάθηση και την επικοινωνία και αναγνωρίζεται ο ενεργός ρόλος του επισκέπτη, αντίληψη που προκύπτει από τη θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης του Gardner, αφού λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου. Η μουσειακή εκπαίδευση βασίζεται στην εκπαιδευτική αξία των αντικειμένων και στη μάθηση μέσα σε διαμορφωμένα περιβάλλοντα. Η χρήση των αντικειμένων συνδέεται με την αντίληψη μέσω των αισθήσεων. Η υλικότητα, η αυθεντικότητα, η ευρύτητα και η αισθητική αποτελούν βασικές αξίες των μουσειακών αντικειμένων. Η υλικότητα συνδέεται με την άμεση θέαση των αντικειμένων που συνδυάζεται με την σκέψη. Δεν προϋποθέτει ειδικές γνώσεις και η προσωπική εμπειρία επαφής με την υλικότητα του αντικειμένου βοηθά στη μνήμη. Η αυθεντικότητα επιτρέπει διαφορετικές αφηγήσεις και ερμηνείες «με στόχο τη βίωση του παρελθόντος, την κατανόηση του παρόντος και την ενεργητική συνδιαμόρφωση του μέλλοντος» (Νικονάνου και Μπούνια, 2008 στο Νικονάνου 2009, 78). Η ευρύτητα αφορά τα αντικείμενα ως φορείς διαφορετικών πληροφοριών, μηνυμάτων και περιεχομένων, τα οποία μπορούν να υπηρετήσουν πολλούς διαφορετικούς παιδαγωγικούς στόχους. Η αισθητική αξία σχετίζεται με τα περιεχόμενα και τους τρόπους προσέγγισής τους και με το κατά πόσο λειτουργούν ως έναυσμα για τη δημιουργικότητα των επισκεπτών. Μέσα από την εκπαιδευτική αξιοποίηση των αντικειμένων, επιχειρείται η απόκτηση εμπειριών, η έκφραση προσωπικών ερμηνειών και η συζήτηση διαφορετικών αφηγήσεων. Η δημιουργία εμπειρίας είναι σημαντική παράμετρος στη διαδικασία εκπαίδευσης και επικοινωνίας. Για να είναι εκπαιδευτικές οι εμπειρίες θα πρέπει να 14

15 μπορούν να συνδεθούν με προηγούμενες εμπειρίες και να αποτελέσουν τη βάση πάνω στην οποία θα στηριχθούν νέες εμπειρίες. Επιπλέον, θα πρέπει είναι ενδιαφέρουσες προκειμένου να ενεργοποιήσουν τους επισκέπτες. Η αφομοίωση της γνώσης είναι χρήσιμη «όταν αποκτάται ως γνώση εμπειρίας και δημιουργίας σε συγκεκριμένες καταστάσεις με διαδράσεις κοινωνικής σημασίας κι όταν περιλαμβάνει τη συναισθηματική και υποκειμενική διάσταση του ατόμου» (Νικονάνου, 2009, 86). Η ψυχαγωγία έχει να κάνει με την εμπειρία που δημιουργείται. Στην εμπειρία αυτή η μάθηση και η ψυχαγωγία αντιμετωπίζονται ως το ίδιο σημαντικές. Στην περίπτωση των εφαρμογών που χρησιμοποιούνται από τον μαθητευόμενο χωρίς την υποστήριξη του παιδαγωγού το μεσολαβητικό ρόλο αναλαμβάνει το περιβάλλον της εφαρμογής. Ο μεσολαβητικός ρόλος της παιδαγωγικής στο μουσείο τονίζεται στον ορισμό του Heiligemann για τη μουσειοπαιδαγωγική: «Η πράξη και η θεωρία αυτού του τομέα της παιδαγωγικής, στον οποίο πραγματοποιείται παιδαγωγική πράξη στον χώρο του μουσείου, που αναφέρεται σε πραγματικούς ή πιθανούς επισκέπτες, παιδιά και ενήλικες, με πρόθεση να μεσολαβήσει μεταξύ αυτών και του μουσείου, αλλά κυρίως των μουσειακών αντικειμένων, και με στόχο να τους προωθήσει γνωστικά, συναισθηματικά και ψυχοκινητικά, αλλά και με την ιδιαιτερότητα αυτής της μεσολαβητικής διαδικασίας, η οποία συνίσταται στο ότι πρέπει να γίνεται συνεχώς λιγότερο απαραίτητη στον επισκέπτη» (Heiligeman, 1986, 124). «Η αξιοποίηση εφαρμογών πληροφορικής με στόχο την επικοινωνία και εκπαίδευση τείνει να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης μουσειακής πολιτικής» (Νικονάνου και Μπούνια, 2012, 629). Το σκεπτικό που ακολουθείται από τις εκπαιδευτικές εφαρμογές βασίζεται στις θεωρίες μάθησης και της επικοινωνίας. Η κονστρουκτιβιστική προσέγγιση στη μουσειακή μάθηση συνδυάζει στοιχεία από τις θεωρίες των Piaget, Vygosky, Gardner, Dewey που περιγράφηκαν παραπάνω. Υποστηρίζει ότι η γνώση διαμορφώνεται από το ίδιο το άτομο κατά τη διάρκεια της αλληλεπίδρασής του με το περιβάλλον του. Το άτομο έχει ενεργητική στάση απέναντι στο περιβάλλον και η μάθηση είναι κοινωνική δραστηριότητα. Στο μουσείο «υποστηρίζεται η διαμόρφωση προσωπικών και κοινωνικών νοημάτων τα οποία δομούνται ατομικά μέσα από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, μέσα από 15

16 εμπειρίες, εξηγήσεις ή ερμηνείες του κόσμου στον εαυτό μας και στους άλλους» (Νικονάνου, 2009, 83). Το διαδραστικό μοντέλο της μουσειακής εμπειρίας των Falk και Dierking ορίζει τρεις βασικούς παράγοντες που την καθορίζουν, που είναι ο προσωπικός παράγοντας, ο χώρος και η κοινωνική διάσταση της επίσκεψης. Ο προσωπικός παράγοντας αφορά τον επισκέπτη με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εμπειρίες, γνώσεις, ανάγκες, κίνητρα, ενδιαφέροντα, επιθυμίες κ.ά. Ο χώρος αφορά το σύνολο των χώρων που μαζί απαρτίζουν το κτηριακό συγκρότημα του μουσείου και τη διαρρύθμιση των εσωτερικών χώρων. Ο χώρος αποτελεί βασικό επικοινωνιακό μέσο του μουσείου και όπως ειπώθηκε και παραπάνω το περιβάλλον είναι σημαντικός παράγοντας στη διαμόρφωση της εμπειρίας του επισκέπτη. Η κοινωνική διάσταση της επίσκεψης συνίσταται στην αλληλεπίδραση του επισκέπτη με άλλα άτομα (Νικονάνου, 2009). Σύμφωνα με το πολιτισμικό μοντέλο επικοινωνίας, η πραγματικότητα διαμορφώνεται μέσα από την επικοινωνία, η οποία είναι διαδικασία συμμετοχής και συσχετισμού των διαφορετικών πραγματικοτήτων. Μέσω της επικοινωνίας τα προσωπικά νοητικά σχήματα μεταβάλλονται και κατ επέκταση μεταβάλλεται και η πραγματικότητα η οποία μόνο μέσα από την επικοινωνία ουσιαστικά υπάρχει (Νικονάνου, 2009). Όπως υποστηρίζει ο Κόμης (2004, 113), η υπολογιστική πλαισίωση της διδασκαλίας και της μάθησης δεν είναι ανεξάρτητη από τα πραγματικά τεχνολογικά και τα εν δυνάμει παιδαγωγικά χαρακτηριστικά του χρησιμοποιούμενου εκπαιδευτικού λογισμικού και πρωτίστως από το διδακτικό και το παιδαγωγικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα. Γι αυτό και ο ίδιος αναλύει «τις επιμέρους κατηγορίες εκπαιδευτικών εφαρμογών με ΤΠΕ (Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών) τόσο στη βάση των τεχνολογικών τους χαρακτηριστικών όσο στη βάση των θεωριών μάθησης πάνω στις οποίες ρητά ή άρρητα έχει στηριχθεί η σχεδίασή τους και συνακόλουθα των διδακτικών προσεγγίσεων και στρατηγικών που είναι δυνατόν να ευνοηθούν στο πλαίσιο χρήσης τους». Τα τεχνολογικά και παιδαγωγικά χαρακτηριστικά του λογισμικού καθώς και το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτό χρησιμοποιείται έχουν άμεση σχέση με τη μαθησιακή διαδικασία που συντελείται. Είναι σαφές πως στην επιλογή ή το σχεδιασμό ενός λογισμικού που στοχεύει να αξιοποιηθεί σε κάποιου είδους μαθησιακή διαδικασία, εμπλέκονται τουλάχιστον 16

17 τρεις βασικοί παράγοντες: τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά του λογισμικού, τα παιδαγωγικά του χαρακτηριστικά και το πλαίσιο στο οποίο επιχειρείται να χρησιμοποιηθεί. Προκειμένου να σχεδιαστεί ένα εκπαιδευτικό λογισμικό θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας το είδος της μαθησιακής διαδικασίας που θέλουμε να ευνοήσουμε. Στη συνέχεια, θα πρέπει να επιλέξουμε τα τεχνολογικά εργαλεία που θα υποστηρίξουν τους στόχους μας, με βάση τα τεχνολογικά και τα εν δυνάμει παιδαγωγικά τους χαρακτηριστικά. Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να μελετήσουμε τα τεχνολογικά εργαλεία που είναι διαθέσιμα και τις παιδαγωγικές δυνατότητες που αυτά προσφέρουν. Το αν τα λογισμικά ευνοούν ένα είδος μαθησιακής εμπειρίας, δεν σημαίνει ότι απαραίτητα έχει ληφθεί υπόψη κάποια θεωρία μάθησης κατά τον σχεδιασμό και στοχεύει στη δημιουργία μιας συγκεκριμένης εμπειρίας. Υπάρχουν λογισμικά που δεν ήταν αρχικά εκπαιδευτικά, αλλά με τα εν δυνάμει παιδαγωγικά χαρακτηριστικά που είχαν, απέκτησαν και εκπαιδευτικό χαρακτήρα, από τη στιγμή που χρησιμοποιήθηκαν σε εκπαιδευτικό πλαίσιο. Για παράδειγμα ένας κειμενογράφος μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διαδικασία μάθησης ως εκπαιδευτικό μέσο, αν και δεν είναι τυπικά εκπαιδευτικό λογισμικό. Με τον ίδιο τρόπο τεχνολογικά εργαλεία που δεν σχεδιάστηκαν με εκπαιδευτικούς σκοπούς, αλλά αποτελούν περισσότερο τεχνολογικά επιτεύγματα για τη διευκόλυνση της καθημερινής ζωής, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη μιας εκπαιδευτικής εμπειρίας, σε ένα πολύ συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Έτσι, τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά κάποιων λογισμικών μπορούν να μετατραπούν σε εκπαιδευτικά, όταν χρησιμοποιηθούν με εκπαιδευτικούς σκοπούς. Επομένως, η μελέτη των διαθέσιμων τεχνολογικών εργαλείων που μπορούν να ευνοήσουν τη μαθησιακή διαδικασία που επιχειρείται να σχεδιαστεί, είτε αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί με εκπαιδευτικούς σκοπούς είτε όχι, είναι χρήσιμη γι αυτόν που σχεδιάζει κάποιου είδους μαθησιακή διαδικασία με χρήση της τεχνολογίας. Όσον αφορά τις θεωρίες μάθησης, δεν σημαίνει ότι επειδή μια εφαρμογή έχει σχεδιαστεί σύμφωνα με μια θεωρία μπορεί να υποστηρίξει μόνον ενός τύπου διαδικασία μάθησης. Ένα εποικοδομηστικού τύπου λογισμικό, που στοχεύει στην ενεργή συμμετοχή του χρήστη, μπορεί να χρησιμοποιηθεί δασκαλοκεντρικά ή γνωσιοκεντρικά, αν για παράδειγμα χρησιμοποιηθεί ως εποπτικό υλικό. Από την άλλη ένα συμπεριφοριστικού τύπου λογισμικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως έναυσμα 17

18 για την ανάπτυξη συζήτησης και αλληλεπίδρασης πάνω στις πληροφορίες και έννοιες που διαπραγματεύεται (Κόμης, 2004, 117). Έτσι, φαίνεται ότι το πλαίσιο χρήσης μπορεί να επηρεάσει τα παιδαγωγικά χαρακτηριστικά. Για τον λόγο αυτό είναι επίσης χρήσιμο να λαμβάνεται υπόψη το πλαίσιο χρήσης των εφαρμογών που μελετώνται. Επομένως, μπορούν να υπάρχουν εφαρμογές που χρησιμοποιούν τα ίδια τεχνολογικά εργαλεία αλλά να ευνοούν διαφορετική μαθησιακή διαδικασία, και εφαρμογές που έχουν παρόμοιο εκπαιδευτικό σκεπτικό, αλλά να χρησιμοποιούν διαφορετική τεχνολογία. Το διαφορετικό πλαίσιο χρήσης είναι ένας ακόμη παράγοντας διαφοροποίησης των εφαρμογών μεταξύ τους. 1.3 Μελέτη εφαρμογών Η εφαρμογή που σχεδιάζεται στην παρούσα εργασία χρησιμοποιείται από τους επισκέπτες της οικίας «της αρπαγής της Ελένης» της Πέλλας, με σκοπό την κατανόηση της χρήσης των χώρων της. Η εμπειρία την οποία επιχειρεί να ευνοήσει η εφαρμογή είναι η δημιουργία από τον επισκέπτη προσωπικής πορείας μέσα στο χώρο με ανακαλυπτική διάθεση και η ψυχαγωγία του για την συμβολή στη δημιουργία θετικής στάσης απέναντι στον αρχαιολογικό χώρο. Η εφαρμογή θα πρέπει να ενθαρρύνει την αυτονομία του επισκέπτη ως προς την πορεία του στην οικία και στο εικονικό περιβάλλον. Σχετικά με τον χώρο θα πρέπει το εικονικό περιβάλλον που θα δημιουργηθεί να λειτουργεί συμπληρωματικά στον αρχαιολογικό χώρο και ευνοεί τη συμμετοχή του σώματος και των αισθήσεων. Με βάση τον αρχικό σκοπό της εφαρμογής και την εμπειρία που επιχειρείται να ευνοηθεί, επιλέχθηκαν κάποια βασικά της χαρακτηριστικά. Η εφαρμογή λειτουργεί σε φορητή συσκευή και η θέση του χρήστη έχει πρωτεύοντα ρόλο στη λειτουργία και εξέλιξη της περιήγησης του χρήστη. Επίσης, μεγάλο μέρος της περιήγησης στην εφαρμογή λαμβάνει χώρα σε εικονικό περιβάλλον, που αποτελείται από την αναπαράσταση εσωτερικών χώρων της οικίας και έτσι έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει τη χρήση των χώρων της οικίας και του εξοπλισμού τους, ενώ βρίσκεται στην οικία. Επιπλέον, μέσω της εφαρμογής, επιχειρείται η σύνδεση του αρχαιολογικού χώρου με την έκθεση του Μουσείου, τοποθετώντας στο εικονικό 18

19 περιβάλλον αντικείμενα από την έκθεση και εντάσσοντάς τα στο περιβάλλον που θα χρησιμοποιούνταν. Τα τριδιάστατα γραφικά χρησιμοποιούνται στο μουσείο για να αναδειχθούν θέματα που είναι δεν είναι δυνατόν ή πολύ δύσκολο να εκτεθούν με άλλο μέσο ή τρόπο (Χριστοδούλου, 2006). Μια τέτοια περίπτωση είναι η αναπαράσταση αρχαίων τόπων. Η αναπαράσταση δίνει μια ερμηνεία για το πώς θα ήταν ο αρχαιολογικός χώρος, πράγμα που δεν μπορεί να γίνει με έργα αναστήλωσης, που είναι πιο μόνιμα και δεν δίνεται δυνατότητα να προβληθεί κάποια άλλη ερμηνεία αργότερα. Η χρήση 3D γραφικών στην αναπαράσταση αρχαίων τόπων βοηθά στην κατανόηση της μορφής και της λειτουργίας των κτιρίων που έχουν άμεση σχέση με τον τρόπο ζωής των αρχαίων. Με το σκεπτικό αυτό επιλέχθηκαν τα τρισδιάστατα γραφικά ως τρόπος αναπαράστασης της οικίας «της αρπαγής της Ελένης» της Πέλλας. Με τη παρουσίαση των γραφικών μέσω φορητής συσκευής στον χώρο της οικίας, διευκολύνεται ο χρήστης να κατανοήσει την ερμηνεία που προτείνεται για το χώρο. Η ίδια του η κίνηση έχει ως αποτέλεσμα την αντίδραση της εφαρμογής και τη διαμόρφωση του εικονικού περιβάλλοντος, που είναι στη διάθεσή του να εξερευνήσει. Δίνεται έτσι η δυνατότητα του χρήστη να αλληλεπιδράσει με το εικονικό περιβάλλον και τα περιεχόμενα σε αυτό αντικείμενα σε πραγματικό χρόνο. Με βάση τα χαρακτηριστικά αυτά, μελετήθηκαν εκπαιδευτικές εφαρμογές ελληνικών μουσείων. Μελετήθηκε κατά πόσο εφαρμογές που αξιοποιούν με κάποιον τρόπο τα τρισδιάστατα γραφικά για την αναπαράσταση αρχαίων τόπων, με το περιβάλλον που προσφέρουν, μπορούν να εξυπηρετήσουν παιδαγωγικούς στόχους που προκύπτουν από τη σύγχρονη μουσειοπαιδαγωγική, όπως: - Να ευνοήσουν την ενεργητική στάση των χρηστών, - Να ευνοήσουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, - Να εμπλουτίσουν την ερμηνεία του μουσειακού υλικού και συνεπώς την εμπειρία του χρήστη. Συγκεκριμένα, μελετάται ο βαθμός διάδρασης που έχει ο χρήστης με το υλικό που του παρέχεται, καθώς και η δυνατότητα που έχει για αλληλεπίδραση με άλλους χρήστες. Επιπλέον, μελετάται ο βαθμός εμπλουτισμού των αντικειμένων με επιπλέον πληροφορίες που συμβάλλουν στην κατανόηση της ερμηνείας που προσφέρεται και κατ επέκταση στην «συνάντηση» του χρήστη με τα αντικείμενα. Επιπλέον, μελετήθηκε ο βαθμός σύνδεσης της εικονικής αναπαράστασης με τον αρχαιολογικό χώρο τον οποίο αφορά, όπου ήταν δυνατό. Παρακάτω παρουσιάζονται εφαρμογές 19

20 που χρησιμοποιούν τρισδιάστατα γραφικά και τις συναντάμε σε εφαρμογές που βρίσκονται σε μορφή CD/DVD ROM, σε συστήματα στον χώρο του μουσείου, στο διαδίκτυο καθώς και σε φορητές συσκευές Σε CD/DVD ROM Στην εκπαιδευτική εφαρμογή «Ολυμπιακοί Αγώνες διαμέσου των αιώνων», 2 του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού (στο εξής ΙΜΕ) περιλαμβάνεται βίντεο με την περιήγηση στην αρχαία Ολυμπία. Στην εφαρμογή του ΙΜΕ με τίτλο «Μυστήριο στην αρχαία Μίλητο» 3 προσφέρεται διαδραστική περιήγηση (QTVR) σε τρισδιάσταση αναπαράσταση της αρχαίας Μιλήτου. Η περιήγηση συμπληρώνεται με ιστορικές πληροφορίες για κάθε χώρο, σε κείμενο, εικόνες και βίντεο. Στην εφαρμογή «Συνάντηση στην αρχαία αγορά» 4 προσφέρεται διαδραστική περιήγηση (QTVR) στην ομώνυμη έκθεση, ενώ η περιήγηση στην αναπαράσταση της αρχαίας αγορά γίνεται με ένα βίντεο. Πρόκειται για δύο κατηγορίες αναπαράστασης. Η μια παρουσιάζεται με βίντεο ενώ η άλλη με διαδραστική περιήγηση (QTVR) όπου ο χρήστης μπορεί να ελέγξει τη πορεία μέσα στον χώρο. Όσον αφορά τη δυνατότητα για κοινωνική αλληλεπίδραση, είναι πιθανή, αν χρησιμοποιήσουν τις εφαρμογές παραπάνω από ένα άτομα. Το βίντεο μπορεί να αποτελέσει έναυσμα για συζήτηση, αν ενθαρρύνεται από την εφαρμογή. Η περιήγηση ίσως δίνει περισσότερες αφορμές για συζήτηση καθώς οι χρήστες θα πρέπει να αποφασίσουν προς τα πού θα κινηθούν. Γενικά όμως τέτοιου είδους αλληλεπιδράσεις 2 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Τμήμα Διαδικτύου-Πολυμέσων και Κινηματογραφικών Παραγωγών, Ολυμπιακοί αγώνες διαμέσου των αιώνων, [online] Διαθέσιμη: [πρόσβαση 2 Σεπτεμβρίου 2013]. 3 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Τμήμα Διαδικτύου-Πολυμέσων και Κινηματογραφικών Παραγωγών, Μυστήριο στην αρχαία Μίλητο [online] Διαθέσιμη: [πρόσβαση 2 Σεπτεμβρίου 2013]. 4 Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Τμήμα Διαδικτύου-Πολυμέσων και Κινηματογραφικών Παραγωγών, Συνάντηση στην Αρχαία Αγορά [πρόσβαση 2 Σεπτεμβρίου 2013]. 20

21 δεν ενθαρρύνονται καθώς η παρακολούθηση ενός βίντεο και η χρήση του υπολογιστή είναι ατομική εργασία. Η προκαθορισμένη ξενάγηση του χώρου μέσω βίντεο δεν αφήνει περιθώρια διάδρασης του χρήστη με το περιεχόμενο. Αντίθετα μια διαδραστική περιήγηση επιτρέπει στο χρήστη να ακολουθήσει τη δική του πορεία με το δικό του χρόνο, όπως το παράδειγμα της αρχαίας Μιλήτου. Στην περιήγηση δίνονται και σχετικές πληροφορίες για τους χώρους. Με τις επιπλέον πληροφορίες που προσφέρονται στην εικονική αναπαράσταση εμπλουτίζεται η ερμηνεία του μνημείου και διευκολύνεται η «συνάντηση» του μνημείου με τον επισκέπτη Στο χώρο του μουσείου Στο ΙΜΕ οι χρήστες παρακολουθώντας ένα βίντεο στη θόλο έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν διαδρομή που θέλουν να ακολουθήσουν στον εικονικό κόσμο. Οι χρήστες μπορούν να δηλώσουν την διαδρομή που θέλουν να ακολουθήσουν και ακολουθείται η διαδρομή που επιθυμούν οι περισσότεροι (Σίδερης Αθανάσιος, 2013). Έτσι τα βίντεο παρουσίασης της αναπαράστασης αρχαίων τόπων αποκτούν στοιχεία διάδρασης λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές ανάγκες του κοινού. Άλλη μια δράση που λαμβάνει χώρα στο ΙΜΕ είναι η εικονική πραγματικότητα που προβάλλεται σε σύστημα CAVE. Πρόκειται για την περιήγηση στην αναπαράσταση ενός αρχαίου τόπου σε ένα κλειστό χώρο από μια ομάδα ατόμων. Η περιήγηση ελέγχεται από ένα άτομο, που κρατά το χειριστήριο. Με τον τρόπο αυτό η περιήγηση είναι διαδραστική αλλά μόνο για το ένα άτομο που κρατά το χειριστήριο, καθώς οι υπόλοιποι είναι θεατές. Η διαδικασία που συντελείται στη θόλο σε σχέση με την προβολή ενός βίντεο δίνει σαφώς περισσότερες ευκαιρίες αλληλεπίδρασης με το περιεχόμενο. Τέτοιου είδους διαδικασίες μπορεί να μην ευνοούν την αλληλεπίδραση με την εφαρμογή σε μεγάλο βαθμό, αλλά ευνοούν την αλληλεπίδραση με το υπόλοιπο κοινό, όταν δίνεται η δυνατότητα συζήτησης για την επόμενη δράση των χρηστών. 21

22 Στο σύστημα CAVE ένα άτομο αποφασίζει για την πορεία στο χώρο και στο ένα άτομο περιορίζεται η διάδραση με το περιεχόμενο. Τα υπόλοιπα άτομα είναι μαζί θεατές ενός βίντεο. Η δραστηριότητα είναι ομαδική αλλά δεν ενθαρρύνεται η συζήτηση και η αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών. Ο εμπλουτισμός της ερμηνείας με πληροφορία εξαρτάται από τις πληροφορίες που δίνονται ή όχι στο βίντεο ή στην εικονική πραγματικότητα, που θα μπορούν να συμβάλλουν στην κατανόηση από την πλευρά του χρήστη της προβολής Στο διαδίκτυο Στην εφαρμογή του Μουσείου της Ακρόπολης «Η ζωφόρος του Παρθενώνα», 5 και συγκεκριμένα στη δράση «Γνώρισε τη ζωφόρο» δίνεται η αναπαράσταση του Παρθενώνα και των μερών του και δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να παρατηρήσει και να λάβει πληροφορίες σχετικές με τη ζωφόρο. Ο χρήστης επιλέγει το τμήμα της ζωφόρου που επιθυμεί να μελετήσει, το οποίο μπορεί να παρατηρήσει από κοντά και να λάβει πληροφορίες γι αυτό. Ο έλεγχος της προβολής είναι στο χρήστη, καθώς ο ίδιος επιλέγει αυτό που θα μελετήσει. Επιπλέον, θα μπορούσε να μελετήσει με παρέα, αλλά η εφαρμογή δεν ενθαρρύνει την συνεργασία καθώς συντελείται κυρίως στον υπολογιστή. Στην εφαρμογή «Δίον, αρχαιολογικό πάρκο: on-line περιήγηση» 6 ο επισκέπτης μπορεί να λάβει ένα πλήθος πληροφοριών σχετικά με το Αρχαιολογικό Πάρκο του Δίου. Διατίθεται ένας χάρτης με σημεία ενδιαφέροντος μνημεία, για το κάθε ένα από τα οποία προσφέρεται υλικό όπως πληροφοριακό κείμενο, αεροφωτογραφίες, φωτογραφίες, κείμενο για τα ευρήματα του μνημείου καθώς και βίντεο με την αναπαράσταση του μνημείου με 3D γραφικά και πανοράματα (QTVR) από τον πραγματικό χώρο του μνημείου. Κατά την περιήγηση με πανοράματα ο χρήστης μπορεί να κινηθεί στον οριζόντιο άξονα και να πλησιάσει με ζουμ τα σημεία 5 Μουσείο Ακρόπολης, Η ζωφόρος του Παρθενώνα, [online] Διαθέσιμη: [πρόσβαση 1 Σεπτεμβρίου 2013]. 6 Δίον, αρχαιολογικό πάρκο: on-line περιήγηση [online] Διαθέσιμη: [πρόσβαση 2 Σεπτεμβρίου 2013]. 22

23 που τον ενδιαφέρουν, όχι μόνο με τα βελάκια- κουμπιά αλλά και με το ποντίκι. Καθώς ο χρήστης «κινείται» στα πανοράματα έχει συνεχή αντίληψη της θέσης και της οπτικής γωνίας του με τη βοήθεια την σήμανσης σε μια αεροφωτογραφία κάτοψη του μνημείου. Ο χρήστης μπορεί να περιηγηθεί στο πάρκο πατώντας κάθε φορά ένα μνημείο είτε από το χάρτη είτε από το μενού με όποια σειρά επιθυμεί. Μπορεί δηλαδή να σχηματίσει τη δική του πορεία μέσα στον χώρο ενώ υπάρχει και προτεινόμενη διαδρομή. Η συνεχής ενημέρωση του χρήστη για τη θέση του, συμβάλει στην άνετη πλοήγησή του και κατ επέκταση στη δημιουργία μιας ευχάριστης εμπειρίας. Στην ηλεκτρονική πλοήγηση μνημείων Αιτωλοακαρνανίας και Αχαΐας 7 προσφέρονται περιηγήσεις σε 3D αναπαραστάσεις μνημείων όπως το Θέατρο Οινιαδών, οι Νεώσοικοι Οινιαδών, το ρωμαϊκό ωδείο. Στην ηλεκτρονική πλοήγηση μνημείων Αιτωλοακαρνανίας και Αχαΐας δεν υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία όπου μπορεί να σταθεί ο χρήστης. Μπορεί να περιηγηθεί στο χώρο ελεύθερα χωρίς να μένει «καθηλωμένος» σε ένα σημείο και να κάνει κύκλους γύρω από αυτό. Η εφαρμογή μιμείται τη συμπεριφορά κατά την οποία ο επισκέπτης περπατώντας κοιτάζει γύρω του κι εφόσον το επιθυμεί μπορεί να σταματήσει και να πλησιάσει το σημείο ενδιαφέροντος. Στην εφαρμογή «Γνώρισε τη ζωφόρο» η διάδραση είναι αποτέλεσμα της επιθυμίας του χρήστη, καθώς μπορεί να παρατηρήσει ότι θέλει από τα προσφερόμενα αντικείμενα. Στην εφαρμογή για το Δίον, ο τρόπος περιήγησης είναι διαφορετικός στα πανοράματα και στις εικονικές αναπαραστάσεις. Στα βίντεο δεν υπάρχει δυνατότητα επέμβασης στο περιεχόμενο, σε αντίθεση με τα πανοράματα. Στα πανοράματα ο χρήστης επιλέγει μια από τις προτεινόμενες θέσεις θέασης μέσα στο μνημείο, από την οποία μπορεί να δει όσα βρίσκονται γύρω τους σε 360 μοίρες. Στην ηλεκτρονική πλοήγηση μνημείων Αιτωλοακαρνανίας και Αχαΐας, η τεχνολογία επιτρέπει το χρήστη να κινηθεί πιο φυσικά στο χώρο, με μεγαλύτερη άνεση, γεγονός που κάνει όχι μόνο τη διάδραση ευκολότερη και πιο διασκεδαστική, αλλά ανεβάζει 7 Ηλεκτρονική πλοήγηση μνημείων Αιτωλοακαρνανίας και Αχαΐας, Εικονική Περιήγηση [online] Διαθέσιμη: [πρόσβαση 1 Σεπτεμβρίου 2013]. 23

24 και το βαθμό τις εμβύθισης στο περιβάλλον. Τα βίντεο που περιλαμβάνει τρισδιάστατα γραφικά, όπως και όλα τα βίντεο, δεν αφήνει περιθώρια διάδρασης με το χρήστη. Η μορφή εργασίας που ευνοείται και στις εφαρμογές αυτές είναι η ατομική, χωρίς φυσικά να αποκλείεται ο διάλογος πάνω στα αντικείμενα και τα θέματα που θίγονται στις εφαρμογές. Στην εφαρμογή της ζωφόρου, οι πληροφορίες που δίνονται για τα αντικείμενα είναι καθοριστικής σημασίας για την ερμηνεία των ανάγλυφων. Η επιπλέον πληροφορία είναι διευκολύνει την ερμηνεία του περιεχομένου της ζωφόρου. Στις δύο τελευταίες εφαρμογές που παρουσιάστηκαν, επιπλέον πληροφορίες μέσα στο βίντεο δεν υπάρχουν αλλά δίνονται με άλλους τρόπους στις ιστοσελίδες. Επιπλέον, στην εφαρμογή για το Δίον, η εικονική περιήγηση σε μνημεία του παρελθόντος στη μορφή που ήταν στο παρελθόν δίνει μια άλλη διάσταση στην κατανόηση της μορφής των κτιρίων, ιδιαίτερα όταν αυτά είναι δύσκολα αναγνωρίσιμα από το κοινό, στην περιοχή ανασκαφής τους. Η συνύπαρξη εικόνων της σημερινής κατάστασης του χώρου (πανοράματα) και της κατάστασης που είχε στα αρχαία χρόνια (αναπαράσταση σε βίντεο) προσφέρει τη δυνατότητα στον χρήστη να κάνει συνδέσεις για την κατανόηση της χρήσης των χώρων Σε φορητή συσκευή Η e-chronomichani σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε από μια ομάδα από προγραμματιστές, γραφίστες, ιστορικούς και αρχαιολόγους, συνεργάτες της εταιρίας Διάδρασις. Η εφαρμογή είναι μια ψηφιακή πλατφόρμα τρισδιάστατης εικονικής περιήγησης για έξυπνα κινητά και tablet υπολογιστές. Καθώς ο χρήστης της εφαρμογής κινείται σε έναν χώρο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, η οθόνη της συσκευής του γίνεται ένα «παράθυρο στο χρόνο» 8 που του επιτρέπει να δει και να εξερευνήσει τον ίδιο αυτό χώρο σε μια άλλη ιστορική περίοδο. Ο χρήστης της εφαρμογής μπορεί να κινηθεί μέσα σε έναν χώρο, ο οποίος έχει τη μορφή που είχε 8 Διάδρασις, E-chronomichani. [online] Διαθέσιμη: <e-chronomichani.gr> [πρόσβαση 16 Οκτωβρίου 2013]. 24

25 χιλιάδες χρόνια πριν. Αυτό συμβαίνει όταν παράλληλα κινείται στον σημερινό αρχαιολογικό χώρο. Πρόκειται για έναν συνδυασμό εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας (virtual and augmented reality). Η εφαρμογή επεξεργάζεται τις πληροφορίες που λαμβάνει η συσκευή (θέση, προσανατολισμού, κίνησης, βαρύτητας κλπ.) και μεταφέρει με τις κινήσεις του χρήστη από τον πραγματικό στον εικονικό κόσμο, δίνοντάς του έτσι τη δυνατότητα να τον περιεργαστεί με φυσικό τρόπο. Το περιεχόμενο της περιήγησης εμπλουτίζεται με πληροφοριακό υλικό. Για κάθε σημείο ενδιαφέροντος του εικονικού περιβάλλοντος, κτήριο, μνημείο, αντικείμενο, ο χρήστης έχει πρόσβαση σε πολυμεσικές πληροφορίες, όπως κείμενα, εικόνες, αφηγήσεις και video. Η μεικτή πραγματικότητα ανεβάζει το βαθμό συμμετοχής του χρήστη στην εφαρμογή, καθώς με όλο του το σώμα συμμετέχει στην διαμόρφωση του περιεχομένου της, ανάλογα με τις επιθυμίες του. Η συμμετοχή του χρήστη στην εφαρμογή, όχι μόνο ευνοείται, αλλά είναι απαραίτητη για τη λειτουργία της εφαρμογής. Η περιήγηση είναι ατομική εφόσον χρησιμοποιούνται ατομικές φορητές συσκευές με μικρή διάσταση οθόνης και σημαντική την παράμετρο της θέσης της οθόνης για την προβολή των γραφικών. Είναι δύσκολος ο συγχρονισμός δύο ατόμων για τη μεταφορά μιας μικρής συσκευής, το περιεχόμενο της οποίας επηρεάζεται από την κλήση της οθόνης. Το εγχείρημα για συνεργασία δύο ατόμων γίνεται δυσκολότερο όταν η οπτική των χρηστών αλλάζει συνέχεια εν κινήσει, και ακόμη περισσότερο όταν εμπλέκεται και ο παράγοντας της αντανάκλασης του ήλιου στην οθόνη. Η εφαρμογή εμπλουτίζει την εμπειρία του επισκέπτη του χώρου πολιτιστικής αναφοράς με την οπτική και επιπλέον πληροφορία που παρέχει και διευκολύνεται στην κατανόηση της ερμηνείας που προσφέρεται από τα γραφικά. Η τεχνολογία της επιτρέπει στον χρήστη να συνδέσει άμεσα τον αρχαιολογικό χώρο με τον εικονικό και να κατανοήσει την έννοια της εξέλιξης, τις διαστάσεις του κτιρίου και πιθανόν τη χρήση του. Αυτό γίνεται μέσα από την αλληλεπίδραση του χρήστη με το φυσικό και εικονικό χώρο είναι στενά συνδεδεμένοι. 25

26 Το πρόγραμμα CHESS - Cultural Heritage Experiences through Socio-personal interactions and Storytelling δοκιμάζεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Ακρόπολης και το Cite de l Espace της Γαλλίας και ξεκίνησε την 1η Φεβρουαρίου του 2011 και είναι σε εξέλιξη. Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το 7 ο Πρόγραμμα-Πλαίσιο ( ). Το πρόγραμμα προτείνει τη δημιουργία εμπειριών οδηγούμενες από την αφήγηση (narrative-driven) μέσω υβριδικών δομών, οι οποίες προσαρμόζονται διαρκώς στους επισκέπτες, επεκτείνονται στον χώρο και στον χρόνο και εμπλέκουν πολλούς χρήστες με διαφορετικές διασυνδέσεις (interfaces). Με την υιοθέτηση διαδραστικών ψηφιακών εκθεμάτων και των mobile τεχνολογιών, η αφήγηση, που έχει συνδυαστεί με την ξενάγηση σε ένα μουσείο, παίρνει νέες μορφές, ενσωματώνοντας μηχανισμούς όπως αφηγήσεις διακλάδωσης (branching narratives), εξατομίκευση και προσαρμοστικότητα στη συμπεριφορά και τις δράσεις των επισκεπτών (Roussou, 2013). Η εφαρμογή λειτουργεί σε φορητή συσκευή και έχει άμεση σχέση με τον χώρο του μουσείου. Ο χρήστης κινείται στην έκθεση κρατώντας τη συσκευή και μέσα από ένα σενάριο, με τη βοήθεια ενός χαρακτήρα, καλείται να εξερευνήσει τους χώρους του μουσείου. Το σενάριο συνδέεται και βασίζεται στα εκθέματα ενώ γίνεται και χρήση επαυξημένης πραγματικότητας. Η ιστορία της εφαρμογής αναπτύσσεται γύρω από ένα κεντρικό θέμα, το οποίο πλαισιώνουν σχετικές υποενότητες/διαφορετικές οπτικές και όλες μαζί συνιστούν ένα ιστόγραμμα. Επιπλέον, η ιστορία μπορεί να είναι διαφορετική σε κάθε επισκέπτη, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του. Η εξατομίκευση και η προσαρμοστικότητα πετυχαίνονται με την υιοθέτηση κάποιων τεχνολογικών πρακτικών. Στην αρχή της εφαρμογής επιλέγεται η ιστορία της εφαρμογής που θα ενδιέφερε περισσότερο τον συγκεκριμένο χρήστη. Το προφίλ των επισκεπτών του μουσείου έχει ομαδοποιηθεί με στόχο να οριστούν οι διαφορετικές προσωπικότητες που επισκέπτονται το μουσείο. Με βάση τα στοιχεία που λαμβάνονται από τον λογαριασμό του χρήστη στο facebook ή το κουίζ που συμπληρώνει στην αρχή της εφαρμογής (αρχική αξιολόγηση), γίνεται η αντιστοίχηση του επισκέπτη με μια από τις προσωπικότητες. Καθώς ο επισκέπτης χρησιμοποιεί την εφαρμογή και κινείται στον χώρο, η συνέχεια της ιστορίας μπορεί να μεταβληθεί. Με άλλα λόγια, η ιστορία διαμορφώνεται όχι μόνο με βάση την προσωπικότητα που αντιστοιχεί στο χρήστη αλλά και τις κινήσεις του χρήστη στον χώρο και την εφαρμογή (διαμορφωτική αξιολόγηση). 26

27 Όπως είναι φανερό ότι με τα τεχνολογικά μέσα που χρησιμοποιούνται η αλληλεπίδραση του χρήστη όχι μόνο με το φυσικό περιβάλλον, αλλά και την εφαρμογή, είναι απαραίτητη για τη λειτουργία της εφαρμογής αλλά και για την προσαρμογή του περιεχομένου. Είναι φανερό ότι με το συνδυασμό των τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται επιχειρείται η δημιουργία εξατομικευμένου περιβάλλοντος που ανταποκρίνεται στις επιθυμίες ενός ατόμου. Ο εμπλουτισμός των μουσειακών αντικειμένων γίνεται με τις ιστορίες, οι οποίες τα συνδέουν μεταξύ τους, οι οποίες μάλιστα διαμορφώνονται ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του χρήστη. Η χρήση της μεθόδου της αφήγησης ευνοεί τη δημιουργία μιας εποικοδομητικής εμπειρίας. Η εφαρμογή σχεδιασμένη για τον χώρο του μουσείου αναλαμβάνει τη μεσολαβητική διαδικασία ανάμεσα στον επισκέπτη και την έκθεση μέσα από εξατομικευμένες ιστορίες. «Η υιοθέτηση μιας πιο σαφής προσέγγισης αφήγησης ιστοριών στην σχεδίαση της έκθεσης συμβάλλει στο να κάνει τις συλλογές πιο προσιτές και ελκυστικές για διαφορετικά ήδη κοινού: δημιουργεί ένα χαλαρό περιβάλλον που δημιουργεί αυτοπεποίθηση. Εδραιώνει έναν ολικό (universal) τρόπο επικοινωνίας, και επειδή προσκαλεί τους επισκέπτες να γεμίσουν τα κενά με τις δικές τους εμπειρίες, βοηθά να θέσει συναισθηματικές συνδέσεις, οι οποίες μπορεί να είναι βαθύτερες από τη νοητική κατανόηση (intellectual understanding)» (Roussou 2013). Η εφαρμογή με τη φορητή συσκευή συνδέει τον φυσικό χώρο με τον εικονικό, κυρίως λαμβάνοντας υπόψη τη θέση του χρήστη. Το εικονικό είναι συνδεδεμένο με σημεία στο χώρο της έκθεσης. Με την τεχνολογία των φορητών συσκευών, η ποιότητα της διάδρασης ενισχύεται, καθώς επιτελείται και μέσα από την κίνηση του σώματος. Στην e- chronomichani η κίνηση ολόκληρου του σώματος για την προσαρμογή του περιεχομένου ενισχύει την ποιότητα της διάδρασης. Στην περίπτωση του CHESS και η διάδραση ενισχύεται με τη δυνατότητα του λογισμικού να προσαρμόζεται στις 27

28 ανάγκες του χρήστη καθώς κινείται στην έκθεση. Η θέση δηλαδή του χρήστη γίνεται αβίαστα, δεδομένο εισόδου στην εφαρμογή, για να χρησιμοποιηθεί κατάλληλα. Επίσης, και οι δύο εφαρμογές δίνουν έμφαση στην εξατομικευμένη εμπειρία και ενισχύεται η ατομική περιήγηση του επισκέπτη, με τη χρήση της φορητής συσκευής. Η αφήγηση είναι συνδέει τα αντικείμενα στο χώρο, με τον επισκέπτη και την εφαρμογή σε μια ουσιαστική ιστορία που έχει νόημα για τον επισκέπτη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας πιο εποικοδομητικής εμπειρίας από αυτήν στην οποία η ερμηνεία περιορίζεται στην απλή παράθεση πληροφοριών. Και στις δύο εφαρμογές με τη χρήση της φορητής συσκευής στο χώρο επιτυγχάνεται η σύνδεση του φυσικού και εικονικού κόσμου, καθώς και των δύο κόσμων με τον χρήστη. Στην περίπτωση της e-chronomichani η σύνδεση γίνεται μέσω της επαυξημένης πραγματικότητας, κατά την οποία η διαμόρφωση του περιεχομένου εξαρτάται πλήρως από την ολόπλευρη κίνηση του χρήστη στο φυσικό χώρο, ενώ το CHESS αξιοποιεί τα δεδομένα θέσης του χρήστη καθώς κινείται στο χώρο ενώ η επαυξημένη πραγματικότητα συντελείται σε κάποια μόνο σημεία. Ο εμπλουτισμός της εμπειρίας στην μία περίπτωση γίνεται με ανεξάρτητες πολυμεσικές πληροφορίες, ενώ στην άλλη οι πληροφορίες αλληλοσυμπληρώνονται στο πλαίσιο μιας ιστορίας, διευκολύνοντας τον χρήστη να κατανοήσει την ερμηνεία που προσφέρεται. Στην περίπτωση της e-chronomichani ο εμπλουτισμός της εμπειρίας του χρήστη θα μπορούσε να ενισχυθεί, όχι μόνο με πληροφοριακό υλικό αλλά με τη δημιουργία σεναρίου με τη μέθοδο της αφήγησης στον εικονικό κόσμο, προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα για τη δημιουργία μιας ενδιαφέρουσας εμπειρίας, που προωθεί το χρήστη να συμμετέχει, να εξερευνήσει και να ανακαλύψει διάφορες πτυχές του μνημείου που εξετάζει. Ο συνδυασμός της επαυξημένης και εικονικής πραγματικότητας με την αφήγηση ιστορίας θα δημιουργούσε ένα επί τόπου και επί χρόνου «Game». Σε ένα τέτοιο παιχνίδι θα μπορούσε ο χρήστης να αλληλεπιδράσει με τα ψηφιακά τρισδιάστατα αντικείμενα, να τα επεξεργαστεί, να τα πάρει μαζί του, να τα χρησιμοποιήσει εικονικά προκειμένου να επιτύχει κάποιον στόχο. Μια τέτοια εμπειρία κάνει τις πληροφορίες, βίωμα για τον επισκέπτη. Επιπλέον, αυξάνεται η σωματική και συναισθηματική εμπλοκή του χρήστη. 28