Όταν πριν δύο χρόνια με το σύλλογό μας μετακομίσαμε στο Κάτω Μάννα, με είχε απασχολήσει το όνομα Χώναις, το οποίο έφερε η περιοχή.

Transcript

1 Όταν πριν δύο χρόνια με το σύλλογό μας μετακομίσαμε στο Κάτω Μάννα, με είχε απασχολήσει το όνομα Χώναις, το οποίο έφερε η περιοχή. Η αλήθεια είναι ότι κατά καιρούς προσπάθησα να αναζητήσω την προέλευση του ονόματος, κυρίως από τους προσφυγικούς πληθυσμούς που παλαιότερα έφθασαν στο νησί από τη Μικρά Ασία αλλά δυστυχώς δεν είχα καταφέρει να οδηγηθώ κάπου Το μόνο που είχα εντοπίσει ήταν οι Χώναις στο νησί της Άνδρου. Πέρασαν κοντά δύο χρόνια και ενώ τελευταία έχω μετακομίσει από τη Σύρο (πάντα όμως θα την έχω στην καρδιά μου), σε κάποιες από τις αναζητήσεις μου για άλλα θέματα του ενδιαφέροντός, ήρθα ξανά αντιμέτωπη με τη λέξη Χώναις. Τότε διαπίστωσα ότι η έρευνά μου για την ονομασία θα έπρεπε να είχε επεκταθεί πολύ παλαιότερα, στους μεσαιωνικούς χρόνους και συγκεκριμένα την περίοδο της άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204 (αλλά και της Αθήνας και της υπόλοιπης Ελλάδας). Το πρόσωπο που με οδήγησε τελικά στις Χώναις ήταν του Μιχαήλ Χωνιάτη (Ακομινάτος), του ορθόδοξου τότε επισκόπου της Αθήνας, στην επισκοπή της οποίας ανήκαν μεταξύ άλλων και τα νησιά Αμοργός, Άνδρος Κέα, Σέριφος και Σύρος

2 ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΜΙΧΑΗΛ ΧΩΝΙΑΤΗΣ Μιχαήλ Χωνιάτης, ο τελευταίος μητροπολίτης Αθηνών ( ) πριν από την φραγκική κατάκτηση. Ο λόγιος μητροπολίτης και αδερφός του ιστορικού Νικήτα Χωνιάτη, λάτρης του ένδοξου παρελθόντος της Αθήνας, ήταν εκείνος που την υπερασπίστηκε όχι μόνο από εξωτερικούς εχθρούς αλλά και από την ασυδοσία κράτους και ποιμνίου. Ὅταν ἔφθασε στὴν Ἀθήνα ὁ Μιχαὴλ βρῆκε τὴν «κατείδωλον πόλιν» (Πραξ. ιζ 16) τῶν δεισιδαιμόνων Ἀθηναίων, ὅπως τὴν χαρακτήρισε ἄλλοτε ὁ ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν Παῦλος, μιὰ πόλη ἄσημη, γηρασμένη, μὲ ἀνθρώπους πτωχούς, κατατρεγμένους, ἐμπεριστάτους, ποὺ μὲ δυσκολία ἀντιμετώπιζαν τὶς βιοτικὲς μέριμνες καὶ ζοῦσαν μὲ ἔντονο τὸ φόβο τῶν πειρατικῶν ἐπιδρομῶν. Ἡ Ἀθήνα ποὺ ὀνειρευόταν παρέμενε μόνο στὴ φαντασία του. Δὲν πτοήθηκε, ὅμως, οὔτε ἀπογοητεύτηκε. Ἀγάπησε τὴν Ἀθήνα καὶ ἀγαπήθηκε ἀπὸ αὐτήν. Ὁ ἄλλοτε πάγκαλος Παρθενώνας ποὺ στέγαζε τὴν ἐκκλησιὰ τῆς Παναγίας τῆς Ἀθηνιώτισσας τράβηξε τὴν προσοχή του. Μὲ τὰ φτωχικὰ μέσα ποὺ διέθετε τὴν ἀνακαίνισε καὶ τὴν ἐξωράϊσε. Ὁ λόγος του πάντοτε μὲ χάρη «ἅλατι ἠρτυμένος» (Κολασ. δ 6) νοστίμευε τὴ ζωὴ τῶν πολιτῶν τοῦ ἄστεως καὶ τῶν χωρικῶν τῆς Ἀττικῆς, τοὺς ὁποίους τακτικὰ ἐπισκεπτόταν, γιὰ νὰ τοὺς τονώσει τὴν πίστη καὶ τὸ ὀρθόδοξο φρόνημα. Ο Μιχαήλ Χωνιάτης γεννήθηκε περί τα 1138 στις Χώναις (πρώην Κολοσσαί, γνωστή και από την επιστολή του Αποστόλου Παύλου) της Φρυγίας, εξ ου και το επώνυμο Χωνιάτης. Σε νεαρή ηλικία τον έστειλε ο πατέρας του στην Κωνσταντινούπολη για να μορφωθεί. Εκεί προστάτης και διδάσκαλός του έγινε ο σοφός Ευστάθιος, αργότερα μητροπολίτης Θεσσαλονίκης. Εκπαιδεύτηκε στην κλασική παιδεία, γνώρισε τους Όμηρο, Πίνδαρο, Δημοσθένη, Θουκυδίδη και άλλους αρχαίους συγγραφείς και μπόρεσε να έρθει σε επαφή με τους ανώτερους εκκλησιαστικούς κύκλους της πρωτεύουσας. Το 1203 υπερασπίστηκε με επιτυχία την πόλη που κινδύνευσε από τον Λέοντα Σγουρό, βυζαντινό άρχοντα του Ναυπλίου. Τον επόμενο χρόνο όταν η Αθήνα κατακτήθηκε από τους Φράγκους (1204, Δ Σταυροφορία), αυτοεξορίστηκε στην Κέα, μη σταματώντας και από εκεί ακόμη να υπερασπίζεται και να προστατεύει το ποίμνιό του. Αφού έφτασε στην Κέα και συγκεκριμένα στις Ποίσσες το φυσικό λιμάνι του Ελληνικού όρους, προχώρησε στο βάθος της ρεματιάς και ανηφόρησε στο όρος καθώς επιδίωξε να αντικρίζει την κατεχόμενη μητρόπολή του στην Αττική, γι' αυτό έψαξε και βρήκε τον κατάλληλο τόπο στη δυτική πλευρά του «Ελληνικού» όρους, στα Ελληνικά, στη μονή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, κτίσμα του αυτοκράτορα Αλεξίου Α Κομνηνού ( ) όπου και εγκαταστάθηκε.

3 2&Itemid=45 Στην Κέα ο Μιχαήλ έμεινε περίπου δέκα χρόνια, ἐργαζόμενος, ἰδίως μὲ τὴν ἀλληλογραφία του, γιὰ τὴ χειμαζόμενη ἀγέλη του. Σπάνια βρίσκει κανεὶς τέτοιους ποιμένες, ἀφοῦ ἔστω καὶ ἀπὸ μακρυὰ πότιζε τὸ ποίμνιό του μὲ τὸ σωτήριο «ὕδωρ τὸ ἐκ πέτρας». (Δρ. Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας). Έφυγε από το νησί των Κυκλάδων το 1217, μετά παραμονής και ασκητικής ζωής περίπου δέκα χρόνων και αποσύρθηκε στην ήσυχη ιερά μονή του Τιμίου Προδρόμου της Μουντινίτζης Θερμοπυλών. Πέθανε σε ηλικία 84 ετών το 1222 αφήνοντας πλούσιο συγγραφικό έργο. Η εκκλησία μας τον τιμά στις 4 Ιουλίου. Από τις αρχαίες Κολοσσαίς στις Χώναις και το θαύμα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Στη Φρυγία της Μικράς Ασίας, στις Κολοσσαίς από τη γη ανέβλυζε αγιασμένο νερό με τη δύναμη του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που γιάτρευε κάθε αρρώστια. Όταν γιατρεύτηκε η κόρη ενός χριστιανού εκείνος από ευγνωμοσύνη έκτισε επάνω από το αγίασμα μεγαλοπρεπέστατο ναό προς τιμή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Μετά 90 χρόνια, ήλθε να υπηρετήσει το ναό ο

4 Άρχιππος, ένας ευλαβής νέος. Οι ειδωλολάτρες συνέλαβαν τον Άρχιππο και τον χτύπησαν δυνατά ενώ στη συνέχεια επεχείρησαν να καταστρέψουν το ναό με το άγιασμα. Τότε εμφανίσθηκε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και σταμάτησε την καταστροφή. Όμως το μένος των ειδωλολατρών ήταν τόσο μεγάλο που προσπάθησαν να κάνουν εκτροπή των δύο κοντινών ποταμών ώστε με τα ορμητικά νερά τους να παρασύρουν το ναό και να πνίξουν τον Άρχιππο. Σύμφωνα με την παράδοση ο Αρχάγγελος έκανε και πάλι το θαύμα του. Τα νερά σταμάτησαν έξω από τα τείχη του ναού και χωνεύθηκαν κατά παράδοξο τρόπο. Σε ανάμνηση εκείνου του θαύματος η περιοχή ονομάστηκε Χώναις. Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΧΩΝΙΑΤΗ ΜΕ ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ Χώναις(ες) Κορθίου Ανδρος Ο Μιχαήλ Χωνιάτης υπήρξε επίσκοπος και Άνδρου. Στο αφήγημά του Σταμάτης Μ. Καμπάνης Ο Ερχομός των Φράγκων διαβάζουμε: Όπως πια ξέρετε οι Φράγκοι μοίρασαν την Αυτοκρατορία μεταξύ τους και οι διάφοροι αρχηγοί τους προσπάθησαν να κατακτήσουν το μερίδιο τους. Έτσι ο Μπονιφάς Μονφεράτος μαζί με τον Όθωνα Ντελαρός κατέβηκαν και πήραν την Αθήνα όπου ο αδελφός μου Μιχαήλ ήταν Μητροπολίτης. Τώρα αυτός κι εγώ βρισκόμαστε στην Άνδρο εξόριστοι ευγνωμονώντας για την φιλοξενία σας άρχοντες μου. Μας προσφέρατε άσυλο και τόπο να ζήσουμε μαζί με τους ανθρώπους μου. Τον τόπο αυτό Χώνες τον ονομάσαμε για να θυμόμαστε την πόλη της καταγωγής μας στην Φρυγία. Όμως οι Φράγκοι μας κυνηγάνε ακόμα κι εδώ και μάλιστα ο ανιψιός του Ερρίκου, Μαρίνος Δάνδολος. Δύσκολα θ αποφύγουμε νέα εξορία κι εσείς άρχοντες μου κινδυνεύετε να

5 χάσετε τον βιο σας html (ΣΗΜ. ο εξόριστος στην Άνδρο, στο παραπάνω αφήγημα είναι ο αδελφός του Μιχαήλ, ο ιστορικός Νικήτας Χωνιάτης). Μακρόνησος και Μιχαήλ Χωνιάτης. Στον Μεσαίωνα η Μακρόνησος (μακρύ νησί) ήταν, όπως και η Αίγινα και η Σαλαμίνα, ορμητήριο πειρατών. Ο βυζαντινός λόγιος Μιχαήλ Χωνιάτης, αναφέρει τη φτωχή μονή Αγίου Γεωργίου στη Μάκρη και μετανιώνει που δεν την είχε εκκενώσει, ώστε οι πειρατές να έχουν ένα λιγότερο λόγο που θα καθιστούσε το νησί «ενδιαίτημα». Μαρτυρία για ύπαρξη μοναχών στο νησί υπάρχει το 1675 από τον γάλλο ταξιδιώτη Guillet, ενώ πιθανόν ο σημερινός ναός του Αγίου Γεωργίου, ίσως είναι ό,τι επιβίωσε από αυτή τη μονή. Το όνομα Μακρόνησος αναφέρεται πρώτη φορά από τα μέσα του 13ου αιώνα. Στο σχήμα της οφείλεται και το αρχαίο όνομα Μάκρις και το μεταγενέστερο Μάκρη, με το οποίο είναι γνωστή τον Μεσαίωνα και μέχρι τον 20ό αιώνα. Το νησί ονομαζόταν και Ελένη, γιατί σύμφωνα με την παράδοση η ωραία Ελένη πέρασε από εδώ κατά το ταξίδι της επιστροφής της από την Τροία. Υ.Γ. Δυστυχώς στην έρευνά μου δεν κατάφερα να βρω κάποιο κείμενο που να αναφέρεται στο Μιχαήλ Χωνιάτη. Το πιθανότερο είναι ότι σε κάποιο σημείο του Κάτω Μάνα να υπήρχε ίσως μονή ή Κάθισμα από το οποίο να πέρασε ο Μιχαήλ. Ίσως εκεί στη Σύρο κάποιοι να θελήσουν να ανατρέξουν στη μεσαιωνική ιστορία του νησιού και έτσι να βρεθεί κάποιο γραπτό κείμενο (ίσως κάποιες από τις σωζόμενες επιστολές του να γράφτηκαν στο νησί). Με εκτίμηση Υποπλοίαρχος(ε.α.) Ουρανία Πανταζίδου Π.Ν. Τέως πρόεδρος του συλλόγου Ποντίων και Βορειοελλαδιτών Σύρου