A ΙΣΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟ ΕΚΣΑΗ ΠΟΛΙΣΕΤΜΑ 1821 Ε Π Α Ν Α Σ Α Η 1830 Α ν ε ξ α ρ τ η σ ί α τ η ς Ε λ λ ά δ α ς

Transcript

1 Η ΔΙΑΜΟΡΥΨΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ Σ Ψ Ν Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Ψ Ν Κ Ο Μ Μ Α Σ Ψ Ν ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( Β, Γ, Δ ) Βάλια Μπουγάδη A ΙΣΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟ ΕΚΣΑΗ ΠΟΛΙΣΕΤΜΑ 1821 Ε Π Α Ν Α Σ Α Η 1830 Α ν ε ξ α ρ τ η σ ί α τ η ς Ε λ λ ά δ α ς 1832 Ο Όθων ορίζεται βασιλιάς της Ελλάδας... Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Κυκλάδες απόλυτη μοναρχία 1843 Επανάσταση Γ επτεμβρίου 1844 Χήφιση του Α υντάγματος της Ελλάδας. συνταγματική μοναρχία Κριμαϊκός πόλεμος διάλυση ξενικών κομμάτων 1862 Εξωση του Οθωνα Εθνοσυνέλευση: Πεδινοί, Ορεινοί, Εθνικόν Κομιτάτον, Εκλεκτικοί 1863 Ο Γεώργιος βασιλιάς των Ελλήνων 1864 ύνταγμα 1864 Επτάνησα βασιλευομένη δημοκρατία 1875 Σρικούπης: Αρχή ΔεδηλωμένηςΔΙΚΟΜΜΑΣΙΜΟ Κόμματα Σρικούπη - Δηλιγιάννη 1881 Θεσσαλία, Άρτα 1893 Πτώχευση 1897 Ατυχής ελληνοτουρκικός πόλεμος 1898 Αυτονομία Κρήτης 1905 Επανάσταση στο Θέρισο 1908 Κίνημα Νεοτούρκων 1909 Κίνημα στο Γουδί 1910 Ο Βενιζέλος πρωθυπουργός(1 η φορά) Κόμμα Υιλελευθέρων, Αντιβενιζελικά κόμματα, Κοινωνιολογική ΕταιρείαΛαϊκό κόμμα 1911 ύνταγμα (αναθεώρηση) 1912 ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1913 Δολοφονία Γεωργίου Κωνσταντίνος βασιλιάς Σέλος Βαλκανικών πολέμων υνθήκη Βουκουρεστίου 1914 Α ΠΑΓΚΟΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ 1916 Εθνικός Διχασμός Μακεδονία, Ν. Ήπειρος Νησιά ΒΑ Αιγαίου, Κρήτη 1917 Αγροτική μεταρρύθμιση /Η Ελλάδα στον πόλεμο με την Αντάντ Οκτωβριανή επανάσταση /Οι ΗΠΑ στον πόλεμο 1918 Σέλος Α Παγκοσμίου Πολέμου Ίδρυση.Ε.Κ.Ε 1919 υνθήκη Νεϊγύ Δυτική Θράκη 1919 ΜΙΚΡΑΙΑΣΙΚΗ ΕΚΣΡΑΣΕΙΑ 1920 υνθήκη εβρών Ήττα Βενιζέλου στις εκλογές Ανατολική Θράκη, Ίμβρος, Τένεδος, περιοχή Σμύρνης 1922 ΜΙΚΡΑΙΑΣΙΚΗ ΚΑΣΑΣΡΟΥΗ 1923 υνθήκη Λοζάνης υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών Δυτική Θράκη, σύνορο Έβρος 1924 Ίδρυση Κ.Κ.Ε. αβασίλευτη δημοκρατία 1927 Σράπεζα Ελλάδος 1928 Ο Βενιζέλος πρωθυπουργός (2 η φορά) 1929 Οικονομική κρίση ΗΠΑ 1930 Ελληνοτουρκική προσέγγιση 1932 Οικονομική κρίση στην Ελλάδα 1935 βασιλευομένη. δημοκρατία 1936 Δικτατορία 4 ης Αυγούστου, Ι. Μεταξάς Β Παγκόσμιος Πόλεμος 1947 Δωδεκάνησα 1

2 Η ΔΙΑΜΟΡΥΨΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ Σ Ψ Ν Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Ψ Ν Κ Ο Μ Μ Α Σ Ψ Ν ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Β, Γ, Δ ) Β. ΦΕΙΡΑΥΕΣΗΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΥΨΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη Β. Φ Ε Ι Ρ Α Υ Ε Σ Η Η Κ Α Ι Α Ν Α Μ Ο Ρ Υ Ψ Η ( ) Σο σύνταγμα του Ποιος ο ρόλος των κομμάτων στις διαδικασίες διαμόρφωσης του συντάγματος του 1844; (Εθνοσυνέλευση ). 2. ύνταγμα του 1844: α) ποια θεμελιώδη δικαιώματα κατοχυρώθηκαν και ποιο δεν κατοχυρώθηκε; β)πώς καθορίστηκαν οι εξουσίες του βασιλιά; γ) ποιο το πολίτευμα της χώρας; δ) άλλες διατάξεις. 3. Ποια η σημασία της κατοχύρωσης του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας; 4. Κόμματα: Πώς επηρέασε η επανάσταση της Γ επτεμβρίου το ρόλο των κομμάτων; τι προέβλεπε το σύνταγμα για τα κόμματα; ποια η λειτουργία και ο χαρακτήρας των κομμάτων; Παραθέματα Α.«... Καθιερώνοντας έτσι ουσιαστικά την καθολική και - με μία σειρά διατάξεων - την άμεση ψηφοφορία για την ανάδειξη της Βουλής, η Εθνοσυνέλευση της 3ης επτεμβρίου πρωτοπορούσε, σε σχέση με τα ισχύοντα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες της εποχής. Πιο συγκεκριμένα, την ίδια εποχή, ένας μόνο στους 12 Βρετανούς πολίτες είχε δικαίωμα ψήφου, ενώ στη Γαλλία, χάρη στους περιορισμούς της τμηματικής ψήφου, μόνο πολίτες ψήφιζαν σε συνολικό πληθυσμό 32 εκατομμυρίων κατοίκων. Η καθολική ψηφοφορία - του άρρενος βεβαίως πληθυσμού - στη μεν Γαλλία καθιερώθηκε σε μόνιμη βάση μετά το 1875, στο Βέλγιο το 1893, στη Νορβηγία το 1898, στην Αυστρία το 1907, στη ουηδία το 1909, στην Ιταλία το 1912 και στην Αγγλία, την κοιτίδα του κοινοβουλευτισμού, μόνο μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο». ( Ν. Αλιβιζάτου, Εισαγωγή στην ελληνική συνταγματική Ιστορία, Αθήνα, 81, σ. 66.) Β. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη πολιτική σύγκρουση στις τρεις πρώτες δεκαετίες της μεταπελευθερωτικής περιόδου γινόταν ανάμεσα στις συγκεντρωτικές προσπάθειες της μοναρχίας και τις κεντρόφυγες τάσεις των διαφόρων ντόπιων ολιγαρχιών που προσπαθούσαν να διατηρήσουν το είδος της αυτονομίας που απολάμβαναν στα χρόνια της επανάστασης, τότε που κυριολεκτικά δεν υπήρχε κεντρική κυβέρνηση. Απ' αυτή τη σκοπιά οι «δημοκρατικές επαναστάσεις» του 1844 και του 1862, που περιόρισαν τις εξουσίες του στέμματος και ενίσχυσαν τα πολιτικά κόμματα, δεν μπορούν να θεωρηθούν λαϊκές νίκες. Ήταν απλά και μόνο προσπάθειες των ντόπιων ολιγαρχιών να υπονομεύσουν τις πολυαρχικές τάσεις της βαυαρικής μοναρχίας. Όπως και στη σύγκρουση στέμματος-αριστοκρατίας στην Ευρώπη, οι έλληνες κοτσαμπάσηδες, όταν πια συνειδητοποίησαν πως η κρατική επέκταση ήταν αναπόφευκτη, προσπάθησαν ν' αντισταθμίσουν την απώλεια της τοπικής τους αυτονομίας ελέγχοντας το κράτος από μέσα (Ν. Μουζέλη, Νεοελληνική Κοινωνία. Όψεις υποανάπτυξης, Εξάντας 1978, σ ) Με το ύνταγμα του 1844 κατοχυρώθηκε συνταγματικά το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι. ωστό- Λάθος (μον. 2) Ημερήσια 2002 Σο ύνταγμα του 1844 καθιέρωσε ως πολίτευμα τη Βασιλευομένη Δημοκρατία. ωστό Λάθος (2 μον.) Εσπερινά 2004 Ποιες ήταν οι επιπτώσεις από την καθιέρωση, με το σύνταγμα του 1844, της καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας; (μον. 13) Εσπερινά-Επαν.2004 ύμφωνα με το σύνταγμα του 1844, οι γερουσιαστές διορίζονταν από τον βασιλιά και διατηρούσαν το αξίωμά τους ισόβια. ωστό- Λάθος ( μον.2) Εσπερινά-επαν.2005 Αξιοποιώντας τις πληροφορίες από τα παρακάτω κείμενα και τις ιστορικές σας γνώσεις σχετικά με το ύνταγμα του 1844: α. να αναφερθείτε στις βασιλικές εξουσίες και στη σημασία του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας Μονάδες 13 β. να αποτιμήσετε τη σημασία της θέσπισης του υντάγματος του 1844 στην εξέλιξη του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα. Μονάδες 12 Κείμενο Α ύνταγμα μοναρχικό, τον συντηρητισμό του οποίου δεν αναιρούσαν οι αρκετές φιλελεύθερες διατάξεις που κατάφεραν να επιβάλουν τα προοδευτικότερα στοιχεία της Εθνοσυνέλευσης, *...+ το ύνταγμα του 1844 συμπληρωνόταν με έναν επαναστατικό για την εποχή του εκλογικό νόμο. Πρόκειται για τον εκλογικό νόμο της 18ης Μαρτίου 1844 που ψήφισε η Εθνοσυνέλευση *...+ και που αναγνώριζε το δικαίωμα του εκλέγειν «εις όλους τους εντός του βασιλείου γεννηθέντας Έλληνας» που είχαν συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας τους και είχαν «ιδιοκτησίαν τινά εντός της επαρχίας», είτε κινητή, όπως διευκρινίστηκε στη σχετική συζήτηση, είτε ακίνητη «προσοδοφόρον και φοροτελή 1», ή που εξασκούσαν «οιονδήποτε επάγγελμα ή ανεξάρτητον επιτήδευμα» *...+. Καθιερώνοντας έτσι ουσιαστικά την καθολική και με μία σειρά άλλων διατάξεων την άμεση ψηφοφορία για την ανάδειξη της Βουλής, η Εθνοσυνέλευση *...+ πρωτοπορούσε, σε σχέση με τα ισχύοντα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες της εποχής. 1 ιδιοκτησία φοροτελής: η ιδιοκτησία που υπόκειται σε φορολογία (Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Εισαγωγή στην Ελληνική Συνταγματική Ιστορία, Αθήνα-Κομοτηνή 1981, σσ ) Κείμενο Β τη βαθμιαία ενίσχυση του ρόλου του κοινοβουλίου και στο συνακόλουθο περιορισμό των υπερτροφικών εξουσιών του μονάρχη συνετέλεσε και η καθιέρωση με νόμο της σχεδόν καθολικής και άμεσης ψηφοφορίας (όλοι σχεδόν οι Ελληνες πάνω από 25 χρονών είχαν δικαίωμα ψήφου). *...+ Η καθολική ψηφοφορία προώθησε σταδιακά την πολιτική χειραφέτηση των λαϊκών στρωμάτων και, όπως όλοι οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί, συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας δημοκρατικής ιδεολογίας. (Γιώργος Αναστασιάδης, Κοινοβούλιο και Μοναρχία στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη 1995, σσ ) Ημερήσια 2007 α) Ποια θεμελιώδη δικαιώματα συμφώνησαν οι κομματικές παρατάξεις ότι έπρεπε να κατοχυρωθούν με το ύνταγμα του 1844; (Μονάδες 6) β) Ποιες εξουσίες κατοχυρώθηκαν με το ύνταγμα του 1844 για τον βασιλιά και ποιες άλλες διατάξεις περιελάμβανε το ύνταγμα αυτό; (Μονάδες 7) Εσπερινά Επαν.2009 Η παρακμή των ξενικών κομμάτων κατά την περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας. 1. Ποια ήταν η πορεία του ρωσικού κόμματος κατά την περίοδο ; 2. Ποια ήταν η δραστηριότητα του Ι. Κωλέττη ως αρχηγού του γαλλικού κόμματος; ποια η τύχη του κόμματος μετά το θάνατο του αρχηγού του; πού οφείλεται η παρακμή του γαλλικού κόμματος; 3. Πώς επηρέασε ο Κριμαϊκός πόλεμος τα ξενικά κόμματα; 2

3 Η ΔΙΑΜΟΡΥΨΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ Σ Ψ Ν Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Ψ Ν Κ Ο Μ Μ Α Σ Ψ Ν ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Β, Γ, Δ ) Β. ΦΕΙΡΑΥΕΣΗΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΥΨΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη 4. Ποιες συνέπειες είχε η υπόθεση Πατσίφικο στις σχέσεις Ελλάδας-Αγγλίας; υνθέτοντας τις πληροφορίες των παρακάτω πηγών και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να περιγράψετε τις πολιτικές πρακτικές του Κωλέττη. Μονάδες 25 Κείμενο Α Η παραχώρηση υντάγματος δε μετέβαλε την πολιτική ζωή. Η συνεργασία των τριών κομμάτων εν όψει της αλλαγής του 1843 διαλύθηκε αμέσως μετά την επιτυχία. Οι πρώτες εκλογές που ακολούθησαν κράτησαν τρεις μήνες κατά τους οποίους η Ελλάδα έγινε λεία των οπλισμένων συμμοριών του Κωλέττη, που έβαλε σ ενέργεια όλα τα μέσα για να συντρίψει τον αντίπαλο και να εξασφαλίσει την πλειοψηφία στη Βουλή. υνταγματικός, όταν ήταν στην αντιπολίτευση, ο Κωλέττης δείχτηκε υπερβολικά συγκεντρωτικός όταν πήρε την εξουσία κι ενθάρρυνε τις επεμβάσεις του στέμματος στην πολιτική ζωή. Η πραγματική εσωτερική πολιτική του συνίστατο στη «διάθεση των κρατικών εσόδων για λογαριασμό των φίλων του», χωρίς κανένα σοβαρό μέτρο για τη διοργάνωση και οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η «Μεγάλη Ιδέα» τού έδινε το πρόσχημα. Η μόνη θεραπεία στις δυστυχίες της Ελλάδας, έλεγε, ήταν η εδαφική εξάπλωση του βασίλειου, ο δρόμος προς την Κωνσταντινούπολη και η κυριαρχία στην Ανατολή. Με τέτοια πολιτική ο Κωλέττης εμφανίζεται στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας ως ο τύπος του τυχοδιώκτη πολιτικού, που εισήγαγε όσο κανείς άλλος τη διαφθορά στην άσκηση της εξουσίας. την πραγματικότητα το ύνταγμα καταργήθηκε. Νικ. Σβορώνος,Επισκόπηση Νεοελλ.Ιστορίας. Κείμενο Β "Προέκειτο να κυρωθώσι φιλικαί εκλογαί; Ευθύς και αι δεινόταται παραβιάσεις παρεσιωπώντο ή εχαρακτηρίζοντο επουσιώδεις παρατυπίαι: και η μεν βία, η στάσις αυτή, απεκαλούντο δικαία άμυνα, η δε αδικία, ακολασία, το ψεύδος δικαιοσύνη, μετριότης, αλήθεια. Και αυταί αι λέξεις ήλλαξαν σημασίαν: η μεν παραβίασις των καλπών ωνομάσθη συστολή των σανίδων, αι δε σαπουνοκασέλαι και τα σακκούλια κάλπαι, η λύμανσις των σφραγίδων τυχαία σύντριψις, οι συμβολαιογράφοι επί της ψηφοφορίας επιτροπαί και οι απόβλητοι του λαού εκλεκτοί αυτού...". (Νικόλαος Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις, Αθήνα 1973) Εσπερινά Επαν.2003 Φρησιμοποιώντας τα σχετικά χωρία του πιο κάτω κειμένου και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να αποτιμήσετε τη λειτουργία της συνταγματικής μοναρχίας κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του Ιωάννη Κωλέττη. Μονάδες 20 Ὑποστηρίχτηκε *...+ ὅτι ἡ μὴ ἀνάπτυξη τοῦ κοινοβουλευτισμοῦ, στὴν περίοδο τῆς συνταγματικῆς μοναρχίας, δὲν ὀφειλόταν στὸ «πλημμελὲς» τῶν διατάξεων τοῦ υντάγματος οὔτε στὴν ἔλλειψη κανόνων ποὺ διευκόλυναν τὴν καθιέρωση σταθερῶν κοινοβουλευτικῶν ἀρχῶν, ἀλλὰ στὴν μὴ ἐφαρμογή του ἀπὸ τὸν Ὄθωνα καὶ στὶς ἐσκεμμένες παραβιάσεις του. Πράγματι, ἔχοντας ἀποδεχθεῖ καταναγκαστικὰ τὴν ἐγκαθίδρυση συνταγματικοῦ πολιτεύματος ὁ ξενόφερτος μονάρχης δὲν διακατεχόταν ἀπὸ τὴν παραμικρὴ διάθεση νὰ τὸ ἐφαρμόσει. Ἀναμίχθηκε σὲ ἔργα διοικητικὰ, παρενέβαινε στὶς βουλευτικὲς ἐκλογὲς καὶ κατέβαλε κάθε προσπάθεια νὰ συγκεντρώσει ὅλο καὶ περισσότερη ἐξουσία. Παράλληλα περιφρόνησε τὸν ἐκλογικὸ νόμο τοῦ 1844 καὶ δὲν ἐπέτρεψε τὴ ἐλεύθερων ἐκλογῶν νοθεύοντας τες συστηματικὰ σὲ ὅλες τὶς φάσεις τῆς σχετικῆς διαδικασίας. Φαρακτηριστικὲς ὑπῆρξαν οἱ καταγγελίες τοῦ Μιχ. χινᾶ στὴ Βουλὴ σὲ βάρος τῆς γαλλόφιλης (καὶ ὑποστηριζόμενης ἀπὸ τὸν Ὄθωνα) κυβέρνησης Κωλέττη, τὴν ἑπομένη τῆς διεξαγωγῆς τῶν ἐκλογῶν τὸ 1847: «Μέσα διπλᾶ, τριπλᾶ, τετραπλᾶ, παραπείσεων, ἀπειλῶν, ὑποσχέσεων ἐτίθεντο ἐν χρήσει ἵνα συλλέξωσι τὴν διεσπαρμένην καὶ ἀπολωλῶσαν πλειοψηφίαν *<+». Παύλος Πετρίδης, Πολιτικές δυνάμεις και συνταγματικοί θεσμοί στη νεώτερη Ελλάδα, , (Θεσσαλονίκη, 1984), σσ Ημερήσια-επαν.2006 Ο θάνατος του Κωλέττη το 1847 ευνόησε το γαλλικό κόμμα. ωστό-λάθος (2 μον.) Ημερήσια-επαν.2007 Ποιες πολιτικές πρακτικές χρησιμοποίησε ο Ι.Κωλέττης, προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία;(μον.12) Εσπερινά 2009 Ποιοι λόγοι συντέλεσαν στην παρακμή του ρωσικού κόμματος κατά την περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας ( ); (μον. 12) Ημερήσια-επαν.2010 Η ν έ α γ ε ν ι ά 1. Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στην εμφάνιση της νέας γενιάς λίγο μετά τα μέσα του 19 ου αι.; ποια η νοοτροπία της νέας γενιάς; 2. τα τέλη της δεκαετίας του 1850 συγκροτήθηκαν αντιπολιτευτικοί όμιλοι: α) ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη διαμόρφωσή τους; β)ποια τα κύρια αιτήματά τους; γ) ποιος ήταν ο Αλ. Κουμουνδούρος; 3. Ποιο το αίτημα της επανάστασης του 1862; ποιοι συμμετείχαν σ αυτή; ποιο το αποτέλεσμά της; Παράθεμα : Κουμουνδούρος ως ο πρώτος πολιτικός με συνείδηση κοινοβουλευτική Ο Κουμουνδούρος μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος Έλληνας πολιτικός με συνείδηση κοινοβουλευτική. Ήθελε η κυβέρνηση του να στηρίζεται στην πλειοψηφία των βουλευτών και γι' αυτό, μιλώντας στην βουλή, προσπαθούσε να πείσει και όχι να δελεάσει όπως επιδίωκε ο Δεληγιώργης. Εκτιμούσε την αγχίνοια του Βούλγαρη και σεβόταν την πατριαρχική νοοτροπία του, αλλά αρνιόταν να υποταχθεί στον αυταρχισμό του. υμπαθούσε το Δεληγιώργη, αλλά δεν τον εμπιστευόταν, γι' αυτό και δε συνεργάστηκε μαζί του. Εκτιμούσε τον Σρικούπη, αλλά και τον αντιπαθούσε βαθύτατα, γι' αυτό και τον χρησιμοποίησε μια και μόνη φορά. Ο Κουμουνδούρος είχε όλες τις αρετές που πρέπει να στολίζουν ένα κοινοβουλευτικό άνδρα. Χυχραιμία, ανεξικακία, ελαστικότητα, προσαρμοστικότητα, καλή διάθεση, ευγένεια στους τρόπους, επιμέλεια, εργατικότητα, επιμονή, όσο και υπομονή, πραότητα. Δεν θύμωνε και δεν λύπησε σχεδόν, κανένα, γι' αυτό και τον χαρακτήριζαν «γλυκύτατο». Με απόλυτη ευλάβεια τηρούσε όλους τους κανόνες στο κοινοβουλευτικό παιχνίδι και δεν προσπάθησε ποτέ να βγει έξω από τα συνταγματικά πλαίσια. Αυτό που δεν του πήγαινε ήταν να βρεθεί στην ίδια κυβέρνηση με το Βούλγαρη... ( Ι.Ε.Ε.,τ.ΙΓ,σ.248) 3

4 Η ΔΙΑΜΟΡΥΨΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ Σ Ψ Ν Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Ψ Ν Κ Ο Μ Μ Α Σ Ψ Ν ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Β, Γ, Δ ) Β. ΦΕΙΡΑΥΕΣΗΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΥΨΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη Λαμβάνοντας υπόψη σας το κείμενο του βιβλίου σας και το περιεχόμενο του παραθέματος: α) Να παρουσιάσετε τα αιτήματα των οποίων εκφραστής υπήρξε ο Α. Κου μουνδούρος. β) Να τεκμηριώσετε το περιεχόμενο της φράσης «ο Κουμουνδούρος είχε όλες τις αρετές που πρέπει να στολίζουν έναν κοινοβουλευτικό άνδρα». γ) Να αντιπαραθέσετε την κοινοβουλευτική συμπεριφορά του Κουμουνδούρου μ' εκείνη του Κωλέττη. Επισημαίνοντας χωρία των παρακάτω κειμένων και αξιοποιώντας τις ιστορικές γνώσεις σας, να εξηγήσετε τις συνθήκες ανάδειξης της «νέας γενιάς» μετά την παρακμή των ξενικών κομμάτων και τα αιτήματα που αυτή προέβαλε. (μον.25) Κείμενο Α Περί το τέλος της βασιλείας του Όθωνος θα εμφανισθούν αι νέαι πολιτικαί δυνάμεις, προερχόμεναι εκ της μετεπαναστατικής γενεάς, η οποία, εμποτισμένη με τας εξελισσομένας εις την Ευρώπην φιλελευθέρας ιδέας, θα αναλάβη το έργον της ολοκληρώσεως της Δημοκρατίας. Αι δυνάμεις αυταί θα επιτύχουν και την έξωσιν του Όθωνος *<+. Ο Οι επί κεφαλής της Επαναστάσεως του 1862 ήσαν νέοι επηρεασμένοι βαθύτατα από τας φιλελευθέρας ιδέας. Εξ άλλου κατά την διαρρεύσασαν τριακονταετίαν, η πληθυσμική σύνθεσις της Ελλάδος είχεν υποστή τοιαύτην εξέλιξιν (...) ώστε υφίσταντο, πλέον, νέα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά δεδομένα. Ακόμη και η αναλογία μεταξύ πληθυσμού της υπαίθρου και αστικών κέντρων είχεν ουσιωδώς μεταβληθή εις βάρος του πρώτου. Σέλος, είχεν αρχίσει να διαμορφούται ηγετική τάξις, τελείως διάφορος της προελθούσης εκ του αγώνος της ανεξαρτησίας. (Γρηγόριος Δαφνής, Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, , σσ. 54 και 59). Κείμενο Β Μετά το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου (<), το αντιδυναστικό ρεύμα δυνάμωσε, για να κορυφωθεί κατά την τριετία Με αφορμή διώξεις εναντίον φιλελεύθερων διανοουμένων, όπως ο Αλεξ. ούτσος (Υεβρουάριος 1859), και με ενεργό συμμετοχή της «χρυσής» φοιτητικής νεολαίας της εποχής (<) η αντιπολίτευση κατά του Όθωνα γενικεύτηκε, παρασέρνοντας μια πλειάδα ετερογενών πολιτικών και στρατιωτικών στοιχείων που, για διαφορετικούς λόγους, επιζητούσαν την απομάκρυνση της δυναστείας. (Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Εισαγωγή στην ελληνική συνταγματική ιστορία, σ. 71). Ημερήσια2003 Σα αιτήματα της «νέας γενιάς» εξέφρασε σε μεγάλο βαθμό με την πολιτική του δράση ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου. ωστό λάθος (μον.2) Ημερήσια-επαν.2008 Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε τους παράγοντες οι οποίοι οδήγησαν στην επανάσταση του 1862 και την έξωση του Όθωνα. Μονάδες 25 «Ο Όθων, δεχθείς άκων 1 την εγκαθίδρυσιν συνταγματικού πολιτεύματος, δεν είχε την διάθεσιν της πιστής εφαρμογής αυτού. Ευθύς εξ αρχής, παραβιάζων το πνεύμα του υντάγματος, ανεμίχθη εις έργα διοικητικά, επεμβαίνων εις τας βουλευτικάς εκλογάς και προσπαθών εκδήλως να συγκεντρώση εις χείρας του περισσοτέραν εξουσίαν. Προ δε της αντιστάσεως, την οποίαν εύρισκε δεν εδίσταζεν, ως είναι ευνόητον, να λάβη μέτρα πιεστικά κατά της ελευθερίας του τύπου και της ανεξαρτησίας των συνειδήσεων, τούθ όπερ εξήπτεν ακόμη περισσότερον την κατ αυτού αντιπολίτευσιν και προητοίμαζε την πτώσιν του. Ο βασιλεύς όπως γράφει ο Ν. Δραγούμης (Αναμνήσεις, τομ. Β σ. 122) έρρεπε 2 φύσει «προς το σύστημα της συγκεντρώσεως», πολιτικοί δε, όπως ο Κωλέττης, «τελειοποιήσαντες αυτό, και τον Όθωνα ενεθάρρυναν εις αυστηροτέραν εφαρμογήν και αυτοί εφήρμοσαν απηνέστερον 3... Η καταστολή της ελευθερίας των δημοκρατικών Αρχών, η καταδίωξις του τύπου, η επέμβασις εις τας εκλογάς τας τε βουλευτικάς και τας των δήμων, η αποβολή πάντων των οπωσούν 4 ανεξάρτητον εχόντων το φρόνημα δημοσίων λειτουργών, και ιδίως των της Θέμιδος 5... η διά παντός τρόπου πίεσις της συνειδήσεως των δικαστών, η διαστροφή των νόμων, ταύτα, και άλλα εις εν μόνον απέβλεπον, εις την σύμπτυξιν πάσης δυνάμεως εις χείρας της εξουσίας και την δι αυτής παγίωσιν κυβερνήσεως πανισχύρου και διαρκούς.... Η προϊούσα 6 κοινωνική εξέλιξις ενίσχυε το φιλελεύθερον και δημοκρατικόν πνεύμα, ούτως ώστε αι απολυταρχικαί τάσεις να μη είναι ανεκταί και να υπονομεύεται τουναντίον διά συνεχούς δράσεως η βασιλεία του Όθωνος. Βοηθούσης δε και της αναμίξεως των αντιπροσώπων των Προστατίδων Δυνάμεων εις την πολιτικήν ζωήν της χώρας, η οποία δεν έπαυε κατά τα έτη της απολυταρχίας και της συνταγματικής μοναρχίας, η θέσις του Όθωνος κατέστη τόσον επισφαλής 7, ώστε ευκόλως ανετράπη δι επαναστάσεως, μολονότι όπως φαίνεται, δεν ημφεσβητούντο ωρισμέναι αρεταί του και ανεγνωρίζετο η ταύτισις της ηγεμονικής του φιλοδοξίας προς τα εθνικά ιδανικά της εποχής εκείνης (ίδε και Ζ. Παπαντωνίου, Ο Όθων, 1934)». (Α. Σβώλου, Τα Ελληνικά Συντάγματα, σσ ) 1. άκων: χωρίς τη θέλησή του 2. έρρεπε: έτεινε 3. απηνέστερον: πιο σκληρά 4. οπωσούν: κατά κάποιο τρόπο, κάπως 5. λειτουργών της Θέμιδος: δικαστών και δικηγόρων 6. προϊούσα: αυξανόμενη 7. επισφαλής: αβέβαιη Εσπερ-επαν.2008 Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στο ερώτημα: Ποιες συνθήκες διαμόρφωσαν τη «νέα γενιά» ανθρώπων μετά την παρακμή των ξενικών κομμάτων; Μον. 25 Κείμενο «*...+ Σὰ χρόνια αὐτὰ χαρακτηρίζονται κυρίως ἀπὸ τὶς σοβαρὲς προσπάθειες οἰκονομικῆς ἀνασυγκροτήσεως τῆς χώρας, ποὺ εἶχε ἀρχίσει νὰ διαφαίνεται ἤδη ἀπὸ τὴν προηγούμενη διετία. Ἡ μεταστροφὴ τῆς κοινῆς γνώμης, συνέπεια τῶν ἀπρόβλεπτων συνθηκῶν, ποὺ ἐπέβαλε στὴν Ἑλλάδα ἡ διεθνὴς πολιτική, σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸ δημόσιο αἴσθημα, ἡ πρόσκαιρη ἐγκατάλειψη μεγαλεπήβολων ὀνείρων γιὰ μιὰ ἀπαρχὴ ἀπελευθερώσεως τῶν ὑπόδουλων ἀκόμη Ἑλλήνων, ἐπέβαλλαν στὰ χρόνια μετὰ τὸν Κριμαϊκὸ πόλεμο τὴν ἀνάγκη νὰ ἀναζητηθεῖ διέξοδος πρὸς μιὰ ἄλλη κατεύθυνση, πρὸς τὴν οἰκονομικὴ ἀνὰπτυξη τῆς χώρας. Οἱ Ἕλληνες συνειδητοποίησαν ὅτι ἔπρεπε νὰ ἀξιοποιήσουν ὅ,τι εἶχαν στὰ χέρια τους παρὰ νὰ περιμένουν τὴν πραγματοποίηση τῶν ὀνεὶρων τους, ποὺ ἔτσι ἢ ἀλλιῶς ἀναβάλλονταν ἢ ματαιώνονταν. Σὰ στενὰ σύνορα, μέσα στὰ ὁποῖα ἦταν καταδικασμένοι νὰ ζοῦν, τοὺς 4

5 Η ΔΙΑΜΟΡΥΨΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ Σ Ψ Ν Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Ψ Ν Κ Ο Μ Μ Α Σ Ψ Ν ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Β, Γ, Δ ) Β. ΦΕΙΡΑΥΕΣΗΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΥΨΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη ἀποστεροῦσαν ἀπὸ μιὰ ἐπάρκεια πλουτοπαραγωγικῶν πηγῶν. Ἔπρεπε συνεπῶς ἡ πολιτικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος νὰ δώσει τὴ θέση της στὴν οἰκονομική. Ἔτσι ἡ χώρα ἄρχισε νὰ προοδεύει ὑλικὰ καὶ αὐτὸ ἦταν μιὰ ἀπάντηση στὸ ἀδιέξοδο ποὺ βρέθηκε ὡς πρὸς τὴ διεθνή της θέση.» Δημητρακόπουλος, Οδ., «Στροφή της κυβερνητικής πολιτικής προς την εσωτερική ανάπτυξη της χώρας», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΓ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, σ Εσπερινά Η Ε θ ν ο σ υ ν έ λ ε υ σ η τ ο υ Ποιο το περιεχόμενο των όρων: Πεδινοί, Ορεινοί, Εκλεκτικοί, Εθνικόν κομιτάτον, Αρχή της Δεδηλωμένης. 2. Ποιες οι καινοτομίες (ή διαφορές) του συντάγματος του 1864 σε σχέση με το σύνταγμα του Ποια σημασία είχε η συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι; 4. Ποια σημασία είχε η ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης για την πολιτική ζωή της Ελλάδας; Βάλια Μποσγάδε, 1 ο Λύκειο Καιζαριανής Παραθέματα Α. Όταν ο βασιλιάς Γεώργιος των Ελλήνων έφτασε στην Ελλάδα, διαπίστωσε ότι είχε να αντιμετωπίσει τέσσερα κόμματα. Σου ενός αρχηγός ήταν ο Βούλγαρης, ο ηγέτης της εξέγερσης του Ένα δεύτερο κόμμα είχε επικεφαλής τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, δικηγόρο από τη Μάνη, άνθρωπο με εξαιρετική ευφυΐα, που όταν είχε περάσει από το υπουργείο Οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση Βούλγαρη είχε κάνει κατάχρηση της ρουσφετολογίας ευνοώντας τους προστατευόμενους του. Σο τρίτο κόμμα είχε ηγέτη τον Θρασύβουλο Ζαΐμη από τα Καλάβρυτα, γιο του ορμητικού ήρωα της Επανάστασης. Ο Ζαΐμης όμως ο ίδιος ήταν ένας συνεσταλμένος πολιτικός που ευνοούσε την τήρηση μετριοπαθούς πολιτικής τόσο στα εσωτερικά όσο και στα εξωτερικά ζητήματα. Σο τέταρτο κόμμα είχε αρχηγό τον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, δικηγόρο και βουλευτή από το Μεσολόγγι, που διακρινόταν για τη ρητορική του δεινότητα και είχε υποστηριχτές ανάμεσα στους νέους αξιωματικούς και τους φοιτητές που είχαν επηρεαστεί από τις δυτικές φιλελεύθερες ιδέες. Σα τέσσερα αυτά κόμματα, συνασπισμοί προσωποπαγών ομάδων, συνέχιζαν τις παραδόσεις των παλαιών πελατειών και δεν κατάφεραν να γίνουν κόμματα με αρχές. Μεγαλύτερη σπουδαιότητα από το κομματικό πρόγραμμα είχε να κατέχει κανείς την εξουσία πριν από τις εκλογές και έτσι, κάνοντας χρήση της ρουσφετολογίας από τους κυβερνητικούς θώκους, να εξασφαλίζει κάποια πλειοψηφία στις κάλπες. Πραγματικά όλα τα κόμματα, και οι ομάδες που τα αποτελούσαν, συναγωνίζονταν ποιος θα έχει την τιμή να πετύχει στόχους για τους οποίους όλοι τους γενικά συμφωνούσαν. τα θέματα της εσωτερικής πολιτικής σπαράσσονταν χωρίς τελειωμό για ασήμαντα θέματα. τα ζητήματα της εθνικής πολιτικής όλοι τους ήταν οπαδοί της Μεγάλης Ιδέας, αλλά βίαιες φιλονικίες επικρατούσαν σχετικά με το δρόμο και τη χρονική στιγμή της υλοποίησης της. Μερικοί ευνοούσαν μία προσωπική πολιτική φιλίας απέναντι στην Σουρκία. Επιδίωκαν επίσης να διατηρήσουν και να αναπτυχθούν οι εθνικοί πλουτοπαραγωγικοί πόροι και να αναζητηθεί, προς το παρόν τουλάχιστον, η διεύρυνση των συνόρων της Ελλάδας με διπλωματικά μέσα. 'Αλλοι πάλι, επιδιώκοντας καθένας με τον τρόπο του γρηγορότερα αποτελέσματα, ενθάρρυναν τις μυστικές εταιρείες και τα ανατρεπτικά κινήματα κατά του τουρκικού ζυγού. Αυτή ήταν η πολιτική που υποστήριξε ο Κουμουνδούρος, όπως και ο Βούλγαρης και Δεληγιώργης κατά καιρούς. Όλοι νόμιζαν ότι η απόκτηση των Ιονίων νήσων θα άνοιγε μια νέα εποχή εδαφικών προσαρτήσεων και ο καθένας πίστευε ολόψυχα με τον δικό του τρόπο ότι η κατάσταση στην Ευρώπη εξελισσόταν ευνοϊκά για την Ελλάδα.. ( D. Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας , ελλ. Μετ. Μ.Ι.Ε.Τ. 1984, σ ) Β. ' ολόκληρη την περίοδο είκοσι δύο κυβερνήσεις θα διαδεχτούν η μια την άλλη στην άσκηση της εξουσίας, μοιραίο επακόλουθο των παρεμβάσεων του θρόνου στην κοινοβουλευτική ζωή, με συνέπεια την απομάκρυνση κυβερνήσεων που διέθεταν την εμπιστοσύνη της Β ουλής και τον διορισμό κυβερνήσεων από την κοινοβουλευτική μειοψηφία, παράλληλα προς την καταχρηστική διάλυση της Βουλής. *<+ τη νόθευση του πολιτεύματος, παράλληλα με το στέμμα, συντελούσαν και οι κομματάρχες της εποχής με την μικροπολιτική τους. Σα κόμματα που είχανσυμπήξει δεν εκπροσωπούσαν, όπως και στο παρελθόν, ούτε υπηρετούσαν ταξικά συμφέροντα, έχοντας σαν αποκλειστική μέθοδο διασύνδεσης τους με το εκλογικό σώμα την προώθηση ατομικών συμφερόντων συγκεκριμένων γεωγραφικών περιοχών. Σα κοινωνικά συμφέροντα της κυρίαρχης πολιτικής ολιγαρχίας ταυτίζονταν, άλλωστε, με τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης από την οποία και προέρχονταν κατά βάση οι πολιτευόμενοι. Ήταν επόμενο οι ηγετικές κοινωνικές ομάδες να μεταχειριστούν τον κοινοβουλευτισμό, έτσι ώστε, διατηρώντας την κοινωνικοπολιτική τους υπόσταση, να έχουν τη δυνατότητα του ελέγχου των εκλογικών διαδικασιών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η συμμετοχή των πολιτών(φαινομενικά πλατιά) στη συγκρότηση της κρατικής εξουσίας, στην ουσία παρέμεινε περιορισμένη αφού εξαρτιόταν από την πολιτική επιρροή, την κοινωνική επιβολή και την ιδεολογική ηγεμονία της άρχουσας τάξης, που εξασφάλιζε κατά κανόνα την ποθητή αντιπροσώπευσή της στο κοινοβούλιο. Έτσι ο λαός, αποκλεισμένος απ' τα πρώτα κιόλας χρόνια της επανάστασης από τις πολιτικές διαδικασίες ήταν αναγκασμένος να ακολουθεί ή να ταυτίζεται με τον εκάστοτε αρχηγό του ισχυρότερου κατά περίσταση, κόμματος που κι αυτό ήταν εξαρτημένο από τοπικούς κομματικούς παράγοντες. Ψς το 1875, οι ξενοκίνητοι, λόγω της κοινωνικοοικονομικής εξάρτησης του ελλαδικού χώρου, πολιτικοί μηχανισμοί θα ακολουθήσουν και στον εξωτερικό τομέα αντιφατική πολιτική, επηρεασμένοι από τη συναισθηματική πίεση του εθνικού φρονήματος στο εσωτερικό και του ψυχρού πραγματισμού των επιταγών των ξένων συμφερόντων. Οι πολιτικοί αρχηγοί της εποχής (Βούλγαρης, Κουμουνδούρος, Δεληγιώργης και Ζαΐμης) θα υποταχθούν κι αυτοί στην αναγκαστική πορεία μέσα στον δαιδαλώδη χώρο των πολιτικών εφαρμογών που οι «προστάτιδες» Δυνάμεις απαιτούσαν. ( Π. Πετρίδη, ό.ττ,, σσ ) Λαμβάνοντας υπόψη σας το κείμενο του βιβλίου σας και του παραθέματος: α) Να αναφέρετε τους παράγοντες που «ενέχονται» (συνέβαλλαν) στην πολιτική αστάθεια της περιόδου και να αξιολογήσετε το βαθμό «ευθύνης» 5

6 Η ΔΙΑΜΟΡΥΨΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ Σ Ψ Ν Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Ψ Ν Κ Ο Μ Μ Α Σ Ψ Ν ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Β, Γ, Δ ) Β. ΦΕΙΡΑΥΕΣΗΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΥΨΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη τους. β) Να προσδιορίσετε τις παρατάξεις στις οποίες ανήκαν ο Βούλγαρης και ο Δεληγιώργης και να επισημάνετε τις διαφορές τους. Ομάδα Α Ορισμός:Εθνικόν Κομιτάτον (μον.5) Ημερήσια 2001 Ορισμός : Εκλεκτικοί (μον. 5) Εσπερινά 2002 Η ιδέα της αρχής της δεδηλωμένης ανήκει στον πολιτικό Επαμεινώνδα Δεληγιώργη. ωστό-λάθος. (μον.5) Εσπερινά 2002 Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον (μον.4) Ημερήσια- Επαν.2003 Ορισμός: Πεδινοί (5 μον.) Εσπερινά 2003 Ορισμός: Ορεινοί : (μον.5) Εσπερινά-επαν.2003 Ορισμός: Ορεινοί: (μον.3) Ημερήσια 2004 Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της τήλης Α και δίπλα στο καθένα από αυτά τους αριθμούς της τήλης Β που προσδιορίζουν τις καινοτομίες που αντιστοιχούν στα υντάγματα της τήλης Α (σε κάθε γράμμα της τήλης Α αντιστοιχούν περισσότεροι του ενός αριθμοί) (μον.8 ) Ημερήσια 2004 τήλη Α ΤΝΣΑΓΜΑΣΑ α. ύνταγμα του 1844 β. ύνταγμα του 1864 γ. ύνταγμα του 1911 τήλη Β 6 ΚΑΙΝΟΣΟΜΊΕ 1. ψήφος με σφαιρίδια 2. μονιμότητα των δικαστικών και δημοσίων υπαλλήλων. 3. δωρεάν εκπαίδευση 4. καθολική ψηφοφορία για άνδρες 5. αρχή λαϊκής κυριαρχίας 6. ασυμβίβαστο μεταξύ στρατιωτικής και δημοσιοϋπαλληλικής ιδιότητας με το βουλευτικό αξίωμα 7. βασιλευομένη δημοκρατία 8. απαγόρευση της δουλείας Ορισμός: Πεδινοί (4 μον.) Ημερήσια-Επαν.2004 Ορισμός: Εκλεκτικοί: (5 μον.) Εσπερινά 2004 Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον : (5μον.) Εσπερινά-επαν.2004 Οι «πεδινοί» είχαν ως ηγέτες τον Δ. Γρίβα και τον Κ. Κανάρη. ωστό-λάθος (2 μον.) Εσπερινά-Επαν.2004 Ορισμός: Εκλεκτικοί. ( 4 μον.) Ημερήσια2005 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της τήλης Α και δίπλα στον καθέναν από αυτούς τα γράμματα της τήλης Β, τα οποία προσδιορίζουν τις χρονολογίες που αντιστοιχούν στα γεγονότα της τήλης Α (περισσεύει μία χρονολογία). Μον.12 Ημερήσια 2005 τήλη Α: τήλη Β: 1. Κ ατάλυση του κοινο βο υλευτι κού καθεστώτο ς και επιβολή δικτα τορία ς από τον α Ιωάννη Μετα ξά. β γ ύσταση της Γε νι κής Διεύ θυνση ς Ανταλλαγής Πληθυσμών. δ Η ίδρυση της Εθνι κής Σράπεζας. ε Η ίδρυση του οσιαλισ τικο ύ Εργατι κού Κόμματος Ελλάδος (.Ε.Κ.Ε.). ζ η Η ψήφιση της «αρχής της δεδηλωμέ νης». δ Ο Όθωνας εγκα ταλείπ ει τη ν Ελλάδα διά παντό ς. Τπό την ηγεσία του Δημητρίου Βούλγαρη, οι πεδινοί επεδίωκαν τον εκσυγχρονισμό των κοινοβουλευτικών θεσμών ωστό-λάθος (μον.2) Εσπερινά 2005 Ορισμός: αρχή της δεδηλωμένης : (μον. 5) Εσπερινά επαν.2005 Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος ήταν αρχηγός των Πεδινών ωστό-λάθος (2 μον) Ημερήσια 2006 Ορισμός:Εθνικόν Κομιτάτον. (4 μον) Ημερήσια 2006 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της τήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της τήλης Β, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση (στη τήλη Α περισσεύουν δύο ονόματα). μον. 10 Εσπερινά 2006 τήλη Α τήλη Β 1. Δ. Βούλγαρης α. Αρχηγός του Γαλλικού Κόμματος. 2. Επ. Δεληγιώργης β. Θεμελιωτής της Εθνικής Σράπεζας. 3. Γ. Θεοτοκάς γ. Ηγέτης του «Εθνικού Κομιτάτου». 4. Υ. Κόντογλου δ. Ζωγράφος και συγγραφέας. 5. Ιω. Κωλέττης ε. τις 4 Αυγούστου 1936 κατέλυσε το κοινοβουλευτικό πολίτευμα και επέβαλε δικτατορία. 6. Ιω. Μεταξάς 7. Γ. ταύρου Ορισμός: Εκλεκτικοί. ( 5 μον.) Εσπερινά-επαν Ποια ήταν η σημασία της ψήφισης της «αρχής της δεδηλωμένης» για την πολιτική ζωή της Ελλάδας; μον.10 Εσπερινά-επαν.2006 Ορισμός: Ορεινοί. (4 μον.) Εσπερινά 2007

7 Η ΔΙΑΜΟΡΥΨΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ Σ Ψ Ν Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Ψ Ν Κ Ο Μ Μ Α Σ Ψ Ν ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Β, Γ, Δ ) Β. ΦΕΙΡΑΥΕΣΗΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΥΨΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη Σο ύνταγμα του 1864 κατοχύρωνε την ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι.ωστό Λάθος (μον.2 ) Εσπερινά-επαν Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον. (μον.3) Εσπερινά 2008 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της τήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της τήλης Β, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. (μον.8) Εσπερινά 2008 τήλη Α τήλη Β 1. Ι. Κωλέττης α. Ηγέτης της Ομάδας των Ιαπώνων. 2. Δ. Βούλγαρης β. Ηγέτης του κόμματος των Υιλελευθέρων. 3. Δ. Γούναρης γ. Ηγέτης των Πεδινών. 4. Ελ. Βενιζέλος δ. Ηγέτης του Γαλλικού Κόμματος. Οι πεδινοί είχαν ως ηγέτη τον Δημήτριο Βούλγαρη ωστό - Λάθος (μον.2 ) Εσπερινά-επαν.2008 Ορισμός: Πεδινοί (5 μον.) Ημερήσια 2009 Ορισμός: ορεινοί (5 μον.) Ημερήσια-Επαν.2009 Ορισμός: αρχή της δεδηλωμένης : (μον. 5) Εσπερινά 2009 Με το σύνταγμα του 1864 ορίστηκε ως πολίτευμα η βασιλευομένη δημοκρατία. ωστό-λάθος (μον.5) Εσπερινά 2009 Ορισμός: Εκλεκτικοί.( 5 μον.) Εσπερινά-επαν.2009 Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον. (μον.5) Ημερήσια 2010 Ομάδα Β Λαμβάνοντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στα ερωτήματα: α. Ποιο πρόβλημα της κοινοβουλευτικής ζωής θίγει ο Φαρίλαος Σρικούπης στο άρθρο του; Μον. 13 β. Να προσδιορίσετε τη θέση του βασιλιά και τις επιπτώσεις της στην πολιτική ζωή της χώρας. Μον. 12 Κείμενο Α "Αφ' ότου κατά το 1868 εγκαθιδρύθη η αρχή των κυβερνήσεων της μειοψηφίας, παν νέον βήμα της εξουσίας μαρτυρεί περί του σκοπού εις τον οποίον αυτή αποβλέπει. Αψευδής δε απόδειξις του διενεργουμένου σχεδίου και αι προσφάτως διεξαχθείσαι βουλευτικαί εκλογαί... Καλούνται εις την εξουσίαν κυβερνήσεις αποκρουόμεναι παρά της πλειοψηφίας του Έθνους, χορηγείται εις αυτάς η διάλυσις της Βουλής και συνάμα παν μέσον επηρεασμού των συνειδήσεων του λαού και νοθεύσεως των εκλογών και λέγομεν ύστερον ότι πταίει ο λαός δια την τοιαύτην κατάστασιν". Από άρθρο του Χαρίλαου Τρικούπη στην εφημερίδα "Καιροί" στις 29 Ιουνίου Κείμενο Β "Όπως πλήρης υπήρξεν ο προς τα δικαιώματα του λαού περί την εκλογήν των βουλευτών σεβασμός της κυβερνήσεώς μου, ούτως πλήρης θέλει είσθαι η παρ' εμού αναγνώρισις των από του γράμματος και πνεύματος του συντάγματος στηριζομένων προνομιών των εκλεκτών του Έθνους. Αι προνομίαι αύται της Βουλής ανταποκρίνονται προς καθήκοντα επιβαλλόμενα εις αυτήν. Απαιτών ως απαραίτητον προσόν των καλουμένων παρ' εμού εις την κυβέρνησιν του τόπου την δεδηλωμένην προς αυτούς εμπιστοσύνην της πλειοψηφίας των αντιπροσώπων του Έθνους, δέχομαι ίνα η Βουλή καθιστά εφικτήν την ύπαρξιν του προσόντος τούτου, άνευ του οποίου αποβαίνει αδύνατος η αρμονική λειτουργία του πολιτεύματος". Από το λόγο του βασιλιά Γεωργίου Α στη Βουλή στις 11 Αυγούστου Εσπερινά 2003 Αφού μελετήσετε τα παρατιθέμενα άρθρα των υνταγμάτων του 1844 και του 1864 και αξιοποιήσετε τις ιστορικές σας γνώσεις, να εντοπίσετε τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ των δύο υνταγμάτων. Μον. 25 Κείμενο Α: από το ύνταγμα του 1844 Περί δημοσίου δικαίου των Ελλήνων Άρθρον 10 Πας τις δύναται να δημοσιεύη προφορικώς τε, εγγράφως και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρών τους νόμους του Κράτους. Ο τύπος είναι ελεύθερος και λογοκρισία δεν επιτρέπεται. Οι υπεύθυνοι συντάκται, εκδόται και τυπογράφοι εφημερίδων δεν υποχρεούνται εις ουδεμίαν χρηματικήν προκαταβολήν λόγω εγγυήσεως. Οι εκδόται εφημερίδων θέλουν είσθαι πολίται Έλληνες Περί συντάξεως της Πολιτείας Άρθρον 15 Η νομοθετική εξουσία ενεργείται συνάμα υπό του Βασιλέως, της Βουλής και της Γερουσίας. Άρθρον 20 Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε δια των παρ αυτού διοριζομένων υπευθύνων Τπουργών. Άρθρον 21 Η δικαστική εξουσία ενεργείται δια των δικαστηρίων, αι δε δικαστικαί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως. Κείμενο Β: από το ύνταγμα του 1864 Άρθρον 10 Οι Έλληνες έχουσι το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ησύχως και αόπλως μόνον εις τας δημοσίας συναθροίσεις δύναται να παρίσταται η Αστυνομία. Αι εν υπαίθρω συναθροίσεις δύνανται να απαγορευθώσιν, αν ως εκ τούτων επίκηται κίνδυνος εις την δημοσίαν ασφάλειαν. Άρθρον 14 Έκαστος δύναται να δημοσιεύη προφορικώς, εγγράφως και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρών τους νόμους του Κράτους. Ο τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία ως και παν άλλο προληπτικόν μέτρον απαγορεύονται... Άρθρον 21 Άπασαι αι εξουσίαι πηγάζουσιν εκ του Έθνους, ενεργούνται δε καθ ον τρόπον ορίζει το ύνταγμα. Αρθρον 22 Η νομοθετική εξουσία ενεργείται υπό του Βασιλέως και της Βουλής. Άρθρον 27 Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε δια των παρ αυτού διοριζομένων υπευθύνων υπουργών. Άρθρον 28 Η δικαστική εξουσία ενεργείται δια των δικαστηρίων, αι δε δικαστικαί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως. Ημερήσια-επαν

8 1 ο Λύκει ο Και σαριανής Γ. Δ Ι Κ Ο Μ Μ Α Σ Ι Μ Ο Κ Α Ι Ε Κ Τ Γ Φ Ρ Ο Ν Ι Μ Ο ( ) Βάλια Μπουγάδη Γ. Δ Ι Κ Ο Μ Μ Α Σ Ι Μ Ο Κ Α Ι Ε Κ Τ Γ Φ Ρ Ο Ν Ι Μ Ο ( ) Η εδραίωση του δικομματισμού 1. Πότε θεμελιώθηκαν κοινοβουλευτισμό σύστημα και δικομματισμός; 2. Ποιοι οι στόχοι του τρικουπικού κόμματος; 3. Ποιες προσπάθειες έγιναν για την υλοποίηση του προγράμματος του Σρικούπη; 4. Ποιες οι συνέπειες του προγράμματος του Σρικούπη; 5. Ποιος ο ρόλος του κράτους ως εργοδότη την εποχή της διακυβέρνησης του Σρικούπη; 6. Ποιο το πρόγραμμα του Δηλιγιάννη; 7. Να εντοπίσετε τις διαφορές ανάμεσα στην πολιτική του Σρικούπη και στην πολιτική του Δηλιγιά ννη. ΣΡΙΚΟΤΠΗ ΔΗΛΙΓΙΑΝΝΗ κράτος δικαίου κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης εκσυγχρονισμός με κάθε κόστος αργή οικονομική ανάπτυξη αύξηση φόρων μείωση φόρων, αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη κίνητρα στην ιδιωτική πρωτοβουλία για επενδύσεις κατά τυχοδιωκτικού χρηματιστικού κεφαλαίου εξορθολογισμός διοίκησης, αξιοκρατία προσόντα δημ. Τπαλλήλων, περιορισμός ευνοιοκρατίας υποστηρίζει μεγάλη ιδιοκτησία στη Θεσσαλία. παροχή ευκαιριών στους προστατευομένους του για κατάληψη δημοσίων θέσεων υποστηρίζει την παροχή γης στους αγρότες της Θεσσαλίας. Π Α Ρ Α Θ Ε Μ Α Σ Α 8 1.Σα δύο κόμματα Σ Ρ Ι Κ Ο Τ Π Η : πρότυπο αγγλικήσ κοινωνίασ, Φαρακτηριστική είναι η ονομασία των δύο κομμάτων: ο Σρικούπης είχε το «Νεωτερικό» κόμμα, ενώ ο Δηλιγιάννης το «Εθνικό». Για τον Σρικούπη, νεωτερισμός φιλελευθεριςμόσ ςτην οικονομία, ήταν η διάκριση των εξουσιών και η ανάπτυξη της ιδιωτικής κοινωνίας μέχρι την μεγάλο ιδιωτικό κεφάλαιο. αυτονόμησή της. Για τους αντιπάλους του, «εθνική» ήταν αυτή καθαυτή η ανάπτυξη του ανάμικτου «κρατικό-κοινωνικού» συγκροτήματος, μέσα στο οποίο έδρευαν αναπόσπαστα και τα ιδιωτικά συμφέροντα. Έτσι ο αγώνας μεταξύ των δυο παρατάξεων αναφερόταν πρώτιστα στη χρήση της κρατικής μηχανής, και γι' αυτό ήταν κατευθείαν πολιτικός. Από τα δύο πολιτικά προγράμματα, του Σρικούπη ήταν περισσότερο εντοπισμένο κοινωνικά: εξυπηρέτηση του μεγάλου ιδιωτικού κεφαλαίου στην πορεία για την αστικοποίηση και τον εξευρωπαϊσμό των κοινωνικών σχέσεων. Οι επιδιώξεις του Δηλιγιάννη ήταν λιγότερο χρωματισμένες ταξικά, πράγμα που επέτρεπε τη συνύπαρξη στον ίδιο χώρο «όλων των δυσαρεστημένων, από την άκρα δεξιά ως την άκρα αριστερά». Κοινός παρανομαστής μέσα στο δηλιγιαννικό συνονθύλευμα ήταν η άρνηση του χωρισμού των εξουσιών. Κεντρικός στόχος του αντιτρικουπισμού ήταν όχι ο μερισμός, αλλά η συγκέντρωση των εξουσιών και η διεύθυνση τους από την πολιτική. Φαρακτηριστικό του Σρικούπη ήταν το πάθος για την οικονομική ανάπτυξη, ενώ των αντιπάλων του το πάθος για την αναρρίχηση στα δημόσια αξιώματα και για την κυριαρχία της πολιτικής εξουσίας πάνω στην οικονομική. Έτσι, ο Σρικούπης κατηγορήθηκε σαν «πλουτοκράτης», ενώ οι αντίπαλοι του σαν «αρχομανείς». την ολιγαρχία του πλούτου αντιτάχθηκε η ολιγαρχία της πολιτικής ζωής. Η πρώτη χειραγωγήθηκε από τους κεφαλαιούχους, ενώ η δεύτερη από το πνεύμα του μικροαστισμού και του λαϊκισμού. Μέσα στο δηλιγιαννικό στρατόπεδο βρέθηκαν επίσης και οι προερχόμενοι από τα παλαιά «τζάκια» και τον κοτζαμπασισμό. Όμως, τα παλιά αυτά στρώματα είχαν ξεπέσει οριστικά. Σους ήταν αδύνατο πια να λειτουργήσουν «οπισθοδρομικά» σαν μια «φεουδαρχική αντίδραση». Αντίθετα, η πολιτική τους παρουσία πήρε αναπότρεπτα τη μορφή της «αρχομανίας», της «θεσιθηρίας», της δημοσιοϋπαλληλίας(μιας«φατριαστικής υπαλληλίας», όπως την χαρακτήρισε ο ίδιος ο Σρικούπης).Έτσι, ο παλιός κοτζαμπασισμός εμφανίσθηκε με τη μορφή του εκσυγχρονισμένου μικροαστισμού και λαϊκισμού. Ο Σρικοφπησ επεδίωκε να ενιςχφςει την οικονομία και να αποδυναμώςει την κρατική εξουςία, ενώ ο Δηλιγιάννησ ήθελε ιςχυρή πολιτική εξουςία που να ελζγχει την οικονομία Οι μεταβολές της ελληνικής κοινωνίας μετά το 1860 ήταν μεγάλες και οριστικές: στο εξής το βασικό δίλημμα δεν ήταν πια αν η Ελλάδα θα πήγαινε προς τα εμπρός ή προς τα πίσω, αλλά αν θα ακολουθούσε το δρόμο της αναπτύξεως του κεφαλαίου ή την προοπτική του μικροαστισμού. Σο κράτος, για τον Σρικούπη, ήταν ένα εργαλείο για την οικονομική ανάπτυξη, ενώ για το Δηλιγιάννη ήταν ένας αντικειμενικός στόχος. Ο Σρικούπης απέβλεπε στο να χρησιμοποιήσει το κράτος, ενώ ο Δηλιγιάννης στο να το κατακτήσει. Έτσι, ο κρατικός παρεμβατισμός στην οικονομική και κοινωνική ζωή ήταν επιδίωξη παροδική για τον ένα, μονιμότερη για τον άλλο. (Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΔ'. σ. 22) Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω κείμενο και τις γνώσεις σας από το σχολικό βιβλίο να αναφέρετε τα στοιχεία της πολιτικής του Φ. Σρικούπη και των αντιπάλων του που αιτιολογούν το χαρακτηρισμό του μεν Φ. Σρικούπη ως «πλουτοκράτη», των δε αντιπάλων του ως «αρχομανών». 2. Κοινωνικές τάξεις που ευνοήθηκαν από την πολιτική του Σρικούπη Ο πολιτικός αυτός αποδοκιμάζει τις κακές συνήθειες του παρελθόντος, κυρίως τις πολλές και ποικίλες κομματικές αυθαιρεσίες του Δημ. Βούλγαρη, έστω και αν είχε την ανοχή της Αυλής, την οποία επίσης ψέγει για την ανάμειξη της στα πολιτικά. Απέκρουε κάθε ευθυγράμμιση των Ελλήνων ψηφοφόρων με τα ατομικά τους συμφέροντα και είχε το θάρρος να λέγει σ' αυτούς, καθώς και στους ίδιους τους συνεργάτες του το ναι και το όχι. Ο Σρικούπης έδωσε πνοή στην εξέλιξη του τόπου με την οργάνωση των οικονομικών, των δημόσιων υπηρεσιών, με την ανάληψη δημοσίων έργων, με την κατασκευή δρόμων, λιμενικών έργων, σιδηροδρομικού δικτύου και με άλλα ακόμη έργα. Αντικατέστησε τη δεκάτη για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα με το

9 1 ο Λύκει ο Και σαριανής Γ. Δ Ι Κ Ο Μ Μ Α Σ Ι Μ Ο Κ Α Ι Ε Κ Τ Γ Φ Ρ Ο Ν Ι Μ Ο ( ) Βάλια Μπουγάδη φόρο των «αροτριώντων κτηνών». Ο τελευταίος όμως αυτός φόρος ζημίωσε το δημόσιο, γιατί μειώθηκαν οι εισπράξεις του, ενώ ωφέλησε τους νέους τσιφλικούχους της Θεσσαλίας, γιατί ήταν εύκολο σ' αυτούς να ρίχνουν το φόρο στους ώμους των καλλιεργητών, εφόσον συνδεόταν με τον αριθμό των ζώων και όχι με την ιδιόκτητη έκταση της γης. Ο Σρικούπης απέβλεπε ακόμη, όπως και ο Καποδίστριας, στην ανακούφιση της τάξης των γεωργών, η οποία υπέφερε διπλά, από την τοκογλυφία και από τη ληστεία, πληγές που είχαν καταντήσει ενδημικές αρρώστιες της υπαίθρου. Οι τοκογλύφοι βρίσκονταν σε αγαθές σχέσεις με ταμίες του κράτους και με δικαστικούς ακόμη και κατέτρωγαν τις σάρκες του λαού, ενώ οι φυγόδικοι και οι ληστές συνεργαζόμενοι με τους πολιτευόμενους και κομματάρχες δημιουργούσαν την αναρχία και εξέθεταν αδιάντροπα τη χώρα στα μάτια του πολιτισμένου κόσμου. Ψς προς τη δημοσιονομική του πολιτική, ο Σρικούπης ευνόησε την ανάπτυξη της εγχώριας παραγωγής και τον επαναπατρισμό των πλούσιων ομογενών του εξωτερικού και των κεφαλαίων τους, γιατί πίστευε ότι με τον τρόπο αυτόν θα αναζωογονούσε και θα ανόρθωνε την οικονομία της χώρας, ενώ από το άλλο μέρος θα έδινε τις δυνατότητες για την πραγματοποίηση του εθνικού προγράμματος. Γι' αυτό και φάνηκε υποχωρητικός στο ζήτημα των εγγυήσεων και προνομίων που ζητούσαν οι κεφαλαιούχοι για την εξασφάλιση των τοποθετήσεων τους. Γι' αυτό και θεωρήθηκε ο άνθρωπος του μεγάλου κεφαλαίου ο πολιτικός αυτός, που είχε ζήσει πολλά χρόνια στο Λονδίνο και είχε γνωρίσει καλά τη δύναμη του χρήματος μέσα στην πυρετώδη κίνηση για ευκαιριακές επιχειρήσεις και υπερκέρδη στην κεφαλαιαγορά του City.Η εισβολή όμως αυτή των κεφαλαίων φοβίζει και προκαλεί τις αντιδράσεις των εντόπιων αστών και μικροαστών. Ο πυρετός των επενδύσεων και της κερδοσκοπίας ανεβαίνει ιδίως με την αγορά εκτάσεων των τουρκικών τσιφλικιών στη Θεσσαλία. (Απ. Βακαλόπουλου, Νέα Ελληνική Ιστορία ,Θεσσαλονίκη 1991, σ ) Αφού μελετήσετε το παραπάνω κείμενο και με βάση τις γνώσεις σας να αναφέρετε: α) τα κοινωνικά στρώματα που ευνοήθηκαν περισσότερο και λιγότερο από την πολιτική του Φ. Σρικούπη και με ποιες ενέργειες και β) τα θετικά κατά τη γνώμη σας σημεία της πολιτικής του Σρικούπη. 3. Ο ι δ η μ ό σ ι ο ι υ π ά λ λ η λ ο ι Α). το πλαίσιο των γενικών πολιτειακών συντεταγμένων που συγκροτούσαν την οργάνωση της πολιτείας, τις οποίες προσπάθησε να αναδιοργανώνει ο Σρικούπης, πρέπει να ερμηνευθούν οι προσπάθειες του Φ. Σρικούπη για την αναδιάρθρωση της κρατικής μηχανής και για τη δημιουργία ενός σύγχρονου δημοσιοϋπαλληλικού σώματος που να λειτουργεί άρτια. Πραγματικά, σε όλο το διάστημα του 19ου αιώνα η κρατική μηχανή, υπερτροφικά στελεχωμένη, δεν μπορούσε να είναι μηχανισμός ασκήσεως κρατικής πολιτικής. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, σε όλα τα επίπεδα, εξαρτιόταν άμεσα από την πολιτική εξουσία, όντας ταυτόχρονα και οι αναγκαίοι παράγοντες των πολιτικών κυκλωμάτων και φατριών: η έλλειψη μονιμότητας και η συνακόλουθη επαγγελματική και οικονομική τους ανασφάλεια τους καθιστούσε όργανα των πολιτικών τους προστατών. Έτσι, οι κρατικές αρμοδιότητες που ασκούσαν, και που μόνο τυπικά οροθετούνταν από τη σύννομη λειτουργικότητα τους, χρησιμοποιούνταν κατά κύριο λόγο για την προώθηση των πολιτικών και κυρίως των εκλογικών συμφερόντων των προστατών τους, εμπεδώνοντας τις συγκροτημένες πολιτικο-κομματικές φατρίες. Έτσι ένα από τα πρώτιστα μελήματα του Φαρ. Σρικούπη ήταν η σχετική τουλάχιστον αποσύνδεση του δημοσίου υπαλλήλου από τους πολιτικούς του προστάτες, με σκοπό την αποδιάρθρωση των μόνιμων φατριών που δομούνταν ανάμεσα στους φορείς του κρατικού μηχανισμού και στους βουλευτές, με άλλα λόγια το σπάσιμο του πλέγματος «πατρώνων - πελατών». Και για να επιτευχθεί αυτό έπρεπε να κτυπηθεί η βουλευτοκρατία στο πιο καίριο σημείο της, να σπάσει το λειτουργικό πλέγμα που ένωνε τους βουλευτές με τους εν ενεργεία ή επίδοξους πελάτες τους. Σο πλέγμα αυτό έπρεπε να κτυπηθεί και από τις δύο πλευρές, να σπάσουν και οι δύο συνιστώσες του. Δηλαδή, από τη μια να μειωθεί η εξάρτηση του βουλευτή από τον ψηφοφόρο, εξάρτηση που οδηγούσε στη μόνιμη εκ των άνω δόμηση των κομματικών πλεγμάτων που επανδρώνονταν με τους υπαλλήλους, και από την άλλη να σπάσει η εξάρτηση του υπαλλήλου από το βουλευτή, εξάρτηση που εξανάγκαζε τους υπαλλήλους να συρρέουν στα κομματικά πλέγματα για να επιβιώσουν. το πλαίσιο του πολυπλοκάμου μηχανισμού, οι δημόσιοι υπάλληλοι εκβιάζονταν να εκβιάζουν, πιέζονταν να πιέζουν, εξαναγκάζονταν να εξαναγκάζουν. Ολόκληρο το πελατειακό σύστημα στηριζόταν στην πλήρη αδυναμία των φορέων του κρατικού μηχανισμού να αντιτάξει την παραμικρή αντίσταση στις επιταγές των προστατών και πατρώνων του. Η έλλειψη μονιμότητας των υπαλλήλων -με την εξαίρεση των δικαστών και των στρατιωτικών- δεν είναι παρά το θεσμολογικό πλαίσιο της ολοκληρωματικής εξαρτήσεως όλων των δημόσιων φορέων από την κυβέρνηση και τους βουλευτές, που διαμοιράζονταν την εξουσία. Οποιοσδήποτε δημόσιος υπάλληλος ήταν δυνατό να απολυθεί οποτεδήποτε χωρίς καμιά δικαιολογία, με απλή απόφαση του υπουργού, πράγμα που ισοδυναμούσε με καταδίκη σε σίγουρη ανεργία δεδομένης της ανυπαρξίας άλλων συγκροτημένων εργοδοτικών μηχανισμών. Παράλληλα, οι μεταθέσεις ήταν καθημερινές, κυρίως προκειμένου για τους στρατιωτικούς και τους δικαστικούς, που ήταν οι μόνοι που δεν μπορούσαν να απολυθούν. Και όπως τα έξοδα δεν πληρώνονταν προκαταβολικά, οι μετατιθέμενοι υπάλληλοι εξαναγκάζονταν να προσφύγουν στους τοκογλύφους υποθηκεύοντας τους μέλλοντες μισθούς τους. ( Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΔ'. σσ ) Β). Η μονιμότητα των υπαλλήλων δε θεσπίστηκε παρά το 1911, έτσι ώστε όλοι εκείνοι που επάνδρωναν το μηχανισμό να είναι εκτεθειμένοι στον κίνδυνο όχι μόνο αδικαιολόγητης μετάθεσης αλλά και της οριστικής απόλυσης. Έρμαιοι της οποιαδήποτε βουλευτικής δυσαρέσκειας, οι μισθωτοί υπάλληλοι εκβιάζονταν επί πλέον από τους ταμίες που, συχνά σε συνεννόηση με τους ληστές που «κατακρατούσαν» τις χρηματαποστολές, προφασίζονταν έλλειψη ρευστού και αρνούνταν να τους καταβάλουν τους μισθούς, αναγκάζοντας τους έτσι να δανειστούν με ψηλούς τόκους από τους οργανωμένους τοκογλύφους, και να υποθηκεύσουν τους μελλοντικούς τους μισθούς, που υπόκεινταν σε κατάσχεση για οποιοδήποτε χρέος. Έτσι το σύνολο των εκπροσώπων της εξουσίας, συμπεριλαμβανομένων και των δικαστών και χωροφυλάκων εκβιάζονταν μόνιμα να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των κατά τόπους βουλευτών. Η παράταξη των πολιτικών αντιπάλων συμπληρώνονταν από την αδιάκοπη επέκταση του «κύκλου των ημετέρων» που αντλούσαν από το κρατικό «κοχλιάριον» που όπως σημείωνε ο Εμμανουήλ Ροΐδης -που η κοινωνιολογική του οξυδέρκεια δεν έχει τονισθεί αρκετά- εμφανίζονταν σαν ανεξάντλητο.(κ. Τσουκαλά, Το πρόβλημα της πολιτικής πελατείας, σ ) 9

10 1 ο Λύκει ο Και σαριανής Γ. Δ Ι Κ Ο Μ Μ Α Σ Ι Μ Ο Κ Α Ι Ε Κ Τ Γ Φ Ρ Ο Ν Ι Μ Ο ( ) Βάλια Μπουγάδη Λαμβάνοντας υπόψη σας το κείμενο του σχολικού σας βιβλίου και το περιεχόμενο των παραθεμάτων: α) Να αιτιολογήσετε τη συνέργεια ενός μεγάλου μέρους δημοσιοϋπαλλήλων στη συνέχιση της φαυλοκρατίας κατά τον 19ο αιώνα. β) Να αποτιμήσετε τη συμβολή των μέτρων Φ. Σρικούπη και του Ε. Βενιζέλου, στο «σπάσιμο» των πελατειακών σχέσεων. Βάλια Μποσγάδε, 1 ο Λύκειο Καιζαριανής α. Με βάση το παρακάτω κείμενο του Φαρίλαου Σρικούπη και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναλύσετε τις βασικές γραμμές του εκσυγχρονιστικού προγράμματός του και να αναφέρετε τις προσπάθειες που έγιναν για να υλοποιηθεί. Προγραμματικές δηλώσεις του Φ. Σρικούπη στη Βουλή, Μάρτιος 1882: «Σο πρόγραμμα ημών ζητεί την ανόρθωσιν του τόπου. Η κοινωνία ζητεί φραγμούς κατά των υπερβασιών της κυβερνήσεως, κατά των υπερβασιών παντός ισχύοντος, κατά των υπερβασιών της Βουλής. Δίδοντες ώθησιν... εις πάντα τα αφορώντα εις την υλικήν πρόοδον, ήτις αποτελεί τα νεύρα της εθνικής ενεργείας, οφείλομεν ιδίως να δώσωμεν πάσαν ημών την προσοχήν εις την οικονομικήν κατάστασιν. (μον.15) β. Να εξηγήσετε την αντίδραση της κοινής γνώμης απέναντι στην πολιτική του Φ. Σρικούπη. (μον 10) ημερήσια 2001 Ο Θ. Δηλιγιάννης υποστήριζε ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης. (ωστό ή λάθος) (μον. 2) ημερ 2002 Ο Θ. Δηλιγιάννης υποστήριζε το χωρισμό των εξουσιών. (ωστό ή λάθος) (μον. 2) ημερ.- επαν Βασική αρχή του δηλιγιαννικού κόμματος ήταν η διάκριση των εξουσιών. (ωστό ή λάθος) (μον.2) εσπερ.2005 Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε τα προγράμματα και τις αντιλήψεις του Φαρίλαου Σρικούπη και του Θεόδωρου Δηλιγιάννη για την οργάνωση και τη λειτουργία του κράτους. Μονάδες 25 Κείμενα α. Η αντίθεση ανάμεσα σ αυτούς τους δύο πολιτικούς δεν μπορούσε να γίνει μεγαλύτερη. Ο Σρικούπης ήταν ένας δυτικόφιλος μεταρρυθμιστής, ανυπόμονος να στερεώσει και να αναπτύξει την Ελλάδα οικονομικά και πολιτικά, πριν εμπλακεί σε ιρρεδεντιστικές* περιπέτειες. Ο Δηλιγιάννης όμως, απόγονος μιας εξέχουσας οικογένειας της Πελοποννήσου ήταν ένας αποφασισμένος υποστηρικτής της «Μεγάλης Ιδέας». Richard Clogg, «Σύντομη Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας», σελ. 136, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα * ιρρεδεντισμός = αλυτρωτισμός β. Σο πρόγραμμα του κ. Δηλιγιάννη, ως εξηγγέλθη εις την Βουλήν, δύναται να συνοψισθή εις ολίγας λέξεις. Θα προσπαθήση, ειρωνεύοντο οι αντίπαλοί του, ο άνθρωπος να καταστρέψη εν διαστήματι ολίγων μηνών ό,τι ανιδρύθη διά τόσων κόπων εν διαστήματι μιας τριετίας, και να διαγράψη εκ του βίου της Ελλάδος μίαν όλην νομοθετικήν περίοδον, την γονιμωτάτην. *<+ Είναι γεγονός ότι ο Δηλιγιάννης, ασχολούμενος με καθαρώς μικροκομματικά ζητήματα, ήτο πάντοτε ικανός να ζημιώση το γενικώτερον συμφέρον. *<+ Ο Θ. Δηλιγιάννης απέβλεπεν εις την πολιτικήν περισυλλογής. Υαίνεται δε ότι μεταξύ των οικονομιών τας οποίας απεφάσισεν ήτο και ο περιορισμός κονδυλίων εξυπηρετούντων κατ εξοχήν εθνικούς σκοπούς. Σπ. Β. Μαρκεζίνη, «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος», τεύχος 5, σελ. 102, «Πάπυρος Πρεςς Ε.Π.Ε.», Αθήνα ημερ 2005 Ο Φαρίλαος Σρικούπης θεωρούσε το Κράτος ως μοχλό της οικονομικής ανάπτυξης. (ωστό ή λάθος ) μον. 2 ημερ 2006 Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε: α. Σι προέβλεπε το πρόγραμμα του Φαρίλαου Σρικούπη για τον εκσυγχρονισμό της χώρας. Μονάδες 12 β. Σις απόψεις του Θεόδωρου Δηλιγιάννη για την πολιτική ζωή, την κοινωνία και την οικονομία. Μον. 12 «την ουσία, ο Σρικούπης εκπροσωπούσε τον εξευρωπαϊσμό της πολιτικής ζωής, ενώ ο Δηλιγιάννης την παραδοσιακή λειτουργία της. Ο Σρικούπης πίστευε ότι το κράτος χρειαζόταν πολιτική και οικονομική ανόρθωση, πριν γίνει λόγος για εμπλοκή σε αλυτρωτικές περιπέτειες. Γι αυτό και επεδίωξε να καταστήσει τη χώρα διεθνώς αξιόπιστη *<+, να βελτιώσει τις επικοινωνίες με την κατασκευή σιδηροδρόμων και τη διάνοιξη του Ισθμού της Κορίνθου και να εκσυγχρονίσει το στρατό και το ναυτικό. Ψστόσο, ένα τέτοιο πρόγραμμα ήταν δαπανηρό *<+. Αυτό πρόσφερε εύκολο στόχο στο δημοφιλή και δημαγωγό Δηλιγιάννη, ο οποίος δεν είχε πρόβλημα να δηλώνει ότι ήταν αντίθετος προς οτιδήποτε υποστήριζε ο Σρικούπης. Η επιδεικτική λαϊκιστική ρητορεία του Δηλιγιάννη *<+ χωρίς αμφιβολία εξέφραζε πιο πιστά τους ενθουσιασμούς και τους μύχιους πόθους του απλού πολίτη από τα αυστηρά μεταρρυθμιστικά προγράμματα του Σρικούπη». (R. Clogg, Συνοπτική Ιστορία της Ελλάδας, , εκδ. Ιστορητής, Αθήνα 1995, σσ ).εσπερινά 2006 Οι Δηλιγιαννικοί υποστήριζαν τους μεγαλογαιοκτήμονες της Θεσσαλίας. (ωστό ή λάθος)(μον.2) ημερήσια2007 τα εδάφη της Θεσσαλίας, στα οποία κυριαρχούσε η μεγάλη ιδιοκτησία, ο Θ. Δηλιγιάννης υποστήριξε τους μεγαλογαιοκτήμονες (ωστό ή λάθος) (μον. 2) εσπερινά 2007 Βασική αρχή του δηλιγιαννικού κόμματος ήταν η διάκριση των εξουσιών (ωστό ή λάθος ) (μον. 2) εσπερινά επαν Ο Δηλιγιάννης επέκρινε το κοινωνικό κόστος του εκσυγχρονισμού και υποστήριζε ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης (ωστό ή λάθος ) (μον. 2) ημερ επαν υνδυάζοντας τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες των παραθεμάτων που σας δίνονται, να εκθέσετε τις πολιτικές-οικονομικές θέσεις του δηλιγιαννικού κόμματος. Μονάδες 25 Κείμενο Α Οι φόροι που είχε αναγκασθεί να επιβάλει ο Σρικούπης, καθώς και τα δάνεια που είχε συνάψει για να φέρει σε πέρας το μεγαλόπνοο έργο του, είχαν προκαλέσει τη δυσφορία ενός μεγάλου μέρους του λαού. Ση δυσφορία αυτή τη 10

11 Η ΔΙΑΜΟΡΥΨΗ ΚΑΙ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ ΣΨΝ ΠΟΛΙΣΙΚΨΝ ΚΟΜΜΑΣΨΝ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (Β, Γ, Δ) 1 ο Λύκει ο Και σαριανής Γ. Δ Ι Κ Ο Μ Μ Α Σ Ι Μ Ο Κ Α Ι Ε Κ Τ Γ Φ Ρ Ο Ν Ι Μ Ο ( ) Βάλια Μπουγάδη καλλιέργησε με δημαγωγικό τρόπο η αντιπολίτευση που του κόλλησε και το επίθετο «φορομπήχτης». Έτσι ο αρχηγός της Θεόδωρος ηλιγιάννης, ανταποκρινόμενος στις επιθυμίες του λαού και υποσχόμενος να κυβερνήσει χωρίς την επιβολή νέων φόρων και χωρίς τη σύναψη νέων δανείων, κατορθώνει να τον ανατρέψει στις 7 Απριλίου (Απ. Βακαλόπουλου, Νέα Ελληνική Ιστορία , εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991, σ. 310.) Κείμενο Β Από την ἄλλη πλευρά, ὁ δηλιγιαννισμός, ἤ μᾶλλον ὁ ἀντιτρικουπισμός, ἀποτελούσε ἕνα κίνημα ὄχι λιγότερο νέο ἀπό τό προηγούμενο. *<+ Οἱ ἀντιτρικουπικοὶ δὲν ἦταν ἐναντίον τοῦ κεφαλαίου, ἀλλὰ ἤθελαν νὰ τὸ θέσουν ὑπὸ τὸν ἔλεγχο τῆς κρατικῆς μηχανῆς. τιγμάτιζαν μὲ ὑστερικὸ πάθος τὴν κερδοσκοπία, τὸ χρηματιστήριο, τὸ χρηματικὸ κεφάλαιο, τὸ χρηματικὸ πλοῦτο, τὴν τοκογλυφία, τὴν τραπεζικὴ παντοδυναμία. Κήρυσσαν τὸν πόλεμο στοὺς ξένους, στὴν Εὐρώπη, στοὺς πλούσιους Ἕλληνες τῆς διασπορᾶς. Παρόλα αὐτά, ἦταν ὑπὲρ τῶν παραγωγικῶν ἐπενδύσεων, μέσα ἀπὸ ἕναν κατάλληλο κυβερνητικὸ προσανατολισμό. Ἀκόμα καὶ παλιὲς οἰκογένειες κοτζαμπάσηδων καὶ «τζακιῶν» ποὺ ξέπεσαν, ἔρχονταν νὰ συμπαραταχθοῦν στὰ πλαίσια τῆς ἀντιτρικουπικῆς παρατάξεως. (Ι.Ε.Ε., τόμος Ι, σ.σ ) εσπερ επαν 2009 Σι προέβλεπε το τρικουπικό κόμμα για το πρόγραμμα του εκσυγχρονισμού της χώρας και ποιες προσπάθειες έγιναν για την υλοποίησή του ; Μονάδες 12 εσπερινα 2010 Η ο ρ γ ά ν ω σ η τ ω ν κ ο μ μ ά τ ω ν κ α τ ά τ ο τ ε λ ε υ τ α ί ο τ έ τ α ρ τ ο τ ο υ 1 9 ου α ι ώ ν α. 1. Ποιοι παράγοντες συ ντελούσαν στην επιβίωση των κομμάτω ν κατά το τελευταίο τέ ταρτο του 19 ου αιώνα; 2. Πώς ήτ αν διαμορφωμένη η βάσ η των κομμάτων; με ποια κριτήρια ψήφιζε το εκλογικό σώμα; 3. Ποιοι παρ άγοντε ς καθ όριζαν την ε πιλογή των υποψηφίων βουλευτών; 4. Πώς διαμορφώθηκε τ ο εκλογ ικό σύστημα στην Ελλάδα κατά το τελευταίο τέταρτο του 1 9 ου αιώνα; 5. Από ποιες κοινωνικές τάξε ις προέρχονταν οι υποψήφιοι βουλευτές; 6. Για ποιο λόγο η κοινοβουλευτική ομάδα τω ν κομμάτων είχε μεγάλη δύναμη; 7. Φρησιμοποιούν ταν μέθοδοι εξαναγκασμού των ψηφοφόρων, υπ ή ρχαν πε ριπτώσεις εξαγοράς ψήφων, περιπτώσεις π ατρων ίας και διαφθοράς; 8. Γιατί κατά το τελευταίο τέταρτο του 1 9 ου αιώνα δε δ ημιουργήθηκαν τ αξικά κόμματα στην Ελλάδα; ω σ τ ό ή λ ά θ ο ς ; 1. Οι υποψήφιοι βουλευτές προέρχονταν από όλα τα κοινωνικά στρώματα. 2. Σο εκλογικό σύστημα δεν επέβαλλε να ψηφίζει κανείς ένα μόνο κόμμα. 3. Η εκλογή ανεξάρτητων τοπικών προσωπικοτήτων άρχισε να περιορίζεται κατά τα τέλη του 19 ου αιώνα. 4. Ο ρόλος των κομμάτων ενισχύεται κατά τα τέλη του 19 ου αιώνα. 5. Είναι σπάνιο φαινόμενο οι περιπτώσεις πατρωνίας και συστηματικής διαφθοράς κατά το τελευταίο τέταρτο του 19 ου αιώνα. 6. Όλα τα κόμματα απευθύνονταν ιδιαίτερα στους αγρότες. την Ελλάδα στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα προέκυψαν ταξικά κόμματα. ωστό ή λάθος (μον. 2) εσπ.2003 Πώς διαμορφώθηκε η διαδικασία επιλογής των υποψηφίων βουλευτών και το εκλογικό σύστημα στην Ελλάδα κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα ; Ημερ 2004 (μον.15) Να αιτιολογήσετε γιατί: την Ελλάδα κατά το τελευταίο τέταρτο του 19 ου αιώνα δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα. Μονάδες 5 ημερ 2008 Αφού αξιοποιήσετε τις πληροφορίες από το ακόλουθο κείμενο και τις συνδυάσετε με τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στα εξής: α. τη συγκρότηση των κομμάτων κατά τη δεκαετία του 1880 και στην οργάνωσή τους σε επίπεδο βάσης. Μονάδες 10 β. τα κριτήρια επιλογής των υποψηφίων βουλευτών και στην κοινωνική τους προέλευση. Μονάδες 10 Κείμενο Η πολιτική υπήρξε ο ιμάντας που κινούσε τη στελέχωση των δημόσιων υπηρεσιών, ο τροφοδότης του δημοσίου με τους θεσιθήρες πελάτες των πολιτικών, το όχημα που οδηγούσε στη γη της επαγγελίας. Όλοι θεωρητικά μπορούσαν να διεκδικήσουν ή να ονειρευτούν μια θέση στον επίγειο παράδεισο, λίγοι όμως κατόρθωναν να την κερδίσουν, όχι απαραίτητα όσοι διέθεταν τα απαιτούμενα προσόντα, αλλά οι «φίλοι» του πολιτευτή ή του βουλευτή. Ο βουλευτής, με την ιδιότητα του μεσάζοντα μεταξύ της εξουσίας και των αρχομένων εκλογέων του, είχε την ανάγκη «φίλων», πελατών που αποτελούσαν τα ερείσματά του. Η προκήρυξη εκλογών κινητοποιούσε τον κύκλο των φίλων του υποψήφιου βουλευτή, τον μηχανισμό εκείνο χωρίς τον οποίο δεν ήταν σε θέση να κατακτήσει την επίζηλη έδρα στη Βουλή. Οι λόγοι στις πλατείες και το κομματικό χρίσμα συνέβαλλαν στην προβολή του υποψήφιου, απαραίτητος όμως ήταν ο κύκλος των πολιτικών φίλων, αυτών που έργο τους ήταν να εκπονήσουν το σχέδιο της εξασφάλισης των ψήφων, να επισκεφθούν τους δικούς τους «φίλους» και τους ψηφοφόρους, να διερευνήσουν τις ανάγκες του καθενός και να δώσουν στον καθένα τις δέουσες υποσχέσεις, να τους δελεάσουν με την προσφορά των αναμενόμενων κατά περίπτωση ευεργετημάτων όταν ερχόταν ο εκλεκτός τους εν τη βασιλεία του. (Θάνος Βερέμης Γιάννης Κολιόπουλος, Ελλάς. Η σύγχρονη συνέχεια. Από το 1821 μέχρι σήμερα, Εκδόσεις Καστανιώτη, *Αθήνα 2006+, σ. 150) ημερ επαν 2008 τη δεκαετία του 1880 τα κόμματα ήταν αρκετά πιο συγκροτημένα απ ό,τι στο παρελθόν.ωστό ή λάθος (μον. 2) εσπερ επαν

12 1 ο Λύκει ο Και σαριανής Γ. Δ Ι Κ Ο Μ Μ Α Σ Ι Μ Ο Κ Α Ι Ε Κ Τ Γ Φ Ρ Ο Ν Ι Μ Ο ( ) Βάλια Μπουγάδη Α π ό τ η χ ρ ε ο κ ο π ί α σ τ ο σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ό κ ί ν η μ α σ τ ο Γ ο υ δ ί ( ) 1. Ποιες κοινωνικές ομάδες και για ποιους λόγους ήταν δυσαρεστημένες από την πολιτική του Σρικούπη. 2. Να αιτιολογήσετε γιατί ήταν δυσαρεστημένοι: α) αστοί και διανοούμενοι β) οι στρατιωτικοί. 3. Πού οφείλεται το αδιέξοδο που κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της Ελλάδας στο διάστημα ; 4. Ποια η εικόνα της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα από τον πόλεμο του 1897 έως το 1909 (μέχρι την εκδήλωση του κινήματος στο Γουδί); 5. Ιάπωνες (ορισμός). 6. Πώς δραστηριοποιήθηκε το εργατικό κίνημα αυτήν την περίοδο; (σύνδεση με την εξέλιξη του εργατικού κινήματος, βιβλίο,σ.46) 7. τρατιωτικός ύνδεσμος (ορισμός) 8. Ποια τα αιτήματα του τρατιωτικού υνδέσμου και ποιες οι συνέπειες του κινήματος στο Γουδί; 9. Ποια τα αιτήματα του τρατιωτικού υνδέσμου σύμφωνα με την Προκήρυξη του (παράθεμα 20, σ.87-88); 10. Ποιες οι βασικές θέσεις των επαγγελματικών σωματείων της Αθήνας σύμφωνα με το ψήφισμά τους (παράθεμα 21, σ.88); ω σ τ ό ή λ ά θ ο ς ; 1. Ο Γ. Θεοτόκης διαδέχτηκε τον Σρικούπη στην ηγεσία του τρικουπικού κόμματος. 2. Οι κυβερνήσεις του τρικουπικού κόμματος υπό την ηγεσία του Θεοτόκη έκαναν μεταρρυθμίσεις διοικητικού χαρακτήρα. 3. Η δυσπιστία προς τα κόμματα έδωσε στο βασιλιά Γεώργιο την ευκαιρία να επιβληθεί στο Κοινοβούλιο και να ασκήσει προσωπική πολιτική. 4. Ο τρατιωτικός ύνδεσμος εγκαθίδρυσε δικτατορία. Βάλια Μποσγάδε, 1 ο Λύκειο Καιζαριανής Ομάδα των Ιαπώνων : ορισμός (μον. 5) ημερ 2001 α. Με βάση το παρακάτω κείμενο του Φαρίλαου Σρικούπη και τις ιστορικές σας γνώσεις να αναλύσετε τις βασικές γραμμές του εκσυγχρονιστικού προγράμματός του και να αναφέρετε τις προσπάθειες που έγιναν για να υλοποιηθεί. Προγραμματικές δηλώσεις του Φ. Σρικούπη στη Βουλή, Μάρτιος 1882: «Σο πρόγραμμα ημών ζητεί την ανόρθωσιν του τόπου. Η κοινωνία ζητεί φραγμούς κατά των υπερβασιών της κυβερνήσεως, κατά των υπερβασιών παντός ισχύοντος, κατά των υπερβασιών της Βουλής. Δίδοντες ώθησιν... εις πάντα τα αφορώντα εις την υλικήν πρόοδον, ήτις αποτελεί τα νεύρα της εθνικής ενεργείας, οφείλομεν ιδίως να δώσωμεν πάσαν ημών την προσοχήν εις την οικονομικήν κατάστασιν.» Μονάδες 15 β. Να εξηγήσετε την αντίδραση της κοινής γνώμης απέναντι στην πολιτική του Φ. Σρικούπη. Μονάδες 10 ημερ 2001 Ποια είναι τα αίτια που οδήγησαν, μετά τη χρεοκοπία του 1893, στην εκδήλωση του στρατιωτικού κινήματος στο Γουδί το 1909; Μον. 25 εσπ Ομάδα των Ιαπώνων : ορισμός (μον. 4) ημερήσια 2003 Ο τρατιωτικός ύνδεσμος (1909) εγκαθίδρυσε δικτατορία. (ωστό ή λάθος) (μον 2) ημερ επαν 2003 τρατιωτικός ύνδεσμος ορισμός (μον.3) ημερήσια 2004 Ποιες κοινωνικές τάξεις και ομάδες απογοήτευσε η αποτυχία του προγράμματος Σρικούπη για ένα σύγχρονο κράτος και για ποιους λόγους;(μον.14) ημερ επαν Φρησιμοποιώντας σχετικά χωρία από τα πιο κάτω κείμενα και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να επισημάνετε τους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που συνέβαλαν, μετά το 1893, στην εκδήλωση του κινήματος του τρατιωτικού υνδέσμου στο Γουδί.Μονάδες 25 Κείμενο Α «... Αναμφίβολο είναι πως το Γουδί βρήκε λαϊκή ανταπόκριση, πως απάντησε πράγματι σε κάποιες κοινωνικές αναζητήσεις. Η μεγάλη δε λαϊκή συγκέντρωση συμπαράστασης της που οργανώθηκε από βιομήχανους, έμπορους, βιοτέχνες, ελεύθερους επαγγελματίες κ.λπ. (<) πρόβαλε και καθαρά αστικές διεκδικήσεις, όπως προστασία της παραγωγής, δίωξη της τοκογλυφίας, προοδευτικότητα των φόρων, πάταξη της μεροληψίας και της πολιτικής φαυλότητας, σε σχέση, ιδιαίτερα, με τους διορισμούς στο δημόσιο οπαδών του κυβερνώντος κόμματος, κ.λπ.»(θ. Διαμαντόπουλος, Η ελληνική πολιτική ζωή: εικοστός αιώνας, Αθήνα, 1997 σ. 65) Κείμενο Β «Ο Λαός των Αθηνών και του Πειραιώς εις πάνδημον συνελθών συλλαλητήριον, ίνα σκεφθή περί των Κοινών, ήτοι περί γενικής των κακώς εχόντων ανορθώσεως, πολιτικής τε και στρατιωτικής, ην από μακρού ήδη χρόνου επόθησε και εζήτησε και την οποίαν το κίνημα της 15 Αυγούστου ανέλαβε να πραγματοποιήση αποβλέπων εις το ότι τα έννομα συμφέροντα και δικαιώματά του ουσιωδώς εθυσιάσθησαν υπό το ευπρόσωπον κάλυμμα ελευθέρου πολιτεύματος, των αντιπροσώπων αυτού μεταβληθέντων εις ιδιοτελή ολιγαρχίαν, αντικαταστήσασαν τον Νόμον δια της θελήσεώς της, συνεταιρισθείσαν δε μετ αφορολογήτου πλουτοκρατίας, ενώ αυτός στενάζει υπό το βάρος των αδικοτάτων φόρων (...) χωρίς ν απολαμβάνη ως αντάλλαγμα την ασφάλειαν της ζωής, τιμής και ιδιοκτησίας του (<) Αξιοί να ίδη την Κυβέρνησιν υποβάλλουσαν το ταχύτερον εις την Βουλήν και ταύτην ψηφίζουσαν άρτιον σύστημα νομοθεσίας, υπό το πνεύμα πολέμου κατά της συναλλαγής, ανορθώσεως όλων των κλάδων της διοικήσεως και προστασίας της παραγωγής, ιδία δε (<) Να ληφθή πρόνοια περί βελτιώσεως της τύχης του εργάτου, δουλεύοντος ήδη την χειρίστην των δουλειών προς το κεφάλαιον δι έλλειψιν παντός προστατευτικού αυτού νόμου» Γιάννης Κορδάτος, Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, Ε, σ (Ψήφισμα των επαγγελματικών σωματείων Αθηνών-Πειραιώς την ημέρα του συλλαλητηρίου) ημερήσια 2006 Ομάδα Ιαπώνων ορισμός (μον.4) ημερ επαν

13 1 ο Λύκει ο Και σαριανής Γ. Δ Ι Κ Ο Μ Μ Α Σ Ι Μ Ο Κ Α Ι Ε Κ Τ Γ Φ Ρ Ο Ν Ι Μ Ο ( ) Βάλια Μπουγάδη τρατιωτικός ύνδεσμος ορισμός (μον. 5) εσπερ 2006 Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα: α. ε ποιους τομείς αναφέρονται τα αιτήματα του τρατιωτικού υνδέσμου; Μονάδες 12 β. Ποιες είναι οι συγκεκριμένες προτάσεις του τρατιωτικού υνδέσμου σχετικά με τα οικονομικά του κράτους; Μονάδες 13 εσπερ 2008 «Ο τρατιωτικός ύνδεσμος ποθεί όπως η Θρησκεία μας υψωθεί εις τον εμπρέποντα 1 ιερόν προορισμόν της, όπως η Διοίκησις της χώρας καταστή χρηστή και έντιμος, όπως η Δικαιοσύνη απονέμηται ταχέως μετ αμεροληψίας και ισότητος προς άπαντας εν γένει τους πολίτας αδιακρίτως τάξεως, όπως η Εκπαίδευσις του Λαού καταστή λυσιτελής 2 δια τον πρακτικόν βίον και τας στρατιωτικάς ανάγκας της χώρας, όπως η ζωή, η τιμή και η περιουσία των πολιτών εξασφαλισθώσιν, και τέλος όπως τα οικονομικά ανορθωθώσι, λαμβανομένων των απαιτουμένων μέτρων προς λελογισμένην διαρύθμισιν 3 των εσόδων και εξόδων του κράτους, ώστε αφ ενός μεν ο σχεδόν πενόμενος 4 ελληνικός λαός ανακουφισθή εκ των επαχθών 5 φόρων, ους ήδη καταβάλλει και οίτινες ασπλάχνως κατασπαταλώνται προς διατήρησιν πολυτελών και περιττών υπηρεσιών και υπαλλήλων, χάριν της απαισίας συναλλαγής, αφ ετέρου δε καθορισθώσι θετικώς τα όρια εντός των οποίων δύνανται ν αυξηθώσιν αι δαπάναι δια την στρατιωτικήν της χώρας παρασκευήν 6 και δια την συντήρησιν του στρατού και του στόλου εν ειρήνη». Νικ. Ζορμπά, Απομνημονεύματα, σελ. 17 (1925). 1. τον εμπρέποντα τον αρμόζοντα 3. λελογισμένην διαρύθμισιν 5. επαχθών δυσβάστακτων ορθολογική κατανομή 2. λυσιτελής επωφελής, αποτελεσματικός 4. πενόμενος φτωχός 6. παρασκευήν προετοιμασία τρατιωτικός ύνδεσμος ορισμός (μον. 5) εσπερ επαν 2009 Ομάδα των Ιαπώνων ορισμός (μον. 5) ημερήσια 2010 τρατιωτικός ύνδεσμος ορισμός (μον. 5) ημερήσια επαν Ο ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897 έληξε με τη νίκη των Ελλήνων. ωστό ή λάθος (μον. 2) εσπερ 2010 Ο τρατιωτικός ύνδεσμος δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματά του μέσω της Βουλής. ωστό ή λάθος(μον.2) εσπερ

14 Δ. ΑΝΑΝΕΨΗ ΔΙΦΑΜΟ ( ) Βάλια Μπουγάδη Δ. ΑΝΑΝΕΨ Η ΚΑΙ ΔΙΦΑΜΟ Σ ο κ ό μ μ α τ ω ν Υ ι λ ε λ ε υ θ έ ρ ω ν 1. Να αναφέρετε τις εκλογικές αναμετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν από τον Αύγουστο του 1910 έως το Μάρτιο του 1912, τις πολιτικές δυνάμεις που συμμετείχαν σε καθεμία από αυτές και το εκλογικό αποτέλεσμα. 2. Ποιες πολιτικές δυνάμεις έλαβαν μέρος στις εκλογές του Αυγούστου του 1910; ποιο το εκλογικό αποτέλεσμα; 3. Εκλογές Αυγούστου 1910: τι σημαίνουν οι όροι: ανόρθωση, εκσυγχρονιστές, συνασπισμός, Κοινωνιολογική Εταιρεία. 4. Ποιος ο στόχος και οι βασικές θέσεις του μεταρρυθμιστικού προγράμματος του Ελ. Βενιζέλου σύμφωνα με τις προγραμματικές του δηλώσεις (Πλατεία υντάγματος, ) 5. Σο μεταρρυθμιστικό έργο του Βενιζέλου: α) οι τροποποιήσεις σε διατάξεις του συντάγματος β) οι μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο και ιδιωτικό βίο. 6. Να εντοπίσετε τα κοινά σημεία στα εκσυγχρονιστικά προγράμματα του Φ. Σρικούπη και του Ελ. Βενιζέλου σχετικά με την εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης. 7. Πού οφείλεται η εκλογική επιτυχία του Βενιζέλου στις εκλογές του 1912; 8. Ποια τα χαρακτηριστικά του κόμματος των Υιλελευθέρων; ω σ τ ό ή λ ά θ ο ς ; 1. Σο κόμμα των Υιλελευθέρων ήταν σε μεγάλο βαθμό προσωποπαγές. 2. Σο κόμμα των Υιλελευθέρων ήταν απαλλαγμένο από διχόνοιες και τοπικά συμφέροντα. 3. Οι εκσυγχρονιστές κέρδισαν στις εκλογές του Αυγούστου του Με το σύνταγμα του 1911 ενισχύθηκε η θέση της μοναρχίας. Παράθεμα Ο Βενιζέλος κυβέρνησε την Ελλάδα από τον Οκτώβριο του 1910 ως το καλοκαίρι του Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 1911 πέρασε από τη Βουλή πενήντα τρεις τροποποιήσεις μη θεμελιωδών διατάξεων του συντάγματος. Δεν έκανε ριζικές αλλαγές. Με την επιμονή του ότι η συνέλευση είχε αναθεωρητικό και όχι συντακτικό χαρακτήρα, μπόρεσε να διαφυλάξει τις βασικές αρχές του συντάγματος του 1864 και να ενισχύσει τη θέση της μοναρχίας. Ο βασιλιάς μετείχε ακόμα και στη διαδικασία της αναθεώρησης του συντάγματος. Αντίθετα με το γράμμα του συντάγματος του 1864 (άρθρο 107) αντί να έχει το κοινοβούλιο την πρωτοβουλία για τις τροποποιήσεις, την ανέλαβε μια επιτροπή, στις συνεδριάσεις της οποίας παρευρισκόταν συχνά ο βασιλιάς. Αλλά και σε πολλά άλλα σημεία η διαδικασία που υιοθετήθηκε διέφερε από εκείνη που είχε καθοριστεί το Η απόφαση για την τροποποίηση του συντάγματος ψηφίστηκε σε συνεδρίαση του τακτικού σώματος μόνο μια φορά αντί να περάσει από δύο διαδοχικές συνεδριάσεις. Επιπλέον, οι τροποποιήσεις ξεπερνούσαν τον αριθμό των τριάντα, που είχε συμφωνηθεί το τις τροποποιήσεις περιλαμβάνονταν: μέτρα για την οροθέτηση και τη διασφάλιση το υ διαχωρισμού της δικαστικής, της νομοθετικής και της διοικητικής εξουσίας η δημιουργία ενός υμβουλίου Επικρατείας, συμβουλευτικού σώματος για την προπαρασκευαστική επεξεργασία των νομοθε τημάτων, και η ίδρυση Εφετείου για διοικητικές υποθέσεις (πού είχε ιδρυθεί από το σύνταγμα του 1864, αλλά καταργήθηκε λίγο αργότερα) η καθιέρωση του ασυμβίβαστου μεταξύ στρατιωτικής και δημοσιοϋπαλλη λικής ιδιότητας αφενός και βουλευτικού αξιώματος αφετέρου η μείωση της απαρτίας στο κοινοβούλιο από τους μισούς συν ένα στο ένα τρίτο των βουλευτών μέτρο για να τεθεί τέρμα στη συνήθεια των αντιπολιτευομέ νων βουλευτών να θέτουν φραγμούς στο νομοθετικό έργο του σώματος η μείωση του κατώτατου ορίου ηλικίας για την ανάδειξη στο βουλευτικό αξίωμα από τα τριάντα στα είκοσι πέντε χρόνια η ίδρυση ενός συμβουλίου από νομικούς με αποστολή την πιστοποίηση των εκλογικών αποτελεσμάτων, την εξοικονόμηση χρόνου στις εργασίες του κοινοβουλίου και την αποφυγή βίαιων πολιτικών ηθών η καθιέρωση του ασυμβίβαστου μεταξύ της ιδιότητας του διευθυντή σε τράπεζες ή δημόσιες επιχειρήσεις και του βου λευτικού αξιώματος η θέσπιση της μονιμότητας των δικαστικών και των δημοσίων υπαλλήλων η μεταβίβαση των διοικητικών αρμοδιοτήτων της στοιχειώδους εκπαίδευσης (που έγινε υποχρεωτική και δωρεάν) από τις τοπικές αρχές στην κεντρική κυβέρνηση, ο καθορισμός του δικαιώματος του κράτους να προβαίνει σε απαλλοτριώσεις ιδιωτικών περιουσιών με κριτήριο το «δημόσιο όφελος» αντί της «δημόσιας αναγκαιότητας». Σέλος, η θέσπιση εξουσιών για την αναστολή, σε περιόδους κρίσης, των εγγυήσεων κατά των αυθαίρετων συλλήψεων, του δικαιώματος των δημοσίων συγκεντρώσεων, της ελευθερίας του τύπου, της εκδίκασης των υποθέσεων από πολιτικά δικαστήρια και του απαραβίαστου της κατοικίας και της αλληλογραφίας. Μεγαλύτερη σπουδαιότητα από τις τροποποιήσεις του συντάγματος εί χαν οι 337 νέοι νόμοι που ψηφίστηκαν με πρωτοβουλία του Βενιζέλου και των υπουργών του. Σα νομοθετήματα αυτά εγκαινίασαν μια ολόκληρη σειρά από μεταρρυθμιστικά μέτρα. Αφού τοποθέτησε τους οπαδούς του στην κρατική μηχανή (φίλους των υποστηρικτών του και πρόσωπα που θα ήταν χρήσιμα χάρη στα προσόντα τους), ο Βενιζέλος κατάργησε (στα χαρτιά τουλάχιστον) τη ρουσφετολογία. Αυτό δε σήμαινε ότι η κομματική εύνοια εξαφανίστηκε δια παντός. Εντούτοις, η δημόσια διοίκηση βελτιώθηκε σε μεγάλο βαθμό (τώρα πια οι διορισμοί γίνονταν με δημόσιους διαγωνισμούς) και τα στελέχη της πολλαπλασιάστηκαν για να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στα διοικητικά καθήκοντα που δημιουργούσε το πλήθος των μεταρρυθμίσεων. τα μέτρα συγκαταλέγονταν και η καθιέρωση κανονισμών για τις συνθήκες εργασίας στις βιομηχανίες και τις βιοτεχνίες, η ίδρυση υπουργείου Γεωργίας, ο τεμαχισμός των μεγάλων θεσσαλικών υποστατι κών και η αναδιοργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης, ιδιαίτερα ως προς τις σχέσεις της με τα υπουργεία στο κέντρο. Έγιναν κι άλλες μεταρρυθμίσεις: βελτίωση της απονομής της δικαιοσύνης (το 1910 εκκρεμούσαν πε ρισσότερες από υποθέσεις στα ποινικά δικαστήρια), κατάργηση των σκανδαλωδών συνθηκών που επικρατούσαν στις 14

15 Δ. ΑΝΑΝΕΨΗ ΔΙΦΑΜΟ ( ) Βάλια Μπουγάδη φυλακές αντικατάσταση, σε πολλές περιπτώσεις, των ποινών φυλάκισης με πρόστιμα ανα γνώριση των εργατικών συνδικάτων μείωση του ύψους του επιτοκίου κα θορισμός κατώτατων ορίων μισθών για τις γυναίκες και τα παιδιά αναθεώρηση των διατάξεων του κανονισμού της Βουλής, με σκοπό να διαθέτουν οι υπουργοί περισσότερο χρόνο για κοινοβουλευτικές συζητήσεις α νάθεση τοπικών διοικητικών καθηκόντων σε άμισθα ενοριακά συμβούλια τέλος, κατάργηση, εκτός από τις μεγαλύτερες πόλεις, του αξιώματος του δημάρχου, γιατί στο παρελθόν είχε γίνει άγρια εκμετάλλευσή του για κομματικούς σκοπούς. (Douglas Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας , Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1984) Με βάση το παραπάνω παράθεμα να απαντήσετε: Σι σημαίνει η φράση:«η συνέλευση είχε αναθεωρητικό και όχι συντακτικό χαρακ τήρα». Ποιες οι αρμοδιότητες του βασιλιά σύμφωνα με το σύνταγμα του Πώς ορίστηκε η απαρτία του Κοινοβουλίου; ποιο το κατώτατο όριο ηλικίας για τους βουλευτές; Σι αποφασίστηκε σχετικά με τη στοιχειώδη εκπαίδευση; Τπήρξε εξυγίανση της δημόσιας διοίκηση ς και κατάργηση της ευνοιοκρατίας; Ποιες μεταρρυθμίσεις αναφέρονται στον τομέα της δικαιοσύνης ; Με βάση τις δύο πηγές που σας δίνονται και τις ιστορικές σας γνώσεις για την τροποποίηση του υντάγματος και το νομοθετικό έργο της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου το 1911, να αποτιμήσετε κατά πόσο οι αλλαγές που επέφερε τότε ο Ε. Βενιζέλος ανταποκρίνονταν στα αιτήματα του κινήματος στο Γουδί (1909). α. Προκήρυξη του τρατιωτικού υνδέσμου την ημέρα του κινήματος, 15 Αυγούστου 1909: «Προς την Α.Μ. τον Βασιλέα, την Κυβέρνησιν και τον Ελληνικόν Λαόν. Ο ύνδεσμος των αξιωματικών του Εθνικού τρατού της Ξηράς και του Ναυτικού... προβαίνει εις την υποβολήν ιεράς παρακλήσεως προς τον Βασιλέα... και προς την Κυβέρνησίν του, όπως ολοψύχως επιδοθώσιν εις την άμεσον και ταχείαν ανόρθωσιν των κακώς εν γένει εχόντων, ιδία δε των του τρατού και του Ναυτικού... Ο τρατιωτικός ύνδεσμος ποθεί... όπως η Διοίκησις της Φώρας καταστή χρηστή και έντιμος, όπως η Δικαιοσύνη απονέμηται ταχέως μετ αμεροληψίας και ισότητος προς άπαντας εν γένει τους πολίτας αδιακρίτως τάξεως, όπως η Εκπαίδευσις του Λαού καταστή λυσιτελής δια τον πρακτικόν βίον και τας στρατιωτικάς ανάγκας της Φώρας, όπως η ζωή, η τιμή και η περιουσία των πολιτών εξασφαλισθώσιν, και τέλος όπως τα οικονομικά ανορθωθώσι». (Γιάννης Κορδάτος: Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, Ε, σ ). β. Από το λόγο του Ελευθερίου Βενιζέλου στις στην πλατεία υντάγματος: «υμπολίται, Γνωρίζετε ποία υπήρξαν τα αίτια, τα οποία προεκάλεσαν την εξέγερσιν του Αυγούσ του παρελθόντος έτους,επομένως δεν έχω ανάγκην να υπομνήσω αυτά εις υμάς δια μακρών... Αστική δικαιοσύνη εφαρμόζουσα προς ρύθμισιν των σχέσεων του συγχρόνου βίου νομοθεσίαν χρονολογουμένην από 15 και 20 αιώνων... Εμπορική νομοθεσία χρονολογουμένη από ενός αιώνος... Ποινική διαδικασία ήτις... κινείται βραδύτατα... Δημοσία εκπαίδευσις, ήτις... εκτρέφει δι ανεπαρκούς άλλως τε μορφώσεως τροφίμους του προϋπολογισμού ανικάνους δια κάθε άλλο πλουτοπαραγωγόν επάγγελμα Η Διοίκησις φατριάζουσα Έ λλειψις αγροτικής ασφαλείας... Αδιαφορία εντελής προς τας εργατικάς και αγροτικάς τάξεις... Ανικανότης προς παρασκευήν αναλόγου προς τους πόρους της χώρας αλλά φερεγγύου και ετοιμοπολέμου πάντοτε στρατιωτικής δυνάμεως... Η εκ των εκλογών της 8ης Αυγούστου προελθούσα λαϊκή αντιπροσωπεία αποστολήν έχει όπως αναθεωρήση ωρισμένας διατάξεις του υντάγματος. Αλλά θα παρεγνώριζέ τις προφανή αλήθειαν, εάν δεν ανεγνώριζεν, ότι εύρυνσις του κύκλου των εργασιών αυτής, όπως αναθεωρηθώσι και άλλαι διατάξεις του υντάγματος, μη θίγουσαι ούτε την μορφήν της Πολιτείας, ούτε την εξουσίαν ή το πρόσωπον του Βασιλέως, ούτε την τάξιν της διαδοχής, ανταποκρίνεται προς ισχυράν αξίωσιν της Κοινής Γνώμης». (Γ. Κορδάτος: Ιστορία της νεώτερης Ελλάδας, Ε σ ). (μον.25) ημερ 2001 Αντλώντας στοιχεία από την παρακάτω πηγή και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις: α) να περιγράψετε και να αιτιολογήσετε τη δομή του Βενιζελικού κόμματος. Μον. 12 β) να εντοπίσετε τις ομοιότητες και τις διαφορές του κόμματος των Υιλελευθέρων με τα αντιβενιζελικά κόμματα στο σύνολό τους. Μον.13 Ο Βενιζέλος, μολονότι πίστευε στον κοινοβουλευτισμό, αντιλαμβανόταν πως η πρωτοφανής του επιτυχία οφειλόταν στο προσωπικό του χάρισμα μάλλον, παρά στην κομματική οργάνωση. Η πεποίθησή του πως ήλθε στην εξουσία το 1910 για να απαλλάξει την Ελλάδα από τον «παλαιοκομματισμό» δεν ξεχώριζε πάντοτε από την εχθρότητα προς τα κόμματα εν γένει. Ειδικότερα μετά το1928, όταν άρχισε να χαλαρώνει η επιβολή του πάνω στους τέως υπαρχηγούς του, έτεινε να αγνοεί την«κομματική κουζίνα» όπως τα ονόμαζε περιφρονητικά. ε μια συνέντευξη που έδωσε τον επόμενο χρόνο, αποκάλυψε την πεποίθησή του πως, αν το κοινοβουλευτικό σύστημα ήθελε να επιβιώσει, χρειαζόταν περισσότερο παρά ποτέ μεγάλες προσωπικότητες, ικανές να διερμηνεύσουν πιστά και άμεσα τη λαϊκή θέληση, χωρίς να υπόκεινται ανά πάσα στιγμή σε κομματικές πιέσεις. Ούτε ο πατερναλισμός του Βενιζέλου ούτε οι πελατειακές φατρίες των Λαϊκών παρήγαγαν μια κομματική οργάνωση ικανή να αρθρώσει τα αιτήματα των μαζών. Ούτε οι μεν ούτε οι δε γέννησαν το «κόμμα ιδεών», την απουσία του οποίου θρηνούσαν οι θεωρητικοί εκείνης της εποχής στην Ελλάδα. Ούτε και κατόρθωσαν να δημιουργήσουν σταθερές νεανικές οργανώσεις. Σο «σχίσμα» το οποίο τους χώριζε, καθώς στηριζόταν σε περιφερειακές μάλλον παρά σε ταξικές αντιθέσεις μεταξύ της Παλαιάς Ελλάδας και των βενιζελικών Νέων Φωρών- αφορούσε ολοένα 15

16 Δ. ΑΝΑΝΕΨΗ ΔΙΦΑΜΟ ( ) Βάλια Μπουγάδη και λιγότερο τις ανάγκες μιας χώρας όπου αναπτύσσονταν ταχύτατα οι πόλεις και η βιομηχανία. Σα δύο μεγάλα κόμματα προσκολλήθηκαν στην άποψη πως η λειτουργία ενός κόμματος εθνικού επιπέδου ήταν να υπερβαίνει μάλλον παρά να εκπροσωπεί τα ταξικά συμφέροντα. (Μark Mazower, Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του Μεσοπολέμου, σσ ) ημερ. επαν 2004 πατερναλισμός:άσκηση εξουσίας με κηδεμονευτικόχαρακτήρα Μεσοπολέμου 16 Λαϊκό Κόμμα: αντιβενιζελικό κόμμα του Λαμβάνοντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα: α. Ποιες ήταν οι βασικές θέσεις του προγράμματος του Βενιζέλου και του κόμματος των Υιλελευθέρων; Μονάδες 10 β. «... εις πάσαν περίστασιν θα είμαι το ασφαλέστερον έρεισμα της τάξεως και του κοινωνικού καθεστώτος». Σι εννοούσε ο Βενιζέλος με τη συγκεκριμένη αποστροφή του λόγου του; Μονάδες 5 γ. Με ποιους νόμους επιχειρήθηκε το 1911 η μεταρρύθμιση του δημόσιου και ιδιωτικού βίου; Μονάδες 10 Κείμενο «... Εγώ εις πάσαν περίστασιν και το εγώ αυτό παρακαλώ να το σημειώσητε ως εκδηλούν την έννοιαν του κόμματος των Υιλελευθέρων και την Κυβέρνησιν, η οποία έχει την τιμήν να διευθύνει τας τύχας της Φώρας εις πάσαν περίστασιν θα είμαι το ασφαλέστερον έρεισμα 1 της τάξεως και του κοινωνικού καθεστώτος. Αλλά δεν θέλω το καθεστώς τούτο ακινητούν, δεν το θέλω μένον υπό την παλαιάν αυτού διαρρύθμισιν, όπως σωρευθή αιφνιδίως ειςερείπια, αλλά το θέλω ακολουθούν την πρόοδον, προσαρμοζόμενον προς τας καθ ημέραν περιστάσεις, ίνα κατορθώση να βοηθήση το Κράτος τούτο να επιτελέση την υψηλήν αυτού αποστολήν»(.απόσπασμα από το λόγο που εκφώνησε ο Ελ. Βενιζέλος στη Βουλή στις ) 1. έρεισμα : στήριγμα εσπερ 2004 Η Λέσχη Υιλελευθέρων ιδρύθηκε το ωστό ή λάθος (μον.2) ημερ επαν 2006 Με την αναθεώρηση του υντάγματος το 1911 θεσπίζεται η μονιμότητα των δικαστικών και των δημοσίων υπαλλήλων. ωστό ή λάθος (μον.2) εσπερ 2007 Σο πρώτο εξάμηνο του 1911 ψηφίστηκαν από τη Βουλή 53 τροποποιήσεις μη θεμελιωδών διατάξεων του συντάγματος. ωστό ή λάθος (μον.2) ημερ επαν 2008 υνδυάζοντας τις ιστορικές γνώσεις σας και τις πληροφορίες των παραθεμάτων που σας δίνονται, να αναφερθείτε: α. στο αναθεωρητικό έργο του Ελευθερίου Βενιζέλου, κατά το πρώτο εξάμηνο του 1911 (Κείμ. Α) (μον 12) β. στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του κόμματος των Υιλελευθέρων (Κείμ. Β) (μον 13) ΚΕΙΜΕΝΟ Α Σο ύνταγμα του 1911, ενώ συνέθετε τη νομική έκφραση της συντελεσθείσας πολιτικής ανόδου της αστικής τάξης, απέφυγε (όπως και στο παρελθόν) να ταυτιστεί με αποφασιστικές τομές που είχαν διεκδικηθεί από τους επαναστάτες του 1909 και η όλη αναθεωρητική διαδικασία διοχετεύτηκε στην εδραίωση της εγκαθίδρυσης «κράτους δικαίου» που συμβάδιζε με τις θέσεις του Βενιζέλου για συστηματική αναδιοργάνωση και λειτουργία της κρατικής μηχανής σύμφωνα προς τα πρότυπα των προηγμένων δυτικοευρωπαϊκών κρατών. Η αναθεώρηση του 1911 προσπάθησε να εκφράσει και να ρυθμίσει ένα νέο συσχετισμό δυνάμεων στο συνασπισμό της εξουσίας αφήνοντας άθικτες όμως τι ς εξουσίες του βασιλιά και συναρτώντας τη συνταγματική διασφάλιση των βασιλικών προνομίων από τη μη καθιέρωση, με ρητή συνταγματική διάταξη, της «δεδηλωμένης». (Παύλος Β. Πετρίδης, Πολιτικές υνάμεις και Συνταγματικοί Θεσμοί στη Νεώτερη Ελλάδα (1844 έως 1940), εκδ. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 95). ΚΕΙΜΕΝΟ Β Σο Κόμμα των Υιλελευθέρων ήταν το μόνο ελληνικό κόμμα, ιδίως κατά τη δεκαετία του 1910, που διέθετε κάποιες οργανώσεις βάσης (τις «Λέσχες των Υιλελευθέρων») των οποίων η δραστηριότητα εξακολουθούσε ακόμα και κατά τις μη προεκλογικές περιόδους. Η δύναμη, βέβαια, και η παρέμβαση αυτών των οργανώσεων στη λειτουργία του κόμματος υπήρξαν περιορισμένες και η δραστηριότητά τους εμβρυακή. Σο Κόμμα των Υιλελευθέρων, εξάλλου, δεν κατόρθωσε ποτέ να γί νει κόμμα μαζών, ούτε να οργανώσει το συνέδριό του. Ο δε συγκεντρωτικός χαρακτήρας της διεύθυνσής του ήταν, πέρα από κάθε αμφιβολία, απόλυτος. Η μονοκρατορία του Βενιζέλου αδιαφιλονίκητη. Η αδυναμία του Κόμματος των Υιλελευθέρων να γίνει ένα δημοκρατικά οργανωμένο και με έντονη εσωτερική ζωή κόμμα μαζών μπορεί να αποδοθεί σε παράγοντες που έχουν σχέση τόσο με τις ιδιαιτερότητες του ελληνικού κοινωνικού χώρου, όσο και στο χαρακτήρα αυτού του κόμματος που αντικατοπτρίζει επίσης τις ιδιαίτερες συνθήκες γέννησή ς του. Η αντίσταση, πρώτ απ όλα, τωντοπικών κομμάτων συνέβαλε σε αυτό κατά πολύ. Η προσωπικότητα του Βενιζέλου καθώς και η θέση που καταλάμβανε στους κόλπους του κόμματος δεν άφηναν και πολλές ευκαιρίες σε ένα ενδεχόμενο κομματικό μηχανισμό, είτε για να φθάσει σε μια δημοκρατική λειτουργία, είτε για να πάρει σοβαρές πρωτοβουλίες. Με τον ίδιο τρόπο που η παρουσία του στο κέντρο του ελληνικού πολιτικού συστήματος, στο σύνολό του, προκαλούσε ένα είδος εξάρθρωσής του, *...+ έτσι, και για ένα παραπάνω λόγο, ο οργανωτικός μηχανισμός του κόμματός του δύσκολα θα μπορούσε να αναπνεύσει αυτόνομα δίπλα στον Βενιζέλο. Περίπτωση επεξεργασίας συλλογικής κομματικής βούλησης γινόταν αδιανόητη. Ο Βενιζέλος γινόταν υποκατάστατο σκέψης και δράσης των βενιζελικών.(θαν. ιαμαντόπουλος, Ο Βενιζελισμός της Ανόρθωσης, εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα 1985, σσ , 71-72) ημερ επ 2009 Ο Ελ. Βενιζέλος το 1910, παρά την πίεση των οπαδών του, υποστήριξε την ψήφιση νέου συντάγματος και όχι την αναθεώρηση του υπάρχοντος. ωστό ή λάθος (μον.2) εσπερ 2009 Ποιες συνταγματικές τροποποιήσεις ψήφισε η Ελληνική Βουλή το 1911 (μονάδες 8) και ποιους νόμους η κυβέρνηση Βενιζέλου στο ίδιο χρονικό διάστημα; (μονάδες 7) Μονάδες 15 ημερ Σο βενιζελικό κόμμα ήταν σε μεγάλο βαθμό προσωποπαγές. ωστό ή λάθος (μον.2) εσπερ 2010

17 Δ. ΑΝΑΝΕΨΗ ΔΙΦΑΜΟ ( ) Βάλια Μπουγάδη Σ α α ν τ ι β ε ν ι ζ ε λ ι κ ά κ ό μ μ α τ α 1. Ποιο το κοινό σημείο και οι διαφορές ανάμεσα στο κόμμα των Υιλελευθέρων και στα αντιβενιζελικά κόμματα; 2. Ποιες οι βασικές θέσεις του ραλλικού κόμματος; 3. Ποιες οι βασικές θέσεις του Εθνικού κόμματος; 4. Ποιες οι βασικές θέσεις του θεοτοκικού κόμματος; ω σ τ ό ή λ ά θ ο ς ; 1. Σα αντιβενιζελικά κόμματα επεδίωκαν να επιστρέψουν στην προ του 1909 εποχή. 2. Σο κόμμα του Γ. Θεοτόκη ήταν το πιο διαλλακτικό από τα αντιβενιζελικά κόμματα. 3. Σο ραλλικό κόμμα δεν είχε κάποιο συγκροτημένο πρόγραμμα σχετικά με την οικονομική ανάπτυξη. 4. Σο Εθνικό κόμμα αποτέλεσε τον πυρήνα των αντιβενιζελικών κομμάτων. Ραλλικό Κόμμα ορισμός Μονάδες 4 ημερ 2002 Ο Κ. Μαυρομιχάλης ήταν αρχηγός των Εκλεκτικών. ωστό ή λάθος (μον.2) ημερ 2002 Σο ραλλικό κόμμα ήταν υπέρ του εκσυγχρονισμού ωστό ή λάθος (μον.2) εσπερ επαν 2003 Ποιες ήταν οι θέσεις του ραλλικού κόμματος; μονάδες 14 εσπερ 2007 Εθνικόν Κόμμα (Κ. Μαυρομιχάλη) ορισμός (μον. 5) εσπερ επαν 2007 Κόμμα του Γ. Θεοτόκη: ορισμός (μον 5) ημερ επαν 2008 Να αντιστοιχίσετε τους πολιτικούς άνδρες (τήλη Α) με την πολιτική τους θέση (τήλη Β). τη τήλη Β περισσεύουν δύο θέσεις. Μον. 10 ημερ 2009 τήλη Α τήλη Β 1. Ι. Κωλέττης α. Τποστήριζε ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης. 2. Φ. Σρικούπης β. Επιζητούσε την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής. 3. Θ. ηλιγιάννης γ. Έβλεπε στο πρόσωπο του βασιλιά το σύμβολο της εθνικής ενότητας. 4. Ε. Βενιζέλος δ. Εξέφραζε με την πολιτική του δράση τα αιτήματα της «νέας γενιάς». 5.. Ράλλης ε. Επέβαλε ένα είδος κοινοβουλευτικής δικτατορίας. στ. Επιδίωκε τον εκσυγχρονισμό με κάθε κόστος. ζ. Κατοχύρωσε συνταγματικά τη μονιμότητα των δικαστικών και των δημοσίων υπαλλήλων. Εθνικό Κόμμα (Κ. Μαυρομιχάλη). ορισμός (μον.5) ημερ 2009 Σ α α ρ ι σ τ ε ρ ά κ ό μ μ α τ α 1. Αριστερά κόμματα: γενικά χαρακτηριστικά. 2. Κοινωνιολογική Εταιρεία: πώς ξεκίνησε, ποιες οι επιδιώξεις της, ποια η σχέση της με το Λαϊκό Κόμμα, ποια η συμμετοχή της στις εκλογές του 1910; ωστό ή Λάθος; 1. Σα αριστερά κόμματα αντιμετώπιζαν δυσκολίες συνεννόησης και κομματικής συσπείρωσης. 2. Σο Λαϊκό Κόμμα αντιπολιτεύθηκε έντονα το Βενιζέλο. Να περιγράψετε το πρόγραμμα του καθενός από τα παρακάτω πολιτικά κόμματα: *<+Λαϊκό Κόμμα (19 10)μ ον. 12 ημερ 2002 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και με βάση τα στοιχεία του παρακάτω κειμένου : α) Να εκθέσετε τις προγραμματικές αρχές της Κοινωνιολογικής Εταιρείας και του Λαϊκού Κόμματος Μον. 12 β) Να αποτιμήσετε κατά πόσο το αναθεωρητικό και νομοθετικό έργο του Ε. Βενιζέλου το υλοποίησε τις προγραμματικές εξαγγελίες της Κοινωνιολογικής Εταιρείας. Μον. 13 Αλ. Παπαναστασίου, «Τι πρέπει να γίνη», κείμενο που επιδόθηκε από την Κοινωνιολογική Εταιρεία στο Στρατιωτικό Σύνδεσμο, Η διόρθωσις των κακών (...) είναι βεβαίως δυνατή δια καταλλήλου διδασκαλίας του λαού, δια συνεταιριστικής οργανώσεώς του, δι' εισαγωγής αρμόζοντος εις τα ήθη και την ιστορίαν μας συστήματος τοπικής αυτοδιοικήσεως και τέλος δια του σχηματισμού λαϊκού κόμματος μη στηριζομένου εις τους προσωπικούς δεσμούς και εις την ικανοποίησιν ατομικών συμφερόντων, το οποίον θα ήτο εις θέσιν ως εκ της καταρτίσεώς του, να ενασκή αυστηρόν έλεγχον επί της διοικήσεως και να μεριμνά διαρκώς περί της καλλιτερεύσεως της οικονομικής θέσεως του λαού, -αλλά τούτο θ' απαιτήση μακρόν χρόνον, τοσούτω μάλλον καθόσον τα υπάρχοντα προσωπικά κόμματα και συμφέρον έχουν και είναι εις θέσιν δια της επιρροής, ην (...) ασκούν, να δυσχεράνουν την τοιαύτην εργασίαν. ημερ επαν 2003 Κοινωνιολογική Εταιρεία ορισμός (μον.5) εσπερ 2003 Κοινωνιολογική Εταιρεία ορισμός (μον.4) ημερ επαν 2004 τα μέσα του 1910 οι Κοινωνιολόγοι ίδρυσαν το Λαϊκό Κόμμα με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. ωστό ή Λάθος (μον.2) εσπερ 2005 Κοινωνιολογική Εταιρεία ορισμός (μον.4) εσπερ επαν 2005 Λαϊκό Κόμμα (1910). ορισμός (μον.4) ημερ 2006 Λαϊκό Κόμμα. ορισμός (μον. 5) εσπερ επαν 2006 Σο οσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (.Ε.Κ.Ε.) μετονομάστηκε σε Λαϊκό Κόμμα. ωστό ή Λάθος(μον.2)ημερ 2007 Κοινωνιολογική Εταιρεία. ορισμός (μον.5) ημερ επαν 2007 Λαϊκό Κόμμα. ορισμός (μον.3) εσπερ 2008 Λαϊκό Κόμμα. ορισμός (μον.5) εσπερ 2009 Λαϊκό Κόμμα (1910) ορισμός (μον.5) ημερ επαν

18 Δ. ΑΝΑΝΕΨΗ ΔΙΦΑΜΟ ( ) Βάλια Μπουγάδη Ο ε θ ν ι κ ό ς δ ι χ α σ μ ό ς ( ) 1. Πώς διαμορφώθηκαν οι σχέσεις ανάμεσα στο βασιλιά Κωνσταντίνο και τον πρωθυπουργό Βενιζέλο α)από το 1913 και μέχρι την έναρξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου και β)από την έναρξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου και μέχρι το 1915;ή 2. Ποιες οι απόψεις του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Βενιζέλου σχετικά με τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο; ή 3. Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην παραίτηση της κυβέρνησης Βενιζέλου το 1915; 4. Να περιγράψετε τον εθνικό διχασμό κατά την περίοδο ; 5. Ποιος ο ρόλος των στρατιωτικών κατά την περίοδο του εθνικού διχασμού;τι ήταν η Εθνική Αμυνα; 6. Ποια η σημασία της συνθήκης των εβρών (10 Αυγούστου 1929); 7. Να περιγράψετε την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα κατά τα έτη ω σ τ ό ή λ ά θ ο ς ; 1. Η σύγκρουση ανάμεσα σε Κωνσταντίνο και Βενιζέλο ξεκίνησε αμέσως μόλις ο Κωνσταντίνος ανέβηκε στο θρόνο. 2. Ο Κωνσταντίνος επεδίωκε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό των Κενρικών Δυνάμεων. 3. Ο Βενιζέλος κέρδισε τις εκλογές του Π Α Ρ Α Θ Ε Μ Α Σ Α Α. τις 21 Υεβρουαρίου/6 Μαρτίου, την ημέρα δηλαδή που ο Κωνσταντί νος συμφώνησε με το Γενικό Επιτελείο, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε. Αυτό ήταν η απαρχή μιας σειράς γεγονότων που οδήγησαν στη δημιουργία συνταγματικών ζητημάτων και κατέληξαν στο διχασμό της Ελλάδας σε δύο παρατάξεις, που ουσιαστικά αποτελούσαν δύο διαφορετικά κράτη. Ψς εκείνη τη στιγμή, μολονότι είχαν αρκετές διαφορές στις απόψεις τους, ο Κωνσταντίνος και ο Βενιζέλος παρουσίαζαν πολλά κοινά σημεία την εχθρική διάθεση απέναντι στην Σουρκία, το φόβο της Βουλγαρίας, την επιθυμία να συνάψουν συμφωνία με τη Ρουμανία και τη σωστή εκτίμηση των κινδύνων που έκλεινε η εγκατάλειψη της ουδετερότητας. Εκεί που διαφω νούσαν ήταν στους υπολογισμούς: σε ποιο σημείο έπρεπε να ακολουθήσουν νέα πορεία και ποια κατεύθυνση έπρεπε να δοθεί στη νέα πολιτική. Ο Κωνσταντίνος, αυτοδίδακτος εμπειρογνώμονας σε στρατιωτικά θέματα, και χωρίς αμφιβολία μεροληπτικός εξαιτίας των διασυνδέσεων του με τη Γερμανία και της αδυναμίας του να εκτιμήσει σωστά την αξία της ναυτι κής δύναμης, έκλινε προς την άποψη ότι οι Κεντρικές Δυνάμεις θα κέρδιζαν τον πόλεμο. Ο Βενιζέλος, ως πολιτικός που έβλεπε τα πράγματα ευρύτερα, αλλά με λιγότερη ακρίβεια, και είχε την τάση να παραμελεί συχνά το στρατιωτικό σκέλος, πίστευε ότι νικήτριες θα αναδείχνονταν τελικά οι σύμμαχες Δυνάμεις της Αντάντ, και ότι η Ελλάδα, που αποτελούσε δύναμη και στη στεριά αλλά και στη θάλασσα, έπρεπε να στηρίξει το μέλλον της στη θάλασσα, και να παραμείνει, με κάθε θυσία, στο πλευρό της Γαλλίας και της Βρετανίας. Η Ελλάδα δεν ήταν η μόνη χώρα που έπρεπε να πάρει τη μεγάλη απόφαση σε ποια στιγμή και σε τίνος το πλευρό να μπει στον πόλεμο. Η Ιταλία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία βρίσκονταν σε εξί σου δύσκολη θέση. Όπως και στην Ελλάδα, οι πολιτικοί τους ήταν διχασμένοι εξαιτίας των προβλημάτων πού αντιμετώπιζαν. Αλλά αντίθετα από ό,τι συνέβαινε στην Ελλάδα, οι πολιτικοί τους κατέληξαν σε συγκεκριμένες αποφάσεις, καλές ή κακές, χωρίς να υποστούν τη διαδικασία μιας επανάστασης. (Douglaς Dakin,Η ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ( ),ΜΙΕΤ,Αθήνα 1984,σ ). Ερωτήσεις: Αφού διαβάσετε το παραπάνω παράθεμα, να απαντήσετε: α) πού οφείλεται η διαφορά απόψεων ανάμεσα στον Κωνσταντίνο και στο Βενιζέλο; β) υπήρχαν και άλλες χώρες που αντιμετώπιζαν παρόμοιο πρόβλημα; Βάλια Μποσγάδε, 1 ο Λύκειο Καιζαριανής Β. Όταν τα αγήματα των συμμάχων αποβιβάστηκαν, είχαν βαρύτατες απώλειες. Ένα άγημα ναυτών μάλιστα αιχμαλωτίστηκε και όσοι επέζησαν αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν άτακτα στα πλοία τους. Ψς αντίποινα ο γαλλικός στόλος βομβάρδισε το παλάτι. Αλλά πολύ μεγαλύτερη σημασία από αυτή τη χειρονομία οργής είχε ο αποκλεισμός της περιοχής της Ελλάδας που κατείχαν οι βασιλικοί. Οι ύμμαχοι κήρυξαν τον αποκλεισμό στις 24 Νοεμβρίου/7 Δεκεμβρίου. Για περισσό τερους από τρεις μήνες ούτε ένα φορτίο σταριού δεν έφτασε στα λιμάνια που κατείχαν οι βασιλικοί. Επιπλέον σημειώθηκε στην παλαιά Ελλάδα πλήρης έλλειψη κάρβουνου. Σο μόνο διαθέσιμο καύσιμο για τη λειτουργία των σιδηροδρόμων και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν ο λιγνί της και η ξυλεία από το δάσος του Σατοΐου, που είχε κατά ένα μέρος καταστραφεί από φωτιά τον προηγούμενο Ιούλιο. Σα ελληνικά εμπορικά πλοία επιτάχθηκαν με αποτέλεσμα να βυθιστούν από τα εχθρικά υποβρύχια. Ελληνικά στρατεύματα πιστά στη μοναρχία διατάχθηκαν να βαδίσουν στο εσωτερικό της Πελοποννήσου, και η φρουρά των Αθηνών υπο χρεώθηκε να χαιρετήσει τις σημαίες των υμμάχων στις 16/29 Ιανουαρίου «Και αυτές», έγραφε αηδιασμένος ο Κωνσταντίνος στη φίλη του την πριγκίπισσα Πάολα της άξης-βαϊμάρης, «είναι οι Δυνάμεις πού υποτίθεται ότι μάχονται για τη Δικαιοσύνη και τα δικαιώματα των μικρών κρατών». τους δύσκολους μήνες που ακολούθησαν, χιλιάδες άνεργοι Έλληνες πετάχτηκαν κυριολεκτικά στους δρόμους ζητιανεύοντας. Ακόμα και στα χωριά εμφανίστηκαν πείνα και αμέτρητες ασθένειες, καθώς έλειπαν τα χρήματα και οι περισσότεροι από τους νέους εργάτες είχαν καταταγεί στο στρατό. Παρ' όλα αυτά δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο λαός της Παλαιάς Ελλάδας έμενε πιστός στον Κωνσταντίνο, νιώθοντας ενστικτωδώς ότι του είχαν φερθεί πολύ άσχημα οι ύμμαχοι. Ο Κωνσταντίνος δεν ήταν ενεργά φιλογερμανός. Ούτε μια στιγμή δεν σκέφτηκε να προσχωρήσει στις Κεντρικές Δυνάμεις. ωστά ή όχι πίστευε ειλικρινά ότι η πολιτική της ουδετερότητας ήταν η καλύτερη λύση για την Ελλάδα. «κεφτείτε», έγραφε, «τι θα είχε συμβεί αν είχα προσχωρήσει στην Αντάντ. Δεν θα 18

19 Δ. ΑΝΑΝΕΨΗ ΔΙΦΑΜΟ ( ) Βάλια Μπουγάδη είχαν στείλει επαρκή στρατεύματα... και εγώ, μόνος απέναντι στους Γερμανούς, τους Αυστριακούς και τους Βουλγάρους, θα είχα συντριβεί...».εξίσου καλά αντιλαμβανόταν ότι, αν είχε συμμαχήσει με τις Κεντρικές Δυνάμεις, ο ολέθριος αποκλεισμός της Ελλάδας από τους υμμάχους θα είχε επιβληθεί πολύ νωρίτερα και θα είχε κατασχεθεί όλο το δυναμικό της ελληνικής ναυτιλίας. (D.Dakin,σ ) Ερωτήσεις: α) ποιες επιπτώσεις είχε ο αποκλεισμός που επέβαλε η Αντάντ στο κράτος των Αθηνών; β) ποια η θέση του Κωνσταντίνου και πώς τεκμηριώνεται; Γ. Είναι ανόητο να λέγεται ότι ο Βενιζέλος είχε χάσει την παλιά δεξιοτεχνία που τον χαρακτήριζε ως πολιτικό. Ακριβώς το αντίθετο συνέβαινε: το κύρος του είχε αυξηθεί και δεν ήταν πια ο κάπως στενοκέφαλος επαναστάτης του Θερίσου. Εξίσου ανόητο είναι να λέγεται ότι οι εσωτερικές πολιτικές ζυμώσεις στην Ελλάδα τον ανάγκασαν να εμπλακεί σε περιπέτειες. Ο Βενιζέλος υπήρξε πάντοτε καιροσκόπος έτσι λοιπόν, απλούστατα, δεν μπορούσε να μην εκμεταλλευτεί μια ευκαιρία. Ουδέποτε στη διάρκεια της νεοελληνικής ιστορίας ήταν η διεθνής κατάσταση τόσο ευνοϊκή για τις προσδοκίες των Ελλήνων, που τελικά δεν ήταν περισσότερο εξωπραγματικές από τις προσδοκίες των Πολωνών, των Ρουμάνων, των Σσέχων, των Γιουγκοσλάβων και των Ιταλών. Ο Βενιζέλος υπήρξε πραγματικά θύμα των ελληνικών πολιτικών ζυμώσεων, αλλά η απόφαση του να πραγματοποιήσει τη Μεγάλη Ιδέα δεν είχε καμιά απολύτως σχέση με τη μικροπολιτική. Σο όραμα αυτό αποτελούσε κοινή κληρονομιά και ποτέ δεν πέρασε σοβαρά από το μυαλό των οπαδών του Κωνσταντίνου να ανατρέψουν την πολιτική του Βενιζέλου. Σους σκοπούς που είχε τάξει τους δέχονταν γενικά όλοι οι Έλληνες εκτός από εκείνους που ευνοούσαν μάλλον την παραμονή του ελληνικού στοιχείου στο εσωτερικό της Σουρκίας παρά την επέκταση του ελληνικού βασιλείου ιδανικό πού είχε ξεφτίσει πολύ από την άνοδο των Νεότουρκων στην εξουσία και τους διωγμούς της περιόδου Η φιλοβασιλική παράταξη εξέταζε πραγματικά, υπό την πίεση των περιστάσεων, κατά πόσο ήταν δυνατό να περιοριστεί η εμπλοκή της Ελλάδας στον μικρασιατικό χώρο με αυτές τις συνθήκες όμως, ακόμα και ο Βενιζέλος δε θα ενεργούσε διαφορετικά. Η κατηγορία πάντως ότι τους είχε περιπλέξει σε μια παράλογη περιπέτεια, που οι ίδιοι θα την είχαν αποφύγει, δεν αποτελούσε παρά δικαιολογία για την αποτυχία τους. Εκείνο που θα μπορούσαν δικαιολογημένα να ισχυριστούν είναι ότι, αν είχαν παραμείνει αυτοί στην εξουσία, δε θα είχε ποτέ προκύψει η ευκαιρία να υλοποιηθούν οι ελληνικοί πόθοι, αφού η πολιτική που ακολούθησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν ουδετερόφιλη. Πάντως γεγονός παραμένει ότι, κι αν αποδέχτηκαν μια πολιτική που δε θα την είχαν ποτέ εγκαινιάσει οι ίδιοι, η πολιτική αυτή συμβάδιζε και με τις δικές τους βλέψεις.(dakin,όπ.αν.,σ ) Ερώτηση: πώς εξηγείται σύμφωνα με το παραπάνω παράθεμα η στάση που ακολούθησε ο Βενιζέλος; Δ. Όταν ο Βενιζέλος υπέγραψε τη συνθήκη των εβρών, θεωρούσε λογικό να περιμένει, αν τα λόγια είχαν κάποια σημασία, ότι οι συμμαχικές Δυνάμεις θα επέβαλλαν τις ρήτρες που σχετίζονταν με στρατιωτικά ζητήματα με την ίδια αυστηρότητα που έδειχναν απέναντι στη Γερμανία σε ό,τι αφορούσε την εφαρμογή του στρατιωτικού σκέλους της συνθήκης των Βερσαλ λιών. Επιπλέον, υπολόγιζε ότι ή ελληνική αυτοκρατορία του «των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» θα γειτόνευε στο μεγαλύτερο μήκος των συνόρων της με μια αφοπλισμένη Βουλγαρία και με μια Σουρκία επίσης αφοπλισμένη και ελεγχόμενη από ευρωπαϊκές Δυνάμεις. Και άλλοι Έλληνες, για την ακρίβεια η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων, έκανε τις ίδιες σκέψεις. Ο Βενιζέλος αντιλαμβανόταν βέβαια πολύ καλά ότι η συνθήκη δεν άρεσε στους Γάλλους, ούτε στους Ιταλούς, που τη θεωρούσαν βασικά αγγλοελληνικό θρίαμβο, αλλά παράλληλα πίστευε ότι η επιρροή της Μεγάλης Βρετανίας, χάρη στην οποία είχαν γίνει δεκτοί από τους άλ λους οι όροι της συνθήκης, θα εξασφάλιζε την εφαρμογή αυτών των όρων. Σο ίδιο πίστευαν και οι περισσότεροι Έλληνες. Όλοι καταλάβαιναν, έστω και συγκεχυμένα, ότι η Γαλλία ήταν υποχρεωμένη να παίξει δευτερεύοντα ρόλο στη Μέση Ανατολή, για να επιβάλει τους όρους της στη Γερμανία, και ότι η Μεγάλη Βρετανία ευ νοούσε την Ελλάδα μάλλον παρά την Ιταλία. Κοινή ήταν η πεποίθηση ότι τα συμφέροντα της Βρετανίας συνέπιπταν με τα συμφέροντα της Ελλάδας και ότι τη Μεγάλη Βρετανία τη βόλευε να ερμηνεύσει τη συνθήκη προς όφελος της Ελλάδας, για να κρατά την Ιταλία στη θέση της. Πράγματι, δεν επικρατούσε η γενική εντύπωση ότι η Ελλάδα χρωστούσε τη θριαμβευτική νίκη της στις ενέργειες του Βενιζέ λου. Ούτε φανταζόταν κανείς ότι η Ελλάδα θα αναγκαζόταν να παλέψει, και μάλιστα ολομόναχη, για να κρατήσει τα κέρδη που της παραχώρησε η συνθήκη. (Dakin, όπ.aν.σ.342) Ερώτηση: τι προσδοκούσε ο Βενιζέλος σχετικά με την εφαρμογή της συνθήκης των εβρών; Ποια ήταν τα αίτια της διαφωνίας μεταξύ του Ελ.Βενιζέλου και του βασιλιά Κωνσταντίνου κατά τον Α Παγκόσμιο πόλεμο και ποιες οι συνέπειες αυτής της διαφωνίας; (μον.25) εσπερ 2001 Επισημαίνοντας χωρία του παρακάτω κειμένου και αξιοποιώντας τις ιστορικές γνώσεις σας, να εξηγήσετε τις απόψεις του Ε. Βενιζέλου σχετικά με την πολιτική του βασιλιά Κωνσταντίνου το Μονάδες 25 Κείμενο: Ομιλία του Ελευθερίου Βενιζέλου προς τον αθηναϊκό λαό, 14 Αυγούστου 1916: υνιστώ προς υμάς να συγκροτήσετε ολιγομελή αντιπροσωπείαν (<) η οποία, παρουσιαζομένη προς την Α. Μεγαλειότητα, να είπη προς Αυτόν ταύτα περίπου: Βασιλεύ! Έγινες θύμα ανθρώπων, οι οποίοι (<) δεν εδίστασαν να καπηλευθούν την προς το τέμμα ευλάβειαν και την προς το πρόσωπόν ου αγάπην του Λαού (<). Έγινες θύμα των στρατιωτικών συμβούλων ου, οι οποίοι με την στενότητα της στρατιωτικής των αντιλήψεως και με τον πόθον της εγκαθιδρύσεως μιας απολυταρχίας, η οποία θα καθίστα αυτούς ουσιαστικώς κυρίους της καταστάσεως, σ έπεισαν ότι η Γερμανία θα εξέλθη νικήτρια εκ του Ευρωπαϊκού πολέμου. Έγινες τέλος θύμα της ιδικής ου φυσικής άλλως τε και 19

20 Δ. ΑΝΑΝΕΨΗ ΔΙΦΑΜΟ ( ) Βάλια Μπουγάδη ανθρωπίνης αδυναμίας. υνειθισμένος να θαυμάζης παν ό,τι Γερμανικόν, εκπεπληγμένος ενώπιον της απαραμίλλου στρατιωτικής και άλλης παντοδαπής Γερμανικής οργανώσεως, δεν επίστευσες μόνον εις την Γερμανικήν νίκην, αλλά και ηυχήθης αυτήν, ελπίζων να δυνηθής μετ αυτήν να συγκεντρ ώσης εις χείρας ου όλην την κυβερνητικήν εξουσίαν και να θέσης ουσιαστικώς κατά μέρος το ελεύθερον πολίτευμά μας. τ. τεφάνου (επιμ.), Τα κείμενα του Ελευθερίου Βενιζέλου, τόμος Β, σ. 227 ημερ 2003 Ποιες απόψεις διατυπώθηκαν από τον βασιλιά και τον πρωθυπουργό της Ελλάδας ως προς τη σκοπιμότητα ή μη της συμμετοχής της χώρας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο; (μον.13) εσπερ επαν 2005 τις 25 Ιανουαρίου 1921 η Αναθεωρητική Εθνοσυνέλευση που προέκυψε από τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 ανακηρύχθηκε υντακτική. ωστό ή Λάθος (μον.2) ημερ επ 2009 Αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα ερωτήματα: α. Ποιες απόψεις διατυπώθηκαν από τον βασιλιά και τον πρωθυπουργό της Ελλάδας ως προς τη σκοπιμότητα ή μη της συμμετοχής της χώρας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο; (μον. 15) β. Πού στήριζε η κάθε πλευρά τη θέση της; (μον. 15) Κείμενο Α: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υποστηρίζει τη συμμαχία της Ελλάδας με την Αντάντ. «Μέχρι σήμερον η πολιτική ημών συνίστατο εις διατήρησιν της ουδετερότητος *...+. Αλλ ήδη καλούμεθα να μετάσχωμεν του πολέμου όχι πλέον προς εκτέλεσιν ηθικών απλώς υποχρεώσεων, αλλ επ ανταλλάγμασι, τα οποία πραγματοποιούμενα θα δημιουργήσωσι μίαν Ελλάδα μεγάλην και ισχυράν, τοιαύτην οποίαν ουδ οι μάλλον αισιόδοξοι ηδύναντο να φαντασθώσι καν προ ολίγων ακόμη ετών. *...+».( Ε.Βενιζέλος, Υπόμνημα προς τον βασιλιά Κωνσταντίνο, 11 Ιανουαρίου 1915). Κείμενο Β: Ο Κωνσταντίνος πιστεύει στη νίκη των Γερμανών «*...+ Κατά τον Κωνσταντίνον ο πόλεμος στρατιωτικώς είχε πλέον κριθή. Η γερμανική νίκη ήτο πλέον ασφαλής. εν επετρέπετο πλέον αντίθετη γνώμη».(κ. Ζαβιτζιάνου, Αναμνήσεις εκ της διαφωνίας Κωνσταντίνου Βενιζέλου). εσπερ 2009 Σ ο ο σ ι α λ ι σ τ ι κ ό κ ό μ μ α 1. Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στην έντονη πολιτικοποίηση των εργατών κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20 ου αιώνα; 2. Πότε ιδρύθηκε το.ε.κ.ε.; ποιες οι βασικές του θέσεις; ποια η εξέλιξή του; 3. Να παρουσιάσετε την πορεία του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20 ου αιώνα.( Τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος «Η κατάσταση... Ελλάδος» σ.46-47, Τα αριστερά κόμματα, σ.93 και Σοσιαλιστικό κόμμα, σ.97-98). ΠΑΡΑΘΕΜΑ: Σο ιδρυτικό συνέδριο του Ε.Κ.Ε Σο πρόγραμμα που ψηφίζεται στο ιδρυτικό συνέδριο του οσιαλιστικούεργατικού Κόμματος -.Ε.Κ.Ε. τον Νοέμβριο του 1918 ζητά σε ό,τι αφορά το πεδίο της οικονομίας «την δια νόμου καθιέρωσιν οκταώρου και Κυριακής αργίας» την «ίδρυσιν υπό του κράτους ταμείων και συντάξεως... και... δωρεάν παροχήν της ιατρικής περιθάλψεως και φαρμάκων...». Ζητά επίσης την «κατάργησιν των εμμέσων φόρων,..», προοδευτική φορολογία στο εισόδημα και στα κεφάλαια, «συμμετοχή του κράτους εις τα κέρδη των μεγάλων μονοπωλίων», εθνικοποίηση των συγκοινωνιών, των Σραπεζών, των μεταλλείων και «συμμετοχή των εργατών εις την διοίκησιν...» καθώς και την εθνικοποίησιν των τσιφλικιών και των μοναστηριακών κτημάτων και την «παραχώρησίν των εις τας κοινότητας...» (Κ. Μοσκώφ, Εισαγωγικά στην Ιστορία του Κινήματος της Εργατικής Σάξης) Να περιγράψετε το πρόγραμμα του καθενός από τα παρακάτω πολιτικά κόμματα: *Ραλλικό Κόμμα, Λαϊκό Κόμμα (1910)] οσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (.Ε.Κ.Ε.). Μον 12 Ημερ 2002 Ποιες ήταν οι βασικές θέσεις και ποια ήταν η εξέλιξη του οσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (.Ε.Κ.Ε.) από την ίδρυσή του το 1918 ως και το 1924; (μον.12) εσπερ 2005 Σο οσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (.Ε.Κ.Ε.) μετονομάστηκε σε Λαϊκό Κόμμα. ωστό ή λάθος (μον.2) ημερ 2007 Ποιες ήταν οι βασικές θέσεις και ποια ήταν η εξέλιξη του οσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (.Ε.Κ.Ε.) από την ίδρυσή του το 1918 ως και το 1924; (μον.12) εσπερ επαν Βάλια Μποσγάδε, 1 ο Λύκειο Καιζαριανής 20