ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δεύτερο τμήμα) της 25ης Ιανουαρίου 2007 *

Transcript

1 ROBINS κ.λπ. ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (δεύτερο τμήμα) της 25ης Ιανουαρίου 2007 * Στην υπόθεση C-278/05, με αντικείμενο αίτηση εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως δυνάμει του άρθρου 234 ΕΚ, που υπέβαλε το High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division (Ηνωμένο Βασίλειο) με απόφαση της 22ας Ιουνίου 2005, η οποία περιήλθε στο Δικαστήριο στις 6 Ιουλίου 2005, στο πλαίσιο της δίκης Carol Marilyn Robins κ.λπ. κατά Secretary of State for Work and Pensions, ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (δεύτερο τμήμα), συγκείμενο από τους C W. Α. Timmermans, πρόεδρο τμήματος, J. Klučka, R. Silva de Lapuerta, J. Makarczyk και L. Bay Larsen (εισηγητή), δικαστές, * Γλώσσα διαδικασίας: η αγγλική. Ι

2 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 γενική εισαγγελέας: J. Kokott γραμματέας: Μ. Ferreira, κύρια υπάλληλος διοικήσεως, έχοντας υπόψη την έγγραφη διαδικασία και κατόπιν της επ' ακροατηρίου συζητήσεως της 1ης Ιουνίου 2006, λαμβάνοντας υπόψη τις παρατηρήσεις που υπέβαλαν: οι Robins κ.λπ., εκπροσωπούμενοι από τους L Walker, solicitor, D. Anderson, QC, και P. Newman, barrister, η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενη από την C White, επικουρούμενη από τους D. Pannick και D. Wyatt, QC, καθώς και τον R. Hitchcock και την Κ. Smith, barristers, η Ιρλανδία, εκπροσωπούμενη από τον D. J. O'Hagan, επικουρούμενο από τον P. McGarry, BL, η Κυβέρνηση των Κάτω Χωρών, εκπροσωπούμενη από την Η. G. Sevenster, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από τους G. Rozet και J. Enegren, αφού άκουσε τη γενική εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις της κατά τη συνεδρίαση της 13ης Ιουλίου 2006, Ι

3 ROBINS κ.λπ. εκδίδει την ακόλουθη Απόφαση 1 Η αίτηση εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως αφορά την ερμηνεία του άρθρου 8 της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 1980, περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την προστασία των μισθωτών σε περίπτωση αφερεγγυότητος του εργοδότη (ΕΕ ειδ. έκδ. 05/004, σ. 35, στο εξής: οδηγία). 2 Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της C. Robins και 835 άλλων ασφαλισμένων σε δύο ιδιωτικά επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα (στο εξής, από κοινού: προσφεύγοντες της κύριας δίκης) και του Secretary of State for Work and Pensions, αρμόδιου στο Ηνωμένο Βασίλειο για ζητήματα απασχολήσεως και συντάξεων, σχετικά με τη μείωση των δικαιωμάτων τους για παροχές γήρατος λόγω της αφερεγγυότητας του εργοδότη τους. Το νομικό πλαίσιο της διαφοράς Η κοινοτική νομοθεσία 3 Το άρθρο 1, παράγραφος 1, της οδηγίας ορίζει τα εξής: «Η παρούσα οδηγία ισχύει για τις απαιτήσεις μισθωτών από συμβάσεις εργασίας ή από σχέσεις εργασίας κατά εργοδοτών σε κατάσταση αφερεγγυότητος κατά την έννοια του άρθρου 2, παράγραφος 1.» Ι

4 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 4 Το άρθρο 2 της οδηγίας προβλέπει τα εξής: «1. Για τους σκοπούς της παρούσης οδηγίας, ένας εργοδότης θεωρείται ότι ευρίσκεται σε κατάσταση αφερεγγυότητος: α) αν έχει ζητηθεί η έναρξη διαδικασίας προβλεπομένης από τις νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις του ενδιαφερομένου κράτους μέλους, κατά της περιουσίας του εργοδότη με σκοπό τη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του, και η οποία επιτρέπει να ληφθούν υπόψη απαιτήσεις αναφερόμενες στο άρθρο 1, παράγραφος 1, και β) η αρμόδια αρχή δυνάμει των ανωτέρω νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων: είτε αποφάσισε την έναρξη της διαδικασίας, Ι είτε διεπίστωσε ότι η επιχείρηση ή η εγκατάσταση του εργοδότη έκλεισε οριστικά και ότι η ανεπάρκεια των διαθεσίμων ενεργητικών στοιχείων δεν δικαιολογεί την έναρξη της διαδικασίας.

5 ROBINS κ.λπ. 2. Η παρούσα οδηγία δεν θίγει το δικαίωμα των κρατών να διατυπώνουν ορισμούς των εννοιών "μισθωτός", "εργοδότης", "αμοιβή εργασίας", "κεκτημένο δικαίωμα" και "δικαίωμα προσδοκίας".» 5 Σύμφωνα με το άρθρο 3 της οδηγίας, τα κράτη μέλη θεσπίζουν τα αναγκαία μέτρα ώστε ορισμένοι οργανισμοί εγγυήσεως να διασφαλίζουν, με την επιφύλαξη του άρθρου 4, την πληρωμή των ανεξόφλητων απαιτήσεων των μισθωτών που προέρχονται από συμβάσεις εργασίας ή από σχέσεις εργασίας και αφορούν την αμοιβή για περίοδο που προηγείται ορισμένης ημερομηνίας. Η ημερομηνία αυτή είναι, κατ' επιλογήν των κρατών μελών, μία από αυτές που προβλέπει η παράγραφος 2 του εν λόγω άρθρου 3. 6 Δυνάμει του άρθρου 4, παράγραφοι 1 και 2, της οδηγίας, τα κράτη μέλη έχουν την ευχέρεια να περιορίζουν την υποχρέωση προς πληρωμή των οργανισμών εγγυήσεως, που προβλέπει το άρθρο 3, στην καταβολή των ανεξόφλητων απαιτήσεων μέχρι του ποσού της αμοιβής, ανάλογα με την περίπτωση, τριών μηνών, δέκα οκτώ μηνών ή οκτώ εβδομάδων. 7 Κατά το άρθρο 7 «τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα που διασφαλίζουν ώστε, στα πλαίσια των εθνικών συστημάτων υποχρεωτικής κοινωνικής ασφαλίσεως, η μη καταβολή στους αντίστοιχους ασφαλιστικούς φορείς υποχρεωτικών εισφορών οφειλόμενων από τον εργοδότη, πριν από την επέλευση της αφερεγγυότητός του, να μη θίγει το δικαίωμα του μισθωτού για παροχές εκ μέρους αυτών των ασφαλιστικών φορέων, υπό την προϋπόθεση ότι από τους μισθούς που πληρώθηκαν έγινε προηγούμενη κράτηση των εισφορών των μισθωτών». 8 Κατά το άρθρο 8, «τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν τη θέσπιση των αναγκαίων μέτρων για την προστασία των συμφερόντων των μισθωτών και των προσώπων που έχουν ήδη αποχωρήσει από την επιχείρηση ή από την εγκατάσταση του εργοδότη την ημέρα επελεύσεως της αφερεγγυότητας του, σε ό,τι αφορά τα κεκτημένα δικαιώματά τους ή τα δικαιώματα προσδοκίας για παροχές γήρατος συμπεριλαμβανόμενων και των παροχών επιζώντων, στα πλαίσια των υφισταμένων συστημάτων επαγγελματικής ή διεπαγγελματικής επικουρικής προνοίας, εκτός των εθνικών συστημάτων υποχρεωτικής κοινωνικής ασφαλίσεως». Ι

6 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 9 Το άρθρο 9 προβλέπει ότι η παρούσα οδηγία δεν περιορίζει την ευχέρεια των κρατών μελών να εφαρμόζουν ή να θεσπίζουν ευνοϊκότερες νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις για τους μισθωτούς. Το εθνικό νομικό πλαίσιο Οι εγγυημένες συνταξιοδοτικές εισφορές 10 Δυνάμει του Employment Rights Act 1996 και του Pension Schemes Act 1993 (στο εξής: PSA 1993), η Redundancy Payments Directorate, εξ ονόματος του Secretary of State for Trade and Industry, καταβάλλει επιδόματα από το National Insurance Fund (στο εξής: NIF) για να προφυλάξει τα δικαιώματα των πρώην εργαζομένων σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη τους. Υπεισέρχεται, επομένως, στα δικαιώματα των εργαζομένων ως πιστωτής στη συλλογική διαδικασία που έχει ξεκινήσει κατ' αυτού. 1 1 Το άρθρο 124 του PSA 1993 καθιστά δυνατή την καταβολή των «σχετικών εισφορών» σε ένα συνταξιοδοτικό σύστημα, χρηματοδοτώντας τις από το NIF, σε περίπτωση πτωχεύσεως του αφερέγγυου εργοδότη. 12 Οι «σχετικές εισφορές», που ορίζονται στο άρθρο 124, παράγραφος 2, του PSA 1993, είναι οι εισφορές που οφείλονται: από τον εργοδότη για λογαριασμό του ή Ι

7 ROBINS κ.λπ. για λογαριασμό μισθωτού, εφόσον πράγματι ο εργοδότης αφαίρεσε από τον μισθό, ως εισφορά του μισθωτού, ποσό ίσο με το εν λόγω ποσό. 13 Το ποσό των εισφορών που οφείλονται από τον εργοδότη για ίδιο λογαριασμό ορίζεται στο άρθρο 124, παράγραφος 3, του PSA 1993 ως το ελάχιστο ποσό μεταξύ των ακολούθων: του ποσού το οποίο, κατά την ημερομηνία κατά την οποία ο εργοδότης κατέστη αφερέγγυος, ήταν καταβλητέο κατά τους δώδεκα τελευταίους μήνες πριν από την ημερομηνία αυτή* στην περίπτωση που οι συντάξεις του συνταξιοδοτικού συστήματος υπολογίζονται με βάση τον μισθό του ασφαλισμένου, του ποσού που βεβαιώθηκε από τον πραγματογνώμονα ως αναγκαίο για την κάλυψη των υποχρεώσεων που γεννήθηκαν κατά τον χρόνο της εκκαθάρισης υπέρ των μισθωτών της εταιρίας ή για λογαριασμό τους, και του 10 % του συνολικού ποσού της αμοιβής που καταβλήθηκε ή έπρεπε να καταβληθεί στους μισθωτούς κατά τη διάρκεια των δώδεκα τελευταίων μηνών πριν από την ημερομηνία της αφερεγγυότητας. 14 Το ποσό που μπορεί να απαιτηθεί λόγω μη καταβληθεισών εισφορών για λογαριασμό μισθωτού ορίζεται, στο άρθρο 124, παράγραφος 5, του PSA 1993, ως αντιστοιχούν στο ποσό που αφαιρέθηκε από τον μισθό του μισθωτού κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες πριν από την επέλευση της αφερεγγυότητας. Ι

8 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 15 Το άρθρο 177, παράγραφος 2, στοιχείο b, του PSA 1993 προβλέπει ότι οι πληρωμές που διενεργούνται από τον Secretary of State χρηματοδοτούνται από το NIF και το άρθρο 127 διέπει τα περί υποκαταστάσεως. Η Επιτροπή συνταξιοδοτικών αποζημιώσεων και το σύστημα αποζημιώσως λόγω απάτης 16 Τα άρθρα 81 έως 86 του Pensions Act 1995, όπως έχει τροποποιηθεί με τον Welfare Reform and Pensions Act 1999 (στο εξής: PA 1995), προέβλεπαν αγωγή αποζημιώσεως σχετικά με τις συνταξιοδοτικές παροχές από την Pensions Compensation Board, οσάκις ο εργοδότης ήταν αφερέγγυος και τα στοιχεία του ενεργητικού του συνταξιοδοτικού συστήματος είχαν ελαττωθεί λόγω παραβάσεως τελεσθείσας με ανέντιμη συμπεριφορά (dishonesty), ενέχουσα πρόθεση απάτης (defraud). 17 Από τον Σεπτέμβριο του 2005, το εν λόγω σύστημα αποζημιώσεως της Pensions Compensation Board αντικαταστάθηκε, ομοίως σε περίπτωση ανεπάρκειας των στοιχείων του ενεργητικού οφειλομένης σε απάτη, με το σύστημα αποζημιώσεως κατόπιν απάτης, δυνάμει των άρθρων 182 έως 189 του Pensions Act 2004 (στο εξής: ΡΑ 2004). Η εξαγορά δικαιωμάτων στο πλαίσιο του γενικού συνταξιοδοτικού συστήματος 18 Δυνάμει του άρθρου 55 του PSA 1993, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 141 του ΡΑ 1995, καθώς και των Occupational Pension Schemes (Contracting-out) (Amount Required for Restoring State Scheme Rights and Miscellaneous Amendment) Regulations 1998 (SI 1998/1397), οι ασφαλισμένοι σε συστήματα που ανταποκρίνονται σε ορισμένους όρους μπορούν να αποκαταστήσουν όλα τα δικαιώματα τους ή μέρος αυτών στο πλαίσιο του γενικού συνταξιοδοτικού συστήματος, αν άρχισε διαδικασία εκκαθαρίσεως του ασφαλιστικού συστήματος το νωρίτερο στις 6 Απριλίου 1997 και το εν λόγω σύστημα δεν διαθέτει επαρκή κεφάλαια. Ι

9 ROBINS κ.λπ. Ανεξάρτητα ταμεία για τους πόρους συνταξιοδοτικών συστημάτων 19 Το άρθρο 592 του Income and Corporation Taxes Act 1988 επέτρεπε στους εργοδότες και στους εργαζομένους να τυγχάνουν φορολογικών μειώσεων για τα ποσά που κατέβαλλαν σε συνταξιοδοτικά συστήματα, όταν τα στοιχεία του ενεργητικού του συστήματος ανήκαν σε ανεξάρτητο ταμείο και, επομένως, δεν ήσαν διαθέσιμα για τους λοιπούς πιστωτές σε περίπτωση αφερεγγυότητας. Κατά κανόνα, τα επικουρικά συνταξιοδοτικά συστήματα τηρούσαν την υποχρέωση αυτή λόγω των χορηγουμένων φορολογικών μειώσεων. 20 Από τις 6 Απριλίου 2006 δεν απαιτείται πλέον να ανήκουν τα στοιχεία του ενεργητικού του συνταξιοδοτικού συστήματος σε ανεξάρτητο ταμείο προκειμένου αυτό να τύχει φορολογικών μειώσεων. Εντούτοις, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 252, παράγραφος 2, του ΡΑ 2004, που άρχισε να ισχύει στις 23 Σεπτεμβρίου 2005, τα συνταξιοδοτικά συστήματα πρέπει να οργανώνονται υπό τη μορφή ανεξάρτητου ταμείου ώστε οι διαχειριστές να μπορούν να δέχονται πληρωμές για τη χρηματοδότηση του συστήματος. Το «Minimum Funding Requirement» (MFR) και η απαίτηση κατά του εργοδότη 21 Δυνάμει του άρθρου 56 του ΡΑ 1995, τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα, με εξαίρεση ορισμένα μεταξύ αυτών, πρέπει να εξασφαλίζουν ότι η αξία των στοιχείων του ενεργητικού τους δεν είναι κατώτερη από το ποσό των υποχρεώσεων τους, όπως αυτές έχουν εκτιμηθεί βάσει της ελάχιστης χρηματοοικονομικής κάλυψης. 22 Το άρθρο 75 του ΡΑ 1995 και οι Occupational Pension Schemes (Deficiency on Winding Up etc.) Regulations 1996 (SI 1996/3128), όπως έχουν τροποποιηθεί με τις Occupational Pension Schemes (Minimum Funding Requirement and Miscellaneous Amendments) Regulations 2002 (SI 2002/380) (στο εξής, μαζί: διατάξεις περί ανεπάρκειας των στοιχείων ενεργητικού), προβλέπουν ότι, στην περίπτωση που Ι

10 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 τίθεται υπό εκκαθάριση ένα επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σύστημα βασιζόμενο στον μισθό, στο οποίο έχει εφαρμογή το άρθρο 75, ή στην περίπτωση που ο εργοδότης πτωχεύσει κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 75 και κατά τον κρίσιμο χρόνο το ενεργητικό του είναι μικρότερο από τις υποχρεώσεις του, το αντιστοιχούν στη διαφορά ποσό πρέπει να αντιμετωπιστεί ως οφειλή του εργοδότη προς τους διαχειριστές του συστήματος αυτού, γεγονός το οποίο καθιστά δυνατό στους διαχειριστές να προβούν στη διεκδίκηση της οφειλής. 23 Από τις 6 Απριλίου 2005, το άρθρο 75 του ΡΑ 1995 έχει τροποποιηθεί με το άρθρο 271 του ΡΑ 2004 και οι διατάξεις περί της ανεπάρκειας των στοιχείων του ενεργητικού έχουν αντικατασταθεί με τις Occupational Pension Schemes (Employer Debt) Regulations 2005 (SI 2005/678), όπως τροποποιήθηκαν με τις Occupational Pension Schemes (Employer Debt etc.) (Amendment) Regulations 2005 (SI 2005/2224). Εντούτοις, επί της ουσίας, οι προηγούμενοι κανόνες παρέμειναν αμετάβλητοι. 24 Επί πλέον, ορισμένες εισφορές που οφείλουν οι εργοδότες σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σύστημα ή σε κρατικό συνταξιοδοτικό σύστημα αποτελούν προνομιούχες απαιτήσεις της κατηγορίας 4 του Insolvency Act 1986, παράρτημα 6, ειδικότερα: οι εισφορές μισθωτών σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σύστημα, που έχουν αφαιρεθεί από τον μισθό τους κατά τους τελευταίους τέσσερις μήνες πριν από την ημερομηνία επελεύσεως της αφερεγγυότητας, αλλά δεν έχουν ακόμη καταβληθεί από τον εργοδότη στο συνταξιοδοτικό σύστημα, και οι εισφορές τις οποίες οφείλει ο εργοδότης σε επαγγελματικό συνταξιοδοτικό σύστημα στο πλαίσιο του «contracting-out» [δυνατότητα να επιλέξει να μην προσχωρήσει στο State Earnings Pension Scheme (SERPS), υποχρεωτικό επικουρικό συνταξιοδοτικό σύστημα, προσχωρώντας σε ένα επαγγελματικό Ι

11 ROBINS κ.λπ. σύστημα] κατά τη διάρκεια των δώδεκα τελευταίων μηνών πριν από την ημερομηνία επελεύσεως της αφερεγγυότητας, αν οι εισφορές αυτές εμπίπτουν στις διατάξεις που αφορούν την ελάχιστη εγγυημένη σύνταξη (άρθρο 8, παράγραφος 2, του PSA 1993) ή τα προστατευόμενα δικαιώματα (άρθρο 10 του PSA 1993) στο πλαίσιο του εν λόγω συστήματος. Η διαφορά της κύριας δίκης 25 Οι ενάγοντες της κύριας δίκης είναι πρώην εργαζόμενοι της εταιρίας ASW Limited, η οποία αποτελεί αντικείμενο διαδικασίας δικαστικής εκκαθαρίσεως δυνάμει διατάξεως εκδοθείσας στις 24 Απριλίου Ήσαν ασφαλισμένοι σε συνταξιοδοτικά συστήματα χρηματοδοτούμενα από την εν λόγω εταιρία, ήτοι το ASW Pension Plan και το ASW Sheerness Steel Group Pension Fund (στο εξής: συνταξιοδοτικά συστήματα). 27 Τα εν λόγω συνταξιοδοτικά συστήματα εμφανίζουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά, κοινά σε όλα τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά συστήματα που βασίζονται στον τελευταίο μισθό: οι παροχές, χαρακτηριζόμενες ως «παροχές βάσει του τελευταίου μισθού», υπολογίζονται βάσει ενός συντελεστή κτήσεως των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων καθώς και βάσει του τελευταίου μισθού και της διάρκειας απασχολήσεως στην εταιρία εκάστου ασφαλισμένου οι ασφαλισμένοι καταβάλλουν εισφορά αντιστοιχούσα σε ένα ποσοστό του μισθού τους και ο εργοδότης υποχρεούται να εισφέρει στο αναγκαίο ποσοστό προκειμένου να διατηρηθούν και να παρασχεθούν οι παροχές: τα συνταξιοδοτικά αυτά συστήματα χαρακτηρίζονται ως συστήματα «που βασίζονται στο ισοζύγιο δαπανών» Ι

12 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 η εταιρία εργοδότης που τα χρηματοδοτεί έχει δικαίωμα να κοινοποιήσει τη διακοπή καταβολής των εισφορών και να προκαλέσει την εκκαθάριση των συνταξιοδοτικών συστημάτων από τη στιγμή που τα συνταξιοδοτικά συστήματα βρίσκονται υπό εκκαθάριση, εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 75 του ΡΑ 1995, ο οποίος ρυθμίζει το εκ του καταστατικού χρέος της εταιρίας προς τα εν λόγω συνταξιοδοτικά συστήματα. 28 Τα συνταξιοδοτικά συστήματα έπαυσαν να υπάρχουν τον Ιούλιο του 2002 και τελούν υπό εκκαθάριση. Οι διαχειριστές τους πρέπει στο εξής να διαθέσουν τα στοιχεία του ενεργητικού των εν λόγω συνταξιοδοτικών συστημάτων για να εξασφαλίσουν την υπηρεσία των παροχών προς τους ασφαλισμένους ανάλογα με ορισμένες κατηγορίες προτεραιότητας που έχουν οριστεί από τις διατάξεις που διέπουν τα συνταξιοδοτικά συστήματα, όπως τροποποιήθηκαν με τον νόμο. Τα στοιχεία του ενεργητικού των συνταξιοδοτικών συστημάτων χρησιμοποιούνται κατά προτεραιότητα για να διασφαλιστεί η υπηρεσία των παροχών που οφείλονται σε εκείνους από τους ασφαλισμένους που λάμβαναν ήδη σύνταξη κατά την ημερομηνία κατά την οποία τα συστήματα τέθηκαν υπό εκκαθάριση και, στη συνέχεια, στο μέτρο που εναπομένει ενεργητικό, για να εξασφαλίσουν τις παροχές που οφείλονται στους ασφαλισμένους των οποίων οι συντάξεις δεν είχαν καταστεί ακόμη απαιτητές κατά την ημερομηνία κατά την οποία τα συνταξιοδοτικά συστήματα τέθηκαν υπό εκκαθάριση. 29 Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις που έγιναν από τους πραγματογνώμονες των συνταξιοδοτικών συστημάτων, τα στοιχεία του ενεργητικού δεν θα επαρκέσουν για να καλυφθούν όλες οι οφειλόμενες παροχές προς όλους τους ασφαλισμένους και, συνεπώς, οι παροχές των μη συνταξιούχων θα μειωθούν. 30 Εκτιμώντας ότι η ισχύουσα στο Ηνωμένο Βασίλειο ρύθμιση δεν τους παρέχει το επίπεδο προστασίας που προβλέπει το άρθρο 8 της οδηγίας, οι ενάγοντες της κύριας δίκης άσκησαν κατά της Κυβερνήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπουμένου από το Secretary of State for Work and Pensions, αγωγή αποζημιώσεως για τη ζημία που υπέστησαν. Ι

13 ROBINS κ.λπ. 31 Επιληφθέν της διαφοράς αυτής, το High Court of Justice (England & Wales), Chancery Division, αποφάσισε να αναστείλει τη διαδικασία και να υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα: «1) Έχει το άρθρο 8 της οδηγίας [...] την έννοια ότι επιβάλλει στα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν, με όλα τα αναγκαία μέσα, ότι τα κεκτημένα δικαιώματα των μισθωτών που είναι ασφαλισμένοι σε επικουρικά επαγγελματικά ή διεπαγγελ ματικά συνταξιοδοτικά συστήματα που βασίζονται στον τελευταίο μισθό θα χρηματοδοτούνται πλήρως από τα κράτη μέλη σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη και αν οι οικονομικοί πόροι των συνταξιοδοτικών συστημάτων δεν αρκούν για την κάλυψη των εν λόγω παροχών; 2) Αν η απάντηση στο πρώτο ερώτημα είναι αρνητική, έχουν μεταφερθεί ορθά στο εσωτερικό δίκαιο, όπως αυτό ισχύει στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τα ανωτέρω περιγραφόμενα, τα όσα επιτάσσει το άρθρο 8; 3) Αν οι νομοθετικές διατάξεις του Ηνωμένου Βασιλείου δεν συνάδουν με το άρθρο 8, ποιο κριτήριο πρέπει να εφαρμόσει το εθνικό δικαστήριο προκειμένου να καθορίσει αν η επακόλουθη παραβίαση του κοινοτικού δικαίου είναι αρκούντως σοβαρή ώστε να γεννάται ευθύνη προς αποζημίωση; Ειδικότερα, αρκεί μια απλή παράβαση για να θεμελιώσει την ύπαρξη επαρκώς σοβαρής παραβιάσεως ή πρέπει επίσης να υφίσταται πρόδηλη και σοβαρή υπέρβαση των ορίων κατά την άσκηση της νομοθετικής εξουσίας των κρατών μελών ή πρέπει να εφαρμοσθεί άλλο κριτήριο και αν ναι ποιο είναι αυτό;» Επί του πρώτου ερωτήματος 32 Με το πρώτο του ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ' ουσίαν αν το άρθρο 8 της οδηγίας έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη και Ι

14 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 ανεπάρκειας των πόρων των συστημάτων επαγγελματικής ή διεπαγγελματικής επικουρικής προνοίας, η χρηματοδότηση των κεκτημένων δικαιωμάτων για παροχές γήρατος πρέπει, αφενός, να διασφαλίζεται από τα ίδια τα κράτη μέλη και, αφετέρου, να είναι πλήρης. Παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο 33 Οι ενάγοντες της κύριας δίκης υποστηρίζουν ότι η δομή της οδηγίας και το γράμμα του άρθρου της 8 επιβάλλουν στα κράτη μέλη υποχρέωση ως προς το αποτέλεσμα. Σε περίπτωση ανάγκης, τα κεκτημένα δικαιώματα πρέπει επομένως να χρηματοδοτούνται πλήρως από αυτά. 34 Το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας, η Ιρλανδία, το Βασίλειο των Κάτω Χωρών και η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων θεωρούν ότι το άρθρο 8 της οδηγίας δεν απαιτεί από τα κράτη μέλη να διασφαλίζουν το σύνολο των κεκτημένων δικαιωμάτων των μισθωτών. Αφήνει στα κράτη μέλη ένα περιθώριο εκτιμήσεως. Απάντηση του Δικαστηρίου 35 Επιβάλλεται η διαπίστωση ότι το γράμμα του άρθρου 8 της οδηγίας, καθόσον αυτό αναφέρει, γενικώς, ότι τα κράτη μέλη «εξασφαλίζουν τη θέσπιση των αναγκαίων μέτρων», δεν επιβάλλει στα κράτη αυτά να χρηματοδοτούν τα ίδια τα δικαιώματα για παροχές, των οποίων η προστασία πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή βάσει της οδηγίας. 36 Οι χρησιμοποιούμενοι όροι αφήνουν στα κράτη μέλη περιθώριο εκτιμήσεως ως προς τον μηχανισμό που πρέπει να θεσπισθεί για τους σκοπούς της προστασίας αυτής. Ι

15 ROBINS κ.λπ. 37 Επομένως, τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν, για παράδειγμα, μάλλον υποχρέωση ασφάλισης επιβαρύνουσα τους εργοδότες ή τη σύσταση ενός οργάνου εγγυήσεως του οποίου θα καθορίσει τους τρόπους χρηματοδότησης, παρά τη χρηματοδότηση εκ μέρους του Δημοσίου. 38 Ως προς το επίπεδο της απαιτουμένης από την οδηγία προστασίας, πρέπει να υπομνησθεί ότι, δυνάμει της πρώτης αιτιολογικής σκέψεως αυτής, τα αναγκαία μέτρα για την προστασία των μισθωτών σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη πρέπει να λαμβάνονται «λαμβανομένης υπόψη της αναγκαιότητας μιας ισόρροπης οικονομικής και κοινωνικής αναπτύξεως στην Κοινότητα». 39 Η οδηγία τείνει, επομένως, να συμφιλιώσει τα συμφέροντα των μισθωτών και τις ανάγκες μιας ισόρροπης οικονομικής και κοινωνικής αναπτύξεως. 40 Αποσκοπεί να διασφαλίσει στους μισθωτούς μια ελάχιστη κοινοτική προστασία σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη (απόφαση της 19ης Νοεμβρίου 1991, C-6/90 και C-9/90, Francovich κ.λπ., Συλλογή 1991, σ. Ι-5357, σκέψη 3), υπό την επιφύλαξη, σύμφωνα με το άρθρο της 9, των ευνοϊκότερων διατάξεων που τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόσουν ή να θεσπίσουν. 41 Ο βαθμός προστασίας που απαιτεί η οδηγία για κάθε μία από τις ειδικές εγγυήσεις που θεσπίζει πρέπει να καθορίζεται σύμφωνα με τους όρους που χρησιμοποιούνται από την αντίστοιχη διάταξη και ερμηνεύονται, αν χρειαστεί, υπό το φως των εκτιμήσεων αυτών. 42 Ως προς την εγγύηση των δικαιωμάτων για παροχές γήρατος σύμφωνα με τα συστήματα επικουρικής πρόνοιας, το άρθρο 8 της οδηγίας δεν μπορεί να ερμηνεύεται υπό την έννοια ότι απαιτεί πλήρη διασφάλιση των οικείων δικαιωμάτων. Ι

16 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 43 Ασφαλώς, όπως το άρθρο 7 της οδηγίας, σχετικά με τα εθνικά συστήματα υποχρεωτικής κοινωνικής ασφαλίσεως, και αντίθετα προς τα άρθρα 3 και 4 της ίδιας οδηγίας, σχετικά με τις ανεξόφλητες απαιτήσεις για αμοιβές, το εν λόγω άρθρο 8 δεν προβλέπει ρητώς δικαίωμα των κρατών μελών να περιορίζουν το επίπεδο προστασίας. 44 Εντούτοις, η απουσία ρητής ενδείξεως υπό την έννοια αυτή δεν συνεπάγεται καθεαυτή, ανεξάρτητα από το γράμμα της οικείας διατάξεως, πρόθεση του κοινοτικού νομοθέτη να απαιτεί υποχρέωση διασφαλίσεως του συνόλου των δικαιωμάτων για παροχές. 45 Διαπιστώνεται πάντως συναφώς ότι, καθόσον προβλέπει γενικώς, μόνον, τη θέσπιση των αναγκαίων μέτρων για «την προστασία των συμφερόντων» των οικείων προσώπων, το άρθρο 8 της οδηγίας παρέχει στα κράτη μέλη, για τον καθορισμό του επιπέδου προστασίας, ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως, που αποκλείει υποχρέωση πλήρους εγγυήσεως. 46 Επομένως, στο πρώτο ερώτημα πρέπει να δοθεί ως απάντηση ότι το άρθρο 8 της οδηγίας έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη και ανεπάρκειας των πόρων των επαγγελματικών ή διεπαγγελματικών συστημάτων επικουρικής πρόνοιας, η χρηματοδότηση των κεκτημένων δικαιωμάτων για παροχές γήρατος δεν πρέπει υποχρεωτικώς να διασφαλίζεται από τα ίδια τα κράτη μέλη ούτε πρέπει να είναι πλήρης. Επί του δευτέρου ερωτήματος 47 Με το δεύτερο ερώτημά του, το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ' ουσίαν αν το άρθρο 8 της οδηγίας απαγορεύει σύστημα προστασίας όπως αυτό για το οποίο πρόκειται στη διαφορά της κύριας δίκης. Ι

17 ROBINS κ.λπ. Παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο 48 ΟΙ ενάγοντες της κύριας δίκης ισχυρίζονται ότι το οικείο εθνικό σύστημα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα, κατά την εφαρμογή του, μείωση κατά 80 % των δικαιωμάτων για παροχές. Αυτό το σύστημα στερεί από το άρθρο 8 της οδηγίας κάθε πρακτική σημασία. Οι θεσπισθείσες διατάξεις δεν διασφαλίζουν επαρκή μεταφορά της οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο. 49 Το Ηνωμένο Βασίλειο θεωρεί ότι οι διάφορες πτυχές του συστήματος για το οποίο πρόκειται στην κύρια δίκη, οι οποίες περιγράφονται στις σκέψεις 10 έως 24 της παρούσας αποφάσεως, αρκούν για να διασφαλίζουν τον ελάχιστο βαθμό προστασίας που απαιτεί το άρθρο 8 της οδηγίας. 50 Προσθέτει ότι ένα σύστημα οικονομικής βοήθειας, το Financial Assistance Scheme (στο εξής: FAS), θεσπίστηκε, από 1ης Σεπτεμβρίου 2005, δυνάμει του άρθρου 286 του ΡΑ 2004 και των Financial Assistance Scheme Regulations 2005 (SI 2005/1986). Το σύστημα αυτό παρέχει βοήθεια σε ορισμένους ασφαλισμένους συνταξιοδοτικών συστημάτων σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη. Εφαρμόζεται στα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά συστήματα για τα οποία ξεκίνησε διαδικασία εκκαθαρίσεως μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου 1997 και της 5ης Απριλίου Συμπληρώνει τις παροχές συντάξεως μέχρι το 80 % περίπου της προβλεπομένης συντάξεως. 51 Η Ιρλανδία και το Βασίλειο των Κάτω Χωρών θεωρούν επίσης ότι διατάξεις όπως αυτές που θεσπίστηκαν από το Ηνωμένο Βασίλειο συνιστούν προσήκουσα μεταφορά της οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο. 52 Η Επιτροπή παρατηρεί, όσον αφορά τους ενάγοντες της κύριας δίκης, ότι το υφιστάμενο σύστημα δεν εμπόδισε ουσιώδεις απώλειες των δικαιωμάτων τους. Η κατάσταση αυτή δύσκολα μπορεί να συμβιβαστεί με τον στόχο του άρθρου 8 της οδηγίας. Ι

18 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 53 Είναι δύσκολο να καθοριστεί με ακρίβεια το επίπεδο προστασίας που επιβάλλει η διάταξη αυτή. Εντούτοις, το επίπεδο προστασίας που ισχύει για τους ενάγοντες της κύριας δίκης δεν αρκεί. Απάντηση του Δικαστηρίου 54 Σύμφωνα με περιλαμβανόμενα στη δικογραφία πληροφοριακά στοιχεία, που δεν αμφισβητούνται, δύο από τους ενάγοντες της κύριας δίκης λαμβάνουν μόνον το 20 και το 49 %, αντιστοίχως, των παροχών που μπορούν να διεκδικήσουν. 55 Ελλείψει υποχρεώσεως πλήρους διασφαλίσεως των δικαιωμάτων για παροχές, πρέπει να αναζητηθεί το ελάχιστο επίπεδο προστασίας που απαιτεί η οδηγία. 56 Πάντως, επιβάλλεται η παρατήρηση ότι, αντίθετα προς τα άρθρα 3 και 4 της οδηγίας, των οποίων οι όροι καθιστούν δυνατό, παρά το περιθώριο εκτιμήσεως που παρέχεται στα κράτη μέλη, να καθοριστεί η επιβαλλομένη ελαχίστη εγγύηση όσον αφορά τις ανεξόφλητες απαιτήσεις για αμοιβές (βλ. προπαρατεθείσα απόφαση Francovich κ.λπ., σκέψεις 18 έως 20), ούτε το άρθρο 8 της οδηγίας ούτε άλλη διάταξη αυτής περιέχει στοιχεία που να καθιστούν δυνατό να καθοριστεί με ακρίβεια το ελάχιστο επίπεδο που απαιτείται για την προστασία των δικαιωμάτων για παροχές βάσει των συστημάτων επικουρικής πρόνοιας. 57 Εντούτοις, όπως έχει διατυπωθεί η βούληση του κοινοτικού νομοθέτη, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι οι διατάξεις εσωτερικού δικαίου που μπορούν να καταλήξουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε περιορισμένη διασφάλιση των παροχών κατά το 20 ή 49 % των δικαιωμάτων που μπορεί να διεκδικήσει ένας μισθωτός, ήτοι λιγότερο από το ήμισυ των δικαιωμάτων αυτών, δεν μπορούν να θεωρηθούν ότι ανταποκρίνονται στον ορισμό του όρου «προστασία» που χρησιμοποιείται στο άρθρο 8 της οδηγίας. Ι

19 ROBINS κ.λπ. 58 Πρέπει να παρατηρηθεί συναφώς ότι, το 2004, σύμφωνα με τα μη αμφισβητούμενα στοιχεία που ανακοίνωσε το Ηνωμένο Βασίλειο στην Επιτροπή: περίπου ασφαλισμένοι σε συνταξιοδοτικά συστήματα υπέστησαν απώλειες άνω του 20 % σε σχέση με τις αναμενόμενες παροχές* περίπου εξ αυτών, ήτοι περίπου 54 % του συνόλου, υπέστησαν απώλειες υπερβαίνουσες το 50 % των εν λόγω παροχών. 59 Επομένως, πρέπει να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ένα σύστημα όπως αυτό που θεσπίστηκε με τη νομοθεσία του Ηνωμένου Βασιλείου δεν διασφαλίζει την προστασία που προβλέπει η οδηγία και δεν συνιστά ορθή μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο του άρθρου 8 αυτής. 60 Το συμπέρασμα αυτό δεν τέθηκε υπό αμφισβήτηση με τη θέσπιση συστήματος όπως το FAS, από 1ης Σεπτεμβρίου 2005, παρόλον ότι το σύστημα αυτό έχει εφαρμογή στις διαδικασίες εκκαθαρίσεως που άρχισαν μεταξύ 1ης Ιανουαρίου 1997 και 5ης Απριλίου Συγκεκριμένα, από τα αμφισβητούμενα πληροφοριακά στοιχεία που περιλαμβάνονται στον φάκελο προκύπτει ότι το FAS: δεν καλύπτει τους ασφαλισμένους του συστήματος οι οποίοι, στις 14 Μαΐου 2004, είχαν συμπληρώσει πλέον των τριών ετών από τη συνταξιοδότηση τους έχει εφαρμογή μόνο σε περίπου από τις των μη συνταξιοδο τηθέντων ασφαλισμένων των οικείων συστημάτων, ήτοι σε λιγότερους από το 13 % του συνολικού αριθμού. Ι

20 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 62 Επομένως, στο δεύτερο ερώτημα πρέπει να δοθεί ως απάντηση ότι το άρθρο 8 της οδηγίας απαγορεύει σύστημα προστασίας όπως αυτό για το οποίο πρόκειται στη διαφορά της κύριας δίκης. Επί του τρίτου ερωτήματος 63 Με το τρίτο του ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ερωτά κατ' ουσίαν αν, σε περίπτωση μη ορθής μεταφοράς στο εσωτερικό δίκαιο του άρθρου 8 της οδηγίας, το οικείο κράτος μέλος ευθύνεται λόγω της παραβιάσεως αυτής του κοινοτικού δικαίου και μόνον ή η ευθύνη του εξαρτάται από τη διαπίστωση πρόδηλης και σοβαρής υπέρβασης εκ μέρους του εν λόγω κράτους των ορίων που επιβάλλονται στη διακριτική του ευχέρεια. Παρατηρήσεις που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο 64 Οι ενάγοντες της κύριας δίκης ισχυρίζονται ότι η ύπαρξη κατάφωρης παραβιάσεως του κοινοτικού δικαίου δεν προϋποθέτει πρόδηλη και σοβαρή υπέρβαση, εκ μέρους κράτους μέλους, των ορίων της διακριτικής του ευχέρειας, υπό την έννοια της αποφάσεως της 5ης Μαρτίου 1996, С-46/93 και С-48/93, Brasserie du pêcheur και Factortame (Συλλογή 1996, σ. Ι-1029, σκέψη 55), παρά μόνον αν το κράτος μέλος διέθετε ευρεία εξουσία εκτιμήσεως. 65 Υποστηρίζουν ότι, στο πλαίσιο της υποθέσεως, το άρθρο 8 της οδηγίας επιβάλλει στο κράτος μέλος σαφή υποχρέωση ως προς το αποτέλεσμα. Το Ηνωμένο Βασίλειο, επομένως, δεν διέθετε ευρεία εξουσία εκτιμήσεως. Ι

21 ROBINS κ.λπ. 66 Προτείνουν την εφαρμογή της αρχής που διατυπώθηκε με τις αποφάσεις της 23ης Μαΐου 1996, C-5/94, Hedley Lomas (Συλλογή 1996, σ. Ι-2553, σκέψη 28), της 8ης Οκτωβρίου 1996, C-178/94, C-179/94 και C-188/94 έως C-190/94, Dillenkofer κ.λπ. (Συλλογή 1996, σ. Ι-4845, σκέψη 25), και της 18ης Ιανουαρίου 2001, C-150/99, Stockholm Lindöpark (Συλλογή 2001, σ. Ι-493, σκέψη 40), σύμφωνα με την οποία, στην περίπτωση κατά την οποία το οικείο κράτος μέλος δεν αντιμετώπιζε κανονιστικής φύσεως επιλογές και διέθετε αισθητά μειωμένο, αν όχι ανύπαρκτο, περιθώριο εκτιμήσεως, μόνη η παραβίαση του κοινοτικού δικαίου μπορεί να αρκεί προς διαπίστωση της υπάρξεως κατάφωρης παραβιάσεως. 67 Θεωρούν, επομένως, ότι η μη ορθή μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο του άρθρου 8 της οδηγίας συνιστά κατάφωρη παραβίαση θεμελιώνουσα την ευθύνη του κράτους μέλους. 68 Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιρλανδία και η Επιτροπή ισχυρίζονται ότι η ευθύνη του κράτους μέλους εξαρτάται από την προϋπόθεση, που τέθηκε με την προπαρατε θείσα απόφαση Brasserie du pêcheur et Factortame, πρόδηλης και σοβαρής υπέρβασης, εκ μέρους του εν λόγω κράτους μέλους, των ορίων της διακριτικής του ευχέρειας. Η προϋπόθεση αυτή δεν πληρούται στην υπόθεση της κύριας δίκης. Απάντηση του Δικαστηρίου 69 Κατά πάγια νομολογία (βλ., μεταξύ άλλων, τις προπαρατεθείσες αποφάσεις Brasserie du pêcheur και Factortame, σκέψη 51, και Hedley Lomas, σκέψη 25 τις αποφάσεις της 4ης Ιουλίου 2000, C-424/97, Haim, Συλλογή 2000, σ. Ι-5123, σκέψη 36, και της 4ης Δεκεμβρίου 2003, C-63/01, Evans, Συλλογή 2003, σ. Ι-14447, σκέψη 83), η ευθύνη κράτους μέλους για ζημίες που προκλήθηκαν στους ιδιώτες λόγω παραβιάσεως του κοινοτικού δικαίου προϋποθέτει ότι: ο παραβιασθείς κανόνας δικαίου αποσκοπεί στην απονομή δικαιωμάτων στους ιδιώτες. Ι

22 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 η παραβίαση είναι κατάφωρη υφίσταται άμεση αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παραβάσεως της υποχρεώσεως του κράτους και της βλάβης που υπέστησαν οι ζημιωθέντες. 70 Η προϋπόθεση περί κατάφωρης παραβιάσεως του κοινοτικού δικαίου προϋποθέτει πρόδηλη και σοβαρή υπέρβαση εκ μέρους του κράτους μέλους των ορίων που επιβάλλονται στη διακριτική του ευχέρεια, όπου τα στοιχεία που πρέπει να ληφθούν συναφώς υπόψη είναι, μεταξύ άλλων, ο βαθμός σαφήνειας και ακρίβειας του παραβιαζομένου κανόνα καθώς και το εύρος των περιθωρίων εκτιμήσεως που αφήνει ο παραβιαζόμενος κανόνας στις εθνικές αρχές (προπαρατεθείσα απόφαση Brasserie du pêcheur και Factortame, σκέψεις 55 και 56). 71 Εντούτοις, στην περίπτωση κατά την οποία το κράτος μέλος δεν αντιμετώπιζε κανονιστικής φύσεως επιλογές και διέθετε αισθητά μειωμένο, αν όχι ανύπαρκτο, περιθώριο εκτιμήσεως, απλή παραβίαση του κοινοτικού δικαίου μπορεί να αρκεί προς διαπίστωση της υπάρξεως κατάφωρης παραβιάσεως (προπαρατεθείσα απόφαση Hedley Lomas, σκέψη 28). 72 Επομένως, το περιθώριο εκτιμήσεως του κράτους μέλους συνιστά σημαντικό κριτήριο για τη διαπίστωση της υπάρξεως κατάφωρης παραβιάσεως του κοινοτικού δικαίου. 73 Το εν λόγω περιθώριο εκτιμήσεως εξαρτάται ευρέως από τον βαθμό σαφήνειας και ακρίβειας του παραβιαζομένου κανόνα. Ι

23 ROBINS κ.λπ. 74 Όσον αφορά το άρθρο 8 της οδηγίας, από την εξέταση του πρώτου ερωτήματος προκύπτει ότι, λόγω της γενικότητας της διατυπώσεως του, παρέχει στα κράτη μέλη ευρύ περιθώριο εκτιμήσεως προς καθορισμό του επιπέδου προστασίας των δικαιωμάτων για παροχές. 75 Επομένως, η ευθύνη κράτους μέλους λόγω μη ορθής μεταφοράς στο εσωτερικό δίκαιο της εν λόγω διατάξεως εξαρτάται από τη διαπίστωση πρόδηλης και σοβαρής υπέρβασης, εκ μέρους του κράτους αυτού, των ορίων που επιβάλλονται στη διακριτική του ευχέρεια. 76 Προκειμένου να καθοριστεί αν συντρέχει η προϋπόθεση αυτή, το επιληφθέν αγωγής αποζημιώσεως εθνικό δικαστήριο οφείλει να λάβει υπόψη όλα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την υπόθεση της οποίας έχει επιληφθεί (απόφαση της 30ής Σεπτεμβρίου 2003, C-224/01, Köbler, Συλλογή 2003, σ. Ι-10239, σκέψη 54). 77 Μεταξύ αυτών των στοιχείων περιλαμβάνονται, ιδίως, εκτός του βαθμού σαφήνειας και ακρίβειας του παραβιαζομένου κανόνα και του εύρους των περιθωρίων εκτιμήσεως που αφήνει ο παραβιαζόμενος κανόνας στις εθνικές αρχές, ο ηθελημένος ή ακούσιος χαρακτήρας της διαπραχθείσας παραβάσεως ή της προκληθείσας ζημίας, το συγγνωστόν ή ασύγγνωστον ενδεχομένης νομικής πλάνης, το γεγονός ότι η στάση ενός κοινοτικού οργάνου μπορεί να συνετέλεσε στην παράλειψη, τη θέσπιση ή τη διατήρηση αντιθέτων προς το κοινοτικό δίκαιο εθνικών μέτρων ή πρακτικών (βλ. προπαρατεθείσες αποφάσεις Brasserie du pêcheur και Factortame, σκέψη 56, και Köbler, σκέψη 55). 78 Στην παρούσα υπόθεση, το αιτούν δικαστήριο πρέπει να λάβει υπόψη τον βαθμό σαφήνειας και ακρίβειας του άρθρου 8 της οδηγίας ως προς το απαιτούμενο επίπεδο προστασίας. Ι

24 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 79 Πρέπει να τονιστεί συναφώς ότι ούτε οι διάδικοι της κύριας δίκης, ούτε τα κράτη μέλη που κατέθεσαν παρατηρήσεις, ούτε η Επιτροπή ήταν σε θέση να υποδείξουν με ακρίβεια τον ελάχιστο βαθμό προστασίας που, κατ' αυτούς, απαιτεί η οδηγία, στην περίπτωση που θεωρηθεί ότι αυτή δεν επιβάλλει πλήρη εγγύηση. 80 Εξάλλου, όπως διαπιστώθηκε στη σκέψη 56 της παρούσας αποφάσεως, ούτε το άρθρο 8 της οδηγίας ούτε άλλη διάταξη αυτής περιέχει στοιχεία που να καθιστούν δυνατό να καθοριστεί με ακρίβεια το ελάχιστο επίπεδο που απαιτείται για την προστασία των δικαιωμάτων για παροχές. 81 Το αιτούν δικαστήριο μπορεί επίσης να λάβει υπόψη την τελική έκθεση СОМ(95) 164 τελικό της Επιτροπής, της 15ης Ιουνίου 1995 (δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων), σχετικά με τη μεταφορά της οδηγίας από τα κράτη μέλη στο εσωτερικό τους δίκαιο, η οποία αναφέρθηκε στις παρατηρήσεις που κατατέθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου και με την οποία η Επιτροπή είχε τότε καταλήξει στο συμπέρασμα (σ. 52): «Οι διάφοροι κανόνες [θεσπισθέντες από το Ηνωμένο Βασίλειο] φαίνεται να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του άρθρου 8 [της οδηγίας]». Πράγματι, όπως παρατηρεί η γενική εισαγγελέας στο σημείο 98 των προτάσεων της, αυτή η διατύπωση, παρά τη σύνεση της, ενίσχυσε τη θέση του οικείου κράτους μέλους έναντι της μεταφοράς της οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο. 82 Επομένως, στο τρίτο ερώτημα πρέπει να δοθεί ως απάντηση ότι, σε περίπτωση μη ορθής μεταφοράς στο εσωτερικό δίκαιο του άρθρου 8 της οδηγίας, η ευθύνη του οικείου κράτους μέλους εξαρτάται από τη διαπίστωση πρόδηλης και σοβαρής υπέρβασης, εκ μέρους του εν λόγω κράτους, των ορίων που επιβάλλονται στη διακριτική του ευχέρεια. Ι

25 ROBINS κ.λπ. Επί του αιτήματος για χρονικό περιορισμό των αποτελεσμάτων της παρούσας αποφάσεως 83 Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία ζήτησαν από το Δικαστήριο, στην περίπτωση που δεχθεί ευνοϊκή για τους ενάγοντες της κύριας δίκης ερμηνεία της οδηγίας, να περιορίσει τα χρονικά αποτελέσματα της αποφάσεως του μόνο στις διαδικασίες που κινήθηκαν πριν από την ημερομηνία της δημοσιεύσεως της. 84 Λαμβάνοντας υπόψη τις απαντήσεις που δόθηκαν στα υποβληθέντα τρία ερωτήματα, η αποδοχή αυτού του αιτήματος παρέλκει. Επί των δικαστικών εξόδων 85 Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν όσοι υπέβαλαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, πλην των ως άνω διαδίκων, δεν αποδίδονται. Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο (δεύτερο τμήμα) αποφαίνεται: 1) Το άρθρο 8 της οδηγίας 80/987/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 20ής Οκτωβρίου 1980, περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την προστασία των μισθωτών σε περίπτωση αφερεγγυότητος του Ι

26 ΑΠΟΦΑΣΗ της ΥΠΟΘΕΣΗ С-278/05 εργοδότη, έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση αφερεγγυότητας του εργοδότη και ανεπάρκειας των πόρων των επαγγελματικών ή διεπαγγελ ματικών συστημάτων επικουρικής πρόνοιας, η χρηματοδότηση των κεκτημένων δικαιωμάτων για παροχές γήρατος δεν πρέπει υποχρεωτικώς να διασφαλίζεται από τα ίδια τα κράτη μέλη ούτε πρέπει να είναι πλήρης, 2) Το άρθρο 8 της οδηγίας 80/987 απαγορεύει σύστημα προστασίας όπως αυτό για το οποίο πρόκειται στη διαφορά της κύριας δίκης, 3) Σε περίπτωση μη ορθής μεταφοράς στο εσωτερικό δίκαιο του άρθρου 8 της οδηγίας 80/987, η ευθύνη του οικείου κράτους μέλους εξαρτάται από τη διαπίστωση πρόδηλης και σοβαρής υπέρβασης, εκ μέρους του εν λόγω κράτους, των ορίων που επιβάλλονται στη διακριτική του ευχέρεια, (υπογραφές) Ι