ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΓΙΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥΣ (ΠΜΣ-Ο.ΔΙ.Μ) Τοπική ανάπτυξη στην Ελλάδα στο νέο προγραμματικό πλαίσιο Η αξιοποίηση στην περίπτωση του Δήμου Ακτίου Βόνιτσας ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΜΑΝΩΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΑΚΗΣ ΧΙΟΣ, Ιανουάριος 2017

2 Πρόλογος Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε κατά τη διάρκεια της χρονικής περιόδου κατά την οποία μόλις έχει ξεκινήσει η υλοποίηση του νέου προγραμματικού πλαισίου για την προώθηση της ανάπτυξης της χώρας και της αντιμετώπισης των διαρθρωτικών αδυναμιών, του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης Μέσα στο νέο αυτό πλαίσιο αναδεικνύεται ο ρόλος των εθνικών και τοπικών κέντρων λήψης αποφάσεων και διαφαίνεται με ποιο τρόπο η τοπική χωρική κλίμακα αποκτά, περισσότερο από ποτέ, πρωταγωνιστική σημασία στη διαχείριση του αναπτυξιακού σχεδιασμού. Η μελέτη εκπονήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Οικονομική και Διοίκηση για Μηχανικούς» του τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με επιβλέποντα καθηγητή τον κ. Μανώλη Χριστοφάκη, Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ενώ η συλλογή του υλικού και των πληροφοριών προέκυψε από την ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, από δημοσιευμένα άρθρα, από διαδικτυακούς ιστότοπους και από τις επίσημες ιστοσελίδες των ευρωπαϊκών, εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών. 2

3 Ευχαριστίες Θα ήθελα να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες μου στον επιβλέποντα της μεταπτυχιακής μου εργασίας κ. Μανώλη Χριστοφάκη, για την καθοριστική συμβολή του στην επιλογή του θέματος καθώς επίσης στην πραγματοποίηση και ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας. Ακολούθως θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου και στα μέλη της συμβουλευτικής επιτροπής κ. Γεώργιο Δούνια, Καθηγητή στο Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου και κ. Χρίστο Λαδιά, Επίκουρο Καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Παντείου Πανεπιστημίου για τις πολύτιμες παρατηρήσεις τους. Ιδιαίτερες ευχαριστίες θα ήθελα να εκφράσω επίσης στη διευθύντριά μου Πολυξένη Φιώρου για την αμέριστη συμπαράστασή της καθώς και το υλικό που μου παραχώρησε για την πραγματοποίηση του απαιτητικού αυτού βήματος που διένυσα. Δεν μπορώ να μην εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στην κα Χριστίνα Χαλιμούρδα και τον σύζυγό της καθηγητή Ιωάννη Καρκαζή οι οποίοι επίσης στήριξαν την προσπάθειά μου αυτή. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω τη μητέρα μου, τον σύζυγό μου και τα παιδιά μου για την υπομονή και τη στήριξή τους σε όλη τη διάρκεια της μεταπτυχιακής μου φοίτησης. 3

4 Πίνακας περιεχομένων Πίνακας περιεχομένων... 4 Περίληψη... 7 Λέξεις κλειδιά... 8 Εισαγωγή... 9 Κεφάλαιο 1: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η έννοια της ανάπτυξης Η έννοια της Τοπικής ανάπτυξης Θεωρίες και πολιτικές τοπικής ανάπτυξης Το πρότυπο της πολικής ανάπτυξης Το πρότυπο της ολοκληρωμένης - ενδογενούς ανάπτυξης Κεφάλαιο 2: Η ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Η κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη Συνθήκη της Λισαβόνας Οι αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης Αναπτυξιακές πρωτοβουλίες στα κράτη μέλη της Ε.Ε Κεφάλαιο 3: Νέο Προγραμματικό Πλαίσιο Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΠΑ ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας Όραμα στόχος - στρατηγική - Ε.Σ.Π.Α Τομεακά Προγράμματα - Ε.Σ.Π.Α Κατεξοχήν αγροτική χώρα η Ελλάδα προκύπτει και από τα ποσά που θα διαχειριστεί το κάθε επιχειρησιακό πρόγραμμα η βαρύτητα που αποδίδεται στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Δυτική Ελλάδα » Πυλώνες Χρηματοδότησης Επιχειρησιακού Προγράμματος Δυτικής Ελλάδας Κεφάλαιο 4: Ο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Θεσμικό πλαίσιο Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα Ο Αναπτυξιακός Προγραμματισμός σε Τοπικό Επίπεδο Τα Επιχειρησιακά προγράμματα των Δήμων Τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις Κεφάλαιο 5: Η ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ-ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Διοικητική διαίρεση & οικιστική μορφολογία Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Ιστορία του δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Φυσικό περιβάλλον Δημογραφικά χαρακτηριστικά

5 5.5 Υποδομές Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Υποδομές στον τομέα της εκπαίδευσης Υποδομές στον τομέα της υγείας πρόνοιας και κοινωνικής μέριμνας Υποδομές στον τομέα του πολιτισμού & του αθλητισμού Υποδομές στον τομέα της ύδρευσης-αποχέτευσης-διαχείρισης απορριμμάτων Υποδομές στον τομέα των μεταφορών Υποδομές στον τομέα των υπηρεσιών Οικονομική δραστηριότητα-παραγωγή-απασχόληση Οργάνωση των Υπηρεσιών του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Κεφάλαιο 6: ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Αναπτυξιακή Στρατηγική Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας-πενταετές επιχειρησιακό πρόγραμμα Επιχειρηματική Δραστηριότητα Δήμου Ακτίου Βόνιτσας Χρονική εξειδίκευση του Επιχειρησιακού Προγραμματισμού - Ετήσιο Τεχνικό Πρόγραμμα Κεφάλαιο 7: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : Τεχνικό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους Περιεχόμενα Πινάκων ΠΙΝΑΚΑΣ 3. 1: ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΜΕΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 3. 2: ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ 3. 3: ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΠΕΠ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΝΑ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΣΤΟΧΟ ΠΙΝΑΚΑΣ 5. 1: ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 5. 2: ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ-ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 1: ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ 1 "ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ" ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 2: ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ 2 "ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ" ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 3: ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ 3 "ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ" ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 4: ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ 4 "ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΠΔΔ"

6 ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 5: ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΣΗ ΜΕΤΡΩΝ Ε.Π. ΔΗΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΤΟΥ ΠΕΠ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 6: ΝΕΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΕΤΟΥΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 7: ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΕΤΟΥΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 8: ΝΕΕΣ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΔΗΜΟΥ ΕΤΟΥΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 9: ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΕΣ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΔΗΜΟΥ ΕΤΟΥΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 6. 10: ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ «ΤΡΙΧΩΝΙΔΑΣ Α.Ε.» ΑΝΑ ΔΡΑΣΗ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Περιεχόμενα Διαγραμμάτων ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3. 1: ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΑΠΑΝΩΝ ΠΕΠ ΩΣ % ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5. 1: ΠΟΣΟΣΤΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5. 2: ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5. 3: ΠΟΣΟΣΤΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5. 4: ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ Δ.Ε. ΑΝΑΚΤΟΡΙΟΥ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5. 5: ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ Δ.Ε. ΠΑΛΑΙΡΟΥ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 5. 6: ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ Δ.Ε. ΜΕΔΕΩΝΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6. 1 ΧΡΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΑΝΑ ΆΞΟΝΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6. 2: ΠΗΓΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΔΗΜΟΥ ΕΤΟΥΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6. 3: ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩΝ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΑΝΑ ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 6. 4: ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΥ-ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑ Α.Ε.» Περιεχόμενα Χαρτών ΧΑΡΤΗΣ 4. 1: ΟΙ 13 ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΧΑΡΤΗΣ 5. 1: Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ ΧΑΡΤΗΣ 5. 2: ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΧΑΡΤΗΣ 5. 3: ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ

7 Περίληψη Στην παρούσα εργασία επιχειρείται η ανάλυση της έννοιας της τοπικής ανάπτυξης και το πώς αυτή έχει αποκρυσταλλωθεί στο πέρασμα του χρόνου. Στην ουσία η τοπική ανάπτυξη πραγματώνεται μέσα από τα αναπτυξιακά προγράμματα που προσφέρονται στα πλαίσια συμμετοχής της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το νέο προγραμματικό πλαίσιο στήριξης ΕΣΠΑ αποτελεί το όχημα για ανάπτυξη και μείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, το όχημα που θα ενεργοποιήσει τον ενδογενή πλούτο και εν τέλει θα βάλει ολόκληρη τη χώρα σε τροχιά ανάπτυξης. Το απαιτούμενο υλικό για την εργασία συγκεντρώθηκε μέσα από τη βιβλιογραφία, το διαδίκτυο αλλά και μέσα από τη συνεργασία και τις συναντήσεις με στελέχη της Ειδικής Υπηρεσίας Διαχείρισης Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας. Επίσης μεγάλο μέρος του υλικού που αφορά το δήμο Ακτίου-Βόνιτσας προέρχεται από το αρχείο το οποίο καθημερινά δημιουργώ, χρησιμοποιώ και επεξεργάζομαι η ίδια ως στέλεχος της τεχνικής υπηρεσίας του εν λόγω δήμου. Η μεθοδολογία που επιλέχθηκε και αφορά αρχικά την καταγραφή και ανάλυση της θεωρίας γύρω από τη βασική και πολύπλευρη έννοια της ανάπτυξης. Ένας όρος που δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί με λίγες μόνο λέξεις καθώς εμπεριέχει μέσα του όχι μόνο όρους αύξησης οικονομικών μεγεθών, αλλά και όρους κοινωνικής δικαιοσύνης, βιωσιμότητας των πόρων αλλά και δραστηριοποίησης των ενδογενών χαρακτηριστικών μιας περιοχής. Υπό αυτό το πρίσμα έγινε η μετάβαση από το πρότυπο της πολικής ανάπτυξης και του «εκ των άνω» σχεδιασμού της περιφερειακής αναπτυξιακής διαδικασίας στην «εκ των κάτω» προσέγγιση, δεδομένου ότι οι νεότερες τάσεις στην περιφερειακή πολιτική επηρεάζονται από τη δημοσιονομική πολιτική (σύγκλιση) που ασκείται στον Ευρωπαϊκό χώρο, για να ανταποκριθούν οι χώρες της Ένωσης στα κριτήρια της Συνθήκης του Μάαστριχ. Τα πρότυπα ολοκληρωμένης και ενδογενούς ανάπτυξης που κυριαρχούν ενεργοποιούν όχι μόνο τους τοπικούς φυσικούς πόρους αλλά και τους τοπικούς παράγοντες και θεσμούς ώστε να εκσυγχρονιστούν και να αναπτυχθούν όλοι οι τομείς, είτε αυτοί είναι επιχειρηματικοί και αφορούν τον πρωτογενή τομέα, είτε είναι λειτουργικοί και αφορούν έργα υποδομής ή ακόμη και αγαθά όπως η υγεία, η εκπαίδευση και οι παρεχόμενες διοικητικές υπηρεσίες. Ο προσδιορισμός της τοπικής αυτοδιοίκησης σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση πραγματοποιείται μέσω μιας ιστορικής αναδρομής τόσο στην κατοχύρωση της έννοιας στο θεσμικό πλαίσιο της Ένωσης, όσο και στις διάφορες συμβάσεις-κείμενα που έχουν 7

8 υπογραφεί κατά τη διάρκεια ύπαρξής της. Στο σημείο αυτό δε θα μπορούσε να παραληφθεί η αναφορά στις δύο βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την αρχή της Επικουρικότητας και την αρχή της Εταιρικής σχέσης. Αναλύεται στην ουσία η ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τόσο στο να προωθεί την τοπική ανάπτυξη μέσω ενός επιπέδου διακυβέρνησης το οποίο βρίσκεται όσο το δυνατόν πιο κοντά στον πολίτη, όσο στο να ρυθμίζει τις σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των φορέων δηλαδή της ευρωπαϊκής επιτροπής, των κρατών μελών και των περιφερειακών αρχών τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχοντας αναγνωρίσει τόσο το ρόλο όσο και τη δυναμική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αξιοποιεί και αναδεικνύει τις ιδιαιτερότητες κάθε κράτους-μέλους, ρυθμίζει τις σχέσεις τους και προάγει τη δημιουργική συνεργασία. Ιδιαίτερη αναφορά πραγματοποιείται στην Επιτροπή των Περιφερειών αφού αποτελεί τη θεσμική έκφραση της διαμόρφωσης των πολιτικών σε τοπικό επίπεδο. Η ανάλυση προχωρά στις αναπτυξιακές πρωτοβουλίες που αναπτύσσουν τα κράτη μέλη και παρουσιάζονται ορισμένα από τα εξειδικευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία που τίθενται στη διάθεση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την προστασία και αναβάθμιση του περιβάλλοντος αλλά και την ανοικοδόμησης της κοινωνικής συνοχής. Από την καταγραφή των δεδομένων του νέου προγραμματικού πλαισίου και ειδικότερα του Επιχειρησιακού Προγράμματος της περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας αναλύονται οι παράμετροι ενεργοποίησης του τοπικού δυναμικού. Η πρακτική εφαρμογή του και εν τέλει η πλήρη διασύνδεση των Ευρωπαϊκών επιταγών για ανάπτυξη παρουσιάζονται δια μέσου ενός μικρού δήμου της Δυτικής Ελλάδας, του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας. Λέξεις κλειδιά Τοπική Ανάπτυξη, Ολοκληρωμένη - ενδογενής Ανάπτυξης, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης , Δήμος Ακτίου-Βόνιτσας, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα 8

9 Εισαγωγή Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η, κατά το δυνατόν, πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση της έννοιας της Τοπικής Ανάπτυξης και πιο συγκεκριμένα η προοπτική ανάπτυξης της χώρας με εφαλτήριο το νέο προγραμματικό πλαίσιο. Για την εμπεριστατωμένη παρουσίαση των θεωρητικών προσεγγίσεων επιλέχθηκε η μελέτη εφαρμογής τους στην περίπτωση ενός μικρού δήμου της χώρας στη Δυτική Ελλάδα, του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας. Η μελέτη περίπτωσης αναλύει τον αναπτυξιακό σχεδιασμό, τις προτεινόμενες δράσεις και έργα του Δήμου στα πλαίσια της νέας προγραμματικής περιόδου. Η εργασία αναπτύχθηκε σε 7 κεφάλαια. Το 1 ο από αυτά περιλαμβάνει τη βιβλιογραφική επισκόπηση που αφορά εννοιολογικούς προσδιορισμούς σχετικά με την έννοια της Τοπικής Ανάπτυξης και τις θεωρητικές προσεγγίσεις σχετικά με πολιτικές της περιφερειακής ανάπτυξης. Μέσα από την αποκρυστάλλωση της έννοιας ανάπτυξη οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ανάπτυξη δεν είναι τα έργα υποδομής που γίνονται σε έναν τόπο, αλλά η αναμόχλευση των τοπικών δυνατοτήτων για τη βελτίωση του επιπέδου ζωής του πληθυσμού. Και ποιος είναι σε θέση να γνωρίζει καλύτερα τις δυνατότητες αλλά και τα μειονεκτήματα μια περιοχής, αν όχι η ίδια η τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία καλείται πλέον να ξεφύγει από το ρόλο του εκτελεστή και να αναλάβει η ίδια να χαράξει στρατηγική, ενεργοποιώντας τη συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού και αξιοποιώντας τους τοπικούς πόρους. Στο σημείο αυτό αναλύεται η στρατηγική της από τη βάση ανάπτυξης, η οποία αποτελεί τη σύγχρονη αντίληψη την ανθρωποκεντρικής θεώρησης της ανάπτυξης και ως τέτοια στηρίζεται από όλο το σύγχρονο προοδευτικό κόσμο. Συνεχίζοντας στο 2 ο κεφάλαιο παρουσιάζεται ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κατεύθυνση της τοπικής ανάπτυξης σύμφωνα με την οποία η περιφερειακή πολιτική συντονίζει τις εθνικές περιφερειακές πολιτικές, έτσι ώστε να επιτευχθεί ο θεμελιακός στόχος της Ένωσης που δεν είναι άλλος από την ισόρροπη ανάπτυξη όλων των περιφερειών της και την άμβλυνση των διαρθρωτικών προβλημάτων που την ταλανίζουν. Για το σκοπό αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση θεσπίζει ισχυρό νομικό πλαίσιο για την κατοχύρωση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην κατεύθυνση της ανάπτυξης. Στηριζόμενη στις αρχές της «εταιρικής σχέσης» και της «επικουρικότητας» αναβαθμίζεται ο ρόλος των τοπικών θεσμικών μορφών και η έννοια της «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» αποκτά πλέον πραγματική υπόσταση κατά κύριο λόγο μέσα από τη λειτουργία της Επιτροπής των Περιφερειών. 9

10 Στο επόμενο κεφάλαιο παρουσιάζονται όλες οι πτυχές του νέου Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης της περιόδου Μετά τον προσδιορισμό του στόχου και της στρατηγικής που έχει καθοριστεί, γίνεται αναφορά στα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ), στα οποία και κατανέμεται σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι δράσεις της νέας περιόδου. Συνεχίζοντας στο ίδιο κεφάλαιο, εκτενή ανάλυση γίνεται στην αρχιτεκτονική του νέου ΕΣΠΑ, δηλαδή στα 7 Τομεακά Προγράμματα και στα 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ). Εκτός βέβαια από αναφορά στις δράσεις που στοχεύει το κάθε ένα από αυτά, παρουσιάζεται δε συγκεντρωτικά ο αντίστοιχος προϋπολογισμός τόσο ως προς το μέρος της κοινοτικής συμμετοχής, όσο και ως προς το μέρος της εθνικής. Περαιτέρω σύνδεση δε, πραγματοποιείται με τη μελέτη περίπτωσης που πραγματεύεται το 5 ο κεφάλαιο της παρούσης, μέσα από την ιδιαίτερη παρουσίαση που γίνεται στο ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας, μιας και αποτελεί το ΠΕΠ στο οποίο εντάσσεται ο Δήμος Ακτίου-Βόνιτσας και από το οποίο μπορεί να αντλήσει σημαντικά ποσά χρηματοδότησης τα επόμενα έτη. Στο 4 ο κεφάλαιο αναλύεται το πλαίσιο βάσει του οποίου διαμορφώνεται και λειτουργεί το σύστημα του εθνικού και περιφερειακού προγραμματισμού της Ελλάδας. Μέσα από τη διοικητική διάρθρωση του κράτους και τη λειτουργική του διαδικασία υλοποιείται η «εκ των κάτω» προώθηση της τοπικής ανάπτυξης. Αναλύεται το σπουδαιότερο ίσως εργαλείο στα χέρια των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης που δεν είναι άλλο από τα πενταετή Επιχειρησιακά τους Προγράμματα. Αλλά και δεν παραλείπεται η αναφορά τόσο στην προσέγγιση LEADER, δηλαδή την Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (CLLD) όσο και στη λογική των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων. Στο επόμενο κεφάλαιο η εργασία περνά σε «πρακτικό» πια επίπεδο. Στο σημείο αυτό γίνεται παρουσίαση όλων των επιμέρους στοιχείων που συνθέτουν το Δήμο Ακτίου- Βόνιτσας, ο οποίος και μελετάτε. Η μελέτη περίπτωσης του δήμου Ακτίου-Βόνιτσας αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα για την παρουσίαση της προώθησης της τοπικής ανάπτυξης μέσα από το ΕΣΠΑ, τις Τοπικές πρωτοβουλίες, τις Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις κλπ. Η ανάλυση όλων των στοιχείων του θα οδηγήσουν στην κατανόηση των αναγκών, των προβλημάτων και των ευκαιριών του και εν τέλει στη σκιαγράφηση του επιχειρησιακού του προγράμματος για την πενταετία Κατέστη απολύτως αναγκαίο, στο σημείο αυτό να πραγματοποιηθεί η σχετική σύνδεση των στόχων του με τους στρατηγικούς στόχους του αντίστοιχου ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας. 10

11 Από την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε είναι εφικτό να εκμαιευτούν σαφή στοιχεία για την προτεραιότητα που επιθυμεί να δώσει ο Δήμος Ακτίου-Βόνιτσας στην οικονομική κυρίως ανάπτυξη του τόπου. Διαφαίνεται μέσα από τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό των δράσεων ότι η δημοτική αρχή σχεδιάζει δράσεις που θα δώσουν μια νέα αναπτυξιακή πνοή και θα έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη για την τοπική οικονομία και κοινωνία, μετατρέποντας ουσιαστικά το δήμο σε πόλο έλξης κεφαλαίων και επενδύσεων. Συμπληρωματικά αυτής της κατεύθυνση γίνονται προτάσεις για την αξιοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων του νέου προγραμματικού πλαισίου που στόχο θα έχουν την ενίσχυσης της τοπικής επιχειρηματικότητας, την ενθάρρυνση της καινοτομίας και των συνεργασιών αλλά και τη δημιουργία κοινωνικών υποδομών με απώτερο σκοπό την κοινωνική ευημερία και την υψηλή ποιότητα ζωής των κατοίκων του δήμου. 11

12 Κεφάλαιο 1: ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 1.1. Η έννοια της ανάπτυξης Η έννοια της ανάπτυξης, είναι αμφίβολο αν μπορεί να τύχει ακριβούς ορισμού παρ όλο που η σημασία της είναι πασίγνωστη (Αθανασόπουλος, 2000). Γενικά χρησιμοποιείται προκειμένου να εκφράσει την επίτευξη ή την επιδίωξη μιας ή περισσοτέρων θετικών μεταβολών στα βασικά συστατικά στοιχεία της οικονομικοκοινωνικής, κυρίως, δραστηριότητας των ανθρώπων (Βασιλόπουλος και Μπιλά, 1995). Η ανάπτυξη μπορεί να αναφέρεται στον ποσοτικό, ποιοτικό, δομικό ή ιδεολογικό χαρακτήρα των μεταβολών αυτών. Ανάλογα με την κοσμοαντίληψη του καθενός από εμάς, ο όρος ανάπτυξη μπορεί να υποδηλώνει: Είτε τη μεγέθυνση του παραγόμενου προϊόντος που είναι συνυφασμένο με την αύξηση της απασχόλησης, του εισοδήματος και της χρήσης νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία, την αύξηση της ευημερίας, ίσως ακόμη και την άνθηση της πολιτικής δραστηριότητας, Είτε, ακόμα, διεύρυνση της κοινωνικής δικαιοσύνης μιας χώρας, αφού ο όρος ανάπτυξη περιλαμβάνει τη βελτίωση της υλικής ευημερίας, ιδίως των ατόμων που έχουν χαμηλότερα εισοδήματα, την εξάλειψη της φτώχιας, του αναλφαβητισμού και των ασθενειών, με παράλληλη μεταβολή της διάθρωσης της παραγωγής και των κοινωνικών δομών που θα εξασφαλίσει πλήρη παραγωγική απασχόληση του πληθυσμού και συμμετοχή των κοινωνικών ομάδων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η αναπτυξιακή διαδικασία επικεντρώθηκε στην προσπάθεια για αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος ο όρος ανάπτυξη (development) ταυτίστηκε περισσότερο με την οικονομική εξέλιξη, ενώ θα έλεγε κανείς ότι η προσπάθεια αυτή ήταν συνέπεια μάλλον πολιτικών επιλογών, παρά ανθρωπιστικών στόχων (Αποστολόπουλος, 2001). Στις μέρες μας όμως μπορούμε να τον συναντήσουμε και ως «βιώσιμη-αειφόρος ανάπτυξη» διότι υπερβαίνει τα στενά όρια της οικονομικής 12

13 σφαίρας, έχοντας ως σκοπό να εκφράσει μεταβολές που αφορούν στο ευρύτερο πολιτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και οικολογικό περιβάλλον. Είναι κοινά παραδεκτό, πως δεν υπάρχει ένας ορισμός που να καλύπτει την πολύπλευρη φύση της ανάπτυξης και να είναι γενικά αποδεκτός. Παρ όλα αυτά θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια ανάπτυξη ολοκληρωμένη, που να αποτελεί τρόπον τινά μια οργανική διαδικασία η οποία εμπλέκει έναν αριθμό οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών σχέσεων που επικαλύπτονται και επηρεάζουν η μία την άλλη. Η ανάπτυξη επομένως είναι η αύξηση των μεγεθών και η ένταση των ρυθμών, που λαμβάνει χώρα σε μια μακροχρόνια περίοδο, με διαρκή αποτελέσματα, στην οποία οι παραπάνω σχέσεις μεταβάλλονται στο πλαίσιο μιας δυναμικής διαδικασίας, που περιλαμβάνει τεχνολογικές εξελίξεις, διάχυση της πληροφορίας, μετασχηματισμό των κοινωνικών σχέσεων, αλλαγές στις διαπεριφερειακές σχέσεις κλπ (Παπαδασκαλόπουλος και Χριστοφάκης, 2016). Σύμφωνα με τον Ρόκο (1997) η ανάπτυξη είναι «μια καλύτερη ισορροπία κοινωνικών και ανθρώπινων σχέσεων και συστημάτων χρήσεων γης, παραγωγής και απασχόλησης, διανομής και κατανάλωσης, σύμφωνα με τις αξίες και τις επιλογές των δυνάμεων που βρίσκονται στην εξουσία, όπως αυτές μαχητικά συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν, στο φυσικό περιβάλλον με τη συγκεκριμένη κάθε φορά κοινωνική δυναμική και τη μέση κοινωνική συνείδηση. Η ανάπτυξη, κατά τον ορισμό της UNESCO, νοείται ως (Προβατάς, 1997): Μια ολοκληρωμένη οργανική διαδικασία οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών παραγόντων διαρκώς αλληλοεπηρεαζόμενων. Μια ενδογενής αναπτυξιακή διαδικασία κάθε χώρας, περιφέρειας ή περιοχής που αναλαμβάνει τη διαδικασία της ανάπτυξης σύμφωνα με τις δικές της επιλογές και σε αρμονία με τους στόχους και τις επιδιώξεις του πληθυσμού της, και τέλος Μια παγκόσμια διαδικασία με την έννοια ότι οι στόχοι κάθε χώρας και τα προβλήματα της, καθορίζονται σε συνάρτηση πάντα με τα παγκόσμια προβλήματα. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, τέσσερα είναι τα κριτήρια που μετρούν το επίπεδο ανάπτυξης σε μια χώρα (Παπαδασκαλόπουλος και Χριστοφάκης, 2016) : Η παραγωγικότητα, για τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων της οικονομικής δραστηριότητας, 13

14 Η κοινωνική δικαιοσύνη, για τη δίκαιη κατανομή του παραγόμενου πλούτου, Η αειφόρα, για τη διατήρηση των πόρων για τις επόμενες γενεές και Ο ενδογενής χαρακτήρας της αναπτυξιακής διαδικασίας, η οποία πρέπει να στηρίζεται σε τοπικούς επιχειρηματικούς και φυσικούς πόρους και να μην εξαρτάται από εξωτερική παρέμβαση ή στήριξη. Παρόλα αυτά στις μέρες μας, ο όρος ανάπτυξη τείνει να παρεξηγηθεί, καθώς συνδέεται με τα έργα υποδομής που γίνονται σε έναν τόπο. Αυτά όμως είναι απλά τα μέσα για την επίτευξη του στόχου της ανάπτυξης και όχι αυτός καθαυτός ο σκοπός Η έννοια της Τοπικής ανάπτυξης Η εμφάνιση ή ακριβέστερα η ενσωμάτωση της μεταβλητής του χώρου στις οικονομικές θεωρίες, όσο κι αν σήμερα θεωρείται αυτονόητη, αρχίζει σταδιακά από τις αρχές του 20ού αιώνα. Μέχρι τότε, η παραδοσιακή οικονομική ανάλυση παραμελούσε τη χωρική διάσταση των οικονομικών φαινομένων, γιατί στήριζε τις υποθέσεις της στην τέλεια κινητικότητα των συντελεστών παραγωγής από περιοχή σε περιοχή. Οι διαδικασίες της ανάπτυξης πρέπει απαραίτητα να λαμβάνουν υπόψη το γεγονός ότι πραγματοποιούνται στο χώρο (Barquero, 1991). Κατά συνέπεια, κατά τους νεοκλασικούς οικονομολόγους μόνο, η επίδραση του χώρου στις οικονομικές δραστηριότητες είναι ανύπαρκτη γιατί το κόστος μεταφοράς είναι μηδενικό επειδή οι πόροι κινούνται στιγμιαία, αυτόματα και αδάπανα και μπορούν να κατανεμηθούν ομοιόμορφα στο χώρο. Οποιαδήποτε ανισορροπία μπορεί να εμφανιστεί στις τιμές και στα εισοδήματα εξαλείφεται από τη λειτουργία του μηχανισμού της αγοράς (Χριστοφάκης, 2001). Για τον προσδιορισμό της έννοιας της τοπικής ανάπτυξης χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι το τοπικό δεν έχει σχέση μόνο με την έννοια του γεωγραφικού χώρου. Ο γεωγραφικός χώρος ορίζεται είτε από φυσικά όρια είτε από διοικητικά. Ένα οροπέδιο, μια κοιλάδα, μια πεδιάδα ή ένα νησί αποτελούν γεωγραφικούς χώρους καθορισμένους από τη φύση. Ο Δήμος, η Επαρχία, ο Νομός, η Περιφέρεια είναι γεωγραφικοί όροι που ορίζονται με διοικητικά μέτρα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο γεωγραφικός χώρος προσδιορίζεται από πολιτιστικούς ή και γλωσσικούς διαχωρισμούς. Το τοπικό λοιπόν, έχει σχέση πολλές φορές 14

15 και με την περιοχή που ορίζουμε για την εκπόνηση μιας μελέτης ή για τη χάραξη στρατηγικής για την ανάπτυξη της. Η έννοια της τοπικής ανάπτυξης δεν ταυτίζεται με την ανάπτυξη μιας συγκεκριμένης χωρικής μονάδα, αλλά με την ανάπτυξη η οποία βασίζεται σε τοπικούς παράγοντες (Χριστοφάκης, 2001). Η τοπική ανάπτυξη είναι μια μορφή περιφερειακής ανάπτυξης, στην οποία οι τοπικοί παράγοντες (τοπικοί οργανισμοί και φορείς, τοπικές επιχειρήσεις, τοπική πρωτοβουλία και επιχειρηματικότητα) συνιστούν τους βασικούς μοχλούς της αναπτυξιακής διαδικασίας. Ως τοπικοί παράγοντες δεν θεωρούνται μόνο τα γεωγραφικά και φυσικά χαρακτηριστικά των χωρικών μονάδων (τοπικά φυσικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, φυσικούς πόρους, ορυκτό πλούτο κλπ.) αλλά και τα κοινωνικοπολιτισμικά χαρακτηριστικά της τοπικής παραγωγής που σχετίζονται με την αναπτυξιακή διαδικασία. Έτσι, χωρικές μονάδες με τοπικά μειονεκτήματα είναι δυνατόν να προωθήσουν την ανάπτυξή τους με τη βοήθεια της τεχνογνωσίας και της ανάπτυξης της τοπικής επιχειρηματικής δραστηριότητας. Για το λόγο αυτό η προσπάθεια για την προώθηση και την εφαρμογή της τοπικής ανάπτυξης εντάθηκε κυρίως σε ζώνες υποβαθμισμένες, μειονεκτικές καθώς και σε περιόδους κρίσης (Gatel and Passaris, 1986, όπ. αναφ. στο Παπαδασκαλόπουλος,1995). O Barquero (1991) προκειμένου να προσδιορίσει τα χαρακτηριστικά της τοπικής ανάπτυξης συνδυάζει τις απόψεις των Coffey και Polese (1985, όπ. αναφ. στο Barquero, 1991) και του Stohr (1990, όπ. αναφ. στο Barquero, 1991) και καταλήγει ότι η τοπική ανάπτυξη μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία οικονομικής ανάπτυξης και διαρθρωτικών αλλαγών που οδηγεί στη βελτίωση του επιπέδου ζωής του τοπικού πληθυσμού.. Η τοπική ανάπτυξη είναι μία διαδικασία η οποία αφορά τη δημιουργία νέων θεσμών, την ανάπτυξη εναλλακτικών δραστηριοτήτων, τη βελτίωση της ικανότητας των υπαρχόντων εργαζομένων να παράγουν καλύτερα προϊόντα, τον προσδιορισμό νέων αγορών, τη μεταφορά γνώσης και τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων (Βlakely, 1994). Oι Bennet and Krebs (1991, όπ. αναφ. στο Χριστοφάκης, 2001) υποστηρίζουν την άποψη ότι η τοπική ενδογενής ανάπτυξη αφορά ένα ευρύ φάσμα παραγόντων, οι οποίοι συνδυαζόμενοι ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των τοπικών οικονομιών. Οι εν λόγω παράγοντες είναι κυρίως οι εξής: έδαφος, υποδομή και χωροθέτηση δημιουργία κεφαλαίου και επένδυση 15

16 καινοτομία, επιχειρηματικότητα και τεχνολογική αλλαγή ανθρώπινοι πόροι ανάπτυξη κατάλληλου θεσμικού πλαισίου. Κάθε ένας από αυτούς τους παράγοντες πρέπει να συντονίζεται με τους υπόλοιπους, υπόθεση που οδηγεί στην έννοια της συνεργασίας σε τοπικό επίπεδο, αναγκαία συνθήκη για την τοπική-ενδογενή οικονομική ανάπτυξη. Η συνεργασία είναι μία έννοια που αναφέρεται σ ένα μηχανισμό, ο οποίος θα εγγυάται και θα εξασφαλίζει μία επιτυχή και βιώσιμη τοπική οικονομική ανάπτυξη. Υπό αυτούς τους όρους, η τοπική ανάπτυξη αποτελεί μία διαδικασία που αναφέρεται σε επίπεδο χαμηλότερο από το κρατικό και συνήθως χαμηλότερο και από το περιφερειακό. Η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται εντός του πλαισίου μίας τοπικής αγοράς εργασίας και συχνά καλύπτει μία επιφάνεια μεγαλύτερη ή ίση από μία περιοχή τοπικής εξουσίας (κυβέρνησης- αυτοδιοίκησης), αλλά με δραστηριότητα εστιασμένη σε ειδικές θέσεις, τομείς ή κοινωνικές ομάδες. Το στοιχείο δηλαδή το οποίο πάντοτε υπεισέρχεται στο θέμα είναι η τοπική εξουσία. Κάτω από τέτοιες συνθήκες, γίνεται αντιληπτό ότι η ανάπτυξη δεν είναι αρκετό να προγραμματίζεται αποκλειστικά από τους κεντρικούς φορείς. Για την προσέγγιση του στόχου αυτού είναι αναγκαία η συστηματική χάραξη της πολιτικής τοπικής ανάπτυξης με κύριους άξονες την τόνωση της τοπικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, την κατάκτηση της τοπικής αγοράς, την κατάρτιση στελεχών, την αύξηση της πληροφόρησης και την εισαγωγή σύγχρονης τεχνολογίας. Η πολιτική της τοπικής-ενδογενούς ανάπτυξης παρά την εξαιρετική της σημασία κα το γεγονός ότι πολλές φορές αποτελεί τη μοναδική δυνατότητα προώθησης της ανάπτυξης, δεν πρέπει να θεωρείται ως υποκατάστατο, αλλά ως συμπλήρωμα της εθνικής πολιτικής της περιφερειακής ανάπτυξης. Και αυτό διότι οι περιφέρειες είναι ανοικτές οικονομίες και οι εξωτερικοί παράγοντες είναι σημαντικοί. Για το λόγο αυτό είναι επιβεβλημένη η λειτουργική σύνδεση της διαδικασίας της τοπικής ανάπτυξης με μία στρατηγική περιφερειακής ανάπτυξης: η στρατηγική που μπορεί να προωθήσει την τοπική ανάπτυξη είναι η στρατηγική της "από τη βάση" ανάπτυξης (Παπαδασκαλόπουλος, 1995). 16

17 1.3. Θεωρίες και πολιτικές τοπικής ανάπτυξης Στη διεθνή πρακτική συναντώνται δύο πρότυπα περιφερειακής οργάνωσης της ανάπτυξης με διάφορες προσαρμογές. Το πρώτο προσπαθεί να αξιοποιήσει τις οικονομίες συγκέντρωσης και κλίμακας, να προωθήσει την προσέλκυση οικονομικών δραστηριοτήτων σε επιλεγμένα σημεία και να διευκολύνει μια διαδικασία διάχυσης της ανάπτυξης στην περιφέρεια που περιβάλλει τους πόλους. Το δεύτερο πρότυπο αποσκοπεί στην ανάπτυξη όλων των χωρικών πλεονεκτημάτων, τη διατήρηση του οικιστικού ιστού και τη συμμετοχή των τοπικών φορέων και του πληθυσμού στον προγραμματισμό της ανάπτυξης. Το πρώτο πρότυπο είναι το πρότυπο της πολικής ανάπτυξης ή εκ των άνω ανάπτυξης ενώ το δεύτερο συναντάται ως από τη βάση ανάπτυξη, ολοκληρωμένη ανάπτυξη, ενδογενής ή εντόπια ανάπτυξη (Παπαδασκαλόπουλος, 2005). Τα δύο πρότυπα εφαρμόζονται παράλληλα, σε διάφορους συνδυασμούς, που εξαρτώνται από την αναπτυξιακή φάση που διέρχεται κάθε χώρα, από τη διεθνή συγκυρία και από τις κοινωνικοοικονομικές επιλογές των κυβερνήσεων Το πρότυπο της πολικής ανάπτυξης Οι περισσότερες θεωρίες περιφερειακής ανάπτυξης, μέχρι τα τέλη περίπου της δεκαετίας του 1960, με βάση τον Χριστοφάκη (2001), στηρίζονταν στην ύπαρξη ενός αναπτυξιακού δυϊσμού, με διαχωρισμό της οικονομίας σ' έναν σύγχρονο κι έναν παραδοσιακό τομέα. Ο σύγχρονος τομέας σχετίζεται με τη αστικοποίηση, την εκβιομηχάνιση, την τεχνολογία και την επιχειρηματικότητα, ενώ ο παραδοσιακός αφορά την ύπαιθρο, τη γεωργία, τη χαμηλή παραγωγικότητα και τις παραδοσιακές παραγωγικές δομές. Ο σύγχρονος τομέας λειτουργεί σαν ατμομηχανή, που συμπαρασύρει τον παραδοσιακό τομέα στην αναπτυξιακή διαδικασία με τελικό αποτέλεσμα τη γενίκευση της ευημερίας. Αυτό αυτόματα από την πλευρά της πολιτικής σήμαινε ένα μονομερές ενδιαφέρον για τις αστικές περιοχές και την εκβιομηχάνιση, αφού η τελική "απογείωση" θα αποζημιώσει για όλες τις θυσίες διαχέοντας παντού τα οφέλη της ανάπτυξης και επεκτείνοντας την κοινωνική ευημερία (Χατζημιχάλης, 1992). Αρχικά και προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις από την κρίση του 1929, αλλά και των μετέπειτα πολέμων που γνώρισε η 17

18 ανθρωπότητα, κάνουν την εμφάνισή τους οι κεϋνσιανές πολιτικές, όπου το κράτος, μέσα από μεγάλης κλίμακας δημόσιες επενδύσεις (υποδομές, υπηρεσίες κ.λπ.), ενισχύει κυρίως τις κεντρικές περιοχές. Η ασύμμετρη ανάπτυξη στο χώρο παρουσιάζεται με διάφορες μορφές και εξελίσσεται ανάλογα με τη φάση ανάπτυξης που βρίσκεται η χώρα. Όχι νωρίτερα από τα τέλη της δεκαετίας του 60 αρχίζει ο προβληματισμός και η εμπεριστατωμένη μελέτη των περιφερειακών ανισοτήτων. Ο Hirschmann (1958) αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι ανισότητες αποτελούν αναπόφευκτη συνέπεια και βασική προϋπόθεση της ίδιας της ανάπτυξης (Χριστοφάκης 2001). Το πολικό πρότυπο βασίζεται κυρίως στη θεωρία της χωρικής κατανομής των οικονομικών δραστηριοτήτων και εισάγει την εκβιομηχάνιση και τη συγκέντρωση της παραγωγικής δραστηριότητας σε ένα μικρό αριθμό μεγάλων αστικών κέντρων, διαφορετικών από εκείνα στα οποία διαχέεται αργότερα (Robert 1982). Συνδέεται με τον «εκ των άνω» σχεδιασμό της περιφερειακής αναπτυξιακής διαδικασίας μιας και τα περισσότερα κράτη, κυρίως τα ανεπτυγμένα, άρχισαν να εφαρμόζουν πανομοιότυπα αναπτυξιακά μοντέλα σχεδιασμένα και κατευθυνόμενα από κέντρα εξουσίας στην κορυφή της πολιτικής και διοικητικής πυραμίδας (Χριστοφάκης, 2001). Πρώτος ο Christaller (1933, όπ. αναφ. στο Κόνσολας, 1997) στηριζόμενος στη μελέτη της κατανομής των οικισμών στη Νότια Γερμανία, προσπάθησε να αναλύσει το ρόλο της πόλης ως οικισμού που εξυπηρετεί όχι μόνο τους κατοίκους του, αλλά και τον πληθυσμό των γύρω περιοχών. Προς την κατεύθυνση αυτή ανέπτυξε την έννοια της "κεντρικής θέσης", που προσδιορίζεται από την εγκατάσταση ενός οικισμού και διαφόρων δραστηριοτήτων στο κέντρο μιας περιοχής. Η θέση αυτή, δηλαδή το αστικό κέντρο, προμηθεύει αγαθά και υπηρεσίες στην ίδια και σε μία συμπληρωματική της περιοχή. Στο χώρο εμφανίζονται πολλές τέτοιες κεντρικές θέσεις, που εξυπηρετούν τις γύρω απ' αυτές περιοχές, εξέλιξη της διαδικασίας αυτής καταλήγει στη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος οικισμών ιεραρχικά διαρθρωμένων (σε πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά). Ο Losch, συμπληρώνοντας τη θεωρία της κεντρικής θέσης προσδιόρισε, βάσει του μεγέθους των κέντρων, τρεις τύπους εξαγωνικών αγορών, που επαναλαμβάνονται στο χώρο, ενώ ιεράρχησε τις κεντρικές θέσεις ξεκινώντας από μικρά χωριά (100 κατοίκων) και καταλήγοντας στα μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα (με πληθυσμό εκατομμύρια κατοίκους), τα οποία προσφέρουν όλα τα είδη αγαθών και υπηρεσιών (Κονσόλας, 1997). Η σημαντικότερη όμως θεωρία της ομάδας αυτής είναι η θεωρία της πολικής ανάπτυξης, που αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1950 και κατηύθυνε ένα μεγάλο μέρος των αναλύσεων και των πολιτικών περιφερειακής ανάπτυξης μέχρι και τη δεκαετία του Η 18

19 εργασία κυρίως του Perroux (1950, όπ. αναφ. στο Barquero, 1991) καθώς επίσης και των Myrdal (1955, όπ. αναφ. στο Barquero, 1991) και Hirschmann (1958, όπ. αναφ. στο Barquero, 1991), αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε. Η θεωρία αυτή δημιουργήθηκε από τη σκέψη ότι οι μηχανισμοί συσσώρευσης του κεφαλαίου στο καπιταλιστικό παραγωγικό σύστημα οδηγούν σε μία δυναμική άνισης ανάπτυξης στο χώρο. Ο Γάλλος οικονομολόγος Perroux (1950, όπ. αναφ. στο Xριστοφάκης, 2001) υποστηρίζει την άποψη ότι η ανάπτυξη δεν εμφανίζεται παντού και μονομιάς, αλλά γίνεται έκδηλη σε ορισμένα σημεία - πόλους ανάπτυξης με διαφορετική ένταση, διαδίδεται μέσω διαφορετικών καναλιών και προκαλεί διαφοροποιημένα αποτελέσματα στο σύνολο της οικονομίας. Ο πόλος ανάπτυξης καθορίζεται ως προωθητική βιομηχανία ή ως σύνολο προωθητικών βιομηχανιών που ασκούν θετικές επιδράσεις στον περιβάλλοντα χώρο. Η εθνική οικονομία αποτελεί ένα συνδυασμό ενεργών συστημάτων, που χαρακτηρίζονται από κινητήριες-προωθητικές βιομηχανίες και πόλους γεωγραφικά συγκεντρωμένων βιομηχανιών και δραστηριοτήτων και σχετικά αδρανών συστημάτων, δηλαδή επηρεαζόμενων βιομηχανιών και εξαρτημένων περιφερειών από τους γεωγραφικά συγκεντρωμένους πόλους. Τα πρώτα συστήματα προκαλούν την ανάπτυξη στα δεύτερα. Προς την ίδια κατεύθυνση, αργότερα, ο Βoudeville (1968, όπ. αναφ. στο Παπαδασκαλόπουλος, 1995) πιστεύει ότι ο περιφερειακός πόλος ανάπτυξης είναι ένα σύνολο βιομηχανιών εγκατεστημένων σε αστική περιοχή, που προκαλούν την παραπέρα ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας σε ολόκληρη τη ζώνη επιρροής της. Έτσι, λοιπόν, τα μεγάλα αστικά κέντρα θα ήταν ο άξονας γύρω από τον οποίο θα αρθρώνονταν η ανάπτυξη και η αλλαγή στις δομές μιας χώρας. Συνοψίζοντας, ο Barquero (1991) για την πολική ανάπτυξη θεωρεί ότι η διάχυση θα είναι μία διαδικασία χωρική, ιεραρχημένη οργανωτικά και τεχνολογικά και στην οποία οι προωθητικοί παράγοντες της ανάπτυξης είναι συγκεντρωμένοι σ' ένα μικρό αριθμό κέντρων - πόλων. Δέχεται ακόμη την άποψη ότι οι μεγάλες μητροπόλεις περιλαμβάνουν τα νέα κέντρα παραγωγής τεχνολογίας και σύγχρονων βιομηχανικών προϊόντων. Οι συνεχείς τεχνολογικές και οργανωτικές μεταβολές διαχέουν την ανάπτυξη, έτσι ώστε οι συνιστώσες της παραγωγής και των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων που βρίσκονται στους κεντρικούς τόπους να συνδέονται πιο στενά με τις αντίστοιχες των περιφερειακών περιοχών. Παρόλο όμως που η πολιτική των πόλων παρέμεινε στο παγκόσμιο προσκήνιο για πάνω από τριάντα χρόνια, εντούτοις δεν απέδωσε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η διάχυση της ανάπτυξης από τον πόλο στην περιφέρεια δεν πραγματοποιήθηκε όπως αρχικά 19

20 αναμενόταν, αλλά αντίθετα φάνηκε ότι οι πόλοι κρατούσαν τις εξειδικευμένες και τεχνολογικά προηγμένες λειτουργίες, όπως τη διοίκηση και την έρευνα, και άφηναν στην ενδοχώρα τις βαριές εργασίες χαμηλής ειδίκευσης και απόδοσης (Ευαγγελινίδου, 1987). Οι πρακτικές δυσκολίες της διάχυσης της ανάπτυξης από τον πόλο και της απορρόφησής της στην περιφέρεια οδήγησαν στη σύλληψη μιας διαφορετικής πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης που καλείται ολοκληρωμένη ανάπτυξη Το πρότυπο της ολοκληρωμένης - ενδογενούς ανάπτυξης Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1970, που συνοδεύεται από την κορύφωση της πολύπλευρης κρίσης, με σημαντικές επιπτώσεις στο κυρίαρχο αναπτυξιακό πρότυπο, παρατηρείται μία σημαντική μεταστροφή στις κυρίαρχες αντιλήψεις περιφερειακής ανάπτυξης, με βασική συνισταμένη την απομάκρυνση από το γνωστό "δόγμα" των πόλων ανάπτυξης. Αυτή η απομάκρυνση βέβαια δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αντίθετα μετεξελίχθηκε, γιατί η ίδια η διαδικασία της οικονομικής ανάπτυξης ενισχύει διαφόρων ειδών συγκεντρώσεις στο χώρο. Έτσι, πέρα από το πολικό πρότυπο, του οποίου η ευρύτατη εφαρμογή έχει πλέον περιοριστεί, διαμορφώνονται θεωρίες και πρακτικές που αποτελούν τη βάση του προτύπου της ολοκληρωμένης-ενδογενούς ανάπτυξης. Σε γενικές γραμμές, το πρότυπο αυτό στηρίζεται στην ισόρροπη ανάπτυξη όλων των χωρικών μονάδων με τη διατήρηση του υπάρχοντος οικιστικού δικτύου, χωρίς τη συγκέντρωση πληθυσμού και οικονομικών δραστηριοτήτων σε ορισμένα μόνο αστικά κέντρα, μέσω της αξιοποίησης των τοπικών πλεονεκτημάτων και της ενεργοποίησης του ενδογενούς δυναμικού των περιοχών. Βέβαια η ενδογενής ανάπτυξη δεν σημαίνει μια κλειστή οικονομία. Όλες οι σύγχρονες θεωρητικές και εμπειρικές μελέτες δίνουν έμφαση στην ενδογενή ανάπτυξη στο πλαίσιο ανοιχτών οικονομιών και συνεκτιμούν τις εξωτερικές επιδράσεις (Donaghy, Federici, Gadflo,2001) Πρόκειται στην ουσία για μια διαδικασία με την οποία οι τοπικές αρχές και οι οικονομικές ομάδες διαχειρίζονται τους υπάρχοντες πόρους τους και προβαίνουν σε νέες συνεργατικές ρυθμίσεις και συμφωνίες με τον ιδιωτικό τομέα ή μεταξύ τους, με σκοπό τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και την παρακίνηση οικονομικής δραστηριότητας σε μία σαφώς ορισμένη οικονομική ζώνη. Το κεντρικό χαρακτηριστικό στην τοπικώς προσανατολισμένη ανάπτυξη είναι η έμφαση στις πολιτικές ενδογενούς ανάπτυξης, οι οποίες χρησιμοποιούν το δυναμικό των τοπικών ανθρώπινων, θεσμικών και φυσικών πόρων. Αυτός ο προσανατολισμός οδηγεί στη λήψη τοπικών πρωτοβουλιών κατά την 20

21 αναπτυξιακή διαδικασία για τη δημιουργία νέας απασχόλησης και για ενθάρρυνση της οικονομικής δραστηριότητας. Η τοπική ανάπτυξη αρχίζει πλέον να είναι ο αντικειμενικός σκοπός μιας νέας περιφερειακής πολιτικής, που υιοθετεί τη στρατηγική της από τη βάση ανάπτυξης και την εφαρμόζεται παράλληλα με την εθνική περιφερειακή στρατηγική, ενεργοποιώντας τη συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού και τις τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες (Αρταβάνη, 1998). Σε αυτή την οργανική διαδικασία παίζουν ρόλο, πέρα από τους φυσικούς πόρους, την εργασία και το κεφάλαιο, οι θεσμοί, οι οργανισμοί (δημόσιο, δημοτικοί, κοινοτικοί, ιδιωτικού δικαίου), οι φορείς της κοινωνίας (συνδικάτα, επιμελητήρια, συνεταιρισμοί, δημοτικό - συνεταιριστικές επιχειρήσεις, πολιτιστικοί σύλλογοι), οι τοπικοί παράγοντες, η τοπική πρωτοβουλία, οι τοπικές επιχειρήσεις, η επιχειρηματικότητα, η ανθρώπινη αναζήτηση στους τομείς του πολιτισμού, το επίπεδο δημοκρατικής διακυβέρνησης ενός τόπου, η ποιότητα της επικοινωνίας των ατόμων ενός κοινωνικού συνόλου (Προβατάς,2002). Με βάση την αντίληψη της ολοκληρωμένης ανάπτυξης η παρέμβαση γίνεται σε όλους τους τομείς και κλάδους της τοπικής οικονομίας που εμφανίζουν προοπτικές δυναμικής εξέλιξης. Επιδιώκεται με τον τρόπο αυτό η παραγωγή τελικών προϊόντων από τις δυνάμεις της τοπική κοινωνίας. Τα παραγόμενα προϊόντα της περιοχής δεν αποτελούν αναγκαστικά πρώτη ύλη για τις βιομηχανίες άλλων περιοχών, αλλά μεταποιούνται και γίνονται τελικό προϊόν στα όρια της περιοχής. Παράλληλα με την παραγωγή αναπτύσσονται θεσμοί, δημιουργούνται οργανισμοί, αξιοποιείται η τοπική επιχειρηματικότητα και η τοπική πρωτοβουλία. Κινητοποιείται, δηλαδή το σύνολο του ενδογενούς δυναμικού μιας περιοχής, με στόχο την ανάπτυξη της και την επέκταση της ευημερίας που φέρνει η ανάπτυξη σε όσο το δυνατόν ευρύτερες ομάδες του πληθυσμού της περιοχής. Στα πλαίσια της προσπάθειας αξιοποίησης των τοπικών πλεονεκτημάτων, της αύξησης του περιφερειακού εισοδήματος και της συγκράτησης του πληθυσμού στην περιφέρεια, η διαδικασία της ολοκληρωμένης ανάπτυξης εστιάζει το ενδιαφέρον της στους ακόλουθους τομείς (Χριστοφάκης, 2001): α. Στον εκσυγχρονισμό και ανάπτυξη των επιχειρήσεων του πρωτογενή τομέα με την εκμετάλλευση όλων των δυνατοτήτων της περιφέρειας στην καλλιέργεια, στην κτηνοτροφία, στην αλιεία, στη δασοκομία στη θήρα, στη μελισσοκομία κ.τ.λ. β. Στην ανάπτυξη του τουρισμού, εσωτερικού και εξωτερικού στο επίπεδο που επιτρέπουν οι δυνατότητες της περιφέρειας. 21

22 γ. Στην ενίσχυση της βιοτεχνίας με τη θέσπιση κινήτρων, την ίδρυση βιοτεχνικών κτιρίων και την εξασφάλιση της αναγκαίας υποδομής, όπως οδικό δίκτυο, επαρκής ηλεκτροδότηση, υδροδότηση κ.τ.λ. δ. Στην ανάπτυξη των υπηρεσιών εκπαίδευσης, υγείας και αναψυχής με την δημιουργία και την διασπορά μικρών και μεσαίων μονάδων παροχής των παραπάνω υπηρεσιών. ε. Στην ευκολότερη προσπέλαση στις διοικητικές υπηρεσίες με την ουσιαστική αποκέντρωση τους. στ. Στη δημιουργία της κατάλληλης υποδομής για την πραγμάτωση και τη βιωσιμότητα των παραπάνω επιδιώξεων. Η υποδομή αυτή αφορά το οδικό δίκτυο, τις λιμενικές εγκαταστάσεις, το σιδηροδρομικό δίκτυο, τους αγροτικούς και δασικούς δρόμους, τις τηλεπικοινωνίες, την ηλεκτροδότηση, την υδροδότηση, την αποχέτευση. Η ενδογενής ανάπτυξη έχει σαν στόχο: Την αξιοποίηση της παραγωγικής δομής της τοπικής οικονομίας, βελτιώνοντας, συμπληρώνοντας και εκσυγχρονίζοντας τον παραγωγικό ιστό, ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων της περιοχής. Την αξιοποίηση της αγοράς εργασίας βελτιώνοντας το μορφωτικό επίπεδο και τις δεξιοτεχνίες του εργατικού δυναμικού, εισάγοντας νέες ειδικότητες και τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην παραγωγική διαδικασία, εκπαιδεύοντας και καταρτίζοντας τους νέους σε συνεχή βάση. Την αξιοποίηση και βελτίωση της επιχειρηματικότητας του τοπικού πληθυσμού, με ενημέρωση, εκπαίδευση, οικονομική ενίσχυση, χρηματοοικονομική διευκόλυνση, δημιουργία υποδομής, δημιουργία τοπικής αγοράς η τοπικών αγορών. Την αξιοποίηση και προστασία των φυσικών πόρων, όπως της γης, των δασών, των υδάτων, της φυσικής ομορφιάς, του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Μια τέτοια δράση προϋποθέτει την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών, με γνώμονα την αγορά και την προστασία της γης από την υπερβολική χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, την αξιοποίηση των δασών της περιοχής για παραγωγή δασικών προϊόντων και δημιουργία χώρων αναψυχής, την ορθολογική αξιοποίηση των υδάτων πηγών, ποταμών και λιμνών της περιοχής 22

23 για ύδρευση, άρδευση, αλιεία και αναψυχή και την οργάνωση του τουρισμού ή και αγροτουρισμού στα όρια της περιοχής. Την αξιοποίηση της κοινωνικής και πολιτικής δομής της τοπικής κοινωνίας προς όφελος της ανάπτυξης. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η σωστή λειτουργία του αγροτικού συνεταιρισμού ή ο ρόλος που μπορούν να παίζουν τα συνδικάτα, τα επιμελητήρια, οι πολιτιστικοί σύλλογοι, οι αθλητικοί σύλλογοι και άλλοι φορείς. Την αξιοποίηση των παραδόσεων και της πολιτιστικής κληρονομιάς με ανάδειξη των αρχαιοτήτων, της λαϊκή αρχιτεκτονικής, των λαϊκών εκδηλώσεων και της καλλιτεχνικής διάθεσης του πληθυσμού για την προσέλευση επισκεπτών στην περιοχή, την ανάπτυξη του τουρισμού και της αναψυχής. Η ολοκλήρωση της τοπικής ανάπτυξης, ως μιας διαδικασίας σταδιακής υλοποίησης καινοτόμων δράσεων σε τοπικό επίπεδο, λαμβάνει χώρα σε τέσσερα στάδια: Κατά το πρώτο στάδιο ιδρύονται τοπικές επιχειρήσεις, αναδύεται η τοπική επιχειρηματικότητα και αξιοποιούνται τα τοπικά επιχειρηματικά ταλέντα. Κατά το δεύτερο στάδιο πραγματοποιείται η επέκταση των τοπικών επιχειρήσεων πέρα από τα όρια της περιφέρειας. Στο τρίτο στάδιο δημιουργούνται τοπικές δομές ελέγχου για τη συντήρηση και εξέλιξη δραστηριοτήτων σημαντικών για την τοπική ανάπτυξη και τέλος, το τέταρτο στάδιο περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός ισχυρού, τοπικά ελεγχόμενου οικονομικού τομέα. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι στη διαδικασία της τοπικής ανάπτυξης συμβάλλουν καθοριστικά μια σειρά από παράγοντες που δραστηριοποιούνται σε τοπικό επίπεδο. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οργανισμοί, τοπικοί πόροι (ανθρώπινοι, φυσικοί, πολιτιστικοί, οικονομικοί κτλ), επιμελητήρια, συνεταιρισμοί, τοπικές πολιτιστικές βιομηχανίες κι επιχειρήσεις, θεσμοί, τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα, στοιχεία της τοπικής παραγωγής. Επίσης, κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η τοπική πρωτοβουλία, η συλλογική κινητοποίηση και ο συντονισμός σε θέματα πολιτιστικής ανάπτυξης και προβολής (Μπιτσάνη 2004). Η ολοκληρωμένη, λοιπόν ενδογενής τοπική ανάπτυξη αποτελεί τη σύγχρονη αντίληψη την ανθρωποκεντρικής θεώρησης της ανάπτυξης και ως τέτοια στηρίζεται από όλο το σύγχρονο προοδευτικό κόσμο. Εξάλλου η ανάπτυξη δεν είναι πάντα ο στόχος αλλά ένα μέσο για την επίτευξη ευημερίας (Canzanelli, 2001). 23

24 Κεφάλαιο 2: Η ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Η βασική επιδίωξη της Ε.Ε. ως ενιαίας πολιτικής και οικονομικής οντότητας είναι η οικονομική σύγκλιση και η κοινωνική συνοχή των μελών-χωρών της. Δεδομένου των μεγάλων ανισοτήτων που επικρατούν ανάμεσα τους, θεμελιακός στόχος της περιφερειακής πολιτικής είναι η άμβλυνση τους και η μείωση των διαρθρωτικών προβλημάτων (ανεργία, αγροτική οικονομία, παρακμάζουσες βιομηχανίες, έλλειψη υποδομών και δικτύων). Σε αυτό το πλαίσιο η περιφερειακή πολιτική που ασκείται δίνει τη δυνατότητα στις τοπικές δομές να έλθουν σε άμεση επαφή και συνεννόηση. Η ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική συντονίζει τις εθνικές περιφερειακές πολιτικές δίνοντας γενικές κατευθύνσεις και διατυπώνοντας ορισμένες αρχές, που πρέπει να τηρούνται για να αποφεύγεται ο συναγωνισμός και για κάλυψη ενισχύσεων του ενός κράτους μέλους από τα υπόλοιπα (Στεργίου, Τσιμάρας και Λουκίσας, 2009) Η κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη Συνθήκη της Λισαβόνας Η επιστημονική συζήτηση (Παπαγιάννης Δον., 2005) σχετικά με την κατοχύρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρήκε τη νομοτεχνική της κατάληξη στο άρθρο 4 παρ. 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ), όπως οριστικοποιήθηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας. Πέρα από τη σαφή συμπερίληψη του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου κατά την εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας (αρθ. 5 παργ. 3 ΣΕ Ε), το άρθρο 4 παργ. 2 ΣΕΕ που έχει ως αντικείμενο την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ Ένωσης και κρατών μελών ορίζει: «Η Ένωση σέβεται την ισότητα των κρατών μελών ενώπιον των Συνθηκών καθώς και την εθνική τους ταυτότητα που είναι συμφυής με τη θεμελιώδη πολιτική και συνταγματική τους δομή, στην οποία συμπεριλαμβάνεται η περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση. Σέβεται τις ουσιώδεις λειτουργίες του κράτους, ιδίως δε τις λειτουργίες που αποβλέπουν στη διασφάλιση της εδαφικής ακεραιότητας τη διατήρηση της δημόσιας τάξης και την προστασία της ευνοϊκής ασφάλειας. Ειδικότερα η εθνική ασφάλεια παραμένει στην ευθύνη κάθε κράτους μέλους». Με τη συγκεκριμένη ρύθμιση η Ένωση αναγνωρίζει για πρώτη φορά την περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση ως βασική συνιστώσα της οργανωτικής δομής των κρατών μελών, που είναι συμφυής με τη θεμελιώδη πολιτική και συνταγματική τους δομή. Από τα πρώτα 24

25 βήματα συγκρότησής της διαμορφώνεται ένας πυρήνας κειμένων και συμβάσεων, που άλλες είναι δεσμευτικές και άλλες όχι, ο οποίος συγκροτεί τους στρατηγικούς άξονες όσον αφορά το ρόλο και τις αρμοδιότητες της τοπικής «αυτοδιοίκησης». Ενδεικτικά αναφέρονται: Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας (1989). Ίσως το βασικότερο κείμενο χάραξης στρατηγικής για το ρόλο των τοπικών κοινωνιών στο αναπτυξιακό, οικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Η Ευρωπαϊκή Χάρτα των Περιφερειών (1991). Ο Αστικός Ευρωπαϊκός Χάρτης (Μόνιμη διάσκεψη των Περιφερειών της Ευρώπης) (1992). Κείμενο επίσης στρατηγικού προσανατολισμού για τα δικαιώματα του πολίτη στο αστικό περιβάλλον. Η Λευκή Βίβλος για την «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση» που αποφασίζεται στη Λισσαβώνα (2009). Η έννοια της «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» είναι μια από τις βασικές αρχές διακυβέρνησης της ΕΕ και προωθεί τη συντονισμένη δράση της ΕΕ, των κρατών μελών και των τοπικών και περιφερειακών αρχών (δηλ. τη συντονισμένη δράση σε υπερεθνικό, εθνικό αλλά και τοπικό επίπεδο), για τη χάραξη και υλοποίηση των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τους θεωρητικούς της «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» «η διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής χαρακτηρίζεται από αμοιβαία εξάρτηση, συμπληρωματικές λειτουργίες και αλληλοεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες μεταξύ υπερεθνικών, κρατικών και υποεθνικών θεσμών καθώς και ομάδων πίεσης», ενώ «όντας σε μια σχέση «αμφιλεγόμενης ιεραρχίας», οι υποεθνικές αρχές καθίστανται συμπληρωματικοί, μη ιεραρχικοί δίαυλοι για την υποεθνική κινητοποίηση στην ευρωπαϊκή πολιτεία» Έτσι ενώ η διαδικασία ολοκλήρωσης της ΕΕ έχει οδηγήσει στη μετατόπιση του κέντρου βάρους της λήψης αποφάσεων από το εθνικό επίπεδο στα θεσμικά όργανα της ΕΕ, προωθείται μέσω της «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» η αναβαθμισμένη εμπλοκή των τοπικών θεσμικών μορφών στη διαμόρφωση και εκτέλεση των πολιτικών της ΕΕ. 25

26 2.2. Οι αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης Οι βασικές αρχές που στηρίζουν το ρόλο των ΟΤΑ στο σύγχρονο περιβάλλον της Ε.Ε. και διέπουν την αρχή της «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» είναι η αρχή της «επικουρικότητας», της «εγγύτητας» και η αρχή της «εταιρικής σχέσης». Σύμφωνα με την αρχή της «επικουρικότητας», η Ε.Ε. οφείλει να αναλαμβάνει δράσεις οι οποίες μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα σε εθνικό, τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Σύμφωνα με τη δεύτερη αρχή το επίπεδο διακυβέρνησης πρέπει να βρίσκεται στο πλευρό του πολίτη, κάτι για το οποίο η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει καλύτερες δυνατότητες. Η Τρίτη αρχή διασφαλίζει τη συνεργασία του ευρωπαϊκού, του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου ώστε να υπάρχει ευρωπαϊκή διακυβέρνηση (Στεργίου κ.ά., 2009). Για να λειτουργήσει ορθολογικά η περιφερειακή πολιτική της Ε.Ε. σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας και της εταιρικής σχέσης, προωθείται η αποκέντρωση σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο. Σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας οι αποφάσεις της Ε.Ε. πρέπει να λαμβάνονται κατά το δυνατόν πλησιέστερα προς τους πολίτες. Συγκεκριμένα «Στους τομείς που δεν υπάγονται στην αποκλειστική της αρμοδιότητα, η Κοινότητα δρα σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, μόνο και εάν στον βαθμό που οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης είναι αδύνατον να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη και δύνανται συνεπώς,λόγω των διαστάσεων ή των αποτελεσμάτων της προβλεπόμενης δράσης,να επιτευχθούν καλύτερα σε κοινοτικό επίπεδο». Με αυτό τον τρόπο αναγνωρίζει τα πλεονεκτήματα της αποκέντρωσης και ευνοεί την πρωτοβουλία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των περιφερειακών αρχών (Στεργίου κ.ά., 2009). Η εταιρική σχέση ρυθμίζει τις σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των φορέων δηλαδή της ευρωπαϊκής επιτροπής, των κρατών μελών, και των περιφερειακών αρχών των κρατών μελών. Προβλέπει τη στενή συνεργασία μεταξύ αυτών των τριών φορέων και τη σχέση των εταίρων ως προς την επίτευξη των στόχων της περιφερειακής ανάπτυξης της σύγκλισης και της συνοχής. Η συμμετοχή όλων των βαθμίδων διακυβέρνησης στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι απαραίτητη, προκειμένου να επιτευχθεί μία ορθή ευρωπαϊκή διακυβέρνηση. Ας σημειωθεί δε εδώ ότι σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της ΕΕ, το 75% της νομοθεσίας της έχει εφαρμογή στο τοπικό ή το περιφερειακό επίπεδο. Η θεσμική έκφραση σε επίπεδο ΕΕ για τη διαμόρφωση των πολιτικών σε τοπικό επίπεδο συγκροτείται με τη δημιουργία της Επιτροπής των Περιφερειών (ΕΤΠ). Συγκεκριμένα η Επιτροπή των Περιφερειών αποτελεί βασικό μέσο υλοποίησης και 26

27 συντονισμού των εθνικών πολιτικών σε θέματα περιφερειακής ανάπτυξης. Συστήθηκε 1 το 1994 και στόχος αυτού του οργάνου είναι να συμβουλεύει την Ευρωπαϊκή Πολιτική και το Συμβούλιο αποτελούμενο από εκπροσώπους των αρχών της περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε θέματα τοπικής, περιφερειακής ανάπτυξης, περιβάλλοντος παιδείας και μεταφορών. Αποτελείται από 350 μέλη. Επιλέγονται από τις κυβερνήσεις αλλά υποχρεώνονται να ασκούν το έργο τους με πολιτική ανεξαρτησία. Διορίζονται από το Συμβούλιο για τέσσερα χρόνια που μπορεί να ανανεωθεί. Η Επιτροπή των Περιφερειών εκφράζει με θεσμικό τρόπο τα τοπικά και περιφερειακά συμφέροντα μέσω της έκδοσης γνωμοδοτήσεων (Hooghe, Marks, 1996) όταν συντάσσεται η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η ολομέλεια συγκαλείται πέντε φορές το χρόνο κατά τις οποίες διαμορφώνεται η γενική πολιτική. Χωρίζεται σε 6 επιτροπές οι οποίες αφορούν τις εξής θεματικές ενότητες: 1. πολιτική εδαφικής συνοχής 2. οικονομική και κοινωνική πολιτική 3. αειφόρος ανάπτυξη 4. πολιτισμός, παιδεία και έρευνα 5. συνταγματικές υποθέσεις και ευρωπαϊκή διακυβέρνηση 6. εξωτερικές υποθέσεις. Από την παρατήρηση των ανωτέρω προκύπτει ότι οι επιτροπές με τις αντίστοιχες ενότητες καλύπτουν σήμερα το μεγαλύτερο φάσμα των δραστηριοτήτων της ΕΕ. Η επιτροπή των περιφερειών έχει τα εξής όργανα: τον πρόεδρο που διευθύνει τις εργασίες, ο οποίος προΐσταται στις συνόδους ολομελείας και εκπροσωπεί επισήμως την επιτροπή. τον αντιπρόεδρο, που εκπροσωπεί τον πρόεδρο όταν απουσιάζει το προεδρείο το οποίο αποτελείται από 60 μέλη και συνεδριάζει 7 φορές το χρόνο καταρτίζοντας το πολιτικό πρόγραμμα της επιτροπής και δίνει τις οδηγίες στη διοίκηση για την εκτέλεση των αποφάσεων που λαμβάνει τη Σύνοδο ολομελείας αποτελούμενη από τα 350 μέλη τις επιτροπές τις πολιτικές ομάδες (ευρωπαϊκό λαϊκό κόμμα, κόμμα των ευρωπαίων σοσιαλιστών, ομάδα των φιλελευθέρων, ομάδα για την Ευρώπη των εθνών) τις εθνικές αντιπροσωπείες

28 τον Γενικό Γραμματέα ο οποίος είναι διοριζόμενος για 5 έτη και είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή των αποφάσεων και την εύρυθμη λειτουργία της διοίκησης και τη Γενική Γραμματεία με τέσσερις διευθύνσεις (διοίκηση, συμβουλευτικές εργασίες, διεύθυνση γραμματείας, νομική υπηρεσία, επικοινωνία, τύπος και πρωτόκολλο). Η Επιτροπή των Περιφερειών όπως και η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή εκδίδουν υποχρεωτικές γνωμοδοτήσεις. Η υποχρεωτική γνωμοδότηση βρίσκεται στα πλαίσια της συνεργασίας και στη διαδικασία συναπόφασης, ενώ υπάρχει και χρονικός περιορισμός στην έκδοση της γνώμης. Υπάρχει η δυνατότητα να δοθεί γνωμοδότηση μετά από αίτηση εάν κριθεί σκόπιμο από το Συμβούλιο ή την Επιτροπή. Η ΕΤΠ έχει το δικαίωμα να ελέγξει την Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εάν δε λάβουν υπόψη τη γνώμη της, ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις, έχει επίσης το δικαίωμα να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Αν και κάθε χώρα επιλέγει τα μέλη που την εκπροσωπούν με το δικό της τρόπο, οι αντιπροσωπείες οφείλουν να αντικατοπτρίζουν την πολιτική, γεωγραφική και περιφερειακή ή τοπική ισορροπία δυνάμεων του κράτους μέλους. Τα μέλη είναι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι ή βασικοί παράγοντες των τοπικών ή περιφερειακών αρχών της περιφέρειάς τους. Η αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην ΕΤΠ αποτελείται από 12 τακτικά και 12 αναπληρωματικά μέλη, αιρετοί εκπρόσωποι των ΟΤΑ Α και Β βαθμού, τα οποία υποδείχθηκαν από τα πολιτικά κόμματα με αναλογική εκπροσώπηση. Από το 2004 η ΕΤΠ διοργανώνει κάθε δύο χρόνια τη συνδιάσκεψη των περιφερειών και των πόλεων. Παράλληλα, η αναγνώριση αυτή ανάγεται σε θεμελιώδη αρχή που διέπει τις σχέσεις της Ένωσης και των κρατών μελών και κατοχυρώνεται σε πρωτογενή ενωσιακό κανόνα. Κατά συνέπεια, ο σεβασμός που καλείται να επιδείξει η Ευρωπαϊκή Ένωση στην περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση, δεν προσδιορίζεται γενικά και αφηρημένα, αλλά εντελώς συγκεκριμένα, σε κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά. Η θεμελιώδης έννοια εδώ είναι η εθνική ταυτότητα του κράτους μέλους, η οποία συν-προσδιορίζεται τώρα πια ρητώς και από την περιφερειακή και τοπική του αυτοδιοίκηση. 28

29 2.3. Αναπτυξιακές πρωτοβουλίες στα κράτη μέλη της Ε.Ε Η Τοπική Αυτοδιοίκηση των κρατών μελών της Ε.Ε. έχει αναλάβει νέες πρωτοβουλίες για την υλοποίηση των εκπονούμενων έργων στα πλαίσια της Τέταρτης Προγραμματικής Περιόδου σύμφωνα με τη στρατηγική της Λισαβόνας και στα πλαίσια της ευρωπαϊκής περιφερειακής πολιτικής. Βασικός στόχος είναι η ανάπτυξη, ο σεβασμός του περιβάλλοντος, η αύξηση της απασχόλησης καθώς επίσης να μετατραπεί η Ευρώπη ως τον πιο ανταγωνιστικό χώρο σε παγκόσμιο επίπεδο. Για να επιτευχθούν τα παραπάνω χρειάζεται συνεργασία Ε.Ε. περιφερειακών τοπικών δομών. Βέβαια αν και οι τοπικές δομές των κρατών μελών παρουσιάζουν διαφοροποιήσεις, παρ όλα αυτά ο βασικός στόχος παραμένει ο ίδιος, ενώ πολλές αναπτυξιακές δομές και πρωτοβουλίες έχουν κοινά χαρακτηριστικά, προσαρμοσμένα στη διαφορετικότητα του κάθε τόπου. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στη σύγχρονη κοινωνία της Ε.Ε. έχει ως στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, την προσφορά νέων υπηρεσιών, την έμφαση στην παιδεία, στην κατάρτιση, την εκπαίδευση, την τεχνολογία, τη δημιουργία απαραίτητης υποδομής και οικοδόμησης κοινωνικού δικτύου. Οι κοινωνικοί αυτοί στόχοι προϋποθέτουν οικονομικό προγραμματισμό και επενδύσεις από την πλευρά της αυτοδιοίκησης. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος δημόσιος επενδυτής με αντιστοιχία του 62% των συνολικών δημοσίων επενδύσεων. Οι Συμπράξεις Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα, οι κοινοτικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Εγγυήσεων, τα χρηματοδοτικά εργαλεία JESSICA και JEREMIE είναι μερικά από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση σε κάθε κράτος μέλος για να πετύχει τους στόχους της ανάπτυξης, της απασχόλησης και της ευημερίας. Το βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο της Ε.Ε. είναι το JEREMIE. Είναι οι λεγόμενοι Κοινοί Ευρωπαϊκοί Πόροι για τις Μικρομεσαίες και τις Μεσαίες Επιχειρήσεις. Βασική του λειτουργία αποτελεί η ανακύκλωση κεφαλαίων μέσα από τη χορήγηση δανείων με ευνοϊκούς όρους, το ποσό αποπληρωμής των οποίων αναχρηματοδοτεί νέα έργα. Χρησιμοποιεί ως πηγή κεφαλαίων τα επιχειρησιακά προγράμματα, με πρόσθετη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Επίσης δύναται να συνδυάσει δάνεια με ιδιωτικούς πόρους και διαθέτει μία κεντρική μονάδα διαχείρισης κεφαλαίων (Στεργίου κ.ά., 2009). Το JEREMIE υλοποιείται ύστερα από σύμβαση χρηματοδότησης. Η χρηματοδότηση αφορά πολλά είδη, όπως οι μικροπιστώσεις μέσω τραπεζών, η συμμετοχή στα κεφάλαια 29

30 επιχειρήσεων, τα κεφάλαια ανάληψης επιχειρηματικού κινδύνου, η παροχή εγγυήσεων κλπ. Είναι ιδιαίτερα σημαντικός θεσμός διότι επενδύει ιδιωτικά κεφάλαια ενώ παράλληλα απορροφά και κοινοτικά κονδύλια. Οι περιφέρειες και οι ΟΤΑ χρησιμοποιούν μέρος των πόρων τους από τα διαρθρωτικά ταμεία μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων, για να αποκτήσουν χρηματοπιστωτικά προϊόντα. Τα προϊόντα αυτά έχουν ανακυκλούμενο χαρακτήρα και όταν αποπληρώνονται μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Αφορούν συμμετοχές, επιχειρηματικά κεφάλαια, εγγυήσεις, δάνεια και τεχνική βοήθεια και επιτρέπουν την επίτευξη πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος επί του προϋπολογισμού. Μέσω της πρωτοβουλίας αυτής συνεργάζονται οι περιφέρειες και οι ΟΤΑ με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων σε όλους τους τομείς επενδύσεων. Το ταμείο συνεργάζεται με ένα ευρύ δίκτυο διεθνών, εθνικών και τοπικών φορέων με ειδικότητα στη χρηματοδότηση ΜΜΕ. Συνεργάζεται δε και με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και χρησιμοποιεί χρηματοδοτικές πηγές τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές (διεθνείς, εθνικούς, τοπικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, ταμεία επενδύσεων και φορείς πιστώσεων). Ένα δεύτερο βασικό εργαλείο χρηματοδότησης είναι το πρόγραμμα JESSICA το οποίο αφορά επενδύσεις υποδομών και ανάπτυξης σε αστικές περιοχές (Κοινούς Ευρωπαϊκούς Πόρους για Αειφόρες Επενδύσεις στα Αστικά Κέντρα). Στόχος του είναι η στήριξη επενδυτικών προγραμμάτων και έργων αστικής ανάπτυξης μέσω της κινητοποίησης ολοκληρωμένων δράσεων αστικής ανάπτυξης σε στενή συνεργασία με τους οργανισμούς τοπτικής αυτοδιοίκησης. Απώτερος στόχος είναι η ανάπτυξη των αστικών κέντρων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Για να πραγματοποιούνται οι ενισχύσεις συντάσσεται ένα Ολοκληρωμένο Σχέδιο Αστικής Ανάπτυξης και τα χαρακτηριστικά παρέμβασης των επιλέξιμων δράσεων θα πρέπει να έχουν ολοκληρωμένο χαρακτήρα. (π.χ. ενεργειακά δίκτυα, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις κλπ). Οι δικαιούχοι μπορεί να είναι τόσο δημόσιοι όσο και ιδιωτικοί οργανισμοί, και φορείς, αλλά και δημόσιες ή ιδιωτικές επιχειρήσεις. Βασικός χρηματοδότης ανάπτυξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της αστικής ανάπτυξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) είναι το επίσημο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα της Ε.Ε. και δημιουργήθηκε το 1958 με τη συνθήκη της ΕΟΚ. Αποστολή της ΕΤΕπ είναι να συμβάλλει στην υλοποίηση των στόχων της Ένωσης χρηματοδοτώντας εκείνα τα είδη επενδυτικών σχεδίων που προωθούν την ευρωπαϊκή ενοποίηση, την ισόρροπη ανάπτυξη, την οικονομική και κοινωνική συνοχή και την καινοτόμο οικονομία βασισμένη στη γνώση. Μέλη της είναι τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και εδρεύει στο Λουξεμβούργο. Συνεργάζεται με 30

31 την ευρύτερη τραπεζική κοινότητα και διέπεται από αυστηρά τραπεζική διαχείριση. Δε λειτουργεί σε κερδοσκοπική βάση και αντλεί τα κεφάλαια της από δάνεια από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές και τους μετόχους της. Στόχος της ΕΤΕπ είναι να προωθεί την οικονομική και κοινωνική συνοχή συμβάλλοντας στην οικονομική ανάπτυξη των λιγότερο εύπορων περιοχών, να αποσκοπεί και να συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό και ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της ΕΕ και να δίνει έμφαση σε σημαντικά έργα μεταφορών και τηλεπικοινωνιών. Ελέγχει τα χρηματοδοτούμενα έργα ως προς τη δυνατότητα υλοποίησής και τη βιωσιμότητά τους. Επίσης τα ελέγχει από τεχνική, οικονομική, περιβαλλοντική και χρηματοοικονομική άποψη. Η στρατηγική της ΕΤΕπ συνοψίζεται στην εξεύρεση αναγκαίων πόρων μέσω δανεισμού από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση βιώσιμων επενδυτικών σχεδίων που προάγουν τους στόχους της Ε.Ε. Η ΕΤΕπ χορηγεί πολλά είδη δανείων. Χορηγεί δάνεια άνω των 25 εκατομμυρίων ευρώ που μπορούν να λάβουν τόσο ιδιωτικοί όσο και δημόσιοι φορείς. Καλύπτει το κεφάλαιο κατά 50% με δάνειο. Η διάρκεια αποπληρωμής είναι 5-12 χρόνια για βιομηχανικές επενδύσεις και για έργα υποδομής χρόνια. Χορηγεί δάνεια σε ενδιάμεσους φορείς που διαχειρίζονται συνολικά δάνεια. Η ΕΤΕπ χρηματοδοτεί μικρομεσαίες επιχειρήσεις, φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης για επενδύσεις στους τομείς της βιομηχανίας, στέγασης, παιδείας και υγείας. Αφορά ιδίως έργα υποδομής, παραγωγή, μεταποίηση, συσκευασία, ορυχεία, λατομεία, υγεία, παιδεία, βιομηχανία και τουρισμό (Στεργίου, κ.ά., 2009). Ακόμη έχει ιδιαίτερη συνεργασία με τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. H ETEπ χορηγεί όπως βλέπουμε δύο είδη δανείων : τα λεγόμενα ατομικά που αφορούν επενδύσεις ύψους άνω των 25 εκατομμυρίων ευρώ και τα συνολικά που χορηγούνται από την ΕΤΕπ σε άλλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς και οι οποίοι χρηματοδοτούν με τη σειρά τους παραγωγικές επενδύσεις μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ΟΤΑ. Τα συνολικά δάνεια δίνονται σε επιχειρήσεις με λιγότερους από 250 απασχολούμενους για επενδύσεις μεταξύ ευρώ και 25 εκατ ευρώ. Καλύπτουν το 50% των επιλέξιμων δαπανών του εκάστοτε σχεδίου. Επίσης μπορούν να εξειδικεύονται σε στόχους όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η έρευνα και η ανάπτυξη. Η συνεργασία μεταξύ ΕΤΕπ, ΟΤΑ και μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι ιδιαίτερη. Για αυτές τις επιχειρήσεις και τις δημοτικές επιχειρήσεις των ΟΤΑ δίνονται δάνεια mid cap. Αυτά τα δάνεια δίνονται μέσω ενός τρίτου οργανισμού. Μπορούν να καλύπτουν το 50% των επιλέξιμων δαπανών του χρηματοδοτούμενου επενδυτικού σχεδίου και χορηγούνται για επενδύσεις εκατ ευρώ. Έχουν 31

32 απλοποιημένες διαδικασίες αλλά πρέπει τα επενδυτικά σχέδια να είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση της ΕΤΕπ τηρώντας τις βασικές χρηματοδοτικές προτεραιότητες. Βασικός χρηματοδοτικός οργανισμός αποτελεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΑΕ).Το ΕΤΑΕ είναι ο χρηματοδοτικός οργανισμός της ΕΕ που δημιουργήθηκε για την παροχή στήριξης στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την προαγωγή της καινοτομίας και της τεχνολογίας. Μέτοχοι είναι η ΕΤΕπ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δημόσιοι και ιδιωτικοί χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. Χρηματοδοτεί τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποκτώντας συμμετοχές σε σχήματα επιχειρηματικού κεφαλαίου, κυρίως προσανατολισμένα προς τον τομέα της υψηλής τεχνολογίας και τις νεοσύστατες επιχειρήσεις. Επίσης χρηματοδοτεί επιχειρήσεις στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης τους και βιομηχανικούς κλάδους (τεχνολογίες πληροφοριών, επικοινωνίας, βιοεπιστήμες). Ακόμη παρέχει έμμεση υποστήριξη σε ΜΜΕ χορηγώντας εγγυήσεις και δάνεια, χαρτοφυλάκια δανείων ΜΜΕ, χαρτοφυλάκια τιτλοποιημένων δανείων και χρηματοδοτικών μισθώσεων. Τέλος παρέχει επ αμοιβή τεχνική βοήθεια στην τοπική αυτοδιοίκηση, σε περιφέρειες, στους αναπτυξιακούς οργανισμούς και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ευρωπαϊκή περιφερειακή πολιτική είναι βασική για την επί μέρους περιφερειακή και αναπτυξιακή πολιτική των κρατών μελών και την αναπτυξιακή πολιτική των τοπικών και περιφερειακών αρχών. Ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οι τοπικές αρχές ασκούν αναπτυξιακή δραστηριότητα και προσελκύουν ξένες επενδύσεις, άλλοτε με την επίβλεψη του κράτους και άλλοτε αυτόνομα. Πάντως υπάρχει μία γενική τάση για να δοθούν περισσότερες αρμοδιότητες στις περιφέρειες και την τοπική διοίκηση ώστε οι στόχοι να επιτυγχάνονται καλύτερα στη βάση της κοινωνίας. Βασικό θέμα παραμένει ασφαλώς να μη δημιουργηθεί φορολογικός και αναπτυξιακός αθέμιτος ανταγωνισμός μεταξύ των περιφερειών και μεταξύ των κρατών. Με την ενίσχυση των περιφερειών θα αυξηθούν και οι αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και η ευθύνη στις τοπικές αρχές του κάθε κράτους μέλους, ιδίως σε μία εποχή στην οποία επικρατεί κρίση, χαμηλή οικονομική δραστηριότητα και ύφεση. Ανάλογα με τις αρμοδιότητες των τοπικών και περιφερειακών αρχών υπάρχει η αντίστοιχη πολιτική σε ότι αφορά τις επενδύσεις και την ανάπτυξη. 32

33 Κεφάλαιο 3: Νέο Προγραμματικό Πλαίσιο Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΠΑ ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας Στο παρόν κεφάλαιο θα γίνει μια προσπάθεια παρουσίασης του σημαντικότερου ίσως αναπτυξιακού εργαλείου της περιφερειακής διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, του ΕΣΠΑ Οι πόροι των διαρθρωτικών ταμείων που διαχέονται στον ελληνικό χώρο με βάση τις αρχές του Συμφώνου, σκοπό έχουν να προάγουν την ευημερία στη χώρα. Μια ευημερία που θα στηρίζεται στην ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία και την εξωστρέφεια των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων αυτών του πρωτογενή τομέα. Με το βλέμμα στραμμένο στις επιταγές της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» αλλά και με τη γνώση του προηγούμενου πλαισίου στήριξης καταρτίστηκε το ΕΣΠΑ Όραμα στόχος - στρατηγική - Ε.Σ.Π.Α Το αναπτυξιακό όραμα του Ε.Σ.Π.Α προσβλέπει «στην αναγέννηση της ελληνικής οικονομίας με ανάταξη και αναβάθμιση του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού της χώρας και τη δημιουργία και διατήρηση βιώσιμων θέσεων απασχόλησης, έχοντας ως αιχμή την εξωστρεφή, καινοτόμο και ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα και γνώμονα την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης.» 2 Για την επίτευξη των στόχων του ΕΣΠΑ η στρατηγική που θα ακολουθηθεί θα περιλαμβάνει μέτρα για: την ενίσχυση των παραγωγικών επενδύσεων αύξηση της απασχόλησης μείωση της ανεργίας και επαναφορά του κατά κεφαλήν εισοδήματος στα προ της κρίσης επίπεδα, αύξηση της ολικής παραγωγικότητας, μείωση της εξάρτησης της οικονομίας από την εσωτερική κατανάλωση, 2 Εταιρικο Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης, σελ.52, διαθέσιμο στο: 33

34 βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και του ισοζυγίου εμπορικών συναλλαγών, προστασία/ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και βελτίωση της ποιότητας ζωής στο δομημένο περιβάλλον, μείωση των οικονομικών, κοινωνικών και χωρικών ανισοτήτων και άμεσο και ορατό εκσυγχρονισμό του κράτους με την προώθηση του συνόλου των απαραίτητων διαρθρωτικών αλλαγών σε όλους τους τομείς. 3.2 Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) Ένα σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατανέμεται στα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) τα οποία με τη σειρά τους χρηματοδοτούν δράσεις που προάγουν την οικονομική και κοινωνική συνοχή σε ολόκληρη την ΕΕ. Αναλυτικά τα ΕΔΕΤ που θα χρηματοδοτήσουν τις δράσεις της περιόδου είναι: 3 Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) Επενδύει σε τομείς που ενισχύουν την ανάπτυξη με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας σε όλες τις περιφέρειες και τις πόλεις της ΕΕ. Το ΕΤΠΑ λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις εδαφικές ιδιαιτερότητες, π.χ. εκ φύσεως μειονεκτούσες περιοχές λόγω γεωγραφικής θέσης (ακριτικές, ορεινές ή αραιοκατοικημένες περιφέρειες). Οι δράσεις του αποσκοπούν στην αντιμετώπιση οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών προκλήσεων, με ιδιαίτερη έμφαση στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Ποσοστό άνω του 50 % των επενδύσεων του ΕΤΠΑ μεταξύ των ετών 2014 και 2020 αναμένεται να διοχετευθεί σε αστικές περιοχές. Το ΕΤΠΑ επίσης προωθεί και χρηματοδοτεί τη διασυνοριακή, διακρατική και διαπεριφερειακή συνεργασία (τη λεγόμενη «ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία»), η οποία καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως τις κοινές υποδομές μεταφορών, τα δίκτυα καινοτομίας και επικοινωνίας, το διασυνοριακό εμπόριο, την κοινή διαχείριση φυσικών πόρων και τη ζεύξη αστικών και αγροτικών περιοχών. 3 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Περιφερειακή Πολιτική, file/1413/download_el?token=pycidz9c 34

35 το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ) Είναι το παλαιότερο διαρθρωτικό ταμείο (συστάθηκε το 1958). Στόχος του είναι να βοηθά τους ανέργους, διασφαλίζοντας την πρόσβασή τους στην κατάλληλη κατάρτιση, ενώ παράλληλα βοηθά τους ήδη εργαζομένους να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες επαγγελματικές συνθήκες. Το ΕΚΤ επενδύει επίσης σε έργα με στόχο την καταπολέμηση κάθε μορφής διακρίσεων και τη συμβολή στην κοινωνική ένταξη των περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων. Τέλος το ΕΚΤ επενδύει στην αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης και των δημόσιων υπηρεσιών, ώστε να διασφαλίζεται η ικανότητά τους για ουσιαστική εφαρμογή των πολιτικών για την εκπαίδευση και την απασχόληση, καθώς και της κοινωνικής πολιτικής και άλλων πολιτικών. το Ταμείο Συνοχής Επενδύει στα δίκτυα μεταφορών και σε περιβαλλοντικά έργα σε κράτη μέλη της ΕΕ με ΑΕγχΠ μικρότερο από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ των 28. Προάγει ενεργά την πράσινη οικονομική ανάπτυξη, ενώ παράλληλα αποσκοπεί στη μείωση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων μέσω της βελτίωσης των περιφερειακών συνδέσεων και της προσβασιμότητας. Ιδιαίτερη στήριξη από το Ταμείο Συνοχής λαμβάνει το Διευρωπαϊκό Δίκτυο Μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), το οποίο είναι απαραίτητο για την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς αφού διευκολύνει την κυκλοφορία ανθρώπων και αγαθών διά ξηράς, αέρος και θαλάσσης τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ. Το Ταμείο Συνοχής επενδύει στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και στην πρόληψη των κινδύνων, στους τομείς του νερού και των απορριμμάτων, καθώς και στο αστικό περιβάλλον. Στηρίζει επίσης έργα που σχετίζονται με την ενεργειακή αποδοτικότητα και τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από επιχειρήσεις και δημόσιες υποδομές. Μέρος των πόρων του Ταμείου Συνοχής προορίζεται για τη χρηματοδότηση των κεντρικών μεταφορικών και άλλων δικτύων στο πλαίσιο του νέου μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη». Πρόκειται για ένα στρατηγικό χρηματοδοτικό μέσο που επενδύει στην ευρυζωνική υποδομή και στις ηλεκτρονικές δημόσιες υπηρεσίες αλλά και σε οδικές και σιδηροδρομικές υποδομές, καθώς και σε δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και αγωγών αερίου. 35

36 το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) Xρηματοδοτεί δράσεις για την αγροτική ανάπτυξη προκειμένου να βελτιωθούν η ανταγωνιστικότητα της γεωργίας και της δασοκομίας, το περιβάλλον και η διαχείριση της υπαίθρου, η ποιότητα της ζωής, αλλά και η διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων στις αγροτικές περιοχές. Το ΕΓΤΑΑ χρηματοδοτεί επίσης τις στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης και τις δράσεις παροχής τεχνικής υποστήριξης (έργα τύπου Leader). Το Ταμείο θα συμβάλει στην επίτευξη των τριών στόχων που συμβαδίζουν με τους τρεις άξονες της αγροτικής πολιτικής, οι οποίοι καθορίζονται σε κοινοτικό επίπεδο, ήτοι: στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της γεωργίας και της δασοκομίας, στηρίζοντας την αναδιάρθρωσή τους στη βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου, στηρίζοντας τη χωροταξική διαχείριση στη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές και στην ενθάρρυνση της διαφοροποίησης των οικονομικών δραστηριοτήτων 4. το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ), Bοηθά τους αλιείς στη μετάβασή τους προς μια βιώσιμη αλιεία, στηρίζει τις παράκτιες κοινότητες στη διαφοροποίηση των οικονομιών τους, χρηματοδοτεί έργα που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής στις ευρωπαϊκές παράκτιες περιοχές και διευκολύνει την πρόσβαση των αιτούντων στη χρηματοδότηση. 5 Το ταμείο μπορεί επίσης να στηρίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη αλιευτικών περιοχών ακολουθώντας μια προσέγγιση τοπικής ανάπτυξης υπό την ευθύνη των τοπικών φορέων. Από τη μεριά τους οι Τοπικές Ομάδες Δράσης Αλιείας (TΟΔΑ) προτείνουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική τοπικής ανάπτυξης και είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή της. 6 Και τέλος Αλιεις_Συνάντηση_05_04_2013.pdf 36

37 το Ταμείο Αλληλεγγύης της ΕΕ (ΤΑΕΕ) δημιουργήθηκε για την αντιμετώπιση μεγάλων φυσικών καταστροφών και την εκδήλωση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης στις πληγείσες περιοχές της Ευρώπης. Το Ταμείο ιδρύθηκε μετά τις σοβαρές πλημμύρες που έπληξαν την Κεντρική Ευρώπη το καλοκαίρι του Έκτοτε, έχει χρησιμοποιηθεί σε 76 περιπτώσεις για την αντιμετώπιση καταστροφών, όπως πλημμύρες, δασικές πυρκαγιές, σεισμοί, καταιγίδες και ξηρασίες. Μέχρι σήμερα έχει παρασχεθεί βοήθεια πάνω από 5 δισ. ευρώ σε 24 διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες Τομεακά Προγράμματα - Ε.Σ.Π.Α Η αρχιτεκτονική του νέου ΕΣΠΑ μέσω της οποίας θα υλοποιηθεί η αναπτυξιακή στρατηγική, προβλέπει 7 τομεακά και 13 πολυτομεακά και πολυταμειακά Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ). Τα 7 Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων για την Αγροτική Ανάπτυξη και την Αλιεία) που αφορούν έναν ή περισσότερους τομείς και έχουν ως γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής όλη τη χώρα είναι τα εξής: 8 ΕΠ Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ). Το ΕΠΑνΕΚ χρηματοδοτεί δράσεις αντιμετώπισης αναγκών κατάρτισης ανθρωπίνων πόρων και διοικητικής μεταρρύθμισης. Στρατηγικός στόχος του προγράμματος είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, η μετάβαση στην ποιοτική επιχειρηματικότητα, με αιχμή την καινοτομία και η αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Σηματοδοτεί την στροφή σε ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα που αναδεικνύει σε κεντρικό ρόλο παραγωγικούς, ανταγωνιστικούς και εξωστρεφείς κλάδους, όπως ο τουρισμός, ο αγροδιατροφικός τομέας, αλλά και η μεταποίηση και οι υπηρεσίες υψηλής εγχώριας προστιθέμενης αξίας, με σκοπό να επιταχυνθεί η εισαγωγή νέων προϊόντων/υπηρεσιών που δημιουργούν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στη χώρα και τις επιμέρους περιφέρειες και ενσωματώνουν νέα γνώση, παράγοντας προϊόντα υψηλής ποιότητας και ανταγωνιστικά σε παγκόσμιο επίπεδο

38 Οι ενισχύσεις θα εστιαστούν σε επιλεγμένα πεδία οικονομικής δραστηριότητας, ενώ ταυτόχρονα θα υποστηριχθεί η καινοτομική επιχειρηματικότητα, η παραγωγή και η αξιοποίηση της νέας επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης και το άνοιγμα σε νέες αγορές προϊόντων και υπηρεσιών. Ενώ για την επίτευξη των στόχων αυτών οι προσπάθειες θα εστιαστούν επίσης στην εξασφάλιση των προϋποθέσεων σε θεσμικό και οργανωτικό επίπεδο, για τη δημιουργία περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις και θα συνοδεύονται από αντίστοιχες δράσεις (απλούστευση των διαδικασιών σύστασης και διακοπής επιχειρήσεων, μείωση της διοικητικής επιβάρυνσης για τις επιχειρήσεις, διευκόλυνση των εξαγωγών, όπως π.χ. με τον εκσυγχρονισμό των τελωνείων, καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, σταθεροποίηση του φορολογικού πλαισίου κ.α.). Στο νέο περιβάλλον, ενισχύονται η ανάπτυξη συμπεριφορών (κουλτούρας) επιχειρηματικής συνεργασίας, η ανάπτυξη «έξυπνης εξειδίκευσης» για την ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας, η αναβάθμιση των ανθρώπινων πόρων και η δημιουργία ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων με υψηλή προστιθέμενη αξία σε κλάδους της οικονομίας που πληρούν τις σχετικές προϋποθέσεις. Το Πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει παρεμβάσεις στη Δημόσια Διοίκηση για τη διευκόλυνση της καινοτομικής και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας. Στόχο των παρεμβάσεων θα αποτελέσουν, μεταξύ άλλων ο περιορισμός των εμποδίων στην επιχειρηματικότητα και η παροχή επαρκούς πληροφόρησης στις επιχειρήσεις για τις ευκαιρίες στις ξένες αγορές, η βελτίωση της εποπτείας της αγοράς για την ενίσχυση της υγιούς ανταγωνιστικότητας, η αποτελεσματική εφαρμογή των ευρωπαϊκών προτύπων, η κατάρτιση του επιστημονικού, τεχνικού και διοικητικού προσωπικού στις νέες τεχνικές και τις νέες μεθόδους οργάνωσης, η παροχή υποστήριξης με όλους τους δυνατούς τρόπους για την παραγωγή νέων, καινοτόμων προϊόντων στην αγορά και η δημιουργία περιβάλλοντος που ευνοεί τη συνεργασία εταιρειών για την εξαγωγή προϊόντων και υπηρεσιών σε άλλες χώρες. ΕΠ Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (Υ.ΜΕ.ΠΕΡ.Α.Α.) Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί δράσεις τόσο στον τομέα των μεταφορών, που σκοπό έχουν την προώθηση της ολοκλήρωσης μέρους των υποδομών του βασικού ΔΕΔ-Μ (οδικών και σιδηροδρομικών) και περαιτέρω ανάπτυξη / αναβάθμιση του αναλυτικού ΔΕΔ-Μ με έμφαση στο οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, αλλά και επιλεγμένες παρεμβάσεις λιμένων και αεροδρομίων, όσο και στον τομέα του περιβάλλοντος, που σκοπό έχουν τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας, την προσαρμογή 38

39 στην κλιματική αλλαγή, την πρόληψη και διαχείριση κινδύνων, την αστική αναζωογόνηση και βιώσιμη αστική κινητικότητα αλλά κυρίως την εκπλήρωση των απαιτήσεων του περιβαλλοντικού κεκτημένου της Ε.Ε. στους τομείς των Αποβλήτων και των Υδάτων. 9 ΕΠ Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ολοκληρωμένες πολιτικές για τη στήριξη της δημιουργίας βιώσιμων θέσεων απασχόλησης, την προώθηση της ενεργητικής ένταξης στην αγορά εργασίας συμπεριλαμβανομένης της ένταξης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, την ισχυροποίηση της σύνδεσης της εκπαίδευσης, κατάρτισης και δια βίου μάθησης με την αγορά εργασίας, με βασικό στόχο τον περιορισμό η/και την εξάλειψη των κοινωνικών συνεπειών της κρίσης, ή/και την ελαχιστοποίηση του κόστους που προκαλείται από την υψηλή ανεργία. ΕΠ Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα (ΜΔΤ) Περιλαμβάνει δράσεις που αποσκοπούν στην εισαγωγή μεταρρυθμίσεων μέσω και νέων τεχνολογιών και πληροφορικής στον Δημόσιο Τομέα με σκοπό μέσα στα επόμενα 7 χρόνια, η ελληνική Δημόσια Διοίκηση να καταστεί συνεκτική, καλά συντονισμένη, ευέλικτη, εξωστρεφής και αποτελεσματική αποκαθιστώντας τη σχέση εμπιστοσύνης του κράτους με τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, παρέχοντας πολιτοκεντρικές και συνεχώς αναβαθμιζόμενες υπηρεσίες αποτελώντας έτσι έναν από τους βασικούς πυλώνες για την ανάκαμψη της χώρας. 10 Στόχοι του προγράμματος είναι η ενίσχυση της οργανωτικής, θεσμικής και επιχειρησιακής ικανότητας της δημοσίας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης, η προώθηση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και τέλος η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού του δημόσιου τομέα, μέσω: της ορθολογικής κατανομής των ανθρώπινων πόρων, της καλύτερης αξιοποίησης των στελεχών της διοίκησης καθώς και της παροχής αναβαθμισμένων υπηρεσιών κατάρτισης/εκπαίδευσης. Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 11 Με όραμα την ολοκληρωμένη ανάπτυξη και βιώσιμη ανταγωνιστικότητα του αγροτικού χώρου στόχοι του είναι η δημιουργία ενός ισχυρού, ανταγωνιστικού και βιώσιμου αγροδιατροφικού συστήματος, η προαγωγή της αειφόρας του αγροδιατροφικού Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη», 39

40 συστήματος και των αγροτικών περιοχών και η δημιουργία βιώσιμων και πολυλειτουργικών αγροτικών περιοχών. Σε ένα τόσο νευραλγικό χώρο για την Ελλάδα προωθούνται δράσεις συνεργασίας με τη σύσταση επιχειρησιακών ομάδων που σκοπό θα έχουν τη σύνδεση της γεωργικής έρευνας με την πράξη στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας για την Παραγωγικότητα και Βιωσιμότητα της Γεωργίας. Για το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) προβλέπεται 4,7 δις κοινοτική συμμετοχή που μαζί με την εθνική και την ιδιωτική συμμετοχή θα κινητοποιήσει συνολικούς πόρους της τάξης των 6 δις ευρώ. Είναι χρήσιμο στο σημείο αυτό να γίνει αναφορά στις Στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης με την πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων μέσα από την προσέγγιση LEADER που εφαρμόζει το ΠΑΑ. Στο μέτρο 19 «Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων CLLD / LEADER». Αφορά Τοπικές - Δημοτικές Κοινότητες και Αγροτικές περιοχές στις οποίες μπορούν να χρηματοδοτηθούν Έργα και ενέργειες δημόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα, τα οποία: συμβάλουν στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας (πρωτογενή, δευτερογενή ή τριτογενή τομέα) παρέχουν βασικές υπηρεσίες και ανάπλαση χωριών σε αγροτικές περιοχές και περιλαμβάνουν έργα / ενέργειες ιδιωτικού χαρακτήρα, τα οποία συμβάλουν στην ανάπτυξη του δευτερογενή ή του τριτογενή τομέα της τοπικής οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα αναφέρονται οι εξής δράσεις - έργα: Έργα υποδομής για τη διασύνδεση του πρωτογενή τομέα με τους λοιπούς τομείς της οικονομίας όπως Υποδομές εγγείων βελτιώσεων, Βελτίωση πρόσβασης σε γεωργική γη και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, Κτηνοτροφικά Πάρκα, Ανάπτυξη βασικών υπηρεσιών, Έργα ανάδειξης φυσικής πολιτιστικής κληρονομιάς, Επενδύσεις στην ανάπτυξη δασικών περιοχών και στη βελτίωση της βιωσιμότητας των δασών (έργα πρόληψης και αποκατάστασης). Ενδεικτικές κατηγορίες πράξεων είναι: Αγροτική οδοποιία (Μέτρο Βασικές υπηρεσίες για την οικονομία και τον αγροτικό πληθυσμό) Εγγειοβελτιωτικά Έργα (Μέτρο Βασικές υπηρεσίες για την οικονομία και τον αγροτικό πληθυσμό) 40

41 Μικρής κλίμακας υποδομές σε χώρους άσκησης πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων (Μέτρο Βασικές υπηρεσίες για την οικονομία και τον αγροτικό πληθυσμό) Ανακαίνιση και ανάπτυξη των χωριών (Μέτρο Ανακαίνιση και ανάπτυξη των χωριών) Πολιτιστικές παροχές (Μέτρο Διατήρηση και αναβάθμιση της αγροτικής κληρονομιάς) Υπηρεσίες οικοσυστήματος και περιβαλλοντικές παροχές (Μέτρο Διατήρηση και αναβάθμιση της αγροτικής κληρονομιάς) ΕΠ Αλιείας και Θάλασσας Μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος 12 προωθείται η ενίσχυση της περιβαλλοντικά βιώσιμης, αποδοτικής ως προς τους πόρους, καινοτόμου και ανταγωνιστικής αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, καθώς και η προώθηση της γαλάζιας ανάπτυξης και των θαλάσσιων δεξιοτήτων. Οι κύριοι στόχοι του ΕΠ είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των κλάδων της υδατοκαλλιέργειας και της μεταποίησης, η βιωσιμότητα της θαλάσσιας αλιείας και η βιώσιμη ανάπτυξη των περιοχών που εξαρτώνται παραδοσιακά από την αλιεία. Το πρόγραμμα αφορά επίσης την ανάγκη προστασίας και αποκατάστασης του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των έμβιων πόρων, τον έλεγχο των αλιευτικών δραστηριοτήτων, τη συλλογή αλιευτικών δεδομένων και τη βελτίωση των γνώσεων σχετικά με την κατάσταση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. ΕΠ Τεχνική Βοήθεια Το πρόγραμμα αυτό σκοπό έχει μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των δομών και διαδικασιών του ΕΣΠΑ και των επιμέρους Επιχειρησιακών Προγραμμάτων μέσω της Ενίσχυση των συστημάτων και των διαδικασιών διοίκησης και συντονισμού της εφαρμογής των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Την ενίσχυση της στελέχωσης, διοικητικής οργάνωσης και λειτουργίας των υποστηρικτικών δοµών του συστήματος διαχείρισης, συντονισμού και διοίκησης της εφαρμογής των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, καθώς επίσης και των επιτελικών δομών των 12 Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αλιείας και Θάλασσας», 41

42 Υπουργείων. Και της ενίσχυση της διαχειριστικής επάρκειας των δικαιούχων φορέων για την εφαρμογή συγχρηματοδοτούμενων παρεμβάσεων. 13 Πίνακας 3. 1: Προϋπολογισμός Τομεακών Προγραμμάτων Τομεακό Πρόγραμμα ΕΠ Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ). ΕΠ Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη (Υ.ΜΕ.ΠΕΡ.Α.Α.) ΕΠ Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση Συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εθνική συμμετοχή Συνολικός προϋπολογισμός Δημόσιας Δαπάνης ΔΔ ως % Συνόλου % % % ΕΠ Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα (ΜΔΤ) % Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) % ΕΠ Αλιείας και Θάλασσας ΕΠ Τεχνική Βοήθεια Πηγή: ιδία επεξεργασία % % Κατεξοχήν αγροτική χώρα η Ελλάδα προκύπτει και από τα ποσά που θα διαχειριστεί το κάθε επιχειρησιακό πρόγραμμα η βαρύτητα που αποδίδεται στην ανάπτυξη του αγροτικού τομέα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα Για κάθε μια από τις 13 διοικητικές περιφέρειες της χώρας, καταρτίστηκε το αντίστοιχο επιχειρησιακό πρόγραμμα για να συμπεριλάβει δράσεις περιφερειακής εμβέλειας με απώτερο σκοπό την υλοποίηση των στόχων του ΕΣΠΑ και κατ' επέκταση την υλοποίηση της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη

43 Τα περιφερειακά προγράμματα της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου είναι πολυτομεακά και πολυταμειακά και χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ. Στοχεύουν κυρίως στην εξυπηρέτηση των στόχων των Χρηματοδοτικών Προτεραιοτήτων 1, και 4 καθώς και της 2 για τον κοινωνικό αποκλεισμό. Για την αντιμετώπιση αναγκών (κυρίως κατάρτισης σε συνέργεια με δράσεις επιχειρηματικότητας στις Περιφέρειες) που καλύπτονται από τον Θ.Σ.8, πόροι αυτού του στόχου κατανέμονται και στα ΠΕΠ με ισόποση κατανομή πόρων του Θ.Σ.9 στο Τομεακό Ε.Π. Επιπλέον, στα ΠΕΠ θα εκχωρηθεί η διαχείριση σημαντικών πόρων του Τ.Σ. για το Περιβάλλον και κυρίως πόρων που θα κατευθυνθούν στην κάλυψη των υποχρεώσεων της χώρας και των Περιφερειών που αφορούν στα υγρά απόβλητα. Τελικό αποτέλεσμα είναι οι περιφέρειες να διαχειρίζονται το 35% του αθροίσματος των πόρων του ΕΤΠΑ, του ΕΚΤ και του ΤΣ. Παράλληλα στις 13 περιφέρειες εκχωρείται από το Τομεακό Πρόγραμμα της Αγροτικής Ανάπτυξης η διαχείριση περίπου 30% των πόρων του Αγροτικού Ταμείου. Πίνακας 3. 2: Προϋπολογισμός Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εθνική συμμετοχή Συνολικός προϋπολογισμός Δημόσιας Δαπάνης ΔΔ ως % Συνόλου Αττικής ,81 Κεντρικής Μακεδονίας ,77 Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης ,83 Δυτικής Ελλάδας ,53 Θεσσαλίας ,97 Δυτικής Μακεδονίας ,75 Ηπείρου ,66 Βορείου Αιγαίου ,24 Πελοποννήσου ,70 Ιονίων Νήσων ,94 Στερεάς Ελλάδας ,30 Πηγή: ιδία επεξεργασία 43

44 Διάγραμμα 3. 1: Προϋπολογισμός δαπανών ΠΕΠ ως % του συνόλου. 3% 3% 4% 5% 5% 6% 6% 6.97% 7.56% 8.53% 19.81% 8.83% 16.77% ΠΕΠ Αττικής ΠΕΠ Κ. Μακεδονίας ΠΕΠ Αν. Μακεδονίας - Θράκης ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας ΠΕΠ Κρήτης ΠΕΠ Θεσσαλίας ΠΕΠ Δυτ. Μακεδονίας ΠΕΠ Ηπείρου ΠΕΠ Β. Αιγαίου ΠΕΠ Πελοποννήσου ΠΕΠ Ιονίων Νήσων ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδας Πηγή: ιδία επεξεργασία Από το σύνολο των 13 Επιχειρησιακών προγραμμάτων που υλοποιούνται την τρέχουσα προγραμματική περίοδο διαφαίνεται ότι το ΠΕΠ της Δυτικής Ελλάδας διαχειρίζεται το 8,53% του συνολικού ποσού που κατανέμεται σε αυτά κατατάσσοντάς το τέταρτο από άποψη χρηματοδότησης. 3.4 Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Δυτική Ελλάδα » Μέσα από την ανάλυση της υφιστάμενης κοινωνικοοικονομικής κατάστασης της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, από τις εμπειρίες υλοποίησης των προγραμμάτων της ΠΔΕ κατά τις προηγούμενες προγραμματικές περιόδους και τις απόψεις και προτάσεις που εκφράστηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας σχεδιασμού για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, αναδεικνύεται το όραμα και η αναπτυξιακή στρατηγική την οποία θα ακολουθήσει το ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας κατά την περίοδο Βασική επιδίωξη αποτελεί το να εξασφαλιστούν οι προϋποθέσεις για μια ευημερία που θα στηρίζεται στην ανταγωνιστικότητα και εξωστρέφεια των επιχειρήσεων της Περιφέρειας και προϋπόθεση γι αυτό, είναι η μετάβαση στην ποιοτική επιχειρηματικότητα, με αιχμή την καινοτομία και αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Για την προαγωγή του αναπτυξιακού οράματος της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας 44

45 επιλέγονται για το ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας πέντε στρατηγικοί στόχοι-χρηματοδοτικές προτεραιότητες, οι οποίοι συνδέονται με συγκεκριμένους Θεματικούς Στόχους (ΘΣ). Οι βασικοί στόχοι του στρατηγικού σχεδιασμού είναι 14 : Στρατηγικός Στόχος 1: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, μετάβαση στην ποιοτική επιχειρηματικότητα, με αιχμή την καινοτομία και αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας. Ο εν λόγω Στρατηγικός Στόχος συνδέεται με τους κάτωθι θεματικούς Στόχους: ΘΣ 1: «Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας» Με στόχο την αναχαίτιση του μεταναστευτικού ρεύματος κυρίως νέου επιστημονικού δυναμικού ("Brain Drain"), την αύξηση των επενδύσεων έρευνας και καινοτομίας στον επιχειρηματικό τομέα και την ενίσχυση των φορέων έρευνας και καινοτομίας σε τομείς της έξυπνης εξειδίκευσης οι δράσεις του στόχου προσανατολίζονται στην ενίσχυση των επενδύσεων από τον επιχειρηματικό τομέα στην έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, στην ενίσχυση των φορέων έρευνας και καινοτομίας της ΠΔΕ για την αναβάθμιση κέντρων αριστείας σε κρίσιμους τομείς (Key Enabling Technologies KETs) με επενδύσεις σε εξοπλισμό και λοιπές υποδομές αλλά και υποστήριξη ερευνητικών δραστηριοτήτων στις περιοχές έξυπνης εξειδίκευσης της Περιφέρειας για την δικτύωση με ξένα (εκτός περιφέρειας) κέντρα αριστείας (π.χ. κινητικότητα ερευνητών, ενίσχυση κοινής έρευνας σε τομείς αιχμής κλπ.). ΘΣ 2: «Βελτίωση της πρόσβασης, της χρήσης και της ποιότητας των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών» Επιδίωξη του ΘΣ 2 είναι η επιχειρηματική καινοτομία και η προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών ΤΠΕ, ο μετασχηματισμός της Περιφέρειας σε μία ψηφιακά έξυπνη Περιφέρεια και η μείωση του «ευρυζωνικού χάσματος» μεταξύ των πλέον μειονεκτικών περιοχών (ορεινών και αγροτικών) και των περιοχών στις οποίες ήδη προσφέρονται ευρυζωνικές υπηρεσίες. Οι δράσεις αφορούν τη χρήση ΤΠΕ στον τομέα του τουρισμού, του πολιτισμού, της μεταποίησης αγροτικών προϊόντων και της ενέργειας αλλά και στην

46 αξιοποίηση και επέκταση μητροπολιτικών δικτύων οπτικών ινών σε απομακρυσμένες περιοχές. ΘΣ 3: «Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων» Ο ΘΣ 3 καλείται να ενισχύσει την επιχειρηματική δραστηριότητας των ΜΜΕ, να βελτιώσει τις συνθήκες ανάπτυξης συνεργασιών μεταξύ των επιχειρήσεων (clusters) αλλά και να αυξήσει την εξωστρέφειας των ΜΜΕ που ανήκουν σε δυναμικούς τομείς της περιφερειακής οικονομίας (όπως αγροτικός τομέας, αλιεία, υδατοκαλλιέργεια) και στους οποίους διαπιστώνεται αδυναμία συστηματικής προώθησης των προϊόντων. Οι δράσεις του αφορούν την οικονομική ενίσχυση ΜΜΕ με έμφαση στην εκμετάλλευσης νέων ιδεών και ειδικών μορφών επιχειρηματικότητας. Στρατηγικός Στόχος 2: Προστασία του Περιβάλλοντος - μετάβαση σε μία οικονομία φιλική στο περιβάλλον. Ο εν λόγω Στρατηγικός Στόχος συνδέεται με τους κάτωθι θεματικούς Στόχους: ΘΣ 4: «Υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς» Σκοπός του ΘΣ 4 είναι η απεξάρτηση από τις παραδοσιακές μορφές παραγωγής ενέργειας και υιοθέτηση των ΑΠΕ από όλο τον παραγωγικό ιστό της ΠΔΕ (δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις και υποδομές) καθώς και η ενίσχυση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας. Ο στόχος θα τροφοδοτήσει την συνολική στρατηγική για την περιφερειακή έξυπνη εξειδίκευση με έμφαση σε ότι αφορά τη δημιουργία «Έξυπνων Πόλεων». Οι δράσεις του στόχου αφορούν τη χρηματοδότηση ιδιωτικών επιχειρήσεων (στους τομείς της γεωργίας, του τουρισμού κλπ) αλλά και δημοσίων φορέων ώστε να βελτιώσουν το ενεργειακό αποτύπωμα των κτιρίων τους. Άλλες δράσεις αφορούν την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ για την εξασφάλιση ενεργειακής επάρκειας αλλά και για τη δημιουργία νέων εισοδημάτων στην ΠΔΕ. ΘΣ 5: «Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση κινδύνων» Σκοπός του στόχου είναι η διατήρηση της δυναμικής των βασικών παραγωγικών τομέων της ΠΔΕ μέσα από τη θωράκισή τους τόσο από φυσικές καταστροφές όσο και από 46

47 τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Οι δράσεις του αφορούν έργα προστασίας των ακτών, αντιπλημμυρικά φράγματα, χρήση συστημάτων ανίχνευσης, έγκαιρης προειδοποίησης και συναγερμού, χαρτογράφησης και αξιολόγησης των κινδύνων αλλά και επενδύσεις σε συστήματα διαχείρισης καταστροφών. ΘΣ 6: «Διαφύλαξη και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων» Κύριο μέλημα της στρατηγικής του ΠΕΠ ΔΕ αναφορικά με την προστασία του περιβάλλοντος, είναι η διατήρηση του μεγάλου αριθμού περιοχών ιδιαίτερης περιβαλλοντικής και αισθητικής αξίας και η αξιοποίηση των πλούσιων φυσικών και πολιτιστικών πόρων της Περιφέρειας. Ο τουρισμός από την άλλη σε συνδυασμό με τον πολιτισμό μπορεί με τις κατάλληλες προσαρμογές να αποτελέσει κινητήρια δύναμη της οικονομίας της Δυτικής Ελλάδας. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στον μετασχηματισμό του τουριστικού προϊόντος μέσα από την αναβάθμιση του πολιτισμού, που αποτελεί και τομέα προτεραιότητας της περιφερειακής έξυπνης εξειδίκευσης. Παράλληλα απαιτείται η στήριξη για βιώσιμη και ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη, με αποτελεσματικά αστικά αποχετευτικά συστήματα, με την ορθολογική διαχείριση των στερεών αποβλήτων ιδίως με παρεμβάσεις για την επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση υλικών και με τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης και της ποιότητας του παρεχόμενου ύδατος. Στις παραπάνω κατευθύνσεις τα έργα που προτείνονται αφορούν τη διαχείριση αποβλήτων, την αποτελεσματικότητα της ύδρευσης καθώς και έργα αξιοποίηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομίας και προστασίας και ανάδειξης των περιοχών ιδιαίτερης περιβαλλοντικής και αισθητικής αξίας. Στρατηγικός Στόχος 3: Ανάπτυξη - εκσυγχρονισμός - συμπλήρωση μεταφορικών υποδομών. Ο εν λόγω Στρατηγικός Στόχος συνδέεται με τους κάτωθι θεματικούς Στόχους: ΘΣ 7: «Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και άρση των προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων» 47

48 Η καθιέρωση της Περιφέρειας ως κόμβος συνδυασμένων μεταφορών ως Δυτική Πύλη της χώρας προς την Κεντρική Μεσόγειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση και κόμβος συνδυασμένων μεταφορών, ως κεντρικός πόλος ανάπτυξης στον αναπτυξιακό άξονα Αδριατικής - Ιονίου που συνδέει την Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή, ως τουριστικός - πολιτιστικός και εμπορευματικός διαμετακομιστικός κόμβος, των δικτύων διευρωπαϊκής συνεργασίας και ανάπτυξης στο χώρο της ΝΑ Ευρώπης (Νότιο Μεσογειακό Τόξο) επιτάσσει την ολοκλήρωση των βασικών οδικών αξόνων ΔΕΔ-Μ (τμήμα του ΠΑΘΕ μέχρι την Καλαμάτα και τμήμα του Δυτικού Άξονα), τον εκσυγχρονισμό των λιμανιών Πάτρας - Κυλλήνης, Αιγίου και του Κατακόλου, την ανάπτυξη σύγχρονου σιδηροδρομικού διαδρόμου σύνδεσης του Μητροπολιτικού κέντρου της χώρας με την Περιφέρεια και τέλος την αξιοποίηση ευφυών συστημάτων στον τομέα των μεταφορών για την βελτίωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και την αξιοποίηση συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας. Στρατηγικός Στόχος 4: Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Προώθηση της Κοινωνικής Ένταξης και Καταπολέμηση της Φτώχειας και των Διακρίσεων. Ο εν λόγω Στρατηγικός Στόχος συνδέεται με τους κάτωθι θεματικούς Στόχους: ΘΣ 8: «Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων» (περιλαμβάνει Επενδυτικές Προτεραιότητες ΕΚΤ). Σκοπός του στόχου είναι να αναχαιτίσει τις συνέπειες της κρίσης μέσα από τη δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας, τη συμμετοχής των ανέργων σε δράσεις επαγγελματικής κατάρτισης, την αναβάθμιση των γνώσεων και των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και τέλος την αναχαίτιση του μεταναστευτικού ρεύματος επιστημόνων. ΘΣ 9: «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας και κάθε διάκρισης» (περιλαμβάνει Επενδυτικές Προτεραιότητες ΕΚΤ) Η διασφάλιση της δυνατότητας πρόσβασης στις κοινωνικές υπηρεσίες και υπηρεσίες υγείας από οικονομικά ασθενείς πολίτες, από πολίτες απομακρυσμένων περιοχών, πολίτες 48

49 ευάλωτων και ειδικών κοινωνικών ομάδων και η κοινωνική ενσωμάτωση των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων αποτελούν το σκοπό του παρόντος στόχου. Οι δράσεις του επικεντρώνονται στην ανάπτυξη κοινωνικών δομών αλλά και τοπικών προγραμμάτων κοινής ωφελείας, στους τομείς της υγείας, της πρόνοιας, των κοινωνικών υπηρεσιών με την ενεργοποίηση των φορέων της τοπικής κοινωνίας. Εξαιρετικής σημασίας είναι οι δράσεις ανάπτυξης νέων μοντέλων και μεθόδων παροχής υπηρεσιών υγείας για την προάσπιση της ισότιμης πρόσβασης των πολιτών στις υπηρεσίες υγείας. Στρατηγικός Στόχος 5: Ανάπτυξη - εκσυγχρονισμός - συμπλήρωση κοινωνικών υποδομών, υποδομών υγείας και εκπαίδευσης. Ο εν λόγω Στρατηγικός Στόχος συνδέεται με τους κάτωθι θεματικούς Στόχους: ΘΣ 9: «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας και κάθε διάκρισης» (περιλαμβάνει Επενδυτικές Προτεραιότητες ΕΤΠΑ) Σε αυτόν τον στρατηγικό στόχο ο ΘΣ 9 συμβάλει από μια άλλη παράμετρο. Συμβάλει μέσα από την κάλυψη του πληθυσμού της Περιφέρειας με υποδομές υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Αν και στον προηγούμενο Στρατηγικό Στόχο οι δράσεις του ΘΣ 9 αφορούσαν ανάπτυξη δομών και προγραμμάτων, στον παρόντα στόχο οι δράσεις του αφορούν επενδύσεις σε υποδομές υγείας με έμφαση στην κάλυψη αναγκών σε επίπεδο εξοπλισμού υφιστάμενων υποδομών υγείας. ΘΣ 10: «Επένδυση στην εκπαίδευση, κατάρτιση και επαγγελματική κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και τη διά βίου μάθηση» Η κάλυψη του συνολικού μαθητικού πληθυσμού της ΠΔΕ με υποδομές εκπαίδευσης που θα εξασφαλίζουν την ισότιμη συμμετοχή στην εκπαίδευση αποτελεί τον στόχο του παρόντος ΘΣ. Οι δράσεις του αφορούν έργα κτιριακών υποδομών αλλά και εξοπλισμού με την προτεραιότητα να δίδεται στα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. 49

50 3.5 Πυλώνες Χρηματοδότησης Επιχειρησιακού Προγράμματος Δυτικής Ελλάδας Το ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας θα χρηματοδοτηθεί την προγραμματική περίοδο από τρεις πυλώνες χρηματοδότησης και συγκεκριμένα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης κατά , το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο κατά , 15 αλλά και αμιγώς εθνικούς πόρους. Η κατανομή της χρηματοδότησης του ΠΕΠ ανά Θεματικό Στόχο και Επενδυτική Προτεραιότητα έγινε στη βάση των προτεραιοτήτων του αναπτυξιακού σχεδιασμού για την νέα προγραμματική περίοδο σύμφωνα με την οποία: κυρίαρχος με όρους χρηματοδοτικής βαρύτητας (περίπου 26,8% της κοινοτικής συνδρομής) αναδεικνύεται ο ΘΣ 7 «Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και της άρσης των προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων» για τον οποίο προβλέπεται χρηματοδότηση 105,16 εκ.. Δεύτερος σε χρηματοδοτική σημαντικότητα είναι ο ΘΣ6 «Διαφύλαξη και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων», καθώς προβλέπεται χρηματοδότηση 90,18 εκ. ΚΣ (23% της κοινοτικής συνδρομής). Τρίτος είναι ο ΘΣ 9 «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας και κάθε διάκρισης», σε ότι αφορά τις δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΚΤ, καθώς προβλέπεται χρηματοδότηση 60,33 εκ. (15,4% της κοινοτικής συνδρομής). Στο πλαίσιο του ΘΣ 9 προβλέπονται και δράσεις συνολικού προϋπολογισμού 13,84 εκ. (3,5% της κοινοτικής συνδρομής), οι οποίες θα χρηματοδοτηθούν από το ΕΤΠΑ και αφορούν υποδομές στην υγεία και κοινωνικές υποδομές. Σημειώνεται ότι η χρηματοδοτική βαρύτητα που δίνεται στο ΘΣ10 «Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και τη διά βίου μάθηση» είναι 18,8εκ. ΚΣ (4,8% της ΚΣ), που σε συνδυασμό με τις επενδύσεις στην υγεία (ΘΣ9 ΕΤΠΑ) προβιβάζουν το ανθρώπινο κεφάλαιο

51 Ακολουθεί με 42,2 εκ. (10,7% της κοινοτικής συνδρομής) ο ΘΣ 3 «Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων» στον οποίο εντάσσονται παρεμβάσεις κρατικών ενισχύσεων σε επιχειρήσεις που συνδέονται κατά κύριο λόγο με τους τομείς προτεραιότητας της περιφερειακής έξυπνης εξειδίκευσης, παρεμβάσεις που παραδοσιακά δημιουργούν την μεγαλύτερη επίπτωση στην δημιουργούμενη απασχόληση τόσο κατά την διάρκεια υλοποίησης των παρεμβάσεων όσο και κατά μετά την ολοκλήρωση τους. Πέμπτος σε χρηματοδοτική σημαντικότητα με 22,23 εκ. ΚΣ (5,7% της κοινοτικής συνδρομής) αναδεικνύεται ο ΘΣ 5 «Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση κινδύνων». Ακολουθεί ο ΘΣ 4 «Στήριξη της μετάβασης προς την οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς» με 13,6 εκ. ΚΣ (3,5% της κοινοτικής συνδρομής). Ενδεικτικό της σημασίας που δίνεται στο Περιβάλλον είναι το γεγονός ότι συνολικά θα διατεθούν, μέσω των ΘΣ 4,5 και 6, 126εκ. ΚΣ (32,10% της κοινοτικής συνδρομής) για παρεμβάσεις που συνδέονται με την προστασία του περιβάλλοντος και τη γενικότερη μετάβαση σε μία οικονομία φιλική στο περιβάλλον. Οι Θεματικοί Στόχοι με την μικρότερη χρηματοδοτική βαρύτητα αλλά με σημαντική συνέργεια και συμπληρωματικότητα με το σύνολο των ΘΣ του ΠΕΠ ΔΕ είναι ο ΘΣ 1 «Ενίσχυση της Έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας» (2,4% της κοινοτικής συνδρομής) και ο ΘΣ 2 «Ενίσχυση της πρόσβασης σε ΤΠΕ και της χρήσης και ποιότητας τους» (1,2% της κοινοτικής συνδρομής). Εξίσου μικρή (1,3%) είναι και η χρηματοδοτική κατανομή του ΘΣ8 παρά το γεγονός ότι είναι ιδιαίτερα σημαντικός λόγω της οικονομικής κρίσης και των επιπτώσεων στην ανεργία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο πυρήνας των παρεμβάσεων για την ενίσχυση της απασχόλησης θα υλοποιηθούν από το αντίστοιχο τομεακό πρόγραμμα. Τέλος σημειώνεται ότι στο ΠΕΠ προβλέπεται και Τεχνική Βοήθεια, η οποία ανέρχεται σε 7,2 εκ. ΚΣ (1,8% της κοινοτικής συνδρομής) και αφορά τόσο την υποστήριξη δράσεων του ΕΚΤ όσο και των δράσεων ΕΤΠΑ του Προγράμματος έχοντας ως στόχο να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού, της πορείας υλοποίησης και της παρακολούθησης του Προγράμματος. 51

52 Πίνακας 3. 3: Κατανομή Χρηματοδότησης ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας ανά θεματικό στόχο. α.α. Θεματικός στόχος Ποσό χρηματοδότησης Ποσοστό Κοινοτικής Συνδρομής 1 ΘΣ 7 «Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και της άρσης των προβλημάτων σε βασικές υποδομές ,8% δικτύων» 2 ΘΣ 6 «Διαφύλαξη και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων» % ΘΣ 9 «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας και κάθε διάκρισης», (από το Ε.Κ.Τ) 15,4% (από το ΕΤΠΑ) 3,5% 4 ΘΣ 3 «Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων» ,7% 5 ΘΣ 5 «Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση κινδύνων» ,7% 6 ΘΣ 10 «Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική κατάρτιση για την απόκτηση ,8% δεξιοτήτων και τη διά βίου μάθηση» 7 ΘΣ 4 «Στήριξη της μετάβασης προς την οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους ,5 τους τομείς» 8 ΘΣ 1 «Ενίσχυση της Έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας» ,4 9 ΘΣ 8 «Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας των ,3 εργαζομένων» 10 ΘΣ 2 «Ενίσχυση της πρόσβασης σε ΤΠΕ και της χρήσης και ποιότητας τους» ,2 11 Τεχνική Βοήθεια ,8% Πηγή: Ε.Υ.Δ. ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας , ιδία επεξεργασία Προκύπτει δε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των χρημάτων προορίζεται για δράσεις που αφορούν τα δίκτυα υποδομών συνδυασμένα αν είναι δυνατόν με ευφυή συστήματα διαχείρισης κυκλοφορίας αλλά και εξοικονόμησης ενέργειας. Το επόμενο μεγάλο ποσοστό των χρημάτων αναμένεται να κατανεμηθεί σε δράσεις που αφορούν την περιβαλλοντική αναβάθμιση της Περιφέρειας αλλά και την αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Ο τρίτος κατά σειρά τομέας που απορροφά μεγάλο μέρος των ενισχύσεων αφορά την καταπολέμηση της φτώχειας προωθώντας την ισότιμη πρόσβαση όλων των πολιτών στις δομές υγείας. Ενώ τέλος ο επόμενος τομέας που απορροφά εξίσου σημαντικό μέρος των κοινοτικών κονδυλίων είναι εκείνος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ειδικότερα των ειδικών μορφών επιχειρηματικότητας. 52

53 Διάγραμμα 3. 2: Κατανομή χρηματοδότησης ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας ανά θεματικό στόχο. Κατανομή Χρηματοδότησης ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας ανά θεματικό στόχο ΘΣ 7 «Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και της άρσης των προβλημάτων σε βασικές υποδομές δικτύων» ΘΣ 6 «Διαφύλαξη και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποδοτικότητας των πόρων» ΘΣ 9 «Προώθηση της κοινωνικής ένταξης και καταπολέμηση της φτώχειας και κάθε διάκρισης», 1.30% 2.40% 3.50% 4.80% 5.70% 10.70% 18.90% 1.20% 1.80% 26.80% 23% ΘΣ 3 «Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων» ΘΣ 5 «Προώθηση της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, πρόληψη και διαχείριση κινδύνων». ΘΣ 10 «Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική κατάρτιση για την απόκτηση δεξιοτήτων και τη διά βίου μάθηση» ΘΣ 4 «Στήριξη της μετάβασης προς την οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς» ΘΣ 1 «Ενίσχυση της Έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας» ΘΣ 8 «Προώθηση της βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη της κινητικότητας των εργαζομένων» ΘΣ 2 «Ενίσχυση της πρόσβασης σε ΤΠΕ και της χρήσης και ποιότητας τους» Τεχνική Βοήθεια Πηγή: Ε.Υ.Δ. ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας , ιδία επεξεργασία 53

54 Κεφάλαιο 4: Ο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στο κεφάλαιο αυτό αναλύεται αρχικά το θεσμικό πλαίσιο στο οποίο στηρίζεται η τοπική ανάπτυξη στην Ελλάδα. Παρουσιάζεται η διάρθρωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου «Καλλικράτη», αλλά και ο αναπτυξιακός προγραμματισμός των Ο.Τ.Α. μέσω της κατάρτισης των πενταετών επιχειρησιακών προγραμμάτων τους. Στη συνέχεια του κεφαλαίου αναπτύσσεται το εργαλείο της Τοπικής Ανάπτυξης με Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων και τέλος αναφορά γίνεται στο πολύ σημαντικό στοιχείο του αναπτυξιακού σχεδιασμού της περιόδου που είναι οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις και ο ρόλος που καλούνται να διαδραματίσουν. 4.1 Θεσμικό πλαίσιο Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα Το πλαίσιο βάσει του οποίου διαμορφώνεται και λειτουργεί το σύστημα του εθνικού και περιφερειακού προγραμματισμού της Ελλάδας πηγάζει από την διοικητική διάρθρωση και την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των κεντρικών, περιφερειακών και τοπικών διοικητικών οργάνων (Παπαδασκαλόπουλος και Χριστοφάκης, 2016). Η διοικητική διάρθρωση του κράτους προβλέπεται στο Σύνταγμα και ειδικότερα στα άρθρα 101 σύμφωνα με το οποίο: «η διοίκηση του Κράτους οργανώνεται σύμφωνα με το αποκεντρωτικό σύστημα. H διοικητική διαίρεση της Χώρας διαμορφώνεται με βάση τις γεωοικονομικές, κοινωνικές και συγκοινωνιακές συνθήκες. Τα περιφερειακά όργανα του Κράτους έχουν γενική αποφασιστική αρμοδιότητα για τις υποθέσεις της περιφέρειάς τους» και 102 σύμφωνα με το οποίο: «Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού. Υπέρ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων». Επίσης το ίδιο άρθρο (102) ορίζει την οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια των ΟΤΑ καθώς και τον ρόλο του Κράτους. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια», και λίγο παρακάτω: «το Κράτος ασκεί στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης εποπτεία που συνίσταται αποκλειστικά σε έλεγχο νομιμότητας και δεν επιτρέπεται να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράση τους». 54

55 Το γενικό σχήμα διοίκησης της χώρας χαρακτηρίζεται από την λειτουργία: α) της κεντρικής διοίκησης και β) της τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι αρμοδιότητες της κεντρικής διοίκησης ασκούνται είτε κεντρικά, είτε αποκεντρωμένα μέσω της περιφερειακής διοίκησης. Οι αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης ασκούνται μέσω των δύο βαθμίδων της τοπικής αυτοδιοίκησης: α) της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης, στην οποία υπάγονται οι Δήμοι και β) της δευτεροβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης στην οποία ανήκουν οι Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που το καθένα από αυτά έχει συσταθεί σε συγκεκριμένη εδαφική περιφέρεια της Ελλάδας (Περιφέρεια ή Δήμος) και έχει ως σκοπό τη διοίκηση των τοπικών ζητημάτων. Τα όργανά των Ο.Τ.Α είναι αιρετά και εκλέγονται με καθολική μυστική ψηφοφορία από τους δημότες τους. Με την ψήφιση του Ν.3852/2010 γνωστού ως Πρόγραμμα Καλλικράτης θεσμοθετήθηκε νέα διοικητική διάρθρωση στη χώρα. Το όραμα του προγράμματος είναι η δημιουργία ενός επιτελικού κράτους με αποκεντρωμένα όργανα εξοπλισμένα με αποφασιστικές αρμοδιότητες. Ο στόχος είναι η οργανωμένη άσκηση της εξουσίας με μείωση της γραφειοκρατίας, αποκέντρωση λειτουργιών, εξάλειψη των επικαλύψεων και παράλληλα διεύρυνση της συμμετοχής του πολίτη και ενίσχυση της δημοκρατίας. Σημαντικό σημείο του σχεδίου είναι η διοικητική μεταρρύθμιση της αυτοδιοίκησης μέσω της μείωσης του αριθμού φορέων και συγκεκριμένα: Συνένωση Οργανισμών πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Δήμοι και κοινότητες) με τη δημιουργία, από 1034, των 325 Δήμων της χώρας. Αντικατάσταση των 56 νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων σε 13 αιρετές περιφέρειες που διαχωρίζονται σε περιφερειακές ενότητες. Οι νέες Περιφέρειες είναι αυτοδιοικούμενα κατά τόπο νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και αποτελούν πλέον το δεύτερο βαθμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης με αιρετούς Περιφερειάρχες. Οι 13 κρατικές περιφέρειες συγκροτήθηκαν σε 7 αποκεντρωμένες διοικήσεις με διοριζόμενους Γενικούς Γραμματείς από τα κυβερνητικά όργανα. Πιο συγκεκριμένα: Πρωτοβάθμιος οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) είναι ο δήμος. Διοικείται από το δήμαρχο και το δημοτικό συμβούλιο που εκλέγονται κάθε 5 έτη με καθολική ψηφοφορία. 55

56 Κάθε δήμος χωρίζεται σε διαμερίσματα με την ονομασία «δημοτικές ενότητες» και αυτές με τη σειρά τους σε «κοινότητες». Οι τελευταίες διαθέτουν δικά τους συμβούλια, ο ρόλος των οποίων όμως είναι συμβουλευτικός και δεν μπορούν να λάβουν αποφάσεις. Δευτεροβάθμιος Ο.Τ.Α. είναι η περιφέρεια, η οποία αντιστοιχεί σε μία ευρεία γεωγραφική περιοχή της χώρας. Διοικείται από τον περιφερειάρχη και το περιφερειακό συμβούλιο που εκλέγονται κάθε 5 έτη με καθολική ψηφοφορία ανάμεσα στους εγγεγραμμένους δημότες των δήμων που υπάγονται στην περιφέρεια. Κάθε περιφέρεια διαιρείται σε «περιφερειακές ενότητες», οι οποίες συνήθως συμπίπτουν με τους νομούς. Κάθε περιφερειακή ενότητα διαθέτει δικό της αντιπεριφερειάρχη που προέρχεται από τον συνδυασμό του περιφερειάρχη. Δύο ή περισσότερες περιφέρειες (ή μόνο μία στην περίπτωση της Αττικής και της Κρήτης) συγκροτούν την αποκεντρωμένη διοίκηση. Αυτή δεν αποτελεί θεσμό αυτοδιοίκησης αλλά διοικητικής αποκέντρωσης του κράτους, αφού ο επικεφαλής της (με τον τίτλο «γενικός γραμματέας») διορίζεται από την κυβέρνηση και συγκεντρώνει όλες τις αποφασιστικές αρμοδιότητες, το δε συμβούλιό της, στο οποίο συμμετέχουν οι οικείοι περιφερειάρχες και εκπρόσωποι των τοπικών ενώσεων δήμων, έχει κυρίως συμβουλευτικό χαρακτήρα. Εξαίρεση σε όλα τα παραπάνω αποτελεί το Άγιο Όρος, το οποίο αποτελεί μεν ελληνικό έδαφος, αλλά αυτοδιοικείται με τους δικούς του θεσμούς βάσει του Καταστατικού Χάρτη του Αγίου Όρους του Χάρτης 4. 1: Οι 13 διοικητικές περιφέρειες της Ελλάδας. Πηγή: 56

57 4.2 Ο Αναπτυξιακός Προγραμματισμός σε Τοπικό Επίπεδο Τα Επιχειρησιακά προγράμματα των Δήμων Με τα άρθρα , του Ν. 3463/2006 (ΦΕΚ 114Α'), του νέου Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα θεσπίστηκε για πρώτη φορά, η υποχρέωση εκπόνησης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων από τους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ. Με την Υπουργική απόφαση 18183, ΦΕΚ 534, Β, 13/4/2007 καθορίστηκε η δομή και το περιεχόμενο των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Ο.Τ.Α, ενώ με το Προεδρικό Διάταγμα 185/2007 «Όργανα και διαδικασία κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α βαθμού» καθορίστηκε η διαδικασία κατάρτισης των επιχειρησιακών προγραμμάτων. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα των ΟΤΑ συνιστά ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής και οργανωτικής λειτουργικής ανάπτυξης, σε εναρμόνιση με τις κατευθύνσεις αναπτυξιακού σχεδιασμού σε Περιφερειακό και Εθνικό επίπεδο. Δηλαδή αφορά όχι μόνον στις υποδομές και τις τοπικές επενδύσεις, αλλά και στη βελτίωση της υφιστάμενης οργάνωσης και λειτουργίας των ΟΤΑ, στο πλαίσιο του γενικότερου περιβάλλοντος στο οποίο δρουν, μεριμνώντας για τη βελτίωση της διαβίωσης των πολιτών και την παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών. Οι γενικοί σκοποί των πενταετών Επιχειρησιακών προγραμμάτων των δήμων είναι 16 : Α) Η προώθηση της τοπικής ανάπτυξης μέσω: της προστασίας και αναβάθμισης του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής τους. Με ενεργοποίηση στους τομείς: Της προστασίας και της αειφόρου διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος. Της βελτίωσης του οικιστικού περιβάλλοντος και Των τεχνικών υποδομών και των δικτύων εξυπηρέτησης της βελτίωσης της κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας των κατοίκων της περιοχής τους, με παροχή υπηρεσιών στους τομείς: Κοινωνικής πολιτικής Παιδείας / Πολιτισμού / Αθλητισμού Οικονομικής ανάπτυξης και απασχόλησης. 16 Ε.Ε.Τ.Α.Α., Οδηγός Κατάρτισης Επιχειρησιακού Προγράμματος Ο.Τ.Α. α βαθμού,

58 Β) Η Εσωτερική ανάπτυξη του ΟΤΑ ως οργανισμού Το επιχειρησιακό πρόγραμμα περιλαμβάνει υποπρογράμματα για τη βελτίωση της διοικητικής ικανότητας του ΟΤΑ ως δημόσιου οργανισμού (ως φορέα παροχής συλλογικών αγαθών και υπηρεσιών αλλά και ως κοινωνικού και πολιτικού θεσμού), με σκοπούς τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας του. Γ) Ανάπτυξη των συνεργασιών του ΟΤΑ και της επιρροής άλλων φορέων Η διοίκηση ενός ΟΤΑ γίνεται αντιληπτή όχι μόνο ως διοίκηση της παροχής ορισμένων πάγιων δημοτικών υπηρεσιών, αλλά ως μέριμνα για το σύνολο των τοπικών υποθέσεων. Σ' αυτή την κατεύθυνση το επιχειρησιακό πρόγραμμα ενός ΟΤΑ θα πρέπει να επισημαίνει τη συμβολή που μπορούν να έχουν στην ανάπτυξη της περιοχής του ΟΤΑ : Οι τοπικοί κοινωνικοί και οικονομικοί φορείς (ιδιωτικές επιχειρήσεις, σύλλογοι και μη κυβερνητικές οργανώσεις) Οι γειτονικοί ΟΤΑ Οι λοιποί φορείς του πολιτικο-διοικητικού συστήματος της χώρας (Κεντρικοί φορείς, Περιφέρεια) Η Υπουργική Απόφαση /4/2007, ΦΕΚ 534 Β, ήταν αυτή που ακολούθησε και καθόρισε τη δομή και το περιεχόμενο των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Ο.Τ.Α. Η Δομή των επιχειρησιακών προγραμμάτων έχει ως εξής: Ενότητα 1 : Στρατηγικός σχεδιασμός Στο 1 ο κεφάλαιο αυτής της ενότητας περιλαμβάνεται η περιγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης του Ο.Τ.Α, ενώ στο 2 ο κεφάλαιο διατυπώνεται το αναπτυξιακό όραμα και προσδιορίζονται οι στρατηγικοί στόχοι που θα αφορούν: α. Στην προώθηση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης της περιοχής. β. Στην ικανοποίηση των αναγκών των αποδεκτών των υπηρεσιών του. γ. Στην αναβάθμιση της διοικητικής ικανότητας του ( με τη βελτίωση της λειτουργίας των υπηρεσιών και των οργάνων του, την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και της υλικοτεχνικής υποδομής του ). ε. Στη βελτίωση της οικονομικής του κατάστασης. 58

59 Οι αναπτυξιακές προτεραιότητες εκφράζονται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα με τη μορφή αξόνων. Ενδεικτικά, οι άξονες αυτοί μπορεί να είναι : α. «Φυσικό και Οικιστικό Περιβάλλον Τεχνικές υποδομές». β. «Κοινωνική Πολιτική, Παιδεία και Πολιτισμός». γ. «Τοπική Οικονομία και Απασχόληση». δ. «Ο Ο.Τ.Α. ως οργανισμός και οι σχέσεις του με τους πολίτες, την πολιτεία και τους τοπικούς φορείς». Μεταξύ των αξόνων προτεραιότητας, ένας τουλάχιστον πρέπει να αποσκοπεί στην ανάπτυξη του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του, ως οργανισμών, και στη βελτίωση των σχέσεων τους με τους πολίτες, την πολιτεία και τους τοπικούς φορείς. Ενότητα 2 : Επιχειρησιακός προγραμματισμός Στο πρώτο κεφάλαιο του επιχειρησιακού προγραμματισμού εξειδικεύονται οι γενικοί στρατηγικοί στόχοι σε ειδικότερους στόχους. Ακολούθως, κάθε άξονας εξειδικεύεται σε μέτρα, που αντιστοιχούν σε έναν ή περισσότερους στόχους. Στο δεύτερο κεφάλαιο του επιχειρησιακού προγραμματισμού ιεραρχούνται οι δράσεις για την επίτευξη των στόχων του κάθε μέτρου και προσδιορίζονται οι δράσεις πρώτης προτεραιότητας. Ενότητα 3 : Οικονομικός προγραμματισμός και δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης. Στο κεφάλαιο «Οικονομικός προγραμματισμός» εκτιμώνται τα έσοδα του Ο.Τ.Α. και των Νομικών Προσώπων του, ανά πηγή χρηματοδότησης για κάθε έτος της επόμενης τετραετίας. Υπολογίζονται συνοπτικά οι λειτουργικές και οι επενδυτικές δαπάνες των δράσεων του προγράμματος και καταρτίζονται οι χρηματοδοτικοί πίνακες του προγράμματος ανά άξονα και μέτρο. Στο κεφάλαιο «Δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης του προγράμματος», καταρτίζονται δείκτες αποτελεσμάτων για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του βαθμού επίτευξης των στόχων και δείκτες υλοποίησης ή εκροών για την παρακολούθηση και αξιολόγηση του βαθμού υλοποίησης των δράσεων του προγράμματος. Τα επιχειρησιακά προγράμματα αποτελούν ισχυρό εργαλείο αναπτυξιακού προγραμματισμού στα χέρια των αιρετών, καθώς είναι απαραίτητα για την ένταξη έργων σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα. Ωστόσο μόνο η ύπαρξη τους δεν μπορεί να εξασφαλίσει την οικονομική ανάπτυξη του τόπου. Ένα επιχειρησιακό πρόγραμμα για να είναι επιτυχημένο και να φέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα θα πρέπει να είναι προϊόν συλλογικής εργασίας, 59

60 στην οποία θα συμμετέχουν τόσο οι δημοτικές αρχές όσο και η ίδια η τοπική κοινωνία. Μόνο έτσι θα συμβάλλουν στη δημιουργία ισχυρών Ο.Τ.Α., στους οποίους οι πολίτες θα στηρίζουν το μέλλον τους. 4.3 Τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων Η τοπική ανάπτυξη με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων είναι ένας όρος τον οποίο χρησιμοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να περιγράψει την προσέγγιση που αντιστρέφει την παραδοσιακή αναπτυξιακή πολιτική που κατευθύνεται «από την κορυφή προς τη βάση». Στο πλαίσιο της ΤΑΠΤΚ, ο τοπικός πληθυσμός αναλαμβάνει τα ηνία και συγκροτεί μια τοπική σύμπραξη, η οποία σχεδιάζει και εφαρμόζει ολοκληρωμένη αναπτυξιακή στρατηγική. Η εν λόγω στρατηγική είναι σχεδιασμένη κατά τρόπο ώστε να αξιοποιεί τα δυνατά σημεία ή τα «πλεονεκτήματα» της κοινότητας σε κοινωνικό, περιβαλλοντικό και οικονομικό επίπεδο, Όπως αναφέρθηκε παραπάνω κατά τη διάρκεια παρουσίασης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης η Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (CLLD) 17, θα υλοποιηθεί τόσο μέσω του μέτρου 19 του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης όσο και μέσω της Προτεραιότητας 4 : «Αύξηση της απασχόλησης και της εδαφικής συνοχής» του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας & Θάλασσας Βασισμένη στην προσέγγιση LEADER, είναι μια μέθοδος σχεδιασμού και υλοποίησης τοπικών ολοκληρωμένων αναπτυξιακών στρατηγικών, με τη συμμετοχή των εταίρων σε τοπικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, των τοπικών οικονομικών και κοινωνικών φορέων, προκειμένου να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά οι οικονομικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και δημογραφικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αγροτικές περιοχές. Η προσέγγιση LEADER αποτελεί το βασικό εργαλείο της «εκ των κάτω προς τα επάνω» προσέγγισης στο σχεδιασμό πολυτομεακών τοπικών στρατηγικών αφού δίδεται η δυνατότητα διεύρυνσης των τοπικών προγραμμάτων ως προς το είδος των σχεδιαζόμενων δράσεων αλλά και των περιοχών εφαρμογής Είναι ένα ιδιαίτερα ισχυρό εργαλείο, ειδικά σε περιόδους κρίσης, που δείχνει ότι οι τοπικές κοινότητες μπορούν:

61 α) να κάνουν σταθερά βήματα προς πιο αποτελεσματικές μορφές οικονομικής, βιώσιμης και «χωρίς αποκλεισμούς» ανάπτυξης, σύμφωνα με τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», β) να «καινοτομήσουν» προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα των αγροτικών περιοχών της χώρας και γ) να ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή στις αγροτικές περιοχές. Εστιάζοντας στις αγροτικές περιοχές και κοινωνίες, η προσέγγιση CLLD/LEADER δίνει την «ευελιξία» και τη δυνατότητα να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν στρατηγικές τοπικής ανάπτυξης με ολοκληρωμένο και πολυτομεακό χαρακτήρα, λαμβάνοντας υπόψη τις αναπτυξιακές πολιτικές της χώρας αλλά και της Περιφέρειας (πχ ΠΕΠ, Περιφερειακή Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης), με την υλοποίηση παρεμβάσεων δημοσίου ή ιδιωτικού χαρακτήρα (ενίσχυση υποδομών και υπηρεσιών, υποστήριξη της απασχόλησης και της επιχειρηματικότητας, υλοποίηση «άυλων» παρεμβάσεων σε σχέση με τη δικτύωση και την ανάπτυξη των τοπικών ικανοτήτων), καθώς και με δράσεις συνεργασίας. Σε έργα που συμβάλουν στην ενίσχυση της καινοτομίας και των καινοτόμων παρεμβάσεων για την ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας, της πολιτιστικής κληρονομιάς ή της τοπικής οικονομίας, τη βελτίωση της επιχειρηματικότητας, της ανταγωνιστικότητας και την αύξηση της επισκεψιμότητας, στην ενίσχυση της διαφοροποίησης και των ενεργειών συνεργασίας, καθώς και την ανάδειξη της προστιθέμενης αξίας των τοπικών προϊόντων, στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης για τη μείωση της ανεργίας, στη μείωση της κάθε μορφής μετανάστευσης, στην εισαγωγή πρακτικών για την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, στην ενίσχυση δράσεων για την αντιμετώπιση της φτώχιας, των κοινωνικών ανισοτήτων και της κοινωνικής απομόνωσης, την υποστήριξη των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, στην περιβαλλοντική αναβάθμιση των περιοχών εφαρμογής και στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας καθώς και έργων με σκοπό την βελτίωση της διαβίωσης του τοπικού πληθυσμού. 4.4 Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις Ένα άλλο χαρακτηριστικό του αναπτυξιακού σχεδιασμού της περιόδου αποτελούν οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις. Πρόκειται για εργαλεία ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης για την εφαρμογή αναπτυξιακών στρατηγικών σε περιοχές που παρουσιάζουν συγκεκριμένα προβλήματα ή διακρίνονται από σημαντικές 61

62 αναπτυξιακές δεξιότητες. Στο πλαίσιο των Ολοκληρωμένων Χωρικών Επενδύσεων είναι δυνατή η υλοποίηση συνδυασμένων επενδύσεων, οι οποίες χρηματοδοτούνται από περισσότερα του ενός Ταμεία (ΕΚΤ, ΕΤΠΑ και Ταμείο Συνοχής), με στόχο την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων ή την πλήρη αξιοποίηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων μιας περιοχής. Όπου κρίνεται απαραίτητο, δράσεις χρηματοδοτούμενες από συγκεκριμένα μέτρα των Ταμείων ΕΓΤΑΑ και ΕΤΘΑ, μπορούν να συμπληρώσουν τις ΟΧΕ. Πιο συγκεκριμένα, η Ολοκληρωμένη Χωρική 18 Ανάπτυξη, στοχεύει στην ανάπτυξη των απαραίτητων ενεργειών για την παραγωγική ανασυγκρότηση και τη σταδιακή απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που θα συνδράμει στην εθνική και τις περιφερειακές στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, με συνδυασμό όλων των αναπτυξιακών παρεμβάσεων που αναφέρονται στην ίδια χωρική ενότητα και συνευθύνη των εμπλεκόμενων φορέων. Βάσει του θεσμικού πλαισίου των ΕΔΕΤ και του σχεδιασμού των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις διακρίνονται σε 19 : Α) ΟΧΕ για Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (ΒΑΑ) και Β) ΟΧΕ για άλλες χωρικές στρατηγικές Το εργαλείο ΟΧΕ επιλέγεται επίσης και για άλλους τύπους χωρικών ενοτήτων εκτός των αστικών, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, όπως περιοχές τουριστικού, πολιτιστικού, οικολογικού ενδιαφέροντος, περιοχές με συγκεκριμένα δημογραφικά χαρακτηριστικά (ΡΟΜΑ) περιοχές με ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά (νησιωτικές και παράκτιες περιοχές, λίμνες). Σύμφωνα με το ΕΣΠΑ , οι Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (ΟΧΕ) αφορούν τις παρακάτω γενικές κατηγορίες περιοχών: Υποπεριφερειακές/αστικές περιοχές με ειδικά χαρακτηριστικά και προκλήσεις. Δια-περιφερειακές περιοχές με ομοιογενή χαρακτηριστικά και κοινές προκλήσεις, αλλά και προβλήματα που απαντώνται στις μειονεκτικές γεωγραφικές περιοχές του ελληνικού χώρου f 19 Εγκύκλιος Σχεδιασμού, υλοποίησης και παρακολούθησης των ΟΧΕ, df 62

63 Επιπλέον, ΟΧΕ θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στα όρια διασυνοριακών περιοχών. Περιοχές τομεακών παρεμβάσεων και δράσεων που εντάσσονται σε ολοκληρωμένη χωρική στρατηγική/ σχέδιο. Περιοχές που ορίζονται στα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Και Περιοχές με χρηματοδότηση από Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα. Η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης του Ε.Π. Δυτικής Ελλάδας 20 προκειμένου να τεκμηριώσει την αναγκαιότητα υλοποίησης ολοκληρωμένων χωρικών επενδύσεων (ΟΧΕ) τόσο για Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη (ΒΑΑ) όσο και για άλλες χωρικές στρατηγικές ανέθεσε δύο μελέτες: ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΧΕ ΓΙΑ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΟΧΕ ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Με βάση το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δυτικής Ελλάδας και τα αποτελέσματα των παραπάνω μελετών προσδιορίστηκαν τα αστικά κέντρα και οι περιοχές όπου θα εφαρμοστούν οι ΒΑΑ και ΟΧΕ αντίστοιχα. Πρόκειται για τα αστικά κέντρα Πατρών και Αγρινίου (πόλεις με πληθυσμό άνω των κατοίκων όπως προσδιορίζεται στο ΕΠ) και τις περιοχές Κατάκολο Αρχαία Ολυμπία (προσδιορίζεται στο ΕΠ) και Μεσολόγγι Αιτωλικό

64 Κεφάλαιο 5: Η ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ- ΒΟΝΙΤΣΑΣ-ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Χάρτης 5. 1: Η θέση του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας στον Ελλαδικό χώρο Πηγή: Ο Δήμος Ακτίου - Βόνιτσας 21 ανήκει στην περιφερειακή ενότητα Αιτωλοακαρνανίας της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και βρίσκεται στη Δυτική Στερεά Ελλάδα, στο βορειοδυτικό τμήμα του Νομού Αιτωλοακαρνανίας. Ανατολικά, συνορεύει με το Δήμο Αμφιλοχίας και νότια με το Δήμο Ξηρομέρου. Βόρεια, βρέχεται από τον κόλπο του Αμβρακικού και συνορεύει με το Νομό Πρεβέζης (μέσω του Ακτίου) και δυτικά, βρέχεται από το Ιόνιο Πέλαγος και συνορεύει με το Δήμο Λευκάδας

65 5.1 Διοικητική διαίρεση & οικιστική μορφολογία Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας Ο δήμος Ακτίου-Βόνιτσας συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, το 2011, από την συνένωση των πρώην δήμων Ανακτορίου, Μεδεώνος και Παλαίρου. Χάρτης 5. 2: Δημοτικές Ενότητες του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Διοικητικά χωρίζεται σε τρείς δημοτικές ενότητες ήτοι τη δημοτική ενότητα Ανακτορίου με έδρα τη Βόνιτσα, τη δημοτική ενότητα Παλαίρου με έδρα την Πάλαιρο και τη δημοτική ενότητα Μεδεώνος με έδρα την Κατούνα. Έδρα του νέου Πηγή: δήμου είναι η μεγαλύτερη κωμόπολή του, η Βόνιτσα στην οποία και συγκεντρώνεται η πλειοψηφία των διοικητικών και κοινωνικών υποδομών του δήμου. Στη Δ.Ε. Ανακτορίου εκτός από τη Βόνιτσα ανήκουν οι τοπικές Κοινότητες Αγίου Νικολάου, Μοναστηρακίου, Παλιαμπέλων, Δρυμού και Θυρρείου. Στην Δημοτική Κοινότητα Βόνιτσας ανήκει και η περιοχή του Ακτίου. Η περιοχή εκτός από την ιστορία της φημίζεται και για την αγροτική παραγωγή της. Εκεί είναι εγκατεστημένος ο διεθνής αερολιμένας Ακτίου και η νατοϊκή βάση του Ακτίου. Αξίζει να αναφερθεί ότι στο Άκτιο κατασκευάστηκε η μοναδική στην Ελλάδα υποθαλάσσια σήραγγα που συνδέει την Αιτωλοακαρνανία με την Ήπειρο. Στην περιοχή εκτός από τον συνοικισμό «Πούντα» που δημιουργήθηκε από την εγκατάσταση Ηπειρωτών κτηνοτρόφων έχουν δημιουργηθεί ακόμη δύο μικροί παραθεριστικοί συνοικισμοί (ιδιωτικές πολεοδομήσεις), ο οικισμός των «δασκάλων» και ο οικισμός «Κατοχινό».. Στη Δ.Κ. Βόνιτσας τέλος ανήκει και ο οικισμός Νέα Καμαρίνα ή Μυρτάρι. Σε πολύ μικρή απόσταση από τον ορεινό οικισμό του 65

66 Μοναστηρακίου βρίσκεται ο οικισμός της Κορπής με τις ομώνυμες πηγές του, όπου πηγάζει και εμφιαλώνεται το νερό «Κορπή». Στο δυτικό μέρος της Βόνιτσας και οδεύοντας προς Λευκάδα βρίσκεται ο παραθαλάσσιος οικισμός του Αγίου Νικολάου. Οικισμός προσφύγων της Μικράς Ασίας που δημιουργήθηκε γύρω στο 1930 λίγο μετά την καταστροφή της Σμύρνης. Στη Δ.Ε. Παλαίρου κυριαρχεί η έδρα της η Πάλαιρος. Οικισμός παραλιακός με πρόσβαση στο Ιόνιο απέναντι σχεδόν από τον «Σκορπιό» του Αριστοτέλη Ωνάση. Η Πάλαιρος αποτελεί το πλέον τουριστικό τμήμα του δήμου με πλήθος τουριστικών καταλυμάτων αλλά και μία σύγχρονη ιδιωτική μαρίνα σκαφών αναψυχής. Στην Πάλαιρο ανήκουν, εκτός από τους εγκαταλειμμένους οικισμούς των Σκλαβαίνων και του Βάτου, οι οικισμοί Πογωνιάς και Στενού και οι μεγαλύτεροι οικισμοί της Πλαγιάς και της Περατιάς. Στην πιο ορεινή περιοχή του δήμου στη Δ.Ε. Μεδεώνος ανήκουν οι τοπικές κοινότητες Κατούνας, η οποία περιλαμβάνει εκτός από την Κατούνα τον προσφυγικό οικισμό του Αγίου Νικολάου και τον μοναδικό παραθαλάσσιο οικισμό της δημοτικής ενότητας το Λουτράκι, ο Αετός, η Κομπωτή, τα Αχυρά, η Κονοπίνα και η Τρύφος. Χάρτης 5. 3: Οι οικισμοί του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας. Πηγή: 66

67 5.2 Ιστορία του δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Στο παρακάτω κεφάλαιο γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν ιστορικά στοιχεία 22 για κάθε μια από τις Δημοτικές Ενότητες του δήμου ξεχωριστά Δημοτική Ενότητα Ανακτορίου Το Αρχαίο Ανακτόριο Αρχαία Χρόνια: Η πόλη είναι κτισμένη κοντά στο αρχαίο Ανακτόριο, αποικία που ίδρυσαν οι Κορίνθιοι το 630 π.χ. Ο Στράβων λέει ότι ήταν πόλη «κραταιά και πολυάνθρωπη». Τα νομίσματα που διασώθηκαν είναι μάρτυρες της οικονομικής άνθησης της πόλης. Στην περιοχή έχουν εντοπισθεί βυθισμένα τμήματα του αρχαίου Ανακτορίου. Τα κτίσματα που βρίσκονται στα παράλια ή στο βυθό φαίνεται να σώζονται σε καλή κατάσταση καθώς διακρίνονται μέσα στα γαλάζια νερά. Ξεχωρίζουν οχυρωματικά τείχη και πύργοι, ένας λιμενοβραχίονας, αποβάθρες και άλλα βυθισμένα κτίρια που χρονολογούνται απ την Ελληνιστική έως τη πρώιμη Βυζαντινή περίοδο. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο το Ανακτόριο, όπως και η υπόλοιπη Ακαρνανία, προσαρτήθηκε στη Ήπειρο με πρωτεύουσα τη Νικόπολη. Τη περίοδο αυτή πέφτει σε μαρασμό διότι με την ίδρυση της Νικόπολης (στην γειτονική Πρέβεζα) ακολουθεί η υποχρεωτική συγκέντρωση του πληθυσμού σ αυτή. Λίγο αργότερα διαδόθηκε στη περιοχή η Χριστιανική θρησκεία, κατά παράδοση από μαθητές του Παύλου που ήρθαν απ τη Κόρινθο ή τη Νικόπολη στα Ακαρνανικά παράλια. 23 Βυζαντινά χρόνια: 24 Με το όνομα Βόνιτσα, η πόλη, κάνει την εμφάνισή της στην ιστορία στα τέλη του 4oυ μ.χ. αιώνα, όταν οι Βησιγότθοι του Αλάριχου κατέστρεψαν το αρχαίο Ανακτόριο κι όσοι από τους κατοίκους του γλίτωσαν, έκτισαν τη Βόνιτσα στη θέση που βρίσκεται σήμερα. Η νέα πόλη αναπτύχθηκε γρήγορα εξ αιτίας του μόχθου των κατοίκων της και της ασφάλειας που της παρείχε η γεωγραφική της θέση. Τίποτε όμως το σαφές δεν αναφέρεται για την περιοχή της Βόνιτσας στην περίοδο αυτή, η οποία δεν φαίνεται να έχει άλλη ιστορία από εκείνη του καθημερινού μόχθου για την επιβίωση. Μόνο συμπερασματικά μπορεί κανείς να υποθέσει ότι θα είχε υποστεί πολλά 22 Επικαιροποιημένο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Γεράσιμος Σ. Κατωπόδης, «ΑΡΧΑΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑ», Εκδόσεις Νεφέλη

68 από τις αλλεπάλληλες επιδρομές των Γότθων, Ούννων, Βανδάλων, Σαρακηνών και Σλαβικών φύλων. Στις επιδρομές αυτές των Σλάβων οφείλει και το σημερινό της όνομα η Βόνιτσα, η οποία εμφανίζεται στην ιστορία τον 5 ο ή 6 ο αιώνα ως διάδοχος των γειτονικών αρχαίων ακαρνανικών πόλεων Παλαίρου, Θυρρείου και κυρίως του Ανακτορίου. Τον 9 ο αιώνα η Βόνιτσα γίνεται έδρα ορθόδοξης Επισκοπής και μαζί με τις επισκοπές του Αγγελόκαστρου, Αετού, Ρωγών, Ιωαννίνων, Φωτικής, Δρυινουπόλεος, Βουθρωτού και Χειμάρας, υπάγονταν στη Μητρόπολη Ναυπάκτου, μια από τις πρώτες εκκλησίες του χριστιανισμού. Αναφέρεται στις πηγές σαν επισκοπή Βονίτζης, Βοδίντζης, Βοντίτζης και Βουνδίτζης (ονομασία που σύμφωνα με τους ερευνητές συνδέεται με τη σλαβική λέξη βόντα, που σημαίνει νερό) και κατέχει τη πρώτη θέση ανάμεσα στις επισκοπές που υπάγονταν στη Μητρόπολη Ναυπάκτου. Στην αρχή του 11 ου αιώνα το Βυζαντινό κράτος έφθανε στην ακμή του με τις εκστρατείες του Βασιλείου Β κατά των Βουλγάρων. Η βασιλεία για σχεδόν πενήντα χρόνια του Βασιλείου Β ( ), άφησε το κράτος σε κατάσταση πλήρους εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας. Υπήρχε σύστημα επαρχιακής Διοίκησης, με το οποίο η αυτοκρατορία ήταν χωρισμένη σε τμήματα τα γνωστά «Θέματα». Η Βόνιτσα υπαγόταν στο Θέμα της Νικόπολης, που αποτελούσε το τρίτο Θέμα της Ελληνικής χερσονήσου και περιελάμβανε την Ήπειρο και μέρος της Ακαρνανίας. Η κατάσταση αυτή έφερε την οικονομική ευημερία και ανάπτυξη. Αργότερα όμως το κράτος άρχισε να κλονίζεται από τις εισβολές νέων εχθρών που συνέπεσαν με την αύξηση της εσωτερικής διαμάχης για την εξουσία. Έτσι, στην αρχή της 2 ης μ.χ. χιλιετηρίδας, ταυτόχρονα με τις περιπέτειες των άλλων επαρχιών του βυζαντινού κράτους, άρχισαν και οι περιπέτειες της Βόνιτσας. Τον Ιούνιο του 1081 ο Γυσκάρδος, βασιλιάς των Νορμανδών, επιτέθηκε εναντίον της Κέρκυρας με το σύνολο του στόλου και έγινε κύριος του νησιού μέσα σε λίγες μέρες. Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α' ο Κομνηνός, λόγω των γεγονότων, φρόντισε να συγκεντρώσει στρατό, να εξοικονομήσει κάποιους χρηματικούς πόρους, να οχυρώσει τα φρούρια που ήταν την Ελλάδα, να διασφαλίσει προσωρινά το κράτος από τους Τούρκους και να βρει συμμάχους για να αντιμετωπίσει τον εχθρό στα δυτικά. Στην περίοδο αυτή μεταξύ των φρουρίων που βελτιώθηκε η οχύρωσή τους ήταν και αυτό της Βόνιτσας. Μετά τη 4η σταυροφορία (1204) εντάχτηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου, γνωρίζοντας τη μεγαλύτερη ανάπτυξη και ευημερία κατά την πολυτάραχη πορεία της. Το 1280 καταλήφθηκε από μισθοφόρους του Βασιλείου της Νεάπολης. Ο Δεσπότης Νικηφόρος Α' την έδωσε προίκα στον Φίλιππο του Τάραντα, γιο του Βασιλιά της Νεάπολης, επισημοποιώντας έτσι την κατοχή της. Το 1314 βρέθηκε σε ελληνικά χέρια. Από το 1362, 68

69 περιήλθε στην κυριαρχία των Αλβανών ηγεμόνων Τόκκων, οπότε και αρχίζουν πάλι οι περιπέτειές της ταυτόχρονα με τις περιπέτειες των άλλων δυτικών επαρχιών του Βυζαντινού κράτους. Τουρκοκρατία: Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η πόλη πέρασε για ένα μεγάλο διάστημα υπό τον έλεγχο των Βενετών, και συγκεκριμένα από το 1684 έως το Το 1832 αποτέλεσε τμήμα του νέου Ελληνικού κράτους. Το Άκτιο Το Άκτιο επίσης σημαντική ιστορικά περιοχή όπου βρίσκονταν και το κοινό Ιερό των Ακαρνάνων. Αποτελεί το ακροτελεύτιο ακρωτήριο της Ακαρνανίας, στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου και βρίσκεται απέναντι από την Πρέβεζα. Ο ναός αυτός έχει γκρεμιστεί από σεισμό αλλά και από καθίζηση στη θάλασσα. Κάθε δύο χρόνια στο Άκτιο γίνονταν τα «Άκτια», αγώνες ιππικοί και γυμναστικοί και γιορτές για να τιμήσουν οι Aκαρνανικές πόλεις τον θεό Απόλλωνα. Στη θαλάσσια περιοχή του Ακτίου και της σημερινής Πρέβεζας, έγινε τη 2α Σεπτεμβρίου του 31 π.χ. η ομώνυμη ναυμαχία του Ακτίου, που ήταν το τέλος της ρήξης μεταξύ Αντώνιου και Οκταβιανού, στη δεύτερη τριανδρία της Ρώμης. Τα σωζόμενα αρχαία ερείπια των λουτρικών εγκαταστάσεων από τους Ρωμαίους αλλά και το αρχικά χωμάτινο και αργότερα πέτρινο φρούριο που έχτισε ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων, είναι μόνο μερικά από τα μνημεία που στολίζουν την περιοχή. Μετά την επανάσταση του 1821 το Άκτιο αποτελούσε για πολλά χρόνια σύνορο της Ελλάδας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το Θύρρειο Το Θύρρειο υπήρξε σημαντική πόλη της Ακαρνανίας και κάποια στιγμή πιστεύεται ότι ήταν και η μεγαλύτερη της περιοχής. Κτισμένο στη μεσαιωνική θέση που ονομαζόταν Άγιος Βασίλειος, το αρχαίο Θύρρειο ήταν μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της αρχαίας Ακαρνανίας. Κρίνοντας από την περίμετρο των τειχών του που πλησιάζει τα 10 χιλιόμετρα (9914 μέτρα) πολλοί ερευνητές το θεώρησαν μεγαλύτερο και από την Αθήνα του 5ου π.χ. αιώνα. Περίπου το 1897 ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων έκαψε το Θύρρειο με σκοπό να εκδικηθεί για την ήττα του δικού του στρατιωτικού αποσπάσματος. Στο αρχαίο Θυρρείο λειτουργούσε νομισματοκοπείο και τα νομίσματα του φέρνουν την επιγραφή Θ-ΘΥ-. Στο σημερινό χωριό Θύρρειο, λειτουργεί αρχαιολογική συλλογή με ευρήματα από την ευρύτερη περιοχή του Ανακτορίου. 69

70 Δημοτική Ενότητα Παλαίρου Η Αρχαία Πάλαιρος Η σημαντικότερη θέση στην περιοχή της Δ.Ε. Παλαίρου είναι η Αρχαία Πόλη της Παλαίρου, η οποία βρισκόταν στη σημερινή Κεχροπούλα, στα Νοτιοανατολικά της Χερσονήσου. Η Πόλη θεωρείται ότι υπήρχε από την Μυκηναϊκή περίοδο. Βόρεια της πόλεως της Παλαίρου απλώνεται η Λίμνη Βουλκαριά, η Λίμνη Μυρτούντιον κατά τον Σταύρωνα. Λίμνη πιθανόν κατάλοιπο της λιμνοθάλασσας που κατέκλειε την έκταση της σημερινής πεδιάδας της Παλαίρου κατά τα Ομηρικά χρόνια. Η λιμνοθάλασσα αυτή ήταν κατά την παράδοση σωτήρας της Βασίλισσας Κλεοπάτρας, όταν κατά την Ναυμαχία του Ακτίου κυνηγημένη από τους διώκτες της πέρασε εύκολα με τα πλοία της από το ρηχό αύλακα της Παλαίρου. Ανάμνηση του παραπάνω περάσματος της Βασίλισσας της Αιγύπτου αποτελεί η διατήρηση της Επωνυμίας του αρχαίου περάσματος ως << Μόλος της Κλεοπάτρας >> Δημοτική Ενότητα Μεδεώνος Η Κατούνα Η περιοχή της Κατούνας κατοικείται από τα αρχαία χρόνια. Το όνομα της Ακαρνανικής Μεδεώνας θεωρείται πως έχει ρίζα Ιλλυρική και συνεπώς συνδέεται με τη παραμονή των Ακαρνανών στην Ήπειρο - Αλβανία πριν τη κάθοδό τους προς Νότο. Άλλοι ερευνητές θεωρούν πως το όνομα Μεδεώνα σχετίζεται με το ρήμα «Μέδομαι» που σημαίνει επιμελούμαι ή φροντίζω. Ίσως η αρχαία Μεδεώνα ήταν έδρα με ισχυρό άρχοντα που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη περιοχή στα χρόνια που ακολούθησαν τη κάθοδο των Δωριέων και των Ακαρνανών προς το νότο. Αργότερα ανάμεσα στα έτη 350 και 300 π.χ. η πόλη έκοψε νομίσματα στη μία πλευρά των οποίων παριστάνεται κεφαλή του Απόλλωνα και στην άλλη στεφάνι δάφνης και τα γράμματα Α ή Μ, όπως επίσης και νομίσματα στη μία πλευρά των οποίων παριστάνεται κεφαλή της Αθηνάς και στην άλλη τρίποδας ή κουκουβάγια και τρίποδας. Αρκετά φέρουν και τα γράμματα Μ-Ε. Σήμερα τα ερείπια της αρχαίας πόλης καταλαμβάνουν ένα ευρύ κύκλο σε γειτονικό με τη Κατούνα ύψωμα σε μια καλλιεργημένη περιοχή. Από την αρχαία πόλη διακρίνονται μόνο ερείπια των τειχών της. Η θέση που ήταν κτισμένη της έδινε τη δυνατότητα να ελέγχει τη γειτονική λίμνη Αμβρακία και το δρόμο που οδηγούσε στη κοντινή αρχαία πόλη 70

71 που ήταν κτισμένη κοντά στο σημερινό χωριό Κομπωτή. Είναι επίσης πιθανό να διέθετε επίνειο που βρισκόταν κοντά στο σημερινό οικισμό του Λουτρακίου. Η Κατούνα κατακτήθηκε στα από τον Σινάν Πασά, που είχε καταλάβει τότε ολόκληρο την περιοχή του Ξηρόμερου. Ο οικισμός της Κατούνας, είναι από τους παλιότερους του Ξηρομέρου και ανάγεται πριν και απ' τους Βυζαντινούς χρόνους. Στις 29/10/1960 τα περισσότερα κτίσματα της Κατούνας καταστράφηκαν, μετά από μεγάλο σεισμό που έγινε στην περιοχή του ρήγματος της Στραγκολαγκάδας. 5.3 Φυσικό περιβάλλον Στην περιοχή υπάρχει πλούσια πανίδα. Στον υδροβιότοπο του Αμβρακικού κόλπου ζουν σπάνια είδη πουλιών ενώ σημαντική είναι επίσης η παρουσία της χελώνας καρέτακαρέτα καθώς και μεγάλου αριθμού δελφινιών. Το σύστημα των υγροτόπων σε συνδυασμό με τις γύρω ημιορεινές και ορεινές ζώνες προσφέρει καταφύγιο για ένα πολύ μεγάλο αριθμό πουλιών. Περισσότερα από 280 είδη πουλιών έχουν παρατηρηθεί στον Αμβρακικό. Mεταξύ τους σπάνια και απειλούμενα είδη όπως ο αργυροπελεκάνος, η χαλκόκοτα, ο στικταετός κ.τ.λ. Ως προς την ιχθυοπανίδα της περιοχής πολύ γνωστή και ιδιαίτερα νόστιμη είναι η σαρδέλα του Αμβρακικού καθώς και οι γαρίδες, οι κουτσομούρες και τα κεφαλοειδή του. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί οι εξής σημαντικοί βιότοποι, οι οποίοι έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα CORINE της Ε.Ε.. Oι λίμνες Βουλκαριά και Σαλτίνη, οι οποίες έχουν προταθεί και οριοθετηθεί ως υγροβιότοποι μέσω του προγράμματος NATURA 2000 της Ε.Ε. και θεωρούνται ως Ζώνες Β της Διεθνούς Σύμβασης RAMSAR. H λιμνοθάλασσα Λιμένι της Βόνιτσας, η οποία θεωρείται επίσης ως Ζώνη Β της συνθήκης RAMSAR. Παράλληλα, σημαντικός υγροβιότοπος θεωρείται η λιμνοθάλασσα Ρούγας και βέβαια ο Αμβρακικός Κόλπος, που είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση υγροβιότοπος της Ελλάδας και προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες. 71

72 Μέσα στα διοικητικά όρια του Δήμου Ακτίου Βόνιτσας εντοπίζονται οι εξής προστατευόμενες περιοχές: Εθνικό Πάρκο Αμβρακικού Κόλπου Ο υγροβιότοπος του Αμβρακικού είναι από τους πιο σημαντικούς υγροβιοτόπους της Ελλάδας και ο μεγαλύτερος σε έκταση. Η έκτασή του υπολογίζεται σε 250 χιλιάδες στρέμματα μαζί με τις λιμνoθάλασσες. Προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες για την προστασία της άγριας ζωής και των φυσικών βιοτόπων και σύμφωνα με την με αριθμό Απόφαση (ΦΕΚ123/ ) πραγματοποιήθηκε ο χαρακτηρισμός των χερσαίων, υδάτινων και θαλάσσιων περιοχών του Αμβρακικού κόλπου ως Εθνικό Πάρκο και ταυτόχρονα πραγματοποιήθηκε ο αντίστοιχος καθορισμός χρήσεων, όρων και περιορισμών. Είναι ένας αβαθής κλειστός κόλπος με μέγιστο βάθος 65 m και μέσο βάθος τα 26 m, με περιορισμένη ανανέωση νερών μέσω του διαύλου του Ακτίου-Πρέβεζας πλάτους 600m και βάθους 5m και με ασθενή εσωτερική κυκλοφορία των νερών, αφού η διαδικασία ανανέωσης των νερών διαρκεί περίπου ένα χρόνο. Χαρακτηρίζεται ως «Εθνικό Πάρκο υγροτόπων Αμβρακικού» η χερσαία και θαλάσσια περιοχή του Αμβρακικού κόλπου που βρίσκεται στην εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών προ του 1923 και κάτω των 2000 κατοίκων περιοχή των Δήμων Πρέβεζας, Ζαλόγκου, Λούρου, Φιλιππιάδος (ν. Πρέβεζας), Αμβρακικού, Αράχθου, Αρταίων, Κομποτίου και κοινότητας Κομμένου (ν. Άρτας), Αμφιλοχίας, Ανακτορίου, Κεκροπίας (ν. Αιτ/νίας). Λίμνες Βουλκαριά και Σαλτίνη Οι λίμνες Βουλκαριά και Σαλτίνη έχουν προταθεί και οριοθετηθεί ως υγροβιότοποι μέσω του προγράμματος Natura 2000, συνολικής έκτασης στρέμματα, με υψόμετρο από 0 m έως 13 m. Οι δύο λίμνες, δε συνδέονται, αλλά αποτελούν ενιαίο βιότοπο λόγω της μικρής απόστασής τους. Λιμνοθάλασσα Βόνιτσας Η συνολική έκταση του βιοτόπου είναι 500 στρέμματα, με υψόμετρο από 0 ως 30 m και βρίσκεται 0,2 km δυτικά της Βόνιτσας. Η λιμνοθάλασσα,που είναι αβαθής, περιέχει 72

73 νερό μεταβαλλόμενης αλατότητας, με επικράτηση του υφάλμυρου. Έχει μεγάλη ιχθυοπαραγωγική σημασία και λειτουργεί ως φυσικό ιχθυοτροφείο.. Λιμνοθάλασσα Ρούγας Είναι μια αβαθής λιμνοθάλασσα, έκτασης 250 στρεμμάτων, που βρίσκεται 3 km ανατολικά του οικισμού των Παλιαμπέλων. 5.4 Δημογραφικά χαρακτηριστικά Ο πληθυσμός του Καλλικρατικού Δήμου Ακτίου Βόνιτσας, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του , ανέρχεται σε κατοίκους. Μελετώντας τους παρακάτω πίνακες που εμφανίζουν την ποσοστιαία αύξησημείωση κάθε πόλης-χωριού-οικισμού με μεταβλητό έτος βάσης, δηλ. κάθε χρονιά απογραφής με βάση την προηγούμενη απογραφή διαπιστώνουμε τα εξής: Σε ότι αφορά τη Δ.Ε. Ανακτορίου του καλλικρατικού Δήμου παρατηρείται μια συνεχόμενη αύξηση του πληθυσμού της Βόνιτσας με μόνη εξαίρεση τη δεκαετία όπου παρατηρείται μια μικρή μείωση της τάξης του 4,29%. Οι υπόλοιπες Τ.Κ. με μικρές εξαιρέσεις παρουσιάζουν σταδιακή μείωση του πληθυσμού τους με εξαίρεση να σημειώνει η Τ.Κ. Αγίου Νικολάου όπου τη δεκαετία παρουσιάζει θεαματική αύξηση του πληθυσμού της κατά 85,27%. Σε ότι αφορά την Δ.Ε. Παλαίρου παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού της Παλαίρου, με κορύφωση τη δεκαετία (19,14%), πιθανόν λόγω της αύξησης του τουρισμού στην συγκεκριμένη περιοχή (η εύρεση εργασίας στον τουριστικό τομέα αποτελεί και πόλο έλξης πληθυσμού). Η Δ.Ε. Παλαίρου φαίνεται η πιο δυναμική περιοχή του Δήμου Ακτίου Βόνιτσας. Η αύξηση του πληθυσμού οφείλεται στους οικισμούς της Παλαίρου (+19,14%) και της Πλαγιάς (+14,85%) Η αύξηση του πληθυσμού του Δ.Δ. Βάτου είναι πλασματική, δεδομένου ότι το οροπέδιο χρησιμοποιείται μόνο για βοσκή αιγοπροβάτων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και ο οικισμός δεν κατοικείται. Το Δ.Δ, Πογωνιάς φαίνεται να αλλάζει πρόσημο τη 25 Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία, απογραφή μόνιμου πληθυσμού έτους 2011, 73

74 δεκαετία και να σταθεροποιεί το πληθυσμό της, λόγω μάλλον της γειτνίασης με τη Πάλαιρο και της απορρόφησης των οικιστικών πιέσεων. Σε ότι αφορά τη Δ.Ε. Μεδεώνος παρατηρείται συνεχόμενη μείωση του πληθυσμού σχεδόν όλων των Τ.Κ. Για την Κατούνα η μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού της σημειώθηκε την περίοδο (-32,60%). Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρείται στον οικισμό του Τρύφου (-33,67%) και μετά στην Κονοπίνα (-23,49%). Η αυξητική τάση του οικισμού των Αχυρών εξηγείται μάλλον από το μικρό μέγεθος του οικισμού και την επαφή του με τη Κατούνα. Γενικά το ορεινό ανάγλυφο σε συνδυασμό με τη διακοπή της καλλιέργειας του καπνού και το κακό οδικό δίκτυο εντείνουν την αποδυνάμωση της περιοχής. Πίνακας 5. 1: Πληθυσμιακά στοιχεία Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Πληθυσμιακά Στοιχεία Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας ανά Δ.Ε. & Οικισμό Βόνιτσα % 5.24% -4.29% 21.71% Μοναστηράκι % -1.32% % % Θύριο % 1.13% % % Παλιάμπελα % 1.43% -6.59% % Άγιος Νικόλαος % % 85.27% % Δρυμός % -0.59% % 22.77% Πέτρα % % % Κορπή % % Νέα Καμαρίνα % 69.44% 9.84% % Άκτιο % % % Γουργουβλή % 66.07% Αντώνη % 14.29% -100% 0 Δ.Ε. ΠΑΛΑΙΡΟΥ Πάλαιρος % 7.55% 1.96% 19.14% Πλαγιά % 11.51% 2.22% % Περατιά % % 9.83% % Πογωνιά % % -6.56% Ονομασία Δ.Ε. ΑΝΑΚΤΟΡΙΟΥ

75 10.80% Στενό % % 21.54% % Σκλάβαινα % % % Αγία % 10.10% % Βαρβάρα 93.58% Βάτος % % % 38.40% Παλιά Πλαγιά % Αμμούσα , % Δ.Ε. ΜΕΔΕΩΝΟΣ Κατούνα % % -4.75% % Λουτράκι % % -4.17% 40.16% Αετός % 2.03% % % Κονοπίνα % % % % Τρύφος % % 14.03% 51.14% Αχυρά % % % Κομπωτή % -7.69% -8.14% % Σύνολα Δήμου Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, ιδία επεξεργασία Στο όρια του Δ.Δ. Αγίου Νικολάου κατοικεί μόνιμα ομάδα Ρομά, η οποία, αν και δεν θεωρείται πλήρως ενταγμένη στον κοινωνικό ιστό, είναι εγγεγραμμένη στα δημοτολόγια του Δήμου με πλήρη αστικά δικαιώματα. Περιστασιακά, εμφανίζονται νομαδικές εγκαταστάσεις Ρομά στα υπόλοιπα Δ.Δ Προκειμένου να αναλυθούν περεταίρω τα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά του Δήμου απαιτείται να αναλυθούν στοιχεία που αφορούν τη σύνθεση του πληθυσμού του ανά φύλλο, ηλικία και εκπαίδευση. Στα παρακάτω γραφήματα παρουσιάζονται διαγραμματικά τα σχετικά στοιχεία. 75

76 Διάγραμμα 5. 1: Ποσοστό πληθυσμού ανά ηλικιακή ομάδα. Ποσοστό πληθυσμού ανά ηλικιακή ομάδα 55-64ετών 12% 65+ ετών 18% 40-54ετών 18% 0-14ετών 16% 15-24ετών 15% 25-39ετών 21% 0-14χρ 15-24χρ 25-39χρ 40-54χρ 55-64χρ 65+ Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, ιδία επεξεργασία Διάγραμμα 5. 2: Σύνθεση πληθυσμού Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Σύνθεση πληθυσμού ανά φύλλο Δ.Ε. ΑΝΑΚΤΟΡΙΟΥ Δ.Ε. ΠΑΛΑΙΡΟΥ Δ.Ε ΜΕΔΕΩΝΟΣ ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, ιδία επεξεργασία 76

77 Διάγραμμα 5. 3: Ποσοστό πληθυσμού ανά επίπεδο εκπαίδευσης. Ποσοστό Πληθυσμού ανά επίπεδο εκπαίδευσης 23% 7% 38% πρωτοβαθμια εκπαίδευση δευτεροβάθμια εκπαίδευση τριτοβάθμια καμία εκπαίδευση 32% Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, ιδία επεξεργασία Οι μετανάστες αντιπροσωπεύουν περίπου το 4% του πληθυσμού του Δήμου (ΕΛΣΤΑΤ-απογραφή 2011). Ο μεγαλύτερος αριθμός προέρχεται από την Αλβανία (70%) και ακολουθεί η Μεγάλη Βρετανία (14,5%) και η Αυστραλία (4,1%). Στις χώρες προέλευσης ακολουθούν η Ρουμανία, η Ινδία. Το 58,4% των μεταναστών κατοικούν στη Δ.Ε. Ανακτορίου, όπου και το 68,2% αυτών προέρχεται από την Αλβανία. Στη Δ.Ε. Παλαίρου διαμένει το 26,7% των μεταναστών, αλλά το 98% αυτών προέρχεται από το Ηνωμένο Βασίλειο. Ο μεγάλος σχετικά αριθμός μεταναστών από το Ηνωμένο Βασίλειο και η συγκέντρωση του στη Δ.Ε. Παλαίρου αποδίδονται στην δυνατότητα εύρεσης εργασίας στον τουρισμό σε ξενοδοχεία που διαχειρίζεται πολυεθνική εταιρεία και φιλοξενούν ομάδες βρετανών τουριστών. Η συγκέντρωση αυστραλών στη Δ.Ε. Ανακτορίου μάλλον σχετίζεται με τη παλιννόστηση ελλήνων μεταναστών από την Αυστραλία και την υπηκοότητα των παιδιών τους. Το 90% των μεταναστών διαμένουν μόνιμα στην περιοχή πλέον της δεκαετίας και παρουσιάζουν πλέον μια ομαλή ενσωμάτωση στην τοπική κοινωνία έχοντας δημιουργήσει ακίνητη περιουσία και τα παιδιά τους είναι δεύτερης γενιάς μετανάστες εφόσον τα περισσότερα έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα ή έχουν μεταναστεύσει σε μικρή ηλικία και έχουν ενταχθεί στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. 77

78 5.5 Υποδομές Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται αναλυτικά οι υφιστάμενες υποδομές του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας και κοινωνικής μέριμνας, του πολιτισμού και του αθλητισμού, στους τομείς ύδρευσης-αποχέτευσης-απορριμμάτων αλλά και των μεταφορών και των υπηρεσιών Υποδομές στον τομέα της εκπαίδευσης Στο Δήμο 26 λειτουργούν δεκαπέντε (15) δημόσια νηπιαγωγεία και δεκατέσσερα (14) δημοτικά σχολεία. Σε όλα τα Δ.Δ. λειτουργούν νηπιαγωγεία, εκτός από τα Δ.Δ. Τρύφου, Περατιάς και Πογωνιάς. Τρία νηπιαγωγεία λειτουργούν στη Βόνιτσα και 2 στη Πάλαιρο. Δημοτικά σχολεία διαθέτουν όλα τα Δ.Δ., εκτός από τα Δ.Δ. Κονοπίνας και Περατιάς. Στη Βόνιτσα το 1 ο (12θέσιο) δημοτικό και το 2 ο (9θέσιο) συστεγάζονται. Στα όρια του Δήμου λειτουργούν ακόμη 4 Γυμνάσια (Βόνιτσας, Κατούνας, Μοναστηρακίου και Παλαίρου), 2 Γενικά Λύκεια (Βόνιτσας και Κατούνας), οι Λυκειακές Τάξεις Παλαίρου και 1 Επαγγελματικό Λύκειο στη Βόνιτσα. Στο Δήμο Ακτίου Βόνιτσας λειτουργούν 5 παιδικοί σταθμοί. Στη Βόνιτσα (60 παιδιά), Κατούνα (26 παιδιά), Πάλαιρο (28 παιδιά), Μοναστηράκι (22 παιδιά) και Θύρρειο. Δεν λειτουργούν οι παιδικοί σταθμοί σε Τρύφου και Δρυμό, ενώ σχεδιάζεται η λειτουργία παιδικού σταθμού στον Άγιο Νικόλαο. Ανάγκη παιδικού σταθμού εμφανίζει και το δυναμικό Δ.Δ. της Πλαγιάς Υποδομές στον τομέα της υγείας πρόνοιας και κοινωνικής μέριμνας Στα όρια του Δήμου Ακτίου Βόνιτσας λειτουργούν δύο Κέντρα Υγείας, ένα στη Βόνιτσα και ένα στην Κατούνα Και τα δύο υπάγονται διοικητικά στο Γενικό Νοσοκομείο Αγρινίου. Από το Κέντρο Υγείας Βόνιτσας εξαρτώνται τα περιφερειακά (αγροτικά) ιατρεία Μοναστηρακίου, Παλαίρου και Πλαγιάς. Στο ιατρείο της Παλαίρου υπηρετεί γιατρός γενικής ιατρικής, ενώ τα υπόλοιπα Δ.Δ. των Δ.Ε. Ανακτορίου και Παλαίρου, 26 Επικαιροποιημένο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας

79 διαθέτουν αγροτικό γιατρό, εκτός από τα Παλιάμπελα και το Θύρρειο. Αγροτικός γιατρός επισκέπτεται τη Πογωνιά μια φορά την εβδομάδα. Το Κέντρο Υγείας Κατούνας ουσιαστικά λειτουργεί σαν Πολυδύναμο Περιφερειακό Ιατρείο. Εδώ υπηρετούν 3 μόνιμοι γιατροί γενικής ιατρικής, 2 αγροτικοί γιατροί και 2 νοσηλευτές. Από το Κέντρο Υγείας Κατούνας εξαρτάται το περιφερειακό ιατρείο Τρύφου. Σε ότι αφορά τον τομέα της Κοινωνικής Μέριμνας και υπό την αιγίδα του νομικού Προσώπου του δήμου με την ονομασία «ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΜΕΡΙΜΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ - ΒΟΝΙΤΣΑΣ», λειτουργούν σήμερα δύο δομές ΚΑΠΗ (στη Βόνιτσα και την Κατούνα), δύο Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιού, ( επίσης στη Βόνιτσα και την Κατούνα). Στο Κ.Δ.Α.Π. ωφελούνται 100 παιδιά ετησίως, Επίσης λειτουργεί το Πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» το οποίο ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία και το χρηματοδότησε στα πλαίσια του Β Κ.Π.Σ. Σήμερα το πρόγραμμα εξυπηρετεί επισήμως 99 άτομα στη Δ.Ε. Ανακτορίου, 56 στη Δ.Ε. Μεδεώνος και 31 στη Δ.Ε. Παλαίρου Υποδομές στον τομέα του πολιτισμού & του αθλητισμού Στον τομέα του πολιτισμού από άποψη υποδομών η μοναδική που θα διαθέτει ο δήμος είναι η αίθουσα πολλαπλών εκδηλώσεων «Λαϊς». Πρόκειται για ένα διώροφο κτίριο 150τμ οι εργασίες αναστήλωσης και αποπεράτωσης του οποίου ολοκληρώθηκαν μόλις το Αύγουστο του Το κτίριο παραχωρήθηκε στο δήμο από το Υπουργείο Πολιτισμού και οι εργασίες αναστήλωσης του χρηματοδοτήθηκαν από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δυτικής Ελλάδας Σε όλο το Δήμο Ακτίου-Βόνιτσας υπάρχουν εξαιρετικά σημεία ενδιαφέροντος τα οποία προάγουν την ιστορία και την παράδοση του τόπου. Αν και δεν υπάρχει κανένα Μουσείο στο Θύρρειο υφίσταται αρχαιολογική συλλογή, δηλαδή αποθηκευτικός χώρος αρχαίων ευρημάτων. Τα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής, που κρίνονται μεγάλης σημασίας, έχουν μεταφερθεί και φυλάσσονται σε μουσεία άλλων περιοχών (Πάτρα, κ.λ.π.), τα οποία εξασφαλίζουν καλύτερες συνθήκες φύλαξης και προστασίας. 79

80 Στη Τ.Κ. Κονοπίνας υπάρχει ιδιωτική λαογραφική συλλογή 27 του Νικολάου Ράππου, με σημαντικό αρχειακό υλικό από εφημερίδες και περιοδικά. Σε ότι αφορά τους κυριότερους αρχαιολογικούς αλλά και πολιτιστικής σημασίας χώρους που σώζονται σήμερα αυτοί είναι: Το Κάστρο της Κεχροπούλας. Σώζεται ένας πυλώνας ο διπλός περίβολος της Αρχαίας Ακαρνανικής Πόλης και επίσης έχουν διασωθεί λείψανα αρχαίων οικοδομημάτων. Ο Αρχαιολογικός χώρος της Στέρνας, που βρίσκεται κοντά στην Παλιά Πλαγιά. Τα Καστέλια της Πλαγιάς που μάλλον αποτελούσαν τμήμα του οχυρωματικού συγκροτήματος της Στέρνας. Το Κάστρο του Γρίβα στην Περατιά. Το Ενετικό Κάστρο της Πλαγιάς με την ονομασία Άγιος Γεώργιος που χτίστηκε στα τέλη του 17ουαιώνα και έχει κηρυχθεί διατηρητέο από το Το Αρχοντικό του Γρίβα στη Περατιά. Το Αρχοντικό του Ράγκου στην Πάλαιρο, που χτίστηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Η Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου που βρίσκεται στην Πάλαιρο και χτίστηκε περίπου τον 16ο αιώνα.. Το Μοναστήρι της Παναγίας της Ρόμβης, που βρίσκεται στο Βάτο, είναι ρυθμού βασιλικής μονόκλιτη και πλακοσκέπαστη το οποίο θεωρείται ότι χτίστηκε 100 χρόνια μετά την Άλωση της Πόλης Δεν πρέπει να ξεχαστούν το νησάκι της Κουκουμίτσας, δυτικά της Βόνιτσας, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και τα ιαματικά λουτρά Τρύφου η λειτουργία των οποίων σταμάτησε λίγα χρόνια πρίν. Πολύ κοντά στα λουτρά βρίσκονται οι απαράμιλλης ομορφιάς καταρράκτες της Τρύφου. Όλοι οι οικισμοί διαθέτουν γήπεδο ποδοσφαίρου. Το Εθνικό Στάδιο Βόνιτσας είναι συνολικής έκτασης περίπου 30 στρεμμάτων και μπορεί να εξυπηρετήσει τα αθλήματα: ποδόσφαιρο, καλαθοσφαίριση, πετοσφαίριση και αντισφαίριση. Επιπλέον υπάρχει κλειστό γήπεδο μπάσκετ, έκτασης περίπου 8,5 στρεμμάτων και ένα ιδιωτικό γήπεδο ποδοσφαίρου 5 χ 5. Στη Δ.Κ. Παλαίρου υπάρχει ένα (1) Δημοτικό Γυμναστήριο. Στα όρια του Δήμου, δραστηριοποιούνται 10 ποδοσφαιρικοί σύλλογοι. Με έδρα τη Βόνιτσα, δραστηριοποιούνται ακόμη: ο Αθλητικός Όμιλος Βόνιτσας (καλαθοσφαίριση), ο 27 Επικαιροποιημένο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας

81 Ναυταθλητικός Όμιλος, ο Ιππικός Όμιλος, ο Ιππικός Σύλλογος «Ο Άγιος Γεώργιος». Και στην Τ.Κ. Κατούνας δραστηριοποιείται ο Ιππικός Όμιλος Μεδεώνος. Στην περιοχή υπάρχουν 2 πολιτιστικά ιδρύματα η Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ και το Πολιτιστικό Κέντρο Βόνιτσας (Π.Κ.Β.) Στα όρια του Δήμου εγγράφονται 19 σύλλογοι με διάφορους πολιτιστικούς στόχους Υποδομές στον τομέα της ύδρευσης-αποχέτευσηςδιαχείρισης απορριμμάτων Δίκτυο Ύδρευσης Η πόλη της Βόνιτσας υδρεύεται από τη πηγή της Κορπής στα Ακαρνανικά και συμπληρωματικά από γεώτρηση κοντά στη Κορπή. Από τη Κορπή υδρεύονται επίσης ο Άγιος Νικόλαος, τμήμα του οικισμού του Ακτίου, ο Δρυμός, το Θύρρειο και τα Παλιάμπελα. Το Μοναστηράκι καλύπτει τις ανάγκες του από γεώτρηση σε πλάγιά πάνω από τον οικισμό. Η Κατούνα υδρεύεται από τη πηγή του Κεφαλόβρυσου στα Ακαρνανικά, όπως και η Κωνωπίνα, με φυσική ροή. Την ύδρευση του Αετού εξασφαλίζει γεώτρηση, όπως και της Τρύφου. Στην Τρύφο, το δίκτυο τροφοδοτείται και από πηγή. Στη Κομποτή λειτουργεί συνδυασμός γεώτρησης και της πηγής των Στεβενών. Η Πογωνιά και η Πλαγία υδρεύονται από τον Λούρο, στα πλαίσια της ύδρευσης της Λευκάδας. Η ύδρευση της Πογωνιάς συμπληρώνεται και από γεώτρηση, η οποία ταυτόχρονα εξυπηρετεί και την ύδρευση της περιοχής του Στενού. Το βασικό πρόβλημα εμφανίζεται στη διαχείριση του υδατικού αποθέματος. Συχνά, το δίκτυο της ύδρευσης εξυπηρετεί και την άρδευση και, σε συνδυασμό με τη λειτουργία της δημοτικής υπηρεσίας ύδρευσης, εμφανίζεται πρόβλημα διακοπής της υδροδότησης ειδικά τους θερινούς μήνες. Δίκτυο Αποχέτευσης Η πόλη της Βόνιτσας διαθέτει εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων, κοντά στη λιμνοθάλασσα «Λιμένι», στα δυτικά του οικισμού. Σημαντικό τμήμα του δικτύου έχει κατασκευασθεί, ενώ έχει προβλεφθεί επέκταση του. Στη Βόνιτσα λειτουργεί ήδη βιολογικός καθαρισμός. Στην Πάλαιρο έχει ολοκληρωθεί το βασικό δίκτυο του βιολογικού 81

82 και πραγματοποιούνται σταδιακά οι συνδέσεις των κτιρίων με το δίκτυο. Σε ότι αφορά την Κατούνα έχει ήδη δημοπρατηθεί το έργο κατασκευής του βιολογικού καθαρισμού και αναμένεται η εγκατάσταση του εργολάβου για την έναρξη των εργασιών κατασκευής του δικτύου. Δίκτυο Διαχείριση Απορριμμάτων Τα απορρίμματα της Δ.Ε. Ανακτορίου μεταφέρονται στον ΧΥΤΑ Παλαίρου που ξεκίνησε τη λειτουργία του μέσα στο 2012 και βρίσκεται στην περιοχή Σκλάβαινα (10χλμ.απόσταση από Πάλαιρο). Λόγω της μεγάλης χιλιομετρικής απόστασης από τις άλλες δημοτικές και τοπικές κοινότητες, καθώς και της κακής κατάστασης του δρόμου (αφού δεν έχει ασφαλτοστρωθεί ακόμη ) η μεταφορά εκεί γίνεται με δυσκολία. Αξιοσημείωτο είναι ότι τα φορτία που πάνε προς το συγκεκριμένο ΧΥΤΑ είναι ελάχιστα μπροστά στις δυνατότητές του και γι αυτό το λόγο η βιωσιμότητά του είναι σε οριακό σημείο. Τα απορρίμματα που μεταφέρονται σήμερα δεν ξεπερνούν τους 40 τόνους ημερησίως, πράγμα που ανεβάζει το κόστος για τον κάθε δήμο που συμμετέχει στο Σύνδεσμο, που φθάνει τα 30 ευρώ ανά τόνο. Έχει ήδη δρομολογηθεί το έργο για την ασφαλτόστρωση του δρόμου πρόσβασης προς το ΧΥΤΑ, προϋπ. 2,6 εκ. ευρώ και έχει χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης μέχρι το τέλος του Στην Βόνιτσα στην περιοχή Καλντερίμη έχει κατασκευαστεί Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) Υποδομές στον τομέα των μεταφορών Σε ότι αφορά τις οδικές υποδομές ο δήμος Ακτίου-Βόνιτσας εξυπηρετείται από την επαρχιακή οδό Βόνιτσας-Μύτικα και από την εθνική οδό Αμφιλοχίας-Βόνιτσας-Λευκάδας και Βόνιτσας-Πρέβεζας, ενώ στο προσεχές διάστημα από τμήμα του οδικού άξονα Ακτίου Αμβρακίας που ξεκινάει από την Αμφιλοχία για να συνδέσει την Ιόνια οδό με την υποθαλάσσια σήραγγα του Ακτίου. Η αποπεράτωση του οδικού άξονα Άκτιου Αμβρακίας, σε συνδυασμό με την υποθαλάσσια σήραγγα του Ακτίου, την Εγνατία Οδό και τη γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου, εντάσσει τη περιοχή στις βασικές μεταφορικές ροές και μειώνει τη περιφερειακότητα της. 82

83 Η μοναδική υποθαλάσσια σήραγγα στην Ελλάδα ενώνει την περιοχή του Ακτίου με την Πρέβεζα. Δόθηκε στην κυκλοφορία τον Ιούνιο του και έχει συνολικό υποθαλάσσιο οδικό μήκος 910μ. Η μοναδικότητά της έγκειται στο γεγονός ότι έχει κατασκευαστεί οριακά κάτω από τον πυθμένα της με σκοπό να μη δημιουργήσει προβλήματα στο θαλάσσιο οικοσύστημα στο άνοιγμα του Αμβρακικού κόλπου. Μια άλλη μοναδικότητα που συναντά κανείς στο δήμο αφορά τη σύνδεση του με το νησί της Λευκάδας. Από τον Οκτώβριου του 1986 η πλωτή γέφυρα μήκους 70μ 29 που έχει τοποθετηθεί στο πιο στενό σημείο της Αιτωλοακαρνανίας με τη Λευκάδα επιτρέπει την πρόσβαση στο νησί δίχως τη χρήση πλωτού μέσου. Το οδικό δίκτυο Ακτίου Βόνιτσας αποτελείται ουσιαστικά από ένα βρόγχο στο γεωγραφικό του κέντρο και συνδέει τους οικισμούς Βόνιτσα, Παλιάμπελα, Γουργουβλή, Θύρρειο και Μοναστηράκι, και από τους οδικούς άξονες Βόνιτσα Άκτιο, Βόνιτσα Πάλαιρος, Θύρρειο Περγαντί και Αμφιλοχία Βόνιτσα και Βόνιτσα-Λευκάδα. Είναι σε μεγάλο βαθμό ασφαλτοστρωμένο αλλά σε πολλά σημεία παρουσιάζει προβλήματα. Στο ορεινό τμήμα, η ποιότητα του δικτύου και το πλάτος των δρόμων δυσκολεύουν έντονα τις μεταφορές (Μοναστηράκι Κορπή Θύρρειο Γουργουβλή). Στη Δημοτική Ενότητα Παλαίρου, το οδικό δίκτυο αποτελείται από τον επαρχιακό δρόμο Βόνιτσας Παλαίρου Κανδήλας,. Η σύνδεση της Παλαίρου με τους οικισμούς της Πλαγιάς και της Περατιάς γίνεται από δευτερεύον οδικό δίκτυο με παράκαμψη της λίμνης Βουλκαριάς και μέσω Αγίου Νικολάου. Στη Δ.Ε. Μεδεώνος το οδικό δίκτυο, αν και ασφαλτοστρωμένο είναι έντονα προβληματικό. Αποτελείται από τον βασικό άξονα Λουτράκι Τρύφου Κατούνα και τον βρόγχο Κατούνα Κομπωτή Αετός Κονοπίνα, συνολικού μήκους 52,5 χλμ.. Η πρόσβαση στη πρωτεύουσα του νέου Δήμου Ακτίου Βόνιτσας γίνεται μέσω Λουτρακίου, από τον εθνικό οδικό άξονα Αμφιλοχίας - Βόνιτσας. Σε επίπεδο δημοτικών ενοτήτων όμως, η Δ.Ε Μεδεώνος παραμένει δυσπρόσιτη και απομονωμένη. Από άποψη αστικών και υπεραστικών συγκοινωνιών ο δήμος Ακτίου-Βόνιτσας εξυπηρετείται από το ΚΤΕΛ Αιτωλ/νίας Α.Ε. που πραγματοποιεί δρομολόγια εξυπηρετώντας τόσο τις ανάγκες του δήμου μεταξύ των δημοτικών διαμερισμάτων, αλλά και τη σύνδεση του δήμου με τις κοντινές πόλεις της Λευκάδας, της Πρέβεζας και του

84 Αγρινίου. Καθημερινά επίσης είναι τα δρομολόγια προς τα μεγάλα αστικά κέντρα Πάτρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη με τον ιδιόκτητο στόλο των 177 σύγχρονων λεωφορείων. 30 Συγκοινωνιακά, η δημοτική ενότητα Ανακτορίου εξυπηρετείται σχετικά επαρκώς, τόσο με την έννοια της σύνδεσης μεταξύ των οικισμών της, όσο και με το κύριο αστικό κέντρο του νομού και με Λευκάδα, Πρέβεζα, Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Οι δυο άλλες πρωτεύουσες των πρώην Δήμων Μεδεώνος και Παλαίρου εξυπηρετούνται και συνδέονται με το Αγρίνιο, αλλά οι οικισμοί τους αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Το πρόβλημα εντείνεται στο επίπεδο της σύνδεσης με τη Βόνιτσα, που είναι η πρωτεύουσα του καλλικρατικού Δήμου. Υπάρχει ένα (1) καθημερινό δρομολόγιο Βόνιτσα Πάλαιρος. Η σύνδεση της Κατούνας με τη Βόνιτσα γίνεται δυο φορές τη μέρα από λεωφορείο που ξεκινά από το Αγρίνιο και φτάνει στη Βόνιτσα μέσω Μύτικα. Η Γεωομορφία του εδάφους και η έλλειψη υποδομών επιδρούν στις μετακινήσεις μέσα στον Καλλιρατικό Δήμο. Μπορεί στο δήμο να απουσιάζουν οι θαλάσσιες μεταφορές αλλά σημαντικό ρόλο στις εναέριες μεταφορές παρουσιάζει το αεροδρόμιο του Ακτίου. Ο αερολιμένας βρίσκεται στην περιοχή του Ακτίου μόλις 12χλμ από την πρωτεύουσα του δήμου τη Βόνιτσα. Το αεροδρόμιο παρουσιάζει πλήρη λειτουργία κατά τους θερινούς μήνες με πάρα πολλές πτήσεις charter από και προς όλους σχεδόν τους ευρωπαϊκούς προορισμούς και σύνδεση με το αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος. Η Εσωτερική σύνδεση με την Αθήνα σταματά από τον Οκτώβριο έως το Μάιο κάθε έτους. Όλο το χρόνο υπάρχει σύνδεση του αεροδρομίου με την Κρήτη και τα νησιά του Ιονίου Κέρκυρα, Κεφαλονιά και Ζάκυνθο σύμφωνα με το πρόγραμμα άγονων γραμμών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι δίπλα από το πολιτικό αεροδρόμιο λειτουργεί η 131 Σμηναρχία της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας καθώς επίσης και η Νατοϊκή βάση του Ακτίου Υποδομές στον τομέα των υπηρεσιών Στο Δήμο Ακτίου-Βόνιτσας υπάρχουν σήμερα τρία (3) Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), ένα σε κάθε έδρα των τριών Δημοτικών Ενοτήτων Ανακτορίου, Παλαίρου, Μεδεώνος. Τα ΚΕΠ Δ.Ε. Ανακτορίου και Παλαίρου είναι στελεχωμένα με δύο υπαλλήλους το καθένα,, ενώ το ΚΕΠ Μεδεώνος αριθμεί μόλις έναν υπάλληλο, αριθμός ανεπαρκής για τον πληθυσμό που καλούνται να εξυπηρετήσουν

85 Στην έδρα της Δημοτικής Ενότητας Ανακτορίου λειτουργεί επίσης από τον Φεβρουάριο του 2013 Γραφείο Εξυπηρέτησης Φορολογουμένων (Γ.Ε.Φ.) προερχόμενο από την κατάργηση της Δ.Ο.Υ Βόνιτσας, με δύο (2) μόνο υπαλλήλους οι οποίοι εξυπηρετούν τους φορολογουμένους όλου του Δήμου. Όμως οι αρμοδιότητες των Γ.Ε.Φ. είναι ακόμη περιορισμένες και για το λόγο αυτό οι πολίτες αναγκάζονται σε πολλές περιπτώσεις να μεταβούν στην Δ.Ο.Υ Αγρινίου ή στην Δ.Ο.Υ Λευκάδας. Για λόγους πρακτικούς και κυρίως λόγω έλλειψης προσωπικού, ο Καλλικρατικός Δήμος αδυνατεί μέχρι σήμερα να αναλάβει όλες τις αρμοδιότητες που μεταφέρονται σε αυτόν με τον «Καλλικράτη» κι έτσι δεν έχουν συσταθεί ακόμη υπηρεσίες Πρόνοιας και Πολεοδομίας. Οι ανάγκες του Δήμου στα πεδία αυτά καλύπτονται από τις αντίστοιχες υπηρεσίες του όμορου Δήμου Αμφιλοχίας. Στο Δήμο λειτουργούν σήμερα τέσσερις Τράπεζες εκ των οποίων η μία εδρεύει στην Κατούνα(Πειραιώς πρώην Α.Τ.Ε) και οι άλλες τρεις στη Βόνιτσα(Πειραιώς πρώην Α.Τ.Ε, Alpha Bank και Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας). Υπάρχουν επίσης τα Αγροτικά Κτηνιατρεία και τα Αστυνομικά Τμήματα Βόνιτσας και Κατούνας, καθώς και ο Αστυνομικός Σταθμός Παλαίρου. Λειτουργούν ΕΛΤΑ ΒΟΝΙΤΣΑΣ και ΚΑΤΟΥΝΑΣ και Ταχυδρομικοί Πράκτορες σε κάθε Τοπική Κοινότητα. 5.6 Οικονομική δραστηριότητα-παραγωγή-απασχόληση Στο Δήμο Ακτίου Βόνιτσας (σύμφωνα με την απογραφή του 2011) οι απασχολούμενοι ανέρχονται σε και κατανέμονται κατά 50,2% στη Δ.Ε. Ανακτορίου, 26,5% στη Δ.Ε. Μεδεώνος και 23,3% στη Δ.Ε. Παλαίρου. Στο σύνολο των απασχολούμενων στην περιοχή του Δήμου το 52,3% δραστηριοποιείται στον πρωτογενή τομέα της οικονομίας, το 13,5% στον δευτερογενή και το 29,7% στον τριτογενή τομέα. Πρωτογενής Τομέας o Φυτική Παραγωγή Κύρια παραγωγική δραστηριότητα 32 της περιοχής είναι η γεωργική με σημαντικό προσανατολισμό προς τον κλάδο της κτηνοτροφίας και ειδικότερα την αιγοπροβατοτροφία. 32 Επικαιροποιημένο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας

86 Στη περιοχή, τα λιβάδια κι οι βοσκότοποι καταλαμβάνουν το 50% της συνολικής γεωργικής έκτασης. Στις τρεις δημοτικές ενότητες τα λιβάδια κι οι βοσκότοποι καταλαμβάνουν από 49% (Μεδέωνα, Πάλαιρος) μέχρι 52% (Ανακτόριο) της γεωργικής γης. Είναι προφανής ο κτηνοτροφικός χαρακτήρας και των τριών δημοτικών ενοτήτων καθώς το 50% σχεδόν των καλλιεργούμενων εκτάσεων χρησιμοποιούνται για τη παραγωγή ζωοτροφών. Ποσοστό 50% των εκτάσεων αποτελούν τα λιβάδια κι οι βοσκότοποι. Κύρια είδη καλλιέργειας της περιοχής είναι τα σιτηρά, καλαμπόκι, μηδική και τριφύλλι. Ο καπνός και το βαμβάκι έχουν υποχωρήσει σημαντικά, εξαιτίας των ποσοστώσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δενδρώδεις καλλιέργειες καταλαμβάνουν συνολικά το 6,10% των καλλιεργησίμων εκτάσεων, όπου παράγονται κυρίως ελιές για λάδι και λιγότερο ελιές βρώσιμες και αμύγδαλα. Στα κηπευτικά κυριαρχεί η τομάτα θερμοκηπίου, η οποία παράγεται κυρίως στη περιοχή του Ακτίου και διοχετεύεται από τον συνεταιρισμό των παραγωγών στις αγορές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και τελευταία της Σόφιας στη Βουλγαρία. o Ζωική Παραγωγή Η περιοχή του Δήμου Ακτίου Βόνιτσας είναι καθαρά γεωργο-κτηνοτροφική και η ζωική παραγωγή υπερισχύει της φυτικής. Στη περιοχή δεσπόζει η αιγοπροβατοτροφία και ακολουθεί η οικόσιτη γαλακτοπαραγωγός και η εκτατική κρεοπαραγωγός βοοτροφία. Η Δ.Ε. Ανακτορίου διαθέτει το 61,6% του πληθυσμού των αρνιών και προβάτων του Δήμου, ενώ η Δ.Ε. Μεδεώνος το 42,6% του πληθυσμού των αιγών κι εριφίων και το 53,6% των χοίρων. Η Δ.Ε. Παλαίρου ειδικεύεται στην εκτροφή αγελάδων και λοιπών βοοειδών (50,3% του συνολικού πληθυσμού). Η πτηνοτροφία στη περιοχή συμμετέχει στη παραγωγική διαδικασία, αλλά δεν τη χαρακτηρίζει διόλου. o Ιχθυοκαλλιέργειες Η θαλάσσια περιοχή του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας από Άκτιο μέχρι Λουτράκι εμφανίζει συγκέντρωση ιχθυοκαλλιεργειών. Στη περιοχή αυτή διαθέτουν μονάδες επτά (7) εταιρείες με συνολικό δυναμικό εννέα (9) μονάδων πάχυνσης(τσιπούρα, λαυράκι, μυτάκι) στις περιοχές Παλιόβαρκα Βόνιτσας, Παλιονήσι Θυρρείου, Μυρτάρι Βόνιτσας, Πεταλά Ακρωτηρίου Παλιαμπέλων, ένος (1) ιχθυογεννητικού σταθμού στην περιοχή Παλιόβαρκα Βόνιτσας και ενός (1) συσκευαστηρίου ψαριών στην περιοχή Πλατανιάς Βόνιτσας. 86

87 Δευτερογενής Τομέας o Παραγωγική δραστηριότητα Ο κλάδος της βιοτεχνίας- μεταποίησης στο Δήμο Ακτίου Βόνιτσας είναι άμεσα συνδεδεμένος με την αγροτική παραγωγή (ιχθυοκαλλιέργειες, κτηνοτροφία και εν μέρει γεωργία) και τους φυσικούς πόρους (νερό και δομικά υλικά). Την εικόνα συμπληρώνουν τα συνεργεία αυτοκινήτων και γεωργικών μηχανημάτων. Οι κυριότερες μονάδες βρίσκονται διάσπαρτα χωροθετημένες στον εξωαστικό χώρο, κατά μήκος των κυριότερων οδικών αξόνων του Δήμου (Βόνιτσα Πάλαιρος, Βόνιτσα Άκτιο, Βόνιτσα Άγιος Νικόλαος και στη Ε.Ο. Βόνιτσας Αμφιλοχίας). Ιδιαίτερα ο άξονας Βόνιτσας Αγίου Νικολάου - Λευκάδας δέχεται τις πιέσεις της αστικής και τουριστικής ανάπτυξης του νησιού. Στον Δήμο Ακτίου- Βόνιτσας δεν υφίσταται θεσμοθετημένος υποδοχέας βιοτεχνικών βιομηχανικών δραστηριοτήτων, αλλά και δε παρατηρούνται αξιόλογες συγκεντρώσεις των παραπάνω δραστηριοτήτων. Η σημαντικότερη βιομηχανική παρουσία στη περιοχή είναι το εργοστάσιο εμφιαλώσεως μεταλλικού νερού στο Μοναστηράκι στη θέση «ΚΟΡΠΗ». Άλλες σημαντικές βιοτεχνικές παρουσίες είναι μία βιοτεχνία επεξεργασίας και παραγωγής ειδών ξυλείας, μια βιοτεχνία παραγωγής αλεύρων, δύο επιχειρήσεις σφαγής όλων των ζώων, μια επιχείρηση παραγωγής σκυροδέματος, τρία τυροκομεία διαφόρων τυροκομικών προϊόντων και ένα οινοποιείο- εμφιαλωτήριο. Τριτογενής Τομέας o Τουρισμός Ο τουρισμός είναι ελάχιστα ανεπτυγμένος στο Δήμο Ακτίου Βόνιτσας, με εξαίρεση τη παράκτια περιοχή της Παλαίρου. Το μεγαλύτερο μέρος των ξενοδοχειακών μονάδων είναι συγκεντρωμένο στη Πάλαιρο και δευτερευόντως στη Βόνιτσα. Ενοικιαζόμενα δωμάτια υπάρχουν στη Πάλαιρο, Πλαγιά, Περατιά, Άγιο Νικόλαο και Βόνιτσα. Σύμφωνα με τον Ξενοδοχειακό Οδηγό του ΞΕΕ, στα όρια του Δήμου υπάρχουν οι εξής τουριστικές μονάδες: Στη Πάλαιρο και Πογωνιά δραστηριοποιούνται 10 συνολικά ξενοδοχειακές μονάδες, μία 4 αστέρων, οχτώ 3 αστέρων και μία 2 αστέρων Ενώ στην έδρα του Δήμου, Βόνιτσα μόλις 4 ξενοδοχειακές μονάδες, μία 4 αστέρων, μία 3 αστέρων και δύο 2 αστέρων. 87

88 o Εμπόριο - Υπηρεσίες Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εμποροβιομηχανικού Επιμελητηρίου Αγρινίου και των πρώην Δ.Ο.Υ. Βόνιτσας, Αμφιλοχίας κι Αστακού, στη περιοχή του Δήμου Ακτίου Βόνιτσας έχουν έδρα επιχειρήσεις. Από αυτές το 30,7% ασχολείται με το εμπόριο, ενώ το 48,94% δραστηριοποιείται στον τομέα των υπηρεσιών. Η αναλογία αυτή διαταράσσεται μόνο στη Δ.Ε. Μεδεώνος, όπου το 23,88% δραστηριοποιείται στο εμπόριο και το 59,52% στις υπηρεσίες. Στο σύνολο των υπηρεσιών στο Δήμο Ακτίου - Βόνιτσας, το 42,1% εντάσσεται στο κλάδο της εστίασης και της αντίστοιχης διασκέδασης (εστιατόρια, καφενεία, καφετέριες, ψησταριές, fast food και bars).οι υπηρεσίες αποτελούν τη πλειοψηφία των επιχειρήσεων σε όλα τα Τ.Κ., εκτός από τα Δ.Κ. Βόνιτσας, Τ.Κ. Αετού και Κομπωτής και το σύνολο της Δ.Ε. Παλαίρου. Στη Δ.Ε. Ανακτορίου, το 34,1% των υπηρεσιών σχετίζονται με την εστίαση και τη διασκέδαση. Το ποσοστό αυτά στη Δ.Ε. Παλαίρου ανεβαίνει στο 43,6% και στο 72,3% στη Δ.Ε. Μεδεώνος. Η διαφοροποίηση αυτή οφείλεται στο διαφορετικό οικονομικό προφίλ κάθε Δημοτικής Ενότητας. Η Δ.Ε. Παλαίρου αναπτύσσει έντονα τον τουριστικό τομέα των υπηρεσιών (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστίαση και διασκέδαση). Οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών αποτελούν το 60% περίπου του συνόλου των υπηρεσιών που έχουν έδρα στη περιοχή. Στη Δ.Ε. Μεδεώνος η εστίαση και αντίστοιχη διασκέδαση αποτελούν το 72% περίπου των επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών. Κατεξοχήν αγροτοκτηνοτροφική περιοχή, αυξάνει το αγροτικό οικογενειακό εισόδημα από τη λειτουργία του καταστήματος εστίασης.από την ανάλυση των παραπάνω στοιχείων προκύπτει το συμπέρασμα ότι η περιοχή του Δήμου παραμένει έντονα αγροτοκτηνοτροφική. Σε επίπεδο Δ.Ε. τώρα, η Δ.Ε. Ανακτορίου είναι η πλέον ισορροπημένη ανάμεσα στους τρεις τομείς της οικονομίας (43,5%, 18,8% και 35,4%). Ενώ ο πρωτογενής τομέας παραμένει σημαντικός, η ύπαρξη μεταποίησης και σημαντικού τριτογενή τομέα (χωρίς ένταση τουρισμού) δικαιολογεί τη πρωτεύουσα διοικητική σημασία της Δ.Ε. Η εικόνα αυτή της Δ.Ε. Ανακτορίου προσδιορίζεται από την καθοριστική σημασία του Δ.Δ. Βόνιτσας, όπου ο τριτογενής τομέας (διοίκησης και εστίασης κύρια) απασχολεί το 45,2% του πληθυσμού. Η Τ.Κ. Δρυμού είναι ο πιο αγροτικός οικισμός της Δ.Ε. Ανακτορίου (77,8% του πληθυσμού στον πρωτογενή τομέα). Η ένταση του δευτερογενή τομέα στα Τ.Κ. Αγίου Νικολάου και Μοναστηρακίου (31,6% και 24,4% του πληθυσμού αντίστοιχα) οφείλεται στη μεταφορά μεταποιητικών δραστηριοτήτων της Λευκάδας και στη λειτουργία του εργοστασίου εμφιάλωσης του νερού «ΚΟΡΠΗ» αντίστοιχα. 88

89 Διάγραμμα 5. 4: Ποσοστό απασχολουμένων ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στη Δ.Ε. Ανακτορίου. Απασχόληση πληθυσμού ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στη Δ.Ε. Ανακτορίου 35.40% 43.50% πρωτογενής τομέας δευτερογενής τομέας τριτογενής τομέας 21.10% Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, ιδία επεξεργασία Ο πρωτογενής τομέας στη Δ.Ε. Παλαίρου απασχολεί το 52,6% του πληθυσμού ο δευτερογενής τομέας το 11,8% ενώ εξίσου δυναμικός είναι και ο τριτογενής τομέας ο οποίος απασχολεί το 35,6% του πληθυσμού. Στη περιοχή της Παλαίρου διαφαίνεται μετάβαση από τον πρωτογενή τομέα στον τριτογενή και τον τουρισμό, χωρίς όμως να αμφισβητείται ακόμη η κυριαρχία του γεωργικού τομέα. και ταυτόχρονα στρέφεται προς τη παροχή τουριστικών υπηρεσιών. Η σχετική σημασία του τομέα στην Τ.Κ. Περατιάς (25,2%) μάλλον οφείλεται στη εργασία κατοίκων του οικισμού στη γειτονική Λευκάδα. Γενικά και στη Δ.Ε. Παλαίρου ο αγροτικός χαρακτήρας παραμένει αδιαμφισβήτητος. 89

90 Διάγραμμα 5. 5: Ποσοστό απασχολουμένων ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στη Δ.Ε. Παλαίρου. Απασχόληση πληθυσμού ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στη Δ.Ε. Παλαίρου πρωτογενής τομέας 35.60% 52.60% δευτερογενής τομέας τριτογενής τομέας 11.80% Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, ιδία επεξεργασία Στη Δ.Ε. Μεδεώνος το 69,2%,του πληθυσμού απασχολείται στον πρωτογενή τομέα, μόνο το 4,7% στο δευτερογενή, ενώ στον τριτογενή τομέα απασχολείται το 26,1% του πληθυσμού. Η κυριαρχία του αγροτικού τομέα είναι απόλυτη και κυμαίνεται από 85,1% στη Τ.Κ. Κομπωτής έως 67,1% στη Τ.Κ. Κονοπίνας. Παρόλα αυτά η απόλυτη κυριαρχία του αγροτικού τομέα, σε συνδυασμό με την ελάχιστη μεταποίηση, προδίδει παραγωγή προϊόντων χωρίς προστιθέμενη άξια και υστέρηση σε βασικούς αναπτυξιακούς τομείς. Διάγραμμα 5. 6: Ποσοστό απασχολουμένων ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στη Δ.Ε. Μεδεώνος. Ποσοστό απασχολούμενων ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας στη Δ.Ε. Μεδεώνος πρωτογενής τομέας 4.70% 26.10% 69.20% δευτερογενής τομέας τριτογενής τομέας Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή, ιδία επεξεργασία 90

91 ΕΠΙΤΕΛΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΠΑΓΟΜΕΝΕΣ ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΟ ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΟΙ ΤΟΠΟ-ΘΕΤΗ-ΜΕΝΟΙ 5.7 Οργάνωση των Υπηρεσιών του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας του δήμου Ακτίου-Βόνιτσας και οι αρμοδιότητες που ασκεί, καθορίζονται από δύο βασικά θεσμικά κείμενα : τον Ν. 3463/2006 (ΦΕΚ Α 114/ ) και τον Ν. 3852/2010 «Πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ». Με βάση τους παραπάνω νόμους, ο δήμος σύνταξε Κανονισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας (Ο.Ε.Υ.) που εγκρίθηκε με την υπ αριθμ /14986 απόφαση (ΦΕΚ 2128/ ) και τροποποιήθηκε ευρέως με την απόφαση Αριθμ οικ / (ΦΕΚ 1078 Β / (μείωση πλέον του 25% των αρχικά προβλεπόμενων οργανικών θέσεων). Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται τόσο η διάρθρωση των υπηρεσιών όπως αυτές προβλέπονται στον ΟΕΥ του δήμου, όσο και η κατανομή του προσωπικού στις Διευθύνσεις Γραφεία Τμήματα Πίνακας 5. 2: Διάρθρωση υπηρεσιών Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας-κατανομή προσωπικού. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ (ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ) Ιδιαίτερο Γραφείο Δημάρχου 1 Αυτοτελές Γραφείο Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων 2 1 (α) Νομική Υπηρεσία 1 Αυτοτελές Γραφείο Διαφάνειας 1 Αυτοτελές Γραφείο Διοικητικής Βοήθειας 2 1 (ΠΕ) Αυτοτελές Τμήμα Προγραμματισμού, Οργάνωσης και Πληροφορικής που περιλαμβάνει ειδικότερα τα παρακάτω γραφεία Προγραμματισμού, Ανάπτυξης και 2 (1 ΤΕ 1 (α) Υπηρεσία εποπτευόμενη από Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών 91

92 ΥΠΗΡΕΣΙΕ Σ ΥΠΟΣΤΗΡΙ ΞΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Οργάνωσης 1 ΔΕ) Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) Αυτοτελές Τμήμα Τοπικής Οικονομικής Ανάπτυξης που περιλαμβάνει ειδικότερα τα παρακάτω γραφεία 8 0 Γραφείο Αγροτικής Παραγωγής 3 ΠΕ Γραφείο Αλιείας (εάν ασκούνται αρμοδ) 2 ΤΕ Γραφείο Αδειοδοτήσεων και Ρύθμισης Εμπορικών Δραστηριοτήτων 3 ΔΕ Γραφείο Απασχόλησης και Τουρισμού Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας που περιλαμβάνει ειδικότερα τις παρακάτω διοικητικές ενότητες (7 ΔΕ, 23 ΥΕ) Τμήμα Πολεοδομίας Τμήμα Περιβάλλοντος και Πολιτικής Προστασίας Τμήμα Καθαριότητας και Ανακύκλωσης 2 ΠΕ 2 ΤΕ 22 (9ΔΕ 14 ΥΕ) Υπηρεσία εποπτευόμενη από τη Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών Τμήμα Συντήρησης Πρασίνου 1 Αυτοτελές Τμήμα Κοινωνικής Προστασίας, Παιδείας και Πολιτισμού που περιλαμβάνει ειδικότερα τα παρακάτω γραφεία 33 Κοινωνικής Πολιτικής και Ισότητας Φύλων 5 ΠΕ Προστασίας και Προαγωγής της Δημόσιας Υγείας 5 ΤΕ 23 ΔΕ 0 Γραφείο Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης Γραφείο Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νέας Γενιάς Διεύθυνση Διοικητικών Υπηρεσιών που περιλαμβάνει ειδικότερα τις παρακάτω διοικητικές ενότητες: 16 9 Τμήμα Υποστήριξης Πολιτικών Οργάνων 92

93 ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΜΕΝΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Δ.Ε. ΜΕΔΕΩΝΟΣ- ΠΑΛΑΙΡΟΥ του Δήμου Τμήμα Δημοτικής Κατάστασης, Ληξιαρχείου Τμήμα Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Τμήμα Ανθρώπινου Δυναμικού και Διοικητικής Μέριμνας Διεύθυνση Οικονομικών Υπηρεσιών που περιλαμβάνει ειδικότερα τις παρακάτω διοικητικές ενότητες Τμήμα Προϋπολογισμού, Λογιστηρίου και Προμηθειών Τμήμα Εσόδων, Περιουσίας Τμήμα Ταμείου Διεύθυνση Τεχνικών Υπηρεσιών που περιλαμβάνει ειδικότερα τις παρακάτω διοικητικές ενότητες Τμήμα Τεχνικών Έργων Τμήμα Ηλεκτρομηχανολογικών Έργων και Συγκοινωνιών Τμήμα Ύδρευσης Αποχέτευσης 4 ΠΕ 5 ΤΕ 6 ΔΕ ΥΕ 18 7 ΠΕ 6 ΤΕ 5 ΔΕ 38 7 ΠΕ 5 ΤΕ 13 ΔΕ 13 ΥΕ 4 ΠΕ, 2 ΤΕ, 3 ΔΕ 7 3 ΠΕ 1 ΤΕ 3 ΔΕ 11 5 ΠΕ 1 ΤΕ 3 ΔΕ 2 ΥΕ Τμήμα ΚΕΠ 24 Γραφείο Συντήρησης Υποδομών 4 Γραφείο Διοικητικών Θεμάτων και Εξυπηρέτησης του Πολίτη Γραφείο Ταμείου Γραφείο Καθαριότητας Γραφείο Αγροτικής Παραγωγής- Τουρισμού 4 ΠΕ 13 ΔΕ 7ΥΕ 1 ΠΕ 1 ΔΕ 2 ΥΕ ΣΥΝΟΛΑ (α) Πηγή : Δ/νση Διοικητικών Υπηρεσιών Δήμου Ακτίου Βόνιτσας, ιδία επεξεργασία Σημείωση: (α): Ειδικοί Συνεργάτες Δημάρχου 93

94 Όπως προκύπτει από τα παραπάνω στο Δήμο απασχολούνται σήμερα 64 άτομα, έναντι των 173 που προβλέπει ο Ο.Ε.Υ, από τα οποία 45 είναι μόνιμοι και 18 ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου (ΙΔΑΧ). Όπως διαπιστώνεται οι Διευθύνσεις, αυτοτελή Τμήματα, τμήματα και Γραφεία που προβλέπονται από τον Ο.Ε.Υ. του Δήμου Ακτίου Βόνιτσας, δεν στελεχώνονται με τον απαραίτητο προσωπικό για την αποδοτική λειτουργία τους, ενώ σε κάποια τμήματα Γραφεία δεν υπάρχει καθόλου προσωπικό, με αποτέλεσμα οι αρμοδιότητές τους να εκτελούνται από το προσωπικό άλλων τμημάτων, χωρίς διοικητική υπαγωγή, ενώ κάποιες άλλες δεν υλοποιούνται καθόλου. Αν μετατρέψει κανείς τους παραπάνω αριθμούς σε ποσοστά τότε προκύπτει ότι η στελέχωση του δήμου ανέρχεται σε ποσοστό 35,82%. Το Ν.Π.Δ.Δ. «Κέντρο Μέριμνας και Κοινωνικής Ανάπτυξης Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας» διαθέτει μόνιμο προσωπικό 16 ατόμων. Επιπλέον απασχολεί και δυο (2) άτομα με σύμβαση ορισμένου χρόνου. Το σύνολο του προσωπικού εργάζεται στους δημοτικούς παιδικούς σταθμούς. 94

95 Κεφάλαιο 6: ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Στο κεφάλαιο αυτό, παρουσιάζεται η Αναπτυξιακή Στρατηγική του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας όπως αυτή έχει καθοριστεί μέσω του Στρατηγικού και Επιχειρησιακού του Προγράμματος καθώς επίσης και η λειτουργική της διασύνδεση με το νέο προγραμματικό πλαίσιο Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην επιχειρηματική δραστηριότητα του δήμου και τέλος παρουσιάζονται οι δράσεις και τα έργα του Δήμου όπως αυτά εξειδικεύθηκαν στο ετήσιο τεχνικό πρόγραμμα του Αναπτυξιακή Στρατηγική Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας-πενταετές επιχειρησιακό πρόγραμμα Ο «Καλλικρατικός» Δήμος Ακτίου- Βόνιτσας προέρχεται από τη συνένωση των τριών «Καποδιστριακών» Δήμων: Ανακτορίου, Μεδεώνος και Παλαίρου, οι οποίοι αποτελούν τις σημερινές Δημοτικές Ενότητες. Η Δ.Ε. Ανακτορίου συγκεντρώνει περισσότερα αστικά χαρακτηριστικά από τις άλλες δυο Δ.Ε.. Το εκπαιδευτικό επίπεδο του πληθυσμού, σε συνδυασμό με τον ισχυρό τριτογενή τομέα της οικονομίας δημιουργούν το διαχειριστικό πυρήνα της ευρύτερης περιοχής. Ταυτόχρονα οι Δ.Ε. Ανακτορίου και Παλαίρου μοιράζονται ουσιαστικά το θαλάσσιο μέτωπο του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας. Η Δ.Ε. Παλαίρου διαθέτει το θαλάσσιο μέτωπο προς το Ιόνιο Πέλαγος, ενώ η Δ.Ε. Ανακτορίου περιβάλλεται από τον Αμβρακικό Κόλπο. Η οικονομία της Δ.Ε. Παλαίρου στηρίζεται στον αγροκτηνοτροφικό τομέα, σε συνδυασμό με ισχυρό τουριστικό προφίλ. Αντίθετα, η Δ.Ε. Μεδεώνος είναι καθαρά ορεινή και δύσβατη, με την οικονομία της προσανατολισμένη μόνο στον αγροτοκτηνοτροφικό τομέα. Το πρόβλημα της διακοπής της καπνοκαλλιέργειας δημιούργησε συνθήκες εγκατάλειψης της περιοχής. Σε επίπεδο ανθρώπινων ροών, οι Δ.Ε. Ανακτορίου και Παλαίρου έχουν παραδοσιακή επικοινωνία και ανταλλαγές. Η Δ.Ε. Μεδεώνος έχει μέτωπο προς την Αμφιλοχία και το Αγρίνιο. Η δημιουργία κοινής προοπτικής των 3 Δ.Ε. αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για τον νέο Δήμο Ακτίου- Βόνιτσας, σε συνδυασμό με την κοινωνικο- οικονομική ανάπτυξη. 95

96 Η οικονομική υστέρηση της περιοχής, σε εποχές παγκόσμιας κρίσης και δημοσιονομικών προσαρμογών απαιτεί ευέλικτους χειρισμούς και συστηματική προσπάθεια. Η «βιολογική» κτηνοτροφία στη περιοχή, από τη μια μεριά, και ο σημαντικός πολιτιστικός (Άκτιο) και περιβαλλοντικός πλούτος (Αμβρακικός Κόλπος) είναι δυνατό να αποτελέσουν τη βάση για οικονομική ανάπτυξη. Στο επίπεδο αυτό, η διαφύλαξη του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος φαίνεται μονόδρομος. Σε επίπεδο υποδομών κοινωνικών και οικονομικών, ο Δήμος αντιμετωπίζει τη δυσβατότητα, τη παλαιότητα και την έλλειψη συντήρησης. Οι κοινωνικές δράσεις (κοινωνική πρόνοια, υγεία, εκπαίδευση, πολιτισμός, αθλητισμός) βρίσκονται σε αρχική φάση, τη στιγμή που η κοινωνικο- οικονομική κρίση εντείνεται. Το εσωτερικό περιβάλλον του Δήμου περνάει τις παιδικές ασθένειες του «Καλλικράτη», σε συνδυασμό με την έλλειψη (ποσοτικά και ποιοτικά) προσωπικού και το αρχαϊκό επίπεδο οργάνωσης των πρώην Δήμων. Η οικονομική δυσπραγία εντείνει το πρόβλημα. Τα Νομικά Πρόσωπα του Δήμου μπορούν να αποτελέσουν μοχλούς κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Όμως η έλλειψη εμπειρίας και ο συγκεντρωτισμός δύσκολα συντονιζόμενων και αλληλεπικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων λειτουργούν ως τροχοπέδη. Ακόμη και η Δημοτική Α.Ε., κατεξοχήν επιχειρησιακό και επιχειρηματικό εργαλείο, δεν έχει ακόμη ουσιαστικά συσταθεί. Η εκμετάλλευση μιας πλουτοπαραγωγικής πηγής, όπως τα Ιαματικά Λουτρά Τρύφου, αντιμετωπίζει τη καθυστέρηση της εκκαθάρισης της διαχειρίστριας Κοινοτικής Εταιρείας κι αυτό από αμέλεια. Συνοπτικά, οι περιορισμοί της κατάστασης στη περιοχή μπορούν ταυτόχρονα να αποτελέσουν εργαλεία ανάπτυξης, αρκεί να ενταχθούν σε συνολική στρατηγική. Η ανάλυση και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης ουσιαστικά θέτει τις βάσεις για την κατάρτιση του οράματος και των γενικών στρατηγικών στόχων του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας. Το όραμα του Δήμου 33 αποτελεί τη συνοπτική διατύπωση της μελλοντικής επιθυμητής κατάστασης του νεοσύστατου Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας, την οποία θα επιδιώξει με την εφαρμογή της στρατηγικής που θα επιλέξει και με την ευρύτερη δυνατή κοινωνική συναίνεση. 33 Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας περιόδου

97 Έτσι, το όραμά του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας αναφορικά με την αναπτυξιακή προοπτική του διαμορφώνεται ως εξής: «Η ανάπτυξη ενός σύγχρονου και λειτουργικού Δήμου, ο οποίος θα συνθέτει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των τριών Δημοτικών Ενοτήτων σε αναπτυξιακές συνέργειες, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες και αξιοποιώντας το φυσικό περιβάλλον και το πολιτιστικό απόθεμα της περιοχής, στη κατεύθυνση της συγκράτησης του πληθυσμού και της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης» Το στρατηγικό σχέδιο, όπως παρουσιάζεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα και έχοντας μεσοπρόθεσμο χρονικά ορίζοντα, στοχεύει στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων και ευκαιριών του Δήμου και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων και κινδύνων που εμφανίζει η ευρύτερη περιοχή του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας. Η προσέγγιση του παραπάνω οράματος θα γίνει με βάση επί μέρους στρατηγικές επιλογές που βασίζονται στις εξής κατευθυντήριες επιλογές : Υλοποίηση έργων με ποιότητα για την κάλυψη των βασικών αναγκών σε υποδομές. Ενίσχυση της παιδείας, της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης του πληθυσμού σε όλα τα επίπεδα (οικονομικό, κοινωνικό, ποιότητας ζωής, περιβαλλοντικό, πολιτιστικό και δημοτικό), στην κατεύθυνση της κινητοποίησης του τοπικού δυναμικού. Ανάδειξη του περιβαλλοντικού πλούτου και της πολιτιστικής κληρονομιάς, στη κατεύθυνση της αύξησης της επισκεψιμότητας και της αυτοπεποίθησης της περιοχής. Στοχευμένη ανάπτυξη με σεβασμό στο οικοσύστημα και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για την αύξηση της προστιθέμενης αξίας στη τοπική οικονομία και κοινωνία, σε συνδυασμό με αποδοτική αξιοποίηση της σημαντικής δημοτικής περιουσίας. Ολοκλήρωση της σύγχρονης οργάνωσης του Δήμου και ανάπτυξη συνεργασιών. Για την επίτευξη του οράματος του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας, κρίνεται απαραίτητη η εξειδίκευσή του σε μία σειρά από στρατηγικούς άξονες προτεραιότητας, οι οποίοι θα σηματοδοτούν τις κύριες κατευθύνσεις της τοπικής ανάπτυξης και θα αντανακλούν τα κρίσιμα προβλήματα και τις ανάγκες του Δήμου. 97

98 Στο πλαίσιο αυτό, ο Δήμος Ακτίου- Βόνιτσας καθορίζει ένα συνθετικό πλαίσιο τεσσάρων στρατηγικών αξόνων προτεραιότητας οι οποίοι θα αποτελέσουν τους ακρογωνιαίους λίθους του αναπτυξιακού προσανατολισμού του. Ειδικότερα, οι τέσσερεις αυτοί στρατηγικοί άξονες είναι οι ακόλουθοι: 1. Προστασία του Περιβάλλοντος και Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής 2. Ανάπτυξη Κοινωνικής Πολιτικής, Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού 3. Ανάπτυξη της Τοπικής Οικονομίας και Ενίσχυση της Απασχόλησης 4. Βελτίωση της Διοικητικής και Οικονομικής Ικανότητας του Δήμου Οι Στρατηγικοί Άξονες προτεραιότητας του Δήμου ομαδοποιούνται σε Τομείς Παρέμβασης (Μέτρα) και εξειδίκευση στόχων και ακολούθως δράσεων. Έτσι, οι γενικοί στόχοι, οι Άξονες και τα Μέτρα συγκροτούν ένα ιεραρχικό διάγραμμα (δένδρο) που αναπτύσσεται σε τέσσερα επίπεδα, με τον βαθμό λεπτομέρειας και εξειδίκευσης να αυξάνει προς την βάση (κατώτερο επίπεδο) του δένδρου. Στο ανώτερο ιεραρχικά επίπεδο εντοπίζεται το όραμα του Δήμου, ενώ, ένα επίπεδο πιο κάτω είναι οι στρατηγικοί Άξονες Προτεραιότητας. Οι Άξονες Προτεραιότητας εξειδικεύονται περαιτέρω σε Μέτρα τα οποία με τη σειρά τους αναπτύσσονται σε μία σειρά από στόχους. Η εξειδίκευση των στρατηγικών Αξόνων Προτεραιότητες στα επιμέρους μέτρα παρουσιάζεται ακολούθως: Άξονας 1: Προστασία του Περιβάλλοντος και Βελτίωση της Ποιότητας Ζωής Μέτρο 1.1: Φυσικό και Οικιστικό περιβάλλον- Προστασία & Ανάδειξη φυσικού περιβάλλοντος και προστατευόμενων περιοχών Μέτρο 1.2: Φυσικό και Οικιστικό Περιβάλλον - Χωρική οργάνωση και αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος Συντήρηση πρασίνου. Μέτρο 1.3: Διαχείριση Απορριμμάτων-Ύδρευση-Αποχέτευση - Αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων & της καθαριότητας των δημοσίων χώρων. Μέτρο 1.4: Διαχείριση Απορριμμάτων-Ύδρευση-Αποχέτευση - Αποτελεσματική διαχείριση υποδομών & λειτουργίας ύδρευσης & αποχέτευσης. Άξονας 2: Ανάπτυξη Κοινωνικής Πολιτικής, Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού Μέτρο 2.1: Υγεία, Πρόνοια και Κοινωνική Μέριμνα- Βελτίωση και επέκταση των Κοινωνικών Υπηρεσιών 98

99 Μέτρο 2.2: Υγεία, Πρόνοια και Κοινωνική Μέριμνα- Υποστήριξη ευπαθών ομάδων Μέτρο 2.3: Εκπαίδευση, Κατάρτιση, Ενημέρωση και Παιδεία - Ποιοτικές και λειτουργικές σχολικές υποδομές και υπηρεσίες Μέτρο 2.4: Εκπαίδευση, Κατάρτιση, Ενημέρωση και Παιδεία - Σύστημα κατάρτισης & επιμόρφωσης Μέτρο 2.5: Πολιτισμός, Αθλητισμός - Ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς, θεσμοθέτηση εκδηλώσεων και προώθηση της δημιουργίας Μέτρο 2.6: Πολιτισμός, Αθλητισμός - Ενίσχυση αθλητικών υποδομών & δραστηριοτήτων Άξονας 3: Ανάπτυξη της Τοπικής Οικονομίας και Ενίσχυση της Απασχόλησης Μέτρο 3.1: Απασχόληση και Επιχειρηματικότητα - Υποστήριξη του γεωργοκτηνοτροφικού τομέα και προώθηση των προϊόντων Μέτρο 3.2: Απασχόληση και Επιχειρηματικότητα - Αναβάθμιση και Προβολή του τουριστικού προϊόντος Άξονας 4: Βελτίωση της Διοικητικής και Οικονομικής Ικανότητας του Δήμου και των ΝΠΔΔ Μέτρο 4.1: Εξυπηρέτηση του Πολίτη - Ποιοτικές Δημοτικές Υπηρεσίες Μέτρο 4.2: Εξυπηρέτηση του Πολίτη-Ανάπτυξη Διαδικτυακών Υπηρεσιών Μέτρο 4.3: Εσωτερική οργάνωση του Δήμου - Ενίσχυση του προσωπικού του Δήμου & Επιμόρφωση Μέτρο 4.4: Εσωτερική οργάνωση του Δήμου - Μηχανογράφηση & Μηχανοργάνωση της λειτουργίας του Δήμου Μέτρο 4.5: Εσωτερική Οργάνωση του Δήμου - Ηλεκτρονική καταγραφή του αρχείου του Δήμου Μέτρο 4.6: Οικονομική Κατάσταση Δήμου - Ορθολογική οικονομική διαχείριση. Μέτρο 4.7: Οικονομική Κατάσταση Δήμου - Ποιοτικές Δημοτικές Υπηρεσίες Μέτρο 4.8: Συνεργασίες - Ανάπτυξη συνεργασιών με επιστημονικούς, παραγωγικούς, πολιτιστικούς και κοινωνικούς φορείς 99

100 Μέτρο 4.9: Συνεργασίες - Ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών Στους παρακάτω πίνακες δε παρουσιάζονται συγκεντρωτικά οι άξονες προτεραιότητας, τα μέτρα που περιλαμβάνει καθένας από αυτούς καθώς επίσης και οι αντίστοιχοι γενικοί στόχοι του κάθε μέτρου. Πίνακας 6. 1: Γενικοί στόχοι στον άξονα 1 "Περιβάλλον και ποιότητα ζωής". Άξονας 1 : Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής Μέτρο 1.1. Φυσικό και Οικιστικό Περιβάλλον Προστασία & Ανάδειξη φυσικού περιβάλλοντος και προστατευόμενων περιοχών Κωδ Στόχος Μελέτη διαχείρισης χειμερινών υδάτων, οριοθέτησης ρεμάτων και κατασκευή ομβροδεξαμενών. Προϋπολογισμός ( ) Μελέτες ανάδειξης χώρων Έργα διαχείρισης χειμερινών υδάτων, οριοθέτησης ρεμάτων και κατασκευή μικρών γεφυρών και ομβροδεξαμενών Αντιπλημμυρικά και αντιδιαβρωτικά έργα Συντήρηση φράγματος Μοναστηρακίου Ορθολογική διαχείριση βοσκοτόπων (ποτίστρες, βελτιώσεις βλάστησης, συντήρηση ομβροδεξαμενών, κ.ά.) Μικρά έργα ανάδειξης προστατευόμενων περιοχών και τόπων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (π.χ. γεφυράκι στη Χώρα, διαμόρφωση κάμπου Νύσσας, κ.ά.) Δημιουργία παρατηρητηρίου και θέσεων θέας στον Προφήτη Ηλία Παλιάμπελων Ανάπλαση περιβάλλοντος χώρου Λουτρών Τρύφου Δημιουργία χώρου αναψυχής στο δασύλλιο Κατούνας Ανάδειξη δικτύου μονοπατιών και πηγών Περιβαλλοντική ενημέρωση Ευαισθητοποίηση πολιτών

101 Μέτρο 1.2. Κωδ Φυσικό και Οικιστικό Περιβάλλον Χωρική οργάνωση και αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος Συντήρηση πρασίνου. Στόχος Ολοκλήρωση Γ.Π.Σ. / Σ.Χ.Ο.Α.Π. Δ.Ε. Ανακτορίου Εκπόνηση Γ.Π.Σ. / Σ.Χ.Ο.Α.Π. Δήμου Ακτίου - Βόνιτσας Ανάπλαση ιστορικού κέντρου και παραλίας Βόνιτσας Μελέτες ανάδειξης αστικών χώρων Αισθητική αναβάθμιση δημοσίων χώρων και εισόδων οικισμών Κατασκευή πλατείας Λουτρακίου Ανάπλαση Τ. Δ. Θυρρείου Βελτίωση, συντήρηση και επέκταση εσωτερικού οδικού δικτύου - Ασφαλτόστρωση χωματόδρομων Παλαίρου Ανακαίνιση παλαιού δημοτικού σχολείου Περατιάς Συντήρηση πεζογέφυρας Παλιαμπέλων Οριοθέτηση ποταμού στο Μοναστηράκι Φωτισμός εσωτερικού αστικού δικτύου Δημιουργία και βελτίωση παιδικών χαρών Συντήρηση και επέκταση νεκροταφείων Επέκταση και συντήρηση αστικού πρασίνου Προμήθεια και συντήρηση μηχανημάτων Μέτρο 1.3 Διαχείριση Απορριμμάτων-Ύδρευση-Αποχέτευση Αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων & της καθαριότητας των δημοσίων χώρων Δημιουργία πρόσβασης στον Χ.Υ.Τ.Α. Παλαίρου Μετατροπή Χ.Υ.Τ.Α. σε Χ.Υ.Τ.Υ Προμήθεια και λειτουργία φορητού Σ.Μ.Α

102 1.3.5 Αποκατάσταση υφισταμένων Χ.Α.Δ.Α Καθορισμός χώρων περισυλλογής ογκωδών αντικειμένων Μελέτη συστήματος ανακύκλωσης Προμήθεια & Συντήρηση οχημάτων περισυλλογής Προμήθεια κάδων Μέτρο 1.4 Διαχείριση Απορριμμάτων-Ύδρευση-Αποχέτευση Αποτελεσματική διαχείριση υποδομών & λειτουργίας ύδρευσης & αποχέτευσης Αποκατάσταση εσωτερικού δικτύου ύδρευσης Κατούνας Κατασκευή δικτύου ύδρευσης Νέας Καμαρίνας Συντήρηση δικτύων ύδρευσης, δεξαμενών και γεωτρήσεων Βελτίωση υδρονομίας το Δήμου μέσω τηλεμετρίας Κατασκευή δικτύου επεξεργασίας λυμάτων Κατούνας & ΒΙΟ. ΚΑ Κατασκευή αναμονών αποχετεύσεων οικιακών συνδέσεων στη Βόνιτσα Αποπεράτωση και λειτουργία δικτύου επεξεργασίας λυμάτων Παλαίρου Υπογειοποίηση αντλιοστασίου Συντήρηση και επέκταση δικτύου απορροής ομβρίων Μελέτη μικρών συστημάτων αποχέτευσης για τους μικρούς οικισμούς Συντήρηση δικτύων αποχέτευσης, εργοστασίων ΒΙΟ. ΚΑ. & αντλιοστασίων Προμήθεια αποφρακτικού και βυτιοφόρου Πηγή: Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας περιόδου , ιδία επεξεργασία 102

103 Πίνακας 6. 2: Γενικοί στόχοι στον άξονα 2 "Κοινωνική Πολιτική - Πολιτισμός και Αθλητισμός" Άξονας 2 : Κοινωνική Πολιτική-Παιδεία-Πολιτισμός και Αθλητισμός Μέτρο 2.1. Κωδ. Υγεία, Πρόνοια και Κοινωνική Μέριμνα Βελτίωση και επέκταση των Κοινωνικών Υπηρεσιών Στόχος Προϋπολογισμός ( ) Λειτουργία παιδικών σταθμών Λειτουργία του Κ.Δ.Α.Π. Βόνιτσας και επέκταση σε Κατούνα και Πάλαιρο Λειτουργία Κ.Δ.Α.Π. Α.Μ.Ε.Α Λειτουργία Προγράμματος «ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ» Μέτρο 2.2. Κωδ. Υγεία, Πρόνοια και Κοινωνική Μέριμνα Υποστήριξη ευπαθών ομάδων Στόχος Δημιουργία συστήματος πρόνοιας και βοήθειας σε ευπαθείς ομάδες Οργάνωση διαμεσολάβησης με τους Ρομά Μέτρο 2.3. Κωδ Εκπαίδευση, Κατάρτιση, Ενημέρωση & Παιδεία Ποιοτικές και λειτουργικές σχολικές υποδομές και υπηρεσίες. Στόχος Αποκατάσταση στατικής επάρκειας δημοτικού σχολείου Βόνιτσας Συντήρηση σχολικών κτιρίων (αλλαγή στέγης νηπιαγωγείου Τρύφου, κ.ά.) Κατασκευή κτιρίων νηπιαγωγείων στη Βόνιτσα και τη Πάλαιρο Προμήθεια εξοπλισμού & υλικού

104 2.3.5 Καθαρισμός των σχολείων Εκπαίδευση, Κατάρτιση, Ενημέρωση & Παιδεία Μέτρο 2.4 Σύστημα κατάρτισης & επιμόρφωσης Σύστημα ενημέρωσης αγροτών, παραγωγών και υποψηφίων επενδυτών για θεσμικά θέματα, ευκαιρίες χρηματοδότησης και προώθησης των προϊόντων Προμήθεια και τοποθέτηση πινάκων ανακοινώσεων Εργαστήρια χορού, μουσικής, φωτογραφίας, κ.ά Μέτρο 2.4 Πολιτισμός, Αθλητισμός Ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς, θεσμοθέτηση εκδηλώσεων και προώθηση της δημιουργίας Αναβάθμιση του δρώμενου "Γληγοράκης" Ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς και δράσης του Δήμου Αποπεράτωση κτιρίου πολιτισμού "Κοσμάς ο Αιτωλός" Έρευνες & Εκδόσεις σχετικές με τα μνημεία και την ιστορία της περιοχής Οργάνωση γνωριμίας των πολιτών με τα μνημεία Οργάνωση συνεκτικών πολιτιστικών εκδηλώσεων και θεσμοθέτηση Φιλοξενίες καλλιτεχνών και διανοουμένων (διαμορφωτές κοινής γνώμης) Μέτρο 2.6 Πολιτισμός, Αθλητισμός Ενίσχυση αθλητικών υποδομών & δραστηριοτήτων Βελτίωση και συντήρηση αθλητικών εγκαταστάσεων Διοργάνωση και αναβάθμιση "Άκτιου Δρόμου" Δημιουργία μικρών αθλητικών εγκαταστάσεων στίβου Πηγή: Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας περιόδου , ιδία επεξεργασία 104

105 Πίνακας 6. 3: Γενικοί στόχοι στον άξονα 3 "Ανάπτυξη της Τοπικής οικονομίας και Ενίσχυση της Απασχόλησης". Άξονας 3 : Τοπική Οικονομία-Απασχόληση Μέτρο 3.1. Απασχόληση και Επιχειρηματικότητα Υποστήριξη του γεωργοκτηνοτροφικού τομέα και προώθηση των προϊόντων Κωδ. Στόχος Προϋπολογισμός Ολοκληρωμένη υποστήριξη θυλάκων συγκέντρωσης δυναμικών γεωργοκτηνοτροφικών επιχειρήσεων (ηλεκτροδότηση, διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου, οδική πρόσβαση) Βελτίωση, επέκταση κι ασφαλτόστρωση αγροτικής οδοποιίας Ολοκλήρωση και λειτουργία δημοτικών σφαγείων Κατούνας Βελτίωση και συντήρηση δικτύων άρδευσης Μελέτη αλιευτικών καταφυγίων σε Πογωνιά, Άγιο Νικόλαο και Δρυμό Μελέτη συστήματος marketing και Ονομασίας Προέλευσης και Ποιότητας (σε συνεργασία με παραγωγούς) Δημιουργία προωθητικού υλικού και συμμετοχή σε εκθέσεις (σε συνεργασία με παραγωγούς) Μέτρο Απασχόληση και Επιχειρηματικότητα Αναβάθμιση και Προβολή του τουριστικού προϊόντος Ανάδειξη, αξιοποίηση και προστασία παραλιών (ιδιαίτερα Αγίου Νικολάου, Πογωνιάς, Παλιαμπέλων και Περατιάς) Οριστική χωροθέτηση και κατασκευή τουριστικού αγκυροβολίου στη Πλαγιά Έργα ανάδειξης και προβολής τοπίων ιδιαίτερου φυσικού κάλλους (λουτρά Τρύφου, αισθητικό δάσος Τρύφου, Βελανιδόδασος Πλαγιάς, σπήλαιο Κονοπίνας, λίμνες Κομήτη, Κουκουμίτσας, κά.) "Master Plan" τουριστικής ανάπτυξης και προβολής του Δήμου Έργα καθαρισμού και προσβασιμότητας των μνημείων (τείχη Θυρρείου και Κάστρα Κομπωτής, Αετού κι Αι Γιώργη Πλαγιάς)

106 3.2.6 Εκδόσεις οδηγών σε θέματα περιβαλλοντικών και πολιτιστικών μνημείων Προώθηση εναλλακτικού τουρισμού Συμμετοχή σε εκθέσεις (σε συνεργασία με τους επαγγελματίες) Πηγή: Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας περιόδου , ιδία επεξεργασία Πίνακας 6. 4: Γενικοί στόχοι στον άξονα 4 "Βελτίωση της Διοικητικής και Οικονομικής Ικανότητας του Δήμου και των ΝΠΔΔ" Άξονας 4: Βελτίωση της Διοικητικής και Οικονομικής Ικανότητας του Δήμου και των ΝΠΔΔ Μέτρο 4.1. Εξυπηρέτηση του Πολίτη Ποιοτικές Δημοτικές Υπηρεσίες Κωδ. Στόχος Προϋπολογισμός Προσπάθεια αρχικής λειτουργίας του Ο.Ε.Υ. και σαφείς αρμοδιότητες του προσωπικού Διαμόρφωση λειτουργικού και φιλόξενου χώρου των υπηρεσιών Προμήθεια και συντήρηση εξοπλισμού Προμήθεια αναλωσίμων Μέτρο 4.2. Κωδ. Εξυπηρέτηση του Πολίτη Ανάπτυξη διαδικτυακών υπηρεσιών Στόχος Ανάπτυξη και εφαρμογή ψηφιακών υπηρεσιών στο Δήμο Παρακολούθηση και ενημέρωση διαδραστικής ιστοσελίδα του Δήμου

107 Μέτρο 4.3. Κωδ. Συνεχή πρόσθεση ηλεκτρονικών υπηρεσιών προς τους πολίτες (πιστοποιητικά, πληρωμές, ενημέρωση και πληροφόρηση, αιτήματα και παράπονα) Μετατροπή της ιστοσελίδας σε portal και διασύνδεση με άλλες ιστοσελίδες Εσωτερική οργάνωση του Δήμου Ενίσχυση του προσωπικού του Δήμου & Επιμόρφωση Στόχος Προσλήψεις προσωπικού οποιουδήποτε καθεστώτος Λειτουργία συστήματος ενημέρωσης προσωπικού Συμμετοχή του προσωπικού σε σεμινάρια επιμόρφωσης Μέτρο 4.4. Κωδ Εσωτερική οργάνωση του Δήμου Μηχανογράφηση & Μηχανοργάνωση της λειτουργίας του Δήμου Στόχος Ένταξη των λειτουργιών του Δήμου σε ενιαία μηχανοργάνωση Τοπικό ή ευρύτερο δίκτυο και πρόσβαση ανάλογα με την αρμοδιότητα Προώθηση ασυρμάτου δικτύου Μέτρο 4.5 Εσωτερική Οργάνωση του Δήμου Ηλεκτρονική καταγραφή του αρχείου του Δήμου Ηλεκτρονική ψηφιοποίηση του αρχείου Ανεύρεση και καταλογογράφηση του αρχείου Συλλογή και καταγραφή άλλων αρχείων της περιοχής Μέτρο 4.6 Οικονομική Κατάσταση Δήμου Ορθολογική οικονομική διαχείριση. 107

108 4.6.1 Λειτουργία συστήματος μέτρησης και ελέγχου εσόδων Μέτρο 4.7 Λειτουργία συστήματος διευκόλυνσης πληρωμών (ηλεκτρονική πληρωμή Οικονομική Κατάσταση Δήμου Ποιοτικές Δημοτικές Υπηρεσίες Λεπτομερής καταγραφή και κατοχύρωση της δημοτικής περιουσίας Εκπόνηση μελέτης αξιοποίησης Ορθολογική διαχείριση (ενοικίαση, παραχώρηση χρήσης, εκμετάλλευση δημοτικών χώρων και κτιρίων) Μέτρο 4.8 Συνεργασίες Ανάπτυξη συνεργασιών με επιστημονικούς, παραγωγικούς, πολιτιστικούς και κοινωνικούς φορείς Κοινές εκδηλώσεις ενημέρωσης και προώθησης προϊόντων Φιλοξενίες και εργαστήρια παραγωγής σκέψη, καλλιτεχνίας και πρότυπων προϊόντων Δημόσιες σχέσεις και προώθηση της περιοχής Μέτρο 4.9 Συνεργασίες Ανάπτυξη διεθνών συνεργασιών Συνέχιση και προώθηση αδελφοποιήσεων (ανταλλαγές ομάδων πληθυσμού) Αναβίωση πρότερων αδελφοποιήσεων Πηγή: Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας περιόδου , ιδία επεξεργασία 108

109 Διάγραμμα 6. 1 Χρηματική κατανομή Επιχειρησιακού Προγράμματος Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας ανά Άξονα Χρηματική κατανομή Επιχειρησιακού Προγράμματος Δήμου Ακτίου- Άξονας 1: Βόνιτσας ανά άξονα Περιβάλλον και Ποιότητα Ζωής 20% 5% Άξονας 2: Κοινωνική Πολιτική - Παιδεία- Πολιτισμός και Αθλητισμός Άξονας 3: Τοπική Οικονομία - Απασχόληση 17% 58% Άξονας 4 : Βελτίωση της Διοικητικής και Οικονομικής Ικανότητας του Δήμου και των ΝΠΔΔ Πηγή: Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας περιόδου , ιδία επεξεργασία Είναι σαφής ο προσανατολισμός και το βάρος του Επιχειρησιακού Προγράμματος για τα έτη που δίνεται στον στρατηγικό Άξονα 1 που αφορά την προστασία του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων του δήμου. Από τα μέτρα του άξονα 1 ξεχωρίζουν, λόγω προϋπολογισμού αλλά και σπουδαιότητας, η κατασκευή δικτύου επεξεργασίας λυμάτων Κατούνας & ΒΙΟ. ΚΑ., η αποκατάσταση εσωτερικού δικτύου ύδρευσης Κατούνας, η κατασκευή δικτύου ύδρευσης Νέας Καμαρίνας, η βελτίωση υδρονομίας το Δήμου μέσω τηλεμετρίας, η ανάπλαση του ιστορικού κέντρου και της παραλίας της Βόνιτσας και η αποκατάσταση των υφιστάμενων Χ.Α.Δ.Α. Από την άλλη σχετικά ίδια βαρύτητα αποδίδεται τόσο στον Άξονα 3 όσο και στον Άξονα 2, με μικρή πρόκριση του πρώτου έναντι του δευτέρου. Από τον Άξονα 3 τα μέτρα που ξεχωρίζουν είναι η ολοκληρωμένη υποστήριξη θυλάκων συγκέντρωσης δυναμικών γεωργοκτηνοτροφικών επιχειρήσεων και η βελτίωση και συντήρηση δικτύων άρδευσης. Ενώ τα αντίστοιχα του άξονα 2 είναι η αποκατάσταση της στατικής επάρκειας του δημοτικού σχολείου Βόνιτσας, η λειτουργία προγράμματος «ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ» και η κατασκευή κτιρίων νηπιαγωγείων στη Βόνιτσα και τη Πάλαιρο. Τέλος η μικρότερη βαρύτητα του επιχειρησιακού αποδίδεται στον Άξονα 4 που αφορά την Βελτίωση της Διοικητικής και Οικονομικής Ικανότητας του Δήμου και των ΝΠΔΔ. Από τα μέτρα του, τα 109

110 οποία στην πλειοψηφία τους είναι πολύ μικρού προϋπολογισμού, ξεχωρίζουν οι προσλήψεις προσωπικού οποιουδήποτε καθεστώτος και η ανάπτυξη και εφαρμογή ψηφιακών υπηρεσιών στο Δήμο. Σε μια προσπάθεια διασύνδεσης του επιχειρησιακού προγράμματος του δήμου με τις κατευθύνσεις που θέτει το βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο που είναι το Π.Ε.Π. Δυτικής Ελλάδας προκύπτει ο παρακάτω πίνακας αντιστοίχησης των μέτρων του επιχειρησιακού προγράμματος με τους άξονες προτεραιότητας που έχουν καθοριστεί από το Π.Ε.Π. Δυτικής Ελλάδας. Πίνακας 6. 5: Αντιστοίχιση Μέτρων Ε.Π. Δήμου με τους Στρατηγικούς Στόχους του ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας. Μέτρο Ε.Π. Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας Προστασία & Ανάδειξη φυσικού περιβάλλοντος και προστατευόμενων περιοχών 1.2 Χωρική οργάνωση και αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος Συντήρηση πρασίνου 1.3 Αποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων & της καθαριότητας των δημοσίων χώρων. 1.4 Αποτελεσματική διαχείριση υποδομών & λειτουργίας ύδρευσης & αποχέτευσης 2.1 Βελτίωση και επέκταση των Κοινωνικών Υπηρεσιών Στρατηγικοί & θεματικοί Στόχοι ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας Στρατηγικοί Στόχοι 1 & 2 (ΘΣ 5-ΘΣ 6) Στρατηγικοί Στόχοι 2 (ΘΣ4) & Στρατηγικοί Στόχοι 2 (ΘΣ 6) Στρατηγικοί Στόχοι 3 (ΘΣ 7) & 2(ΘΣ 6) Στρατηγικός Στόχος 2 (ΘΣ 4) & 5 (ΘΣ 9) 2.2 Υποστήριξη ευπαθών ομάδων Στρατηγικός Στόχος 4 (ΘΣ 9) 2.3 Ποιοτικές και λειτουργικές σχολικές υποδομές και υπηρεσίες. Στρατηγικός Στόχος 2(ΘΣ 4) & 5 10) 2.4 Σύστημα κατάρτισης & επιμόρφωσης Στρατηγικός Στόχος 4 (ΘΣ 8) 2.5 Ανάδειξη πολιτιστικής κληρονομιάς, θεσμοθέτηση εκδηλώσεων και προώθηση της δημιουργίας 2.6 Ενίσχυση αθλητικών υποδομών & δραστηριοτήτων 3.1 Υποστήριξη του γεωργοκτηνοτροφικού τομέα και προώθηση των προϊόντων 3.2 Αναβάθμιση και Προβολή του τουριστικού προϊόντος Στρατηγικοί Στόχοι 2 (ΘΣ 6) Στρατηγικός Στόχος 2 & 5 (ΘΣ Στρατηγικός Στόχος 1 ΘΣ 2 ΘΣ 3- ΘΣ 4 Στρατηγικός Στόχος 2 (ΘΣ 6) Πηγή: Στρατηγικό και Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας περιόδου , Ε.Υ.Δ. ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας , ιδία επεξεργασία 110

111 Συμπερασματικά αναφέρουμε ότι τα μέτρα της αναπτυξιακής στρατηγικής του δήμου περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο φάσμα των στρατηγικών στόχων που έχουν τεθεί από το ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας για την τρέχουσα προγραμματική περίοδο. Είναι απολύτως αναγκαία η παραπάνω εναρμόνιση προκειμένου να επιτευχθεί η αναπτυξιακή πορεία του δήμου αξιοποιώντας στο 100% τα χρηματοδοτικά εργαλεία του νέου Ε.Σ.Π.Α. 6.2 Επιχειρηματική Δραστηριότητα Δήμου Ακτίου Βόνιτσας Σε εφαρμογή του Ν.3852/2010 (ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ) ο Δήμος Ακτίου Βόνιτσας έχει μία Ανώνυμη Εταιρία ΑΕ με τίτλο «ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΕ ΔΗΜΟΥ ΑΚΤΙΟΥ-ΒΟΝΙΤΣΑΣ». Σε αυτή υπάγονται δύο τουριστικές εκμεταλλεύσεις τα bungalows Παλαίρου και η ξενοδοχειακή εγκατάσταση των Λουτρών Τρύφου. Η μεν πρώτη έχει ενοικιαστεί σε ιδιώτη, ενώ η τουριστική επιχείρηση ΛΟΥΤΡΩΝ ΤΡΥΦΟΥ βρίσκεται σε στάδιο δικαστικής εκκαθάρισης μετά την αποχώρηση του ενοικιαστή. Σύμφωνα με την Οικονομοτεχνική Μελέτη Βιωσιμότητας της εταιρείας οι στόχοι και οι προοπτικές της Εταιρείας προκύπτουν αρχικά από την περιοχή που αυτή δραστηριοποιείται η οποία διαθέτει αρκετά συγκριτικά πλεονεκτήματα και αναπτυξιακές προοπτικές που σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες είναι τα εξής 34 : Οι φυσικοί πόροι διαθέτουν μεγάλα περιθώρια αξιοποιησης για την αύξηση του ακαθάριστου παραγόμενου προϊόντος, τόσο στον πρωτογενή όσο και στον τριτογενή (τουρισμός), αλλά και στον δευτερογενή τομέα. Ο παραγωγικός ιστός της περιοχής, ο οποίος είναι ισχυρός και δεν παρατηρούνται φαινόμενα δυσλειτουργίας του παραγωγικού συστήματος. Η γεωγραφική θέση της περιοχής μελέτης. Η τοποθεσία της στο μέσο του δυτικού άξονα που συνδέει τη νότια με τη βόρεια Ελλάδα, σε συνδυασμό με τη ζεύξη Ακτίου-Πρέβεζας και την αναβάθμιση του Αεροδρομίου του Ακτίου, μπορούν να αποτελέσουν μοχλό ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας. Οι Επιχειρησιακοί της στόχοι με προοπτικές πενταετίας καθορίζονται ως εξής: Δυνατότητα ομαλής προσαρμογής της εταιρείας στη νέα νομική της μορφή, στην οποία μετατράπηκε το 2012, ώστε να μπορεί πλέον να ανταποκριθεί στις 34 Οικονομοτεχνική Μελέτη Βιωσιμότητας της Τουριστικής-Επενδυτικής Δημοτικής Α.Ε. του Δήμου Ακτίου- Βόνιτσας, Γ. Σιδέρης,

112 απαιτήσεις του αυστηρού θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α. Δημιουργία συνθηκών κερδοφορίας Συνεχής βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τον τοπικό πληθυσμό και τον μέτοχό της το Δήμο Ακτίου-Βόνιτσας. Διεύρυνση των δραστηριοτήτων της ανάπτυξη νέων υπηρεσιών- ανάπτυξη νέων συνεργασιών. Διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης αναπτυξιακών προγραμμάτων και χρηματοδοτικών εργαλείων για εκσυγχρονισμό και επέκταση των εγκαταστάσεων της επιχείρησης κυρίως μέσω του Νέου Αναπτυξιακού Νόμου αλλά και του Τοπικού Προγράμματος που η Τριχωνίδα Α.Ε. θα υλοποιήσει στην περιοχή στο πλαίσιο του Μέτρου 19 και Προτεραιότητας 4 του ΕΠΑΛΘ Επίσης συμμετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο της Αναπτυξιακής Ανώνυμης Εταιρείας Ο.Τ.Α. (ΑΝΑΙΤ) με διακριτικό τίτλο ΤΡΙΧΩΝΙΔΑ Α.Ε. με ποσοστό 2,99% 35 καθώς επίσης και στην Αναπτυξιακή Νοτίου Ηπείρου-Αμβρακικού-Αναπτυξιακή Ανώνυμη Εταιρεία ΟΤΑ (ΕΤΑΝΑΜ Α.Ε.) με 124 μετοχές. 36 Κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο με πιστώσεις του Eπιχειρησιακού Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας Άξονας Προτεραιότητας 4 Τοπικό Πρόγραμμα «ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ LEADER ΤΗΣ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑΣ ΑΕ, χρηματοδοτήθηκε η πράξη με τίτλο «Διαμόρφωση χώρου για τη δημιουργία βασικών υποδομών ιπποδρομίου» στη θέση «Βοϊοδολίβαδο» προϋπολογισμού Ενώ με πιστώσεις του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας Άξονας Προτεραιότητας 4-Αειφόρος Ανάπτυξη Αλιευτικών περιοχών, χρηματοδοτήθηκε η πράξη με τίτλο «Αποπεράτωση κτιρίου στο Δ.Δ. Παλιαμπέλων όπου στα στεγάσει ωδείο, φιλαρμονική και αίθουσες χορού και θεάτρου» προϋπολογισμού Τέλος, ο Δήμος συμμετέχει στον Αναγκαστικό Σύνδεσμο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων 3 ης Διαχειριστικής Ενότητας Ν. Αιτωλοακαρνανίας, σύμφωνα με την υπ αριθμ. 2714/2007 απόφαση του ΓΓ Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (ΦΕΚ 2498/Β /

113 6.3 Χρονική εξειδίκευση του Επιχειρησιακού Προγραμματισμού - Ετήσιο Τεχνικό Πρόγραμμα 2017 Το βασικό εργαλείο για την προώθηση της ανάπτυξης που έχει στα χέρια του ο δήμος είναι αρχικά το επιχειρησιακό πρόγραμμα που αφορά την πενταετία Εξειδικεύεται δε κάθε έτος μέσω του ετήσιου Τεχνικού Προγράμματος αλλά και του ετήσιου προϋπολογισμού. Με την υπ αριθμ.308/2016 Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου (ΑΔΑ ΩΟΠΜΩ6Ζ-Σ9Υ) ψηφίστηκε το τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους Ο συνολικός προϋπολογισμός του ανέρχεται συνολικά στα ,12 και οι πηγές χρηματοδότησης του εκτός του ΕΣΠΑ, είναι η ΣΑΤΑ, και οι ίδιοι πόροι. Στη συνέχεια γίνεται μια προσπάθεια ανάλυσης των στοιχείων του τεχνικού προγράμματος έτσι ώστε να αποκρυσταλλωθεί σε πρακτικό επίπεδο πλέον η προώθηση της τοπικής ανάπτυξης από την πλευρά του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας. Όπως ακριβώς είναι διαρθρωμένο και το Τεχνικό Πρόγραμμα του 2017 παρουσιάζονται αρχικά οι μελέτες που προβλέπεται να υλοποιηθούν κατά το τρέχον έτος και έπειτα οι μελέτες που έχουν ξεκινήσει σε προγενέστερο χρόνο(συνεχιζόμενες). Το ποσό που θα διατεθεί για αυτές ανέρχεται σε και προέρχεται όλο από ιδίους πόρους. Πίνακας 6. 6: Νέες Μελέτες Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΤΟΥΣ 2017 ΠΙΣΤΩΣΗ ΕΤΟΥΣ ( ) 1 Τοπογραφικές εργασίες ΔΕ Ανακτορίου 3.000,00 2 Τοπογραφικές εργασίες ΔΕ Παλαίρου 3.000,00 3 Τοπογραφικές εργασίες ΔΕ Μεδεώνος 3.000,00 4 Προγραμματικό Σχέδιο Γενικής Διάταξης (MASTER PLAN) έκτασης πρώην ομογενειακού χωριού Παλαίρου ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΩΝ ,00 1 Μελέτες επέκτασης νεκροταφείου Τρύφου 7.000,00 2 Μελέτες επέκτασης νεκροταφείου Βόνιτσας 8.000,00 ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΗΓΗ ΧΡΗΜ/ΣΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων Όχθια 8.000,00 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Μελέτη έργων υποδομής μαρίνας Παλαίρου ,00 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 113

114 3 4 5 Μελέτη έργων υποδομής αλιευτικού καταφυγίου Παλαίρου Οριστική μελέτη λιμενικών έργων καταφυγίου τουριστικών σκαφών Βόνιτσας Μελέτη Η/Μ καταφυγίου τουριστικών σκαφών Βόνιτσας , , ,00 6 Ενεργειακή αναβάθμιση δημοτικών κτιρίων ,00 7 Αρχιτεκτονική μελέτη αναπλάσεων Βόνιτσας ,00 8 Μελέτη λιμενικών έργων παραλιακής οδού χώρας ,00 9 Μελέτη αξιοποίησης λουτρών Τρύφου 8.000,00 ΣΥΝΟΛΟ , ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 Πηγή: τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους 2017, ιδία επεξεργασία Πίνακας 6. 7: Συνεχιζόμενες μελέτες Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΤΟΥΣ 2017 Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΠΙΣΤΩΣΗ ΕΤΟΥΣ ( ) ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΔΡΕΥΣΗΣ, ΑΡΔΕΥΣΗΣ & ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ 1 Μελέτη δικτύου αποχέτευσης Παγωνιάς ,00 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ 1 Μελέτη αποκατάστασης ευσταθείας πρανών στα Όχθια Παλαίρου ,00 ΛΟΙΠΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Γεωτεχνική μελέτη παραλίας λιμανιού Παλαίρου ,00 Στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τη μαρίνα Παλαίρου ,00 Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων αλιευτικού καταφυγίου Παλαίρου ,00 Μελέτη περιβ. επιπτώσεων καταφυγίου τουριστικών σκαφών Βόνιτσας ,00 Μελέτη αποκατάστασης πυρόπληκτων περιοχών ΔΕ Μεδεώνος 7.200,00 Μελέτη αποκατάστασης πυρόπληκτων περιοχών ΔΕ Ανακτορίου 7.200,00 Προγραμματικό σχέδιο (master plan) μαρίνας και αλιευτικού καταφυγίου Παλαίρου 9.840,00 Μελέτη αξιοποίησης λουτρών Τρύφου 8.000,00 ΣΥΝΟΛΟ ,00 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ,00 ΠΗΓΗ ΧΡΗΜ/ΣΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ 2017 Πηγή: τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους 2017, ιδία επεξεργασία. 114

115 Στον επόμενο πίνακα παρουσιάζονται οι συγχρηματοδοτούμενες πράξεις τόσο έργων όσο και μελετών οι οποίες είτε υλοποιούνται είτε έχουν ενταχθεί και αναμένεται η δημοπράτησή τους. Πίνακας 6. 8: Νέες συγχρηματοδοτούμενες πράξεις Δήμου έτους ΝΕΕΣ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ (ΕΡΓΑ-ΜΕΛΕΤΕΣ) Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΠΗΓΗ ΧΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΠΟΣΟ ΕΣΟΔΩΝ ΠΟΣΟ ΔΑΠΑΝΩΝ Αγροτική οδοποιία Βαρκού προς Μέγα Κάμπο ΤΚ Αετού πρόγραμμα δημόσιων 1 Δήμου Ακτίου Βόνιτσας επενδύσεων , ,00 Αποκατάσταση εσωτερικής οδοποιίας Βόνιτσας Προμήθεια αγωγών ύδρευσης και ειδικών τεμαχίων για την αποκατάσταση υδροδότησης Πογωνιάς λόγω σεισμού. Ανόρυξη και αξιοποίηση υδρογεωτρησης στη θέση επιχορηγήσεις από εθνικούς πόρους για κάλυψη έκτακτων αναγκών για έργα θεομηνίες -υπ. εσωτερικών επιχορηγήσεις από εθνικούς πόρους για αντιμετώπιση , , ,00 Ρουνες λογω σεισμού προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από λειψυδρία-υπ. εσωτερικών , ,00 Διασύνδεση υποδομών ύδρευσης με το δίκτυο της ΔΕΗ (Μονοβαλτα-γ1 Μοναστηρακίου-Ρουνες Παλαίρου) για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας της ΔΕ Παλαίρου ,41 Βελτίωση υδροδότησης Παλαίρου-Πογωνιάς-Στενού ΠΕΠ Δυτ. Ελλάδας , ,00 Κέντρο κοινότητας δήμου Ακτίου Βόνιτσας ΠΕΠ Δυτ. Ελλάδας , ,00 Κατασκευή ξύλινης πεζογέφυρας (εντάχθηκε τον Μαίο του 2017) Υ.ΜΕ.ΠΕΡ.Α.Α Πηγή: τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους 2017, ιδία επεξεργασία Πίνακας 6. 9: Συνεχιζόμενες συγχρηματοδοτούμενες πράξεις Δήμου έτους ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΕΣ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ (ΕΡΓΑ-ΜΕΛΕΤΕΣ) Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΠΗΓΗ ΧΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΠΟΣΟ ΕΣΟΔΩΝ ΠΟΣΟ ΔΑΠΑΝΩΝ Διαμόρφωση 2ης εισόδου 1 Μοναστηρακίου ΘΗΣΕΑΣ , ,99 2 Αποχέτευση ομβρίων εισόδου πόλης Βόνιτσας ΘΗΣΕΑΣ , ,00 3 Ανάπλαση παραλιακού μετώπου της πόλης της Βόνιτσας και σύνδεση με το ΠΕΠ Δυτ. Ελλάδας , ,00 115

116 ιστορικό κέντρο της πόλης Αναστήλωση -ανάδειξη κινηματογράφου Λαϊς και μετατροπή του σε πολιτιστικό κέντρο Βόνιτσας Υπογειοποιηση δικτυού ηλεκτροδότησης στο ιστορικό κέντρο Βόνιτσας Αισθητική ανάδειξη και αξιοποίηση υδατορεματος Μοναστηρακίου Διαμόρφωση ανατολικήςδυτικής εισόδου Βόνιτσας Αποκατάσταση στατικής επάρκειας 1ου και 2ου δημοτικού σχολείου Βόνιτσας Αναθεώρηση Γ.Π.Σ. πρώην δήμου Ανακτορίου Αιτ/νιας Διαμόρφωση χώρου για την δημιουργία βασικών υποδομών ιπποδρομίου 11 Αγροτική οδοποιία Αετού Αγροτική οδοποιία προς κάστρο Κεχροπουλας Βελτίωση και ασφαλτόστρωση αγροτικής οδοποιίας Κατουνας- Παλιοπηγαδο-Μουντζουρια δε Μεδεώνος ΠΕΠ Δυτ. Ελλάδας ΠΕΠ Δυτ. Ελλάδας , , , ,00 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ , ,00 ΠΕΠ Δυτ. Ελλάδας , ,46 ΣΑΤΑ , ,00 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ , ,10 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ , ,00 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (LEADER ΤΡΙΧΩΝΙΔΑΣ) , ,65 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ , ,00 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 100,00 100,00 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ , ,87 ΔΗΜΟΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ,41 ΣΑΤΑ ,00 ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ (ΕΣΠΑ :ΠΑΑ, ΕΠΠΔΕ) ,92 ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΑ (ΠΔΕ ΕΘΝΙΚΟ ΣΚΕΛΟΣ ΚΑΙ ΘΗΣΕΑΣ) ,55 ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ (συλλογικές αποφάσεις ΣΑΕ-ΣΑΕΠ) ,00 Πηγή: τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους 2017, ιδία επεξεργασία Τα υπόλοιπα έργα και υπηρεσίες που είναι εγγεγραμμένα στο Τεχνικό Πρόγραμμα αφορούν κατά κύριο λόγο εργασίες βελτιώσεις της ποιότητας ζωής των δημοτών(διαμορφώσεις κοινοχρήστων χώρων, οδοποιίες, ηλεκτροφωτισμούς, δίκτυα ύδρευσης, άρδευσης κλπ.). Είναι προϋπολογισμού μέχρι το καθένα με τον 116

117 συνολικό προϋπολογισμό τους να ανέρχεται σε ,24 και τη χρηματοδότησή τους να προέρχεται τόσο από ιδίους πόρους όσο και από τη ΣΑΤΑ Διάγραμμα 6. 2: Πηγές χρηματοδότησης Τεχνικού Προγράμματος Δήμου έτους Πηγές Χρηματοδότησης Τεχνικού Προγράμματος Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους % 1% 3% 3% Δημοτικοί Πόροι ΣΑΤΑ Συγχρηματοδοτούμενα ΕΣΠΑ Συγχρηματοδοτούμενα ΠΔΕ Εθνικοί Πόροι 82% Πηγή: τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου Ακτίου-Βόνιτσας έτους 2017, ιδία επεξεργασία Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί ότι τον Μάιο του 2017 εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Υ.ΜΕ.ΠΕΡ.Α.Α το έργο «Σύνδεση Χώρας-Αγ. Παρασκευής με ξύλινη πεζογέφυρα» προϋπολογισμού , ενώ έχουν υποβληθεί δύο νέες προτάσεις των έργων «Αστική ανάπτυξη του παραδοσιακού-εμπορικού κέντρου της Βόνιτσας» και «Αστική ανάπλαση και ανάπτυξη ιστορικού και τουριστικού κέντρου Βόνιτσας» προϋπολογισμού και αντίστοιχα, προς ένταξη στο ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας οι οποίες βρίσκονται τη στιγμή που γράφεται η παρούσα εργασία στο στάδιο της α αξιολόγησης. 117