ΤΟΠΙΚΗΕΥΗΜΕΡΙΑΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΜΠΟΤΗ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΤΟΠΙΚΗΕΥΗΜΕΡΙΑΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΕΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΟΜΠΟΤΗ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

2 ΤΟΠΙΚΗΕΥΗΜΕΡΙΑ Ηαυξημένησημασίατηςτοπικήςευημερίαςσυμπίπτει με την πιο ετερογενή, διαφοροποιημένη και πολύπλοκη (σε σχέση με τις ανάγκες) ζήτηση για κοινωνική προστασία που δημιουργείται από την κοινωνική αλλαγή στην απασχόληση και την αγορά εργασίας, τα οικογενειακά και δημογραφικά περιουσιακά στοιχεία και τον παγκόσμιο οικονομικό ανταγωνισμό(bonoli, 2007, Taylor-Gooby, 2004)

3 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Η κοινωνική προστασία είναι βασικό αντικείμενο του κοινωνικούκράτους(castles2010). Οι τρεις μορφές προστασίας που λαμβάνει συνήθως η κοινωνική πολιτική είναι η βελτίωση της κοινωνικής συνοχής, κυρίως μέσω των κοινωνικών δικαιωμάτων, η προστασία των ασθενέστερων οικονομικά μέσω ενός δίκαιου συστήματος φορολόγησης και η χορήγηση κοινωνικών αγαθών όπως η υγεία και η παιδεία(βενιέρης 2009, Ιατρίδης 2005).

4 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Από τη δεκαετία του 1970 και μετά έχει δημιουργηθεί η ιδέα ενός νέου τύπου κοινωνικής πρόνοιας όπου η ευημερία είναι πιο τοπική και επικεντρώνεται περισσότερο στις υποχρεώσεις και τα καθήκοντα εκείνων που έχουν ανάγκη υποστήριξης (Esping- Andersen, 2002).

5 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Οι διατάξεις περί κοινωνικής πρόνοιας πρέπει να κατασκευαστούν στη χαμηλότερη δυνατή κλίμακα, η οποία επιτρέπει την πιο πρακτική παροχή αποτελεσματικήςκοινωνικήςπροστασίας.

6 ΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο Σε όλα σχεδόν τα συστήματα διοικητικής αποκέντρωσης, το χαμηλότερο τοπικό διοικητικό επίπεδο είναι ο δήμος, ο οποίος είναι συχνά και ο δημόσιος φορέας που είναι υπεύθυνος για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και την εφαρμογήπολλώνμέτρωνστήριξης.

7 ΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο Προκειμένου να παραχθούν αποτελεσματικές υπηρεσίες, δεν αρκεί η στενή επαφή με τους δικαιούχους και η κατανόηση των αναγκών τους. Είναι επίσης σημαντικό να έχουμε τους απαραίτητους οικονομικούς και επαγγελματικούς πόρους για να υλοποιήσουμε τηναπαιτούμενηκοινωνικήστήριξη.

8 ΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο Η κοινωνική πολιτική στο τοπικό επίπεδο στηρίζεται σε δύο βασικούς χρηματοδοτικούς πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας αφορά δαπάνες που αναλαμβάνουν οι ίδιοι οι ΟΤΑ από τον προϋπολογισμό τους, οι ίδιοι δηλ. οι ΟΤΑ αποφασίζουν για το πως θα κατανεμηθούν τα χρήματα καιπωςθαταδιαθέσουν. Ο δεύτερος πυλώνας αφορά τις χρηματοδοτήσεις από τα ΔιαρθρωτικάΤαμείατηςΕυρωπαϊκήςΈνωσης.

9 ΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο Ένας βασικός όρος που προέκυψε στο πλαίσιο αυτό είναι η «πολυεπίπεδη διακυβέρνηση», η οποία καθορίζει μια προσέγγιση στην οποία τα κράτη μέλη και οι τοπικές διοικήσεις επιδιώκουν τη συμμετοχή ιδιωτικών εταίρων και εθελοντικών οργανώσεων στην ενεργοποίηση νέωνμορφώνευημερίας.

10 ΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ Ο Οι χώρες της νότιας και της ανατολικής Ευρώπης αντιμετωπίζουν πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες, διότι πρέπει να εφαρμόσουν μια βαθιά μεταρρύθμιση των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας υπό συνθήκες διαρκούς οικονομικού περιορισμού. Η ενεργοποίηση του τοπικού επιπέδου πραγματοποιείται με ανεπαρκείς οικονομικούς και επαγγελματικούς πόρους, γεγονός που οδηγεί σε μέτρια και άνισα αποτελέσματα(bonoli, 2013 Hemerijck, 2012, 2013).

11 ΤΟΠΙΚΑΣΥΣΤΗΜΑΤΑΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Όταν μιλάμε για τοπικά συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, εννοούμε: δυναμικές ρυθμίσεις στις οποίες οι συγκεκριμένες τοπικές κοινωνικοοικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες δημιουργούν διαφορετικές ανάγκες των ανθρώπων και διαφορετικά μείγματα επίσημων και ανεπίσημων φορέων, δημόσιων ή μη, που εμπλέκονται στην παροχή πόρων κοινωνικής πρόνοιας.

12 ΤΟΠΙΚΑΣΥΣΤΗΜΑΤΑΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Το σύστημα τοπικής πρόνοιας δεν πρέπει να θεωρηθεί ως απλή ανακατανομή των ευθυνών ευημερίας σε τοπικό επίπεδο, αλλά ως συγκεκριμένες διαμορφώσεις πληθυσμιακών αναγκών και παρόχων πρόνοιας και πόρων που αναδύονται σε τοπικό επίπεδο (Andreotti et al., 2012).

13 ΤΟΠΙΚΑΣΥΣΤΗΜΑΤΑΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ Στο τοπικό επίπεδο βρίσκουμε τις διάφορες κοινωνικές ομάδες που εκφράζουν ξεχωριστή ζήτηση για ευημερία και λαμβάνουν υπόψη τα ειδικά χαρακτηριστικά κινδύνου που μπορεί να χαρακτηρίζουν κάθε τοπικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας.

14 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Το κεντρικό κράτος διατήρησε τον έλεγχο της αναδιανομής των πόρων χωρίς να αναπτύξει ένα σαφές σχέδιο μεταρρύθμισης της κοινωνικής πρόνοιας, με αποτέλεσμα η εφαρμογή της περιφερειακής ευθύνης για την κοινωνική πολιτική να υλοποιηθεί χωρίς οικονομική αποκέντρωση. Οι υποκύπτουσες συνθήκες καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη την αποτελεσματικότητα της τοπικής ευημερίας, ακόμη και πριν εξεταστεί ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης. Αυτές οι δυσκολίες έχουν αυξηθεί, φυσικά, καθώς οι δημόσιες δαπάνες έχουν μειωθεί και έχουν υιοθετηθεί μια σειρά μέτρων λιτότητας για την αντιμετώπισητηςύφεσης(bifulco, 2014).

15 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Η κρίση είχε ποικίλα αρνητικά αποτελέσματα τόσο από τη σκοπιά της μετατροπής της ζήτησης γιακοινωνικήπροστασίαόσοκαιαπότηνάποψη της προσφοράς στήριξης σε ευάλωτες ομάδες (Hemerijck, 2012).

16 ΕΛΛΕΙΜΑΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝΥΠΗΡΕΣΙΩΝΣΕ ΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ ΟΣΤΗΝΕΛΛΑ ΑΓΙΑΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΤΟΥΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ Ο τρόπος με τον οποίο η κρίση επιδρά στα βασικά μεγέθητηςκοινωνικήςπροστασίαςστοτοπικόεπίπεδο στη χώρα μας, επηρεάζεται από την έλλειμα κοινωνικής πολιτικής και αυτονομίας δράσης των τοπικών φορέων που είναι οι Δήμοι. Πρόκειται για την αδυναμία, που εμποδίζει την οργάνωση ολοκληρωμένων δομών κοινωνικής προστασίας στο τοπικό επίπεδο.

17 ΕΛΛΕΙΜΑΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝΥΠΗΡΕΣΙΩΝΣΕ ΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ ΟΣΤΗΝΕΛΛΑ ΑΓΙΑΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΤΟΥΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ Οι αρμοδιότητες των ΟΤΑ σταδιακά διευρύνονται και αυτό επιβεβαιώνεται και από το νέο σχετικά κανονιστικό πλαίσιο το οποίο ρυθμίζει τη λειτουργία των μονάδων στην Ελλάδα σήμερα (μεταρρύθμιση Καλλικράτης, ν.3852/10). Οι στοχεύσεις σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν διαφοροποιούνται κάτω από την πίεσητωνκοινωνικώνσυνθηκών.

18 ΕΛΛΕΙΜΑΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝΥΠΗΡΕΣΙΩΝΣΕ ΤΟΠΙΚΟΕΠΙΠΕ ΟΣΤΗΝΕΛΛΑ ΑΓΙΑΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΤΟΥΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ Οι παρεμβάσεις αφορούν την κάλυψη των ελαχίστων βιοτικών αναγκών των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Οι παρεμβάσεις αφορούν τη δημιουργία της κοινωνικής πολιτικής της αυτοδιοίκησης ως το ελάχιστο δίχτυ ασφάλειας, ως μηχανισμός ελάχιστης κοινωνικής φροντίδας με περιεχόμενό του την προστασία από την αποστέρηση και όχι την δημιουργία ενός συστήματος κοινωνικής προστασίας που θα οδηγούσε στην ανάσχεση των επιπτώσεων από την κρίση.

19 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Η περιφερειοποίηση της κοινωνικής προστασίας είναι ένα κοινό φαινόμενο στην Ευρώπη. Επιπλέον, η μεταφορά μιας σειράς λειτουργιών σε υποεθνικό επίπεδο βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας των ευρωπαϊκών χωρών. Ηκοινωνικήπροστασίαείναιέναςτομέας μεγάλης σημασίας, όπου αναμένονται σημαντικά αποτελέσματα από τη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων λήψης αποφάσεων σε περιφερειακό επίπεδο.

20 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Ο ρόλος των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης είναι προφανώς κεντρικός στην προσπάθεια καταπολέμησης της ανισότητας και της φτώχειας. Το επίκεντρο παρεμβάσεων αυτού του είδους είναι οι τοπικές κοινότητες, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις δεν αντιμετωπίζονται οι αιτίες του προβλήματος. Το πλαίσιο αυτό ενισχύει την ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων κυρίως με την ενθάρρυνση εξατομικευμένων προσεγγίσεων για την υποστήριξη των μελών της κοινότητας.

21 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Η φύση των παρεμβάσεων εξαρτάται από τους διαθέσιμους πόρους, την υλική υποστήριξη που παρέχεται στα προγράμματα και τους απώτερους στόχους που θέτει η ευρύτερη κοινωνική πολιτική η οποία με τη σειρά της ορίζεταιαπότοκράτοςκεντρικά.

22 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Οι παρεμβάσεις στον τομέα της κοινωνικής προστασίας υπήρξαν ιστορικά αδύναμο σημείο των δημόσιων πολιτικών στην Ελλάδα. Το ελληνικό κράτος δεν κατόρθωσε να σχεδιάσει και να οργανώσει ένα αποτελεσματικό φάσμα υπηρεσιών κοινωνικής πρόνοιας. Ως εκ τούτου, τα άτυπα τοπικά δίκτυα και ιδιαίτερα η οικογένεια, καλύπτονται παραδοσιακά από τις σημαντικότερες ανεπάρκειες του κράτους πρόνοιας(matsaganis et al., 2003).

23 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Ηκοινωνικήπολιτικήδεναντιμετωπίζειτιςανισότητες. Αντίθετα, ενσωματώνει στοιχεία πόλωσης και διακρίσεων. Ηαποσπασματικήανάπτυξητωνσυνθηκώνκοινωνικής πρόνοιας που υποστηρίζεται από ένα σύστημα πελατειακών σχέσεων μεταξύ κράτους και πολιτών, οδηγεί σε ένα ετερογενές σύνολο υπηρεσιών που παρέχονται άνισα σε ομάδες προνομιούχων και μειονεκτούντωνχρηστών.

24 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Η εφαρμογή ενός φάσματος προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας υπό την ευθύνη των τοπικών αρχώνθεωρήθηκεωςαπόδειξητηςευαισθητοποίησης της κοινωνικής πολιτικής και του εκσυγχρονισμού της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο νέοςαυτόςρόλοςπροέκυψε σε μια προσπάθεια να ακολουθήσει την τάση των ενισχυμένων τοπικών κυβερνήσεων στην Ευρώπη και δεύτερον να εκσυγχρονίσει τη λειτουργία του ελληνικούκράτους.

25 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Ο νέος κοινωνικός ρόλος των Δήμων μπορεί να ιδωθεί υπό το πρίσμα του μοντέλου διακυβέρνησης που προωθήθηκε με τις μεταρρυθμίσεις του ν.3852/2010. Ο κοινωνικός ρόλος τους διευρύνεται ακόμη περισσότερο, ενόψει της οικονομικής κρίσης, καθώς καλούνται να αντιμετωπίσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις της στην κοινωνική συνοχή. Ταυτόχρονα δημιουργούνται και νέες προκλήσεις, καθώς οι Δήμοι καλούνται να διαχειριστούν αυξημένες απαιτήσεις, ως προς την αναβάθμιση των κοινωνικών υποδομών, την καταγραφή αναγκών, το σχεδιασμό και υλοποίηση νέων προγραμμάτων προς εξυπηρέτηση διαρκώς μεταβαλλόμενων αιτημάτων, το συντονισμό των κατακερματισμένων κοινωνικών υπηρεσιών.

26 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Η πρωτοβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση έχει εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε βασικό στυλοβάτη των τοπικών κοινωνιών, μαζί με άλλους κοινωνικούς φορείς, για να αντιμετωπιστούν, ως ένα βαθμό, τα φαινόμενα φτωχοποίησης, πείνας, απουσίας υγειονομικής και φαρμακευτικής περίθαλψης, έλλειψης στέγης και γενικότερα η κοινωνικοοικονομική εξαθλίωση που βιώνειέναμεγάλοτμήματουπληθυσμού.

27 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Παράλληλα με τις κλασσικές δομές που λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια, οι δήμοι έχουν ξεκινήσει μία σειρά κοινωνικών πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στην άμεση αντιμετώπιση των συνεπειών της κρίσης, όπως Κοινωνικά Παντοπωλεία, Κοινωνικά Φαρμακεία, Δημοτικά Ιατρεία, Κοινωνικά Συσσίτια, πρόγραμμα ΤΕΒΑ, ΚΕΑκ.α.

28 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Οι κοινωνικές υπηρεσίες έχουν να διαχειριστούν νέες ομάδες χρηστών, οι οποίες προέκυψαν από τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και για τις οποίες θα πρέπει να προωθήσουν την κοινωνική τους ευημερία, μέσα από τους μηχανισμούς κοινωνικήςπροστασίας.

29 ΟΝΕΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣΡΟΛΟΣΤΩΝ ΗΜΩΝ Σε πολλούς Δήμους της χώρας δημιουργήθηκαν προγράμματα κοινωνικής προστασίας, γιατί υπήρχαν διαθέσιμοι κοινοτικοί πόροι από ευρωπαϊκά κονδύλια οι οποίοι αξιοποιήθηκαν απότηντοπικήεξουσία.

30 ΕΦΑΡΜΟΓΗΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Στη συνέχεια θα αναφερθούν οι παράγοντες στο τοπικό ή περιφερειακό, εθνικό και διεθνές συστημικό περιβάλλον του οργανισμού πρόνοιας που μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο η οργάνωση ερμηνεύει και εφαρμόζει την πολιτική τοπικής ευημερίας. Το κοινωνικό περιβάλλον Το πολιτιστικό περιβάλλον Το οικονομικό περιβάλλον Το πολιτικό περιβάλλον

31 ΣΤΟΧΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Για την καταπολέμηση των ανισοτήτων οι μηχανισμοί κοινωνικήςπροστασίαςχρειάζεταιναυιοθετήσουνένα νέο πρόγραμμα, μια προσέγγιση κοινωνικής δικαιοσύνης στην κοινοτική ανάπτυξη, Ο στόχος περιλαμβάνει τη διευκόλυνση των συνδέσεων και των δικτύων εντός και μεταξύ των ομάδων, των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των πολιτικών και τωνανθρώπωνπουθατιςυλοποιήσουν.

32 ΣΤΟΧΟΣΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ως βάση αυτό το σχέδιο αναγνωρίζει ότι η δικαιοσύνη συνδέεται στενά με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το έργο αυτό αποδέχεται τη θέση που διατυπώνεται στο πλαίσιο Προς τα πρότυπα για την ποιοτική κοινοτική εργασία (Community Workers 'Cooperative, 2008) ότι η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελεί βασική αξία για την κοινοτική εργασία και επικεντρώνεται στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους στην κοινωνία.