Α & Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ: Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΕΧΕΙ ΧΡΩΜΑ

Transcript

1 Η ΖΩΗ ΜΑΣ ΕΧΕΙ ΧΡΩΜΑ ΟΜΑΔΑ 1. ΧΡΩΜΑ & ΦΥΣΙΚΗ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΟΜΑΔΑΣ ΔΟΥΛΕΨΑΝ ΣΤΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΑΛΟΥΜΠΙΩΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΤΡΙΓΚΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΡΑΜΠΕΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ανάλυση λευκού φωτός Χρώμα αντικειμένων Φυσικές ιδιότητες του χρώματος Φυσικά φαινόμενα με χρώμα (ουράνιο τόξο, πολικό σέλας, το χρώμα του ουρανού) Εφαρμογές (πυροτεχνήματα, λάμπες ΝΕΟΝ) Το χρώμα στους υπολογιστές και στις οθόνες Χρωματικός κύκλος, (αναλογικά χρώματα, θερμά και ψυχρά χρώματα, προσθετικά και αφαιρετικά χρώματα, πρωτεύοντα, δευτερεύοντα και ενδιάμεσα χρώματα), τα χαρακτηριστικά των χρωμάτων Χρώμα πολύτιμων λίθων ΟΜΑΔΑ 2. ΧΡΩΜΑ & XHMEΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΟΜΑΔΑΣ ΔΟΥΛΕΨΑΝ ΣΤΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΡΕΖΑΣ ΛΟΥΚΑΣ ΠΑΤΡΟΥΛΙΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΨΩΦΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Πού οφείλεται το χρώμα των χημικών ουσιών Η αξιοποίηση του χρώματος στη χημεία Χρωστικές ουσίες, Χρήσεις Χημεία και αρχαίες βαφές

2 ΟΜΑΔΑ 3. ΧΡΩΜΑ & ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΟΜΑΔΑΣ ΔΟΥΛΕΨΑΝ ΣΤΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΒΕΛΛΑΡΗ ΜΑΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ Η αντίληψη του χρώματος από τον άνθρωπο Δυσλειτουργίες στην αντίληψη των χρωμάτων Το χρώμα στα μάτια, τα μαλλιά και το ανθρώπινο δέρμα Παθολογικές καταστάσεις ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΓΡΑΨΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝOΣ Χρήση χρωμάτων στον καλλωπισμό του ανθρώπινου σώματος ΙΩΑΝΝΟΥ ΓΕΩΡΓΙΑ ΘΩΜΟΠΟΥΛΟΥ ΑΡΙΣΤΕΑ Το χρώμα στα φυτά και τα ζώα Το χρώμα στη διατροφή μας Πρόσθετα τροφίμων (με χρώμα) ΟΜΑΔΑ 4. ΧΡΩΜΑ: ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, ΓΛΩΣΣΑ & ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ ΟΜΑΔΑΣ ΔΟΥΛΕΨΑΝ ΣΤΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΒΟΥΛΤΣΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΖΗΚΟΣ Χρώμα και ψυχολογία Το χρώμα στην ποίηση και τη ζωγραφική Το χρώμα στα graffiti kαι στα tatoo Οι σημαίες και συμβολισμός τους Εκφράσεις με «χρώμα» ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ

3 1. ΧΡΩΜΑ & ΦΥΣΙΚΗ 1.1. Γενικά για το χρώμα και το φάσμα των χρωμάτων. Γιατί τα αντικείμενα έχουν χρώμα Γενική εισαγωγή για το φως και το χρώμα. Το λευκό χρώμα. Το άσπρο φως του ήλιου, όπως έχει αποδειχθεί πειραματικά από το Νεύτωνα, περιέχει μέσα του όλα τα χρώματα. Αυτό μπορείτε εύκολα να το διαπιστώσετε αν βάλετε το φως του ήλιου να περάσει μέσα από ένα πρίσμα.(το φως του ήλιου ή οποιοδήποτε αντικείμενο που εκπέμπει λευκό χρώμα όπως μια λάμπα πυρακτώσεως) Κάθε χρώμα ξεχωρίζει από το άλλο λόγω του διαφορετικού μήκους κύματος του φωτός που αντιστοιχεί σε αυτό. Ο εγκέφαλός του ανθρώπου αποδίδει σε κάθε ξεχωριστό μήκος κύματος του φωτός μια απεικόνιση, το χρώμα δηλαδή όπως το αντιλαμβανόμαστε. Τα διάφορα αντικείμενα έχουν διαφορετικά χρώματα γιατί οι διαφορετικές επιφάνειές τους ανακλούν και διαφορετικά μήκη κύματος του φωτός. Δεν είναι όλο το φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας ορατό από το ανθρώπινο μάτι. Το ορατό φάσμα του φωτός είναι αυτό ανάμεσα από τα 720 νανόμετρα και τα 380 νανόμετρα. Μέσα σε αυτό το φάσμα υπάρχουν όλα τα χρώματα που μπορεί να αντιληφθεί το ανθρώπινο μάτι. Στην μια άκρη του φάσματος με το μικρό μήκος κύματος συναντάμε το ιώδες (μοβ)-περίπου 380 νανόμετρα- ενώ στην άλλη άκρη του φάσματος με το μεγάλο μήκος κύματος συναντάμε το ερυθρό-700 με 720 νανόμετρα. Ανάμεσά τους βρίσκονται όλα τα υπόλοιπα χρώματα. Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας του ματιού αντιδρά κυρίως σε τρεις αποχρώσεις, στο κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Οι συνδυασμοί των ερεθισμάτων που προκαλούν αυτές οι αποχρώσεις δημιουργούν και τα υπόλοιπα χρώματα (συνδυασμός χρωμάτων με διάφορες αναλογίες προκύπτουν διαφορετικά χρώματα) Τα αντικείμενα έχουν χρώμα Τα αντικείμενα εμφανίζονται «χρωματιστά» για πολλούς λόγους. Πιο συγκεκριμένα κάποια αντικείμενα εκπέμπουν ακτινοβολία διαφόρων μηκών κύματος,κάποια άλλα απορροφούν ακτινοβολία που περνά από μέσα τους, που αλλοιώνεται με αυτόν τον τρόπο η ακτινοβολία πριν φτάσει στο μάτι του ατόμου που παρατηρεί το αντικείμενο, ενώ υπάρχουν άλλα που ανακλούν

4 (σκεδάζουν) μέρος μόνο της προσπίπτουσας ακτινοβολίας (της ακτινοβολίας που προσκρούει το αντικείμενο δηλαδή) ή ακόμη και συνδυασμό όλων των παραπάνω. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται η αίσθηση του χρώματος. Για παράδειγμα ένα πράσινο φύλλο απορροφά συνήθως το κόκκινο και το μπλε χρώμα που προέρχεται από μια πηγή φωτός πλήρους φάσματος όπως ο ήλιος, είτε ανακλώντας μόνο το πράσινο είτε αφήνοντας να διέλθει μόνο το πράσινο από μέσα του όταν φωτίζεται από πίσω και αν είναι αρκετά διαφανές. Μια πυγολαμπίδα παράγει πράσινο φως, είναι δηλαδή αυτόφωτη. Ο λευκός φωσφόρος παράγει επίσης πράσινο φως, φωσφορίζοντας, όταν πέφτει πάνω του φως ίσης ή μεγαλύτερης συχνότητας από του πράσινου. ΠΗΓΕΣ ή Βικιπαίδεια 10/12/2012) 1.2. Το χρώμα σε διάφορα φυσικά φαινόμενα Το Ουράνιο Τόξο Τα χρώματα που μας περιβάλλουν οφείλουν την ύπαρξή τους στην ύπαρξη του λευκού ηλιακού φωτός, όπως έχουμε ήδη αναφέρει προηγουμένος. Οι επιστημονικές αναλύσεις έδειξαν ότι τα χρώματα που βλέπουμε είναι κύματα φωτός που απορροφώνται ή αντανακλώνται σε οποιαδήποτε επιφάνεια βρίσκετε γύρω μας. Στην φύση, το ουράνιο τόξο είναι ένα λευκό φως που αναλύεται σε επιμέρους κύματα, λόγο της υγρασίας, στον αέρα και συγκεκριμένα των σταγονιδίων της βροχής που έχουν απομείνει στην ατμόσφαιρα και λειτουργούν ως πρίσματα πάνω στα οποία ανακλάται το φως Το γαλάζιο χρώμα του ουρανού Γιατί όμως ο ουρανός φαίνεται μπλε ενώ όπως έχουμε αναφέρει το φως του ήλιου περιέχει μέσα του όλα τα χρώματα; Η απάντηση βρίσκεται σε μια ιδιότητα που έχεις το φως να σκεδάζει (διασκορπίζεται) όταν συναντά μόρια ύλης μικρότερα από το μήκος κύματός του. Στην ατμόσφαιρά μας τα μόρια του αζώτου και του οξυγόνου, που είναι τα δύο κύρια συστατικά της, είναι όντως μικρότερα από το μήκος κύματος του ορατού φωτός. Η ιδιότητα αυτή του φωτός είναι εντονότερη όσο μικραίνει το μήκος κύματος του φωτός. Το μπλε φως, που έχει μικρότερο μήκος κύματος από το πράσινο και το κόκκινο, διασκορπίζεται πολύ περισσότερο από αυτά. Συνεπώς, την ημέρα ο ουρανός φαίνεται μπλε γιατί

5 το μπλε φως του ήλιου σκεδάζεται έντονα με αποτέλεσμα να φαίνεται πως έρχεται από κάθε σημείο του ουρανού. Γιατί όμως ο ουρανός φαίνεται μπλε και όχι μοβ αφού το μοβ έχει το μικρότερο μήκος κύματος; Αυτό οφείλεται σε δύο παράγοντες. Αφενός στο ότι το μπλε είναι, όπως είπαμε, ένα από τα τρία βασικά χρώματα που αντιλαμβανόμαστε και συνεπώς το μάτι μας είναι πιο ευαίσθητο σε αυτό και αφετέρου ότι υπάρχει πολύ λιγότερο μοβ φως που φτάνει στην Γη μιας και απορροφάται περισσότερο από τα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας Το ηλιοβασίλεμα και το κόκκινο χρώμα Και γιατί το ηλιοβασίλεμα ο ουρανός κοκκινίζει κοντά στον ορίζοντα; Αυτό οφείλεται στην ίδια ιδιότητα του φωτός στην οποία οφείλεται το μπλε χρώμα την ημέρα. Καθώς το μπλε φως διασκορπίζεται από την ατμόσφαιρα, τώρα που ο ήλιος είναι κοντά στον ορίζοντα ένα μεγάλο μέρος του μπλε φωτός κρύβεται πίσω από αυτόν και άρα λιγότερο μπλε φως φτάνει στα μάτια μας αφήνοντας το περισσότερο κόκκινο να κάνει αισθητή την παρουσία του Το πολικό σέλας Επικρατέστερο χρώμα του Σέλαος είναι το λευκό, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις όπου παρατηρείται χρωματισμένο και τότε το κόκκινο επικρατεί στο χαμηλότερο άκρο των ακτινών που πέφτουν κάθετα, το πράσινο στο ανώτερο και μεταξύ αυτών το κίτρινο που γρήγορα εξαφανίζεται. Από την ανάλυση του φωτός των Σελάων μέσω φασματοσκοπείου παρατηρήθηκαν 150 γραμμές από τις οποίες η φωτεινότερη και σταθερότερη ανήκει στο στοιχείο Κρυπτόν(Kr) καθώς και στο Οξυγόνο(O) και στο Άζωτο(N). Η κυρίαρχη θεωρία που αποδείχθηκε και πειραματικά είναι ότι γενεσιουργός αιτία είναι ο βομβαρδισμός των υψηλών ατμοσφαιρικών στρωμάτων από ηλεκτρόνια που προέρχονται από ρεύματα φορτισμένων σωματίων από τον Ήλιο. Αυτά τα ρεύματα είναι ανάλογα ισχυρά με τη δραστηριότητα του Ήλιου. Τα φορτισμένα αυτά σωμάτια (που αποτελούνται κυρίως από πυρήνες Υδρογόνου και ηλεκτρόνια) εκτρέπονται από το μαγνητικό πεδίο της Γης έτσι ώστε τα μεν ηλεκτρόνια να εγκλωβίζονται γύρω από τους μαγνητικούς πόλους, οι δε πυρήνες του Υδρογόνου να διεισδύουν μέσα στην ατμόσφαιρα, κοντά στους μαγνητικούς πόλους, φθάνοντας ακόμη και μέχρι το έδαφος αν και εφόσον έχουν αρκετή ενέργεια από τον Ήλιο. Ταυτόχρονα όμως τα ηλεκτρόνια που διεισδύουν στα υψηλά στρώματα διεγείρουν τα άτομα του Οξυγόνου και του Αζώτου που υπάρχουν σ εκείνα τα ύψη. Η διέγερση αυτή γίνεται με την μετατόπιση των

6 ηλεκτρονίων αυτών των ατόμων που όμως όταν επανέλθουν στην αρχική τους κατάσταση εκπέμπουν φως που είναι χαρακτηριστικό σε κάθε αέριο. Έτσι βρέθηκε ότι το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται κυρίως σε ύψος από 100 χλμ. από το έδαφος μέχρι μερικές εκατοντάδες χιλιομέτρων που ξεπερνά αυτό το υψόμετρο έχει ως αποτέλεσμα το θέαμα του φαινομένου να γίνεται πιο φαντασμαγορικό. ΠΗΓΕΣ Βικιπαίδεια 8/12/2012) 1.3. Η φυσική των χρωμάτων Δημιουργία χρωμάτων και φυσική εξήγηση Προσθετικά Χρώματα (Additive color) Στην περίπτωση αυτή αναφερόμαστε σε χρώματα που παράγονται από δέσμες φωτός. Τα βασικά χρώματα σε αυτή την κατηγορία είναι το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Όταν τα χρώματα αυτά αναμειχθούν και προβληθούν σε μια σκοτεινή επιφάνεια παράγουν λευκό φως. Με την λογική των προσθετικών χρωμάτων εφαρμόζεται στην οθόνη του υπολογιστή τύπου CRT, η οποία λειτουργεί με δέσμες φωτός και υποστηρίζει την χρωματική παλέτα RGB.

7 Προσθετική διαδικασία: (αφορά την ανάμειξη μόνο φωτεινών ακτίνων) Χαρακτηρίζεται η ανάμειξη φωτεινών ακτίνων των τριών βασικών χρωμάτων κόκκινου, πράσινου και μπλε εκ της οποίας παράγονται άλλα χρώματα, π.χ. ακτίνες κόκκινες και πράσινες δίνουν κίτρινο χρώμα, ενώ αν οι ακτίνες και των τριών παραπάνω βασικών χρωμάτων αναμιχθούν, σε ίσες αναλογίες, δίνουν το λευκό Αφαιρετικά χρώματα (subtractive color) Τα αφαιρετικά χρώματα έχουν δύο εφαρμογές. Η πρώτη εφαρμογή είναι στην ζωγραφική. Όπου οι καλλιτέχνες αναμιγνύουν τις χρωστικές ουσίες οι οποίες έχουν τρεις βασικές αποχρώσεις κόκκινη, κίτρινη και μπλε. Η δεύτερη εφαρμογή είναι στα μελάνια των εκτυπωτών. Στην περίπτωση αυτή τα βασικά μελάνια είναι το θαλασσί (Cyan), το magenta και το κίτρινο. Σε κάθε μια από τις δύο εφαρμογές από την μίξη των βασικών χρωμάτων προκύπτουν όλες οι υπόλοιπες αποχρώσεις. Επιπλέον, η μίξη και των τριών βασικών χρωμάτων παράγει το μαύρο χρώμα. Αφαιρετική διαδικασία: (αφορά ουσίες όπως μπογιές, υγρά χρώματα) Χαρακτηρίζεται η ανάμειξη χρωστικών για δημιουργία χρωμάτων. Τα τρία βασικά χρώματα στη περίπτωση της αφαιρετικής διαδικασίας είναι: το κίτρινο, το κυανό και το ματζέντα (μαγεντιανό ερυθρό, απόχρωση του κόκκινου προς το ιώδες). Για παράδειγμα το κίτρινο και το ματζέντα δίνουν κόκκινο. κυανό+ ματζέντα+ κίτρινο= μαύρο κόκκινο+ πράσινο+ μπλε= άσπρο (Στον παρακάτω πίνακα στην πρώτη γραμμή φαίνονται τα βασικά χρώματα και στην δεύτερη γραμμή ακριβώς από κάτω τα αντίστοιχα συμπληρωματικά τους) Κόκκινο Πράσινο Μπλε Κυανό Ματζέντα Κίτρινο το Κυανό απορροφά το Ματζέντα απορροφά το Κίτρινο απορροφά το Κόκκινο το Πράσινο το Μπλε Αν από το Λευκό αφαιρέσουμε το Κόκκινο προκύπτει το Κυανό Αν από το Λευκό αφαιρέσουμε το Πράσινο προκύπτει το Αν από το Λευκό αφαιρέσουμε το Μπλε προκύπτει το Κίτρινο

8 Mατζέντα άρα: Λευκό- κόκκινο= κυανό Λευκό- πράσινο= ματζέντα Λευκό- μπλε= κίτρινο Έτσι αν από το λευκό φως αφαιρεθεί ένα βασικό χρώμα (πχ το κόκκινο) τότε προκύπτει το συμπληρωματικό του (κυανό). Ας δούμε ένα παράδειγμα σχηματισμού χρώματος. Ποιο είναι το χρώμα που προκύπτει από την ανάμιξη κόκκινου και πρασίνου; Κόκκινο+ πράσινο+ μπλε= λευκό κόκκινο+ πράσινο= λευκό- μπλε κόκκινο+ πράσινο= κίτρινο ΠΗΓΕΣ (encyclopedia 9/12/2012) (ελληνική Βικιπαίδεια 10/12/2012) Μία ειδικότερη ματιά στη φυσική των χρωμάτων τα φυσικά φαινόμενα των χρωμάτων Συγκεκριμένα τα φαινόμενα που παρατηρούνται κατά τη διάδοση του φωτός είναι: Ανάκλαση: Όταν μια λεπτή δέσμη φωτός πέσει πάνω σε μια λεία επίπεδη επιφάνεια, αντανακλάται (= αλλάζει πορεία) κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η γωνία προσπτώσεως να είναι, ίση με τη γωνία ανακλάσεως. Διάθλαση: Όταν μια λεπτή δέσμη μονοχρωματικού φωτός που κινείται σε κάποιο μέσο (π.χ. αέρα), συναντήσει την επιφάνεια ενός άλλου διαφανούς μέσου (π.χ, νερού), στο οποίο το φως διαδίδεται με διαφορετική ταχύτητα, τότε ένα μέρος της δέσμης εισέρχεται μέσα στο σώμα, με ταυτόχρονη αλλαγή της διευθύνσεως της, ενώ μέρος της αντανακλάται. Ας πούμε ότι η διάθλαση, δεν είναι παρά κάποια δύναμη, η οποία μπορεί να κάνει τα σωματίδια των διαφόρων χρωμάτων να ακολουθήσουν διαφορετική τροχιά, ώστε τελικά να δούμε το κάθε χρώμα ξεχωριστά. Στην περίπτωση, τώρα,

9 του ουράνιου τόξου, το ρόλο του πρίσματος τον παίζουν τα σταγονίδια της βροχής. Σκεδασμός ανάλυση: Στην μελέτη αυτή, χρησιμοποιήθηκε μονοχρωματικό φως. Αν χρησιμοποιηθεί λευκό φως, τότε παρατηρείται ότι η λεπτή δέσμη του λευκού φωτός αναλύεται σε ένα φάσμα επτά χρωμάτων (ερυθρό, πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο, μπλε, indigo και ιώδες). Αυτό συμβαίνει, γιατί ο δείκτης διαθλάσεως για κάθε χρώμα είναι διαφορετικός. Αν τώρα οδηγήσουμε μια λεπτή δέσμη λευκού φωτός μέσα από ένα πρίσμα, ή δέσμη θα αναλυθεί στο φάσμα της, το οποίο μπορεί να προβληθεί σε μια κατάλληλα τοποθετημένη οθόνη. Όσα αναπτύχθηκαν μέχρι τώρα, ισχύουν για δέσμες φωτός. Οι ίδιες αρχές βοηθούν στο να εξηγηθούν και τα χρώματα των επιφανειών. Μια ουσία - ένα στοιχείο ή μια χημική ένωση δηλαδή, εμφανίζεται έγχρωμη αν η δομή των μορίων της είναι τέτοια ώστε να παρουσιάζει μια εκλεκτική απορρόφηση ενός ορισμένου μήκους κύματος, μέσα στην ορατή περιοχή του φάσματος. Ενώσεις που να παρουσιάζουν τέτοιου είδους μοριακή δομή υπάρχουν σήμερα πάρα πολλές στη διάθεση μας, άλλες παρασκευασμένες στα χημικά εργαστήρια και άλλες απομονωμένες από φυτικούς ή ζωικούς οργανισμούς. Οι ενώσεις αυτές καλούνται «χρωστικές ενώσεις», «χρωστικές ουσίες» ή απλά, «χρωστικές» Τα χαρακτηριστικά των χρωμάτων Κάθε φορά που επεξεργαζόμαστε ή προσπαθούμε να περιγράψουμε ένα χρώμα είναι ανάγκη να αναφερθούμε και σε ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του. Τα χαρακτηριστικά είναι τόσο σημαντικά ώστε η παραμικρή απόκλιση ή αλλοίωσή τους επηρεάζουν άμεσα το οπτικό αποτέλεσμα.

10 Απόχρωση (hue): Απόχρωση είναι ο χρωματικός χαρακτήρας του κάθε χρώματος σε σχέση με τα υπόλοιπα χρώματα. Υπάρχουν περισσότερες από 100 αποχρώσεις χρωμάτων. Το κόκκινο π.χ. δεν είναι ένα κόκκινο. Υπάρχει κόκκινο με απόχρωση πορτοκαλί, κόκκινο με απόχρωση μωβ κλπ. Οι αποχρώσεις ορίζονται από τη θέση τους πάνω στην περιφέρεια του χρωματικού κύκλου. Στην περίπτωση αυτή το χρώμα δεν έχει την προσθήκη μαύρου, άσπρου ή γκρι χρώματος. Ένταση: Ένταση ενός χρώματος ονομάζουμε την καθαρότητα και διαύγεια που διαθέτει. Καθαρά χρώματα είναι τα βασικά χρώματα αλλά και τα απλά πριμιτίφ χρώματα που συναντά κανείς στη λα'ι'κή τέχνη και τη ζωγραφική των παιδιών. Ένταση έχουν π.χ. τα δυνατά και καθαρά κόκκινα, πράσινα κίτρινα, που μοιάζουν με τα χρώματα της φύσης, εκφραστικά και αισθησιακά. Λιγότερη ένταση αλλά μεγαλύτερη εσωτερικότητα και ποιότητα έχουν τα «σπασμένα» χρώματα, τα χρώματα που αναμιγνύονται με κάποιο άλλο χρώμα, με άσπρο, μαύρο, γκρι κ.λπ. Κορεσμός (saturation), ή Καθαρότητα (purity): Ο κορεσμός ενός χρώματος καθορίζεται από την περιεκτικότητα του σε γκρι. Ο κορεσμός ενός χρώματος ορίζεται από την θέση ενός χρώματος πάνω σε μια ακτίνα του χρωματικού κύκλου.

11 Φωτεινότητα (Brightness): H φωτεινότητα ενός χρώματος εξαρτάται από την περιεκτικότητά του σε μαύρο. Τόνοι (Tones): Τόνος ενός χρώματος είναι η ιδιότητα που εκφράζει τη σχέση του με το φως. Μας δείχνει δηλαδή πόσο φωτίζεται ή όχι ένα χρώμα, πόσο δηλαδή αυτό είναι φωτεινό ή σκοτεινό, ανοικτό ή σκούρο. Θα εννοήσουμε καλύτερα τι σημαίνει τόνος ενός χρώματος αν φωτίσουμε π.χ. ένα κόκκινο πανί με πολύ φως, με λιγότερο φως, με φως που βρίσκεται κοντά στο πανί, μακριά, δίπλα, πίσω από το πανί κ.λπ. Το κόκκινο χρώμα στο πανί δεν θα παραμείνει ίδιο αλλά θ' αλλάξει, ως προς τον τόνο του. Σ' ένα έργο με μεγάλες τονικές αντιθέσεις χρωμάτων, έχουμε πάντα ένα δυναμικό αποτέλεσμα, γεμάτο ένταση. Αντίθετα, όταν έχουμε κοντινούς τόνους, έχουμε ελάττωση της έντασης και αρμονία. Η σωστή και λειτουργική τονική διαβάθμιση σ' ένα ζωγραφικό έργο είναι καθοριστική για τη χρωματική του ποιότητα και έκφραση. Πρακτικά, οι τόνοι ενός χρώματος δημιουργούνται με την ανάμιξη του με το συμπληρωματικό του ή με ποσοστό του γκρι χρώματος. Τίντα (Tint): Οι τίντες είναι οι φωτεινοί τόνοι ενός χρώματος. Για να δημιουργηθούν τίντες στην ζωγραφική αρκεί να αναμειχθεί το χρώμα με το ανάλογο ποσοστό άσπρου. Στους υπολογιστές αναφερόμαστε σε αμιγή χρώματα όπως τα Pantone, στα οποία η τίντα δημιουργείται μειώνοντας το ποσοστό του ίδιου του χρώματος.

12 Σκιά (Shadow): Οι σκιές είναι οι σκούροι τόνοι ενός χρώματος. Η σκιά ενός χρώματος δημιουργείται με την προσθήκη διαφορετικών ποσοστών μαύρου Ο χρωματικός κύκλος Ο χρωματικός κύκλος βασίζεται πάνω στην θεωρία των χρωμάτων και στην θεωρία του φυσικού φωτός. Πάνω στον χρωματικό κύκλο αποτυπώνονται όλα τα χρώματα όπως αυτά προκύπτουν από την ανάλυση του λευκού φωτός. Όπως ήδη έχει αναφερθεί ο πρώτος που δημιούργησε τον χρωματικό κύκλο ήταν ο Isaac Newton και στην συνέχεια τον τελειοποίησε ο Johann Wolfgang Goethe. Άλλοι που ανέπτυξαν την μελέτη των χρωμάτων ήταν οι J.C. LeBlon (1731), Morris Harris (1766), Μ. E. Chevreul και ο Michel Jacobs που το 1923 με το βιβλίο του «Η Τέχνη του Χρώματος» παρουσιάζει μια τελειοποιημένη θεωρία και θέτει τις βάσεις της χρωματικής θεωρίας. Εκτός από την ανάλυση των χρωμάτων ο χρωματικός κύκλος δείχνει και τις σχέσεις που υπάρχει μεταξύ τους. Με τον τρόπο αυτό υποδεικνύει τη σωστή χρήση και μίξη καθώς και τον αρμονικό συνδυασμό των χρωμάτων.

13 Τα χρώματα πάνω στον χρωματικό κύκλο είναι ομαδοποιημένα σύμφωνα με : τη σχέση τους, διακρίνονται σε πρωτεύοντα, δευτερεύοντα και ενδιάμεσα. την έντασή τους, διακρίνονται σε ψυχρά, θερμά και ουδέτερα τη θέση τους πάνω στο χρωματικό κύκλο, διακρίνονται σε συμπληρωματικά και αναλογικά το μέσο από το οποίο παράγονται, διακρίνονται σε προσθετικά και αφαιρετικά. Πρωτεύοντα Χρώματα Τα πρωτεύοντα χρώματα είναι το κόκκινο, το κίτρινο και το μπλε. Τα χρώματα αυτά δεν μπορούν να δημιουργηθούν από την μύξη άλλων χρωμάτων. Αντίθετα, όλα τα υπόλοιπα χρώματα τα δευτερεύοντα και τα ενδιάμεσα δημιουργούνται από την μίξη των τριών πρωτευόντων χρωμάτων. Δευτερεύοντα Χρώματα Τα δευτερεύοντα χρώματα είναι το πράσινο, το πορτοκαλί και το βιολέ. Τα δευτερεύοντα χρώματα δημιουργούνται από την μίξη δύο πρωτευόντων χρωμάτων. Το κάθε δευτερεύον χρώμα παράγεται από τα δύο πρωτεύοντα χρώματα που αριστερά και δεξιά του πάνω στον χρωματικό κύκλο. Έτσι, η μίξη του κόκκινου και το κίτρινου δίνει το πορτοκαλί, αντίστοιχα η μίξη του κίτρινου και του μπλε δίνει το πράσινο και τέλος η μίξη του μπλε και του κόκκινου δίνει το βιολέ. Ενδιάμεσα Χρώματα Τα ενδιάμεσα χρώματα παράγονται από την μίξη ενός δευτερεύοντος με ένα πρωτεύον χρώμα. Μερικά παραδείγματα ενδιάμεσων χρωμάτων είναι : Αν στο βιολέ προστεθεί κόκκινο τότε παράγεται ένα έντονο βιολέ που κοκκινίζει, ενώ αν στο πράσινο προστεθεί κίτρινο τότε παράγεται ένα ανοιχτό πράσινο που περισσότερο κιτρινίζει. Ψυχρά Χρώματα Τα ψυχρά χρώματα είναι το πράσινο, το μπλε, το βιολέ και τα παράγωγά τους. Αυτά τα χρώματα ονομάζονται «Ψυχρά» επειδή πλησιάζουν προς τις αποχρώσεις του πάγου και του νερού. Τα ψυχρά χρώματα συνήθως δίνουν μια αίσθηση δροσιάς επειδή έχουν την ικανότητα να μειώνουν την ταχύτητα της κυκλοφορίας του αίματος και να ρίχνουν την θερμοκρασία του σώματος.

14 Ένα παράδειγμα χρήσης των ψυχρών χρωμάτων είναι ο παρακάτω πίνακας του Claude Monet, που παρουσιάζει την επιφάνεια μιας λίμνης με νούφαρα. Θερμά Χρώματα Τα θερμά χρώματα είναι το κόκκινο, το πορτοκαλί, το κίτρινο και τα παράγωγά τους. Αυτά τα χρώματα ονομάζονται «Θερμά» επειδή πλησιάζουν προς τις αποχρώσεις του ήλιου και της φωτιάς. Τα θερμά χρώματα συνήθως δίνουν μια αίσθηση ζέστης επειδή έχουν την ικανότητα να αυξάνουν την ταχύτητα της κυκλοφορίας του αίματος και να ανεβάζουν την θερμοκρασία του σώματος. Ένα παράδειγμα χρήσης των ψυχρών χρωμάτων είναι ο παρακάτω πίνακας του Vincent van Gogh, που παρουσιάζει βάζο με ηλιοτρόπια. Ουδέτερα Χρώματα Τα ουδέτερα ή γήινα χρώματα συνήθως δεν εμφανίζονται πάνω στον χρωματικό κύκλο. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν το μαύρο, το γκρι, το καφέ και το μπεζ. Τα ουδέτερα χρώματα δημιουργούνται από τις παρακάτω μίξεις: Μαύρο και άσπρο Την μίξη των συμπληρωματικών χρωμάτων Την μίξη τριών πρωτευόντων χρωμάτων συν την προσθήκη μαύρου ή άσπρου

15 Συμπληρωματικά Χρώματα Τα συμπληρωματικά χρώματα βρίσκονται στις ακριβώς απέναντι θέσεις πάνω στον χρωματικό κύκλο. Τα συμπληρωματικά χρώματα είναι ζευγάρια τα οποία αποτελούνται συνήθως από ένα πρωτεύον και ένα δευτερεύον χρώμα ή από τις τονικές τους αποκλείσεις. Γενικά τα συμπληρωματικά ζευγάρια μοιράζονται χρώματα που δεν έχουν κάτι κοινό μεταξύ τους και για το λόγο αυτό δημιουργούν ισχυρές αντιθέσεις. Το σύνολο των χρωμάτων από τα οποία δημιουργείται κάθε ζευγάρι συμπληρωματικών παραπέμπει πάντα στα τρία πρωτεύοντα (κόκκινο, κίτρινο, μπλε). Για παράδειγμα το συμπληρωματικό του κόκκινου είναι το πράσινο το οποίο φτιάχνεται από την μίξη του μπλε και του κίτρινου. Αναλογικά Χρώματα Τα αναλογικά χρώματα βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο πάνω στον χρωματικό κύκλο. Τα χρώματα αυτά έχουν στενή σχέση μεταξύ τους διότι το κάθε ένα δημιουργείται από την μίξη του προηγούμενου με το επόμενο. Για παράδειγμα όλα τα χρώματα μεταξύ του μπλε και του πράσινου περιέχουν και τα δύο αυτά χρώματα στην σύστασή τους σε διαφορετικά ποσοστά. Το κόκκινο, το πορτοκαλί και το κίτρινο είναι αναλογικά επειδή το κόκκινο και το κίτρινο φτιάχνουν το πορτοκαλί.

16 Όταν ένα χρώμα αποκτά την απόχρωση ενός άλλου χρώματος αποκτά και κάποια από τα χαρακτηριστικά του, γίνεται δηλαδή συγγενικό με το άλλο χρώμα. Όταν η απόχρωση πλησιάζει πολύ το άλλο χρώμα η συγγένεια μεγαλώνει και η παράθεση των δύο χρωμάτων μας δίνει ένα σύνολο ευχάριστο, ήσυχο και αρμονικό Το χρώμα στην τεχνολογία Τα χρώματα στους υπολογιστές και τις εικόνες Η εικόνα αποτελεί στην εποχή μας μία από τις σημαντικότερες πηγές πληροφορίας. Τη συναντούμε ως εικόνα ακίνητη (φωτογραφία) ή κινούμενη (τηλεόραση),ασπρόμαυρη ή έγχρωμη. Η ψηφιακή εικόνα αποτελεί ό,τι πιο σύγχρονο, τόσο στο χώρο της ενημέρωσης (Internet) και της εκπαίδευσης (multimedia) όσο και στο χώρο του θεάματος και της ψυχαγωγίας (ψηφιακή τηλεόραση, DVD κλπ.). Η ανάγκη για επεξεργασία της πληροφορίας της εικόνας οδηγεί κατ' αρχήν στη μαθηματική περιγραφή του περιεχομένου της. Έτσι, την ασπρόμαυρη εικόνα μπορούμε να τη δούμε ως μία δισδιάστατη συνάρτηση των συντεταγμένων του χώρου x και y : f f ( x, y ). (η τρίτη διάσταση ή αλλιώς εικόνα 3D είναι αποτέλεσμα άλλων τεχνικών άσχετα από το χρώμα) Αυτό σημαίνει ότι η f περιγράφει μία επιφάνεια, η οποία έχει μεγάλη τιμή όπου η εικόνα είναι πιο λευκή ενώ για μικρές τιμές της f η εικόνα πλησιάζει το μαύρο. Κάθε εικόνα για να υποστεί ψηφιακή επεξεργασία θα πρέπει κατ' αρχήν να μετατραπεί σε ψηφιακή. Η διαδικασία αυτή είναι περίπου η ίδια όπως και στην περίπτωση του μονοδιάστατου σήματος. Έτσι, θα πρέπει να λάβουμε ισαπέχοντα δείγματα της συνάρτησης f(x,y) στις διευθύνσεις x και y. Η πυκνότητα με την οποία θα ληφθούν τα δείγματα καθορίζεται και στην περίπτωση αυτή (δισδιάστατη συνάρτηση στο χώρο) από το θεώρημα δειγματοληψίας: Η απόσταση δύο διαδοχικών δειγμάτων στο επίπεδο (x,y) θα πρέπει να είναι μικρότερη από την ημιπερίοδο των ταχύτερων εναλλαγών της συνάρτησης f(x,y). (περίοδος είναι ο χρόνος επανάληψης της γραφικής παράστασης μίας συνάρτσης)

17 Με άλλα λόγια θα πρέπει να δειγματοληπτούμε αρκετά γρήγορα ώστε να προλαβαίνουμε τις γρήγορες εναλλαγές της αμαύρωσης της εικόνας. Στη συνέχεια τα δείγματά μας θα πρέπει να κβαντιστούν σε πεπερασμένο αριθμό σταθμών. Συνήθως οι στάθμες που χρησιμοποιούνται είναι 255. Στη στάθμη 255 αντιστοιχούμε το λευκό ενώ στη στάθμη 0 το μαύρο. Έτσι, ένας δυαδικός αριθμός των 8 bits (1 byte) επαρκεί για να περιγράψουμε την τιμή της αμαύρωσης ενός δείγματος της εικόνας που καλείται και εικονοστοιχείο (picture element pixel). Σε περίπτωση που η εικόνα είναι έγχρωμη τότε σε κάθε θέση (n1,n2) η f έχει τρεις τιμές (άνυσμα), οι οποίες αντιστοιχούν στις τιμές των τριών βασικών χρωμάτων δηλαδή: κόκκινο, πράσινο και μπλε (Red, Green and Blue - RGB). Όταν, τέλος, έχουμε διαδοχή εικόνων η συνάρτηση f έχει μία επιπλέον μεταβλητή, το χρόνο t. Το σήμα είναι διακριτό και ως προς το χρόνο (t n3): f fq ( n1, n 2, n 3 ) Αυτό σημαίνει ότι κάθε εικόνα απέχει χρονικά από την άλλη κάποιο χρονικό διάστημα. Το διάστημα αυτό θα πρέπει να είναι αρκετά μικρό, περίπου 1/30 sec, για 11να γίνει δυνατή η παρουσίαση της κίνησης. Η συνάρτηση αυτή ανήκει στον τρισδιάστατο χώρο (x,y,t). Η εικόνα λοιπόν θεωρείται ως η κατανομή της πληροφορίας (βαθμός αμαύρωσης ή χρώμα) στο επίπεδο (x,y). Τα περισσότερα οπτικά συστήματα (φωτογραφικές μηχανές, βίντεο-κάμερες) αποδίδουν αναλογικές εικόνες, δηλαδή εικόνες όπου οι συντεταγμένες (x,y) αλλά και ο βαθμός αμαύρωσης f είναι συνεχείς ποσότητες. Αντίθετα, οι ψηφιακές εικόνες που πρόκειται να αποθηκευτούν στη μνήμη του υπολογιστή, ή να τύχουν επεξεργασίας από αυτόν, έχουν τιμή μόνο σε πεπερασμένο αριθμό συντεταγμένων (n1,n2) που αποτελούν και τις θέσεις των εικονοστοιχείων. Επίσης, κάθε εικονοστοιχείο λαμβάνει πεπερασμένο αριθμό τιμών αμαύρωσης.ο προσανατολισμός των συντεταγμένων σε μία ψηφιακή εικόνα μπορεί να είναι αυθαίρετος. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις και κυρίως στις ποικίλες εφαρμογές λογισμικού που κυκλοφορούν στο εμπόριο, η αρχή των συντεταγμένων (n1,n2)=(1,1) λαμβάνεται στην επάνω αριστερή γωνία της εικόνας. Κάθε ένα εικονοστοιχείο έχει τις δικές του συντεταγμένες. Συνεπώς μία εικόνα που έχει M εικονοστοιχεία στη διεύθυνση n1 και N στη διεύθυνση n2, περιέχει συνολικά Ν Μ εικονοστοιχεία. Το μέγεθος της πληροφορίας της εικόνας είναι γενικά μεγάλο. Ακόμα και μικρές σε διαστάσεις εικόνες περιέχουν μεγάλο αριθμό εικονοστοιχείων, γεγονός που καθιστά χρονοβόρα την ψηφιακή τους επεξεργασία. Για τον λόγο αυτό, ο έλεγχος αλγορίθμων επεξεργασίας εικόνας γίνεται αρχικά σε ένα μικρό τμήμα της εικόνας. ΠΗΓΕΣ (ελληνική Βικιπαίδεια 28/12/2012) Handbook of image and video processing, Al Bovik (04/01/2013)

18 Έγχρωμες εικόνες Αυτή η κατηγορία αξίζει ιδιαίτερη προσοχή. Θεωρείται το σώμα της έρευνας για την ανάπτυξη τεχνικών κωδικοποίησης και είναι ο πιο κοινός τύπος πολυφασματικών εικόνων. Οι έγχρωμες εικόνες σε ασυμπίεστη μορφή τυπικά αποτελούνται από το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε επίπεδο χρώματος όπου τα δεδομένα σε κάθε επίπεδο έχουν υποστεί μία μη γραμμική διόρθωση γκάμας για να μπορούν να εμφανιστούν σε μία CRT οθόνη. Υπάρχουν όμως και άλλα συστήματα εικόνων που έχουν διαφορετικούς ορισμούς σχετικά με την εμφάνιση εικόνων. Πριν τη συμπίεση οι έγχρωμες εικόνες συνήθως μετασχηματίζονται από το RGB ( όπου η εικόνα είναι έγχρωμη και σε κάθε θέση (n1,n2) η f έχει τρεις τιμές οι οποίες αντιστοιχούν στις τιμές των τριών βασικών χρωμάτων δηλαδή: κόκκινο, πράσινο και μπλε (Red, Green and Blue - RGB)σε μία αναπαράσταση φωτεινότητας χρώματος. Αυτό γίνεται για να αποσυσχετίσουμε τις περιοχές συχνοτήτων οπτικά έτσι ώστε να συμπεριφερθούμε διαφορετικά σε κάθε μία. Έπειτα τα τρία νέα επίπεδα εικόνας συμπιέζονται ανεξάρτητα με τη χρήση ενός αλγόριθμου κωδικοποίησης δύο διαστάσεων. Μία ενδιαφέρουσα προσέγγιση στη συμπίεση και αποθήκευση εικόνων είναι η χρήση της παλέτας χρωμάτων (παλετοποίηση). Η παλέτα περιέχει συνήθως περιορισμένο αριθμό χρωμάτων (το πολύ 256) που αποθηκεύονται σε ένα πίνακα αναζήτησης. Η διαδικασία έχει ως εξής : κάθε εικονοστοιχείο αντικαθίσταται από ένα νούμερο που δείχνει σε μία θέση του πίνακα που περιέχει ένα χρώμα που είναι το πιο κατάλληλο για να αντικαταστήσει το συγκεκριμένο εικονοστοιχείο. Αυτή η μέθοδος αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να συγκριθούν οι δυνατότητες διαφόρων οθονών. Στη συνέχεια αν θέλουμε μπορούμε να συμπιέσουμε ακόμα περισσότερο αυτή την εικόνα χρησιμοποιώντας είτε απωλεστικούς είτε μη απωλεστικούς αλγόριθμους. Ένα παράδειγμα αυτής της μεθόδφικές εικόνες που χρησιμοποιούν συνήθως μικρό αριθμό χρωμάτων. ΠΗΓΕΣ Βικιπαίδεια 28/12/2012) JPEG vs JPEG2000 : An objective comparison of Image Encoding Quality, Fazard Ebrahimi, Matthieu Chamik, Stefan Winkler. Genista Corporatioου είναι η γνωστή μορφή αρχείων GIF. Αυτή η μέθοδος είναι χρήσιμη για μη φωτογραn (04/01/2013) JPEG2000 vs JPEG from an image retrieval point of view, Gerald Schaefer. School of Computing and Technology, The Nottingham Trent Univertsity, United Kingdom (02/01/2013)

19 The JPEG Still Picture Compression Standard του Gregory K. Wallace, που είναι μία καλή εισαγωγή σε τεχνικά θέματα γύρω από την συμπίεση JPEG. (04/01/2013) Πολυφασματικές εικόνες που λαμβάνονται από απόσταση Οι πολυφασματικές εικόνες χρησιμοποιούνται εδώ και πολύ καιρό. Λαμβάνονται από δορυφόρους και πλατφόρμες αεροσκαφών, τα οποία συλλέγουν πολύ μεγάλο όγκο δεδομένων σε μικρό χρονικό διάστημα έτσι ώστε να μπορούμε να αρχειοθετήσουμε τις αλλαγές στην επιφάνεια της Γης σε μεγάλες χρονικές περιόδους. Άρα καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική είναι η συμπίεση σε αυτού του είδους τις εικόνες. Ο πιο απλός τρόπος απωλεστικής συμπίεσης, που είναι γνωστός ως επεξεργασία φάσματος και είναι η μη μετάδοση όλων των περιοχών συχνοτήτων. Χρησιμοποιείται ένα είδος αλγορίθμου για να καθορίσει ποιες περιοχές ποιων φασμάτων είναι σημαντικές και ποιες ασήμαντες και στέλνει μόνο τις σημαντικές. Όμως είναι ευνόητο ότι δεν είναι καθόλου αποτελεσματικός τρόπος συμπίεσης καθώς όχι μόνο χάνουμε στην ουσία την εικόνα αλλά μπορεί να χάσουμε κάποια φάσματα τα οποία μπορεί να είναι σημαντικά στοιχεία για κάποια έρευνα. ΠΗΓΕΣ JPEG2000 vs JPEG from an image retrieval point of view, Gerald Schaefer. School of Computing and Technology, The Nottingham Trent. Univertsity, United Kingdom(04/01/2013) The JPEG Still Picture Compression Standard του Gregory K. Wallace, που είναι μία καλή εισαγωγή σε τεχνικά θέματα γύρω από την συμπίεση JPEG.(02/01/2013) The Data Compression Book του Mark Nelson, το οποίο περιλαμβάνει μια γενικότερη ματιά στις μεθόδους συμπίεσης και περιέχει προγράμματα σε κώδικα C.(04/01/2013) JPEG Still Image Data Compression Standard των W.B.Pennbaker και J.L.Mitchell, αποτελεί ένα αξιόλογο βιβλίο για όποιον ενδιαφέρεται για μια σε βάθος ανάλυση της μεθόδου συμπίεσης JPEG.(30/12/2012) Γιατί και πώς γίνεται η μετατροπή των Ψηφιακών Εικόνων σε Συμπιεσμένες εικόνες (σύμφωνα με το πρότυπο JPEG ή Joint Photographic Experts Group)

20 Οι συμπιεσμένες εικόνες καταλαμβάνουν λιγότερο χώρο μνήμης και επομένως μεταδίδονται πιο γρήγορα μέσα στο δίκτυο. Κατά την συμπίεση μπορεί να χάνεται πληροφορία από την εικόνα, επομένως η ανάκτησή της να μην γίνεται με την αρχική ακρίβεια. Συνήθως εικόνες που λαμβάνονται από δορυφόρους, ιατρικές εικόνες ή αεροφωτογραφίες ανήκουν σε μία πολύ σημαντική κατηγορία εικόνων, αυτή των πολυφασματικών. Το μέγεθος αυτών των εικόνων είναι τεράστιο και όπως είναι φυσικό, επειδή αυτές οι εικόνες είναι εξαιρετικής χρησιμότητας πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με τη συμπίεση αυτών των εικόνων ώστε να είναι δυνατή η παρουσίαση ή προβολή τους στην οθόνη ενός υπολογιστή ή μιας τηλεόρασης. Με τις εικόνες αυτές μπορεί να μελετάμε την επιφάνεια του πλανήτη μας, την πρόγνωση του καιρού ή ακόμα κάποια άστρα. Επίσης πολλές φορές οι εικόνες αυτές δεν προορίζονται να ιδωθούν από ανθρώπους αλλά από κάποιο μηχάνημα ή πρόγραμμα το οποίο είναι φτιαγμένο κατάλληλα ώστε να δίνει διαφόρων ειδών χρήσιμα συμπεράσματα. Είναι ευνόητο ότι η διατήρηση της ποιότητας των εικόνων παρά τη συμπίεσή τους είναι αναγκαία. Μειώνοντας τη δυναμική περιοχή της ψηφιακής φασματικής εικόνας δηλαδή η ελάττωση του αριθμού των δυφίων (bits) με τα οποία κωδικοποιούνται τα κανάλια χρώματος με διατήρηση σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο βαθμό αντιληπτής από τον άνθρωπο πληροφορίας. ΠΗΓΕΣ JPEG vs JPEG2000 : An objective comparison of Image Encoding Quality, Fazard Ebrahimi, Matthieu Chamik, Stefan Winkler. Genista Corporation (04/01/2013) JPEG2000 vs JPEG from an image retrieval point of view, Gerald Schaefer. School of Computing and Technology, The Nottingham Trent Univertsity, United Kingdom (04/01/2013) (ιστοσελίδα με πολλές πληροφορίες σχετικά με διάφορα θέματα που αφορούν τη συμπίεση εικόνας 04/01/2013) _ work/ef/index.html (που περιέχει αρκετά στοιχεία για τη σύγκριση των JPEG και JPEG 2000, 04/01/2013) 1.5. Το χρώμα στην καθημερινή μας ζωή από τη σκοπιά της φυσικής Τα πυροτεχνήματα Υπάρχουν δύο κύριοι μηχανισμοί της παραγωγής χρώματος σε πυροτεχνήματα, η πυράκτωση και η φωταύγεια.

21 Πυρακτώση είναι το φως που παράγεται από τη θερμότητα. Η θερμότητα προκαλεί μια ουσία για να προκληθεί ζέστη και λάμψη, αρχικά εκπέμπει υπέρυθρο, στη συνέχεια, κόκκινο, πορτοκαλί, κίτρινο και λευκό φως, όπως γίνεται όλο και θερμότερο. Όταν η θερμοκρασία ενός πυροτεχνήματος ελέγχεται, η λάμψη των διαφόρων παραγόντων, όπως ξυλάνθρακας, μπορεί να τροποποιηθεί για να προκύψει το επιθυμητό χρώμα (θερμοκρασία) στην κατάλληλη στιγμή. Μέταλλα, όπως αλουμίνιο, μαγνήσιο, και τιτάνιο, καίνε πολύ έντονα και είναι χρήσιμα για την αύξηση της θερμοκρασίας του πυροτεχνήματος. Φωταύγεια είναι το φως που παράγεται με τη χρήση πηγών ενέργειας, εκτός από τη θερμότητα. Μερικές φορές η φωταύγεια ονομάζεται «κρύο φως», γιατί μπορεί να συμβεί σε θερμοκρασία δωματίου και σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Ώστε να παράχθει φωταύγεια, απορροφάται ενέργεια από ένα ηλεκτρόνιο από ένα άτομο ή μόριο, με αποτέλεσμα να έχουμε διεγερμένη και ασταθή κατάσταση.η ενέργεια απελευθερώνεται με την μορφή ενός φωτονίου (φως). Η ενέργεια του φωτονίου καθορίζει το μήκος κύματος δηλαδή το χρώμα του πυροτεχνήματος. Μερικές φορές τα άλατα που απαιτούνται για την παραγωγή του επιθυμητού χρώματος είναι ασταθή. Το Χλωριούχο βαρίο (πράσινο) είναι ασταθές σε θερμοκρασίες δωματίου, οπότε βάριο πρέπει να συνδυαστεί με μία πιο σταθερή ένωση (π.χ., χλωριωμένο καουτσούκ). Στην περίπτωση αυτή, το χλώριο απελευθερώνεται με τη θερμότητα της καύσης της πυροτεχνικής σύνθεσης, για να σχηματίσει στη συνέχεια χλωριούχο βάριο και παράγουν το πράσινο χρώμα. Χλωριούχου χαλκού (μπλε), από την άλλη πλευρά, είναι ασταθές σε υψηλές θερμοκρασίες, έτσι ώστε το πυροτέχνημα δεν μπορεί να πάρει πολύ ζεστές θερμοκρασίες. Καθαρά χρώματα απαιτούν αγνά υλικά. Ακόμη και ίχνη από ακαθαρσίες νατρίου (κίτρινο-πορτοκαλί) είναι επαρκής για να εξουδετερώσει ή να τροποποιήσουν άλλα χρώματα. Χρώμα Κόκκινο Πορτοκαλί Χρυσό Ένωση άλατα στροντίου, άλατα λιθίου: ανθρακικό λίθιο Li 2 CO 3, ανθρακικό στρόντιο άλατα ασβεστίου: χλωριούχο ασβέστιο, CaCl 2, θειικό ασβέστιο,caso 4. πυράκτωση του σιδήρου (με άνθρακα), κάρβουνο, ή καπνιά Κίτρινο ενώσεις νατρίου: νιτρικό νάτριο, NaNO 3 Πράσινο ενώσεις βαρίου: χλωριούχο βάριο, BaCl 2

22 Μπλε Μωβ Αργυρό Ηλεκτρικό Λευκό ενώσεων χαλκού : ακετοαρσενικώδη χαλκού, μπλε, χλωρίδιο χαλκού (Ι), CuCI μίγμα του στροντίου (κόκκινο) και χαλκού (μπλε) καύση αργιλίου, τιτάνιο, μαγνήσιο, Mg, σκόνη ή νιφάδες λευκό-καυτό μέταλλο, όπως μαγνήσιο ή αλουμίνιο, οξείδιο βαρίου, BaO ΠΗΓΕΣ m Οι λάμπες νέον Το στοιχείο νέον Το νέον είναι ένα άχρωμο, άοσμο, άγευστο χημικό στοιχείο. Πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν για το νέον επειδή χρησιμοποιείται ευρέως σε πινακίδες σε όλο τον κόσμο. Το διακριτικό φωτεινό χρώμα αυτών των πινακίδων έχει οδηγήσει στη χρήση της λέξης «νέον» για να περιγραφεί το χρώμα οποιουδήποτε πολύ λαμπρά χρωματισμένου αντικειμένου. Υπάρχουν όμως και διάφορες άλλες χρήσεις για το νέον πέρα από τις διαφημιστικές επιγραφές, κάνοντας την επεξεργασία του νέου μια προσοδοφόρα δουλειά. Όπως πολλά άλλα στοιχεία, το καθαρό νέον είναι δύσκολο να βρεθεί στην φύση, έτσι πρέπει να ληφθεί μέσω μιας ειδικής διαδικασίας. Το στοιχείο είναι ταξινομημένο στα ευγενή αέρια, που το καθιστούν ιδιαίτερα σταθερό. Το νέον είναι το δεύτερο ελαφρύτερο ευγενές αέριο, μετά από το ήλιον, και έχει ατομικό αριθμό 10. Στον περιοδικό πίνακα, το νέον προσδιορίζεται με το σύμβολο ΝΕ. Τα ευγενή αέρια αναγνωρίστηκαν προς τα τέλη του 1800, όταν συνειδητοποίησαν οι επιστήμονες ότι μια ολόκληρη κατηγορία αερίων έλειπε από τον περιοδικό πίνακα των στοιχείων. Όπως και τα άλλα ευγενή αέρια, το νέον δεν σχηματίζει εύκολα ενώσεις, αν και δεν είναι τελείως αδρανές.

23 Η ανακάλυψη του νέου εμφανίστηκε το 1898, όταν ο William Ramsay και ο Morris Travers, δύο φαρμακοποιοί, έκαναν έρευνες με ένα δείγμα της ατμόσφαιρας. Οι δυο φαρμακοποιοί κατέψυξαν το δείγμα έτσι ώστε να υγροποιηθεί, και έπειτα το ζέσταναν αργά, συλλέγοντας κάθε μεμονωμένο αέριο καθώς εξατμιζόταν από τον βρασμό. Με αυτόν το τρόπο, κατάφεραν να συλλέξουν τρία προηγουμένως μη αναγνωρισμένα στοιχεία, το ξένον, το κρυπτόν και το νέον. Παραδόξως, αν και το νέον είναι το πέμπτο σε αφθονία στοιχείο στον κόσμο, είναι αρκετά σπάνιο στη γη. Η μεγαλύτερη ποσότητα του νέου είναι στην ατμόσφαιρα και εξάγεται μέσω μιας διαδικασίας γνωστής ως κλασματική απόσταξη, στην οποία τα δείγματα του υγροποιημένου αέρα υποβάλλονται σε επεξεργασία για να αναγκάσουν τα συστατικά τους να διασπαστούν. Επειδή το νέον είναι σχετικά σπάνιο, είναι ακριβό. Το νέον δεν είναι επικίνδυνο για τον ανθρώπινο οργανισμό εκτός αν ληφθεί σε μεγάλες ποσότητες, όπου και μπορεί να προκαλέσει ασφυξία, μετατοπίζοντας το οξυγόνο που υπάρχει στους πνεύμονες και προκαλώντας ενδεχομένως μέχρι και θάνατο. Όταν το νέον διαρρέεται από ηλεκτρική ενέργεια, παράγει ένα διακριτικό κοκκινωπό πορτοκαλί χρώμα και όχι μπλε όπως πολλοί νομίζουν. Διάφορες αποκαλούμενες ταμπέλες «νέου» στην πραγματικότητα χρησιμοποιούν άλλα ευγενή αέρια για να επιτύχουν χρώματα όπως πράσινο και μπλε. Το νέον χρησιμοποιείται επίσης ως ψυκτικό μέσο από φυσικούς, σε έρευνες οι οποίες απαιτούν σε κάποια σημεία συγκέντρωση υψηλής ενέργειας και μερικές φορές και στα λέιζερ. ΠΗΓΕΣ Ο φωτισμός νέον Γενικά Ο φωτισμός Νέον και η κατασκευή επιγραφών και διαφημιστικών κατασκευών με σωλήνες Νέον είτε για εσωτερική χρήση είτε για εξωτερική χρήση γίνεται κάθε μέρα και πιο δημοφιλής. Οι εφαρμογές του Νέον είναι πάρα πολλές. Χρησιμοποιείται στην κατασκευή γραμμάτων, στην εσωτερική και εξωτερική διακόσμηση των κτιρίων, τον φωτισμό επιφανειών με ειδικό σχήμα, που είναι αδύνατη η χρήση άλλου τρόπου φωτισμού και σε πολλές άλλες περιπτώσεις.

24 Κατασκευή επιγραφής Νέον Ο φωτισμός Νέον είναι σχετικά απλός. Υπάρχει ένας υάλινος σωλήνας που στα δύο του άκρα φέρει μεταλλικά εξαρτήματα, τα ηλεκτρόδια. Εντός του υάλινου σωλήνα και αφού αφαιρεθεί ο ατμοσφαιρικός αέρας, τίθεται μία μικρή ποσότητα αερίου. Συνδέοντας τα δύο ηλεκτρόδια με ρεύμα υψηλής τάσεως επιτυγχάνουμε τον φωτισμό του υάλινου σωλήνα. Στην Ελληνική αγορά χρησιμοποιούμε δύο κυρίως τύπους αερίου για το γέμισμα του υάλινου σωλήνα. Αέριο Νέον (χωρίς πούδρα) για το κόκκινο χρώμα και αέριο Αργκό με αντίστοιχο χρώμα φθορίζουσας πούδρας και υδράργυρο για να επιτύχουμε όλα τα άλλα χρώματα φωτισμού. Η κατασκευή της επιγραφής Νέον, είναι μία πολύ ειδικευμένη εργασία και απαιτείται να γίνεται με όλες τις διαδικασίες του ποιοτικού ελέγχου. Ο ειδικός θερμαίνει το γυαλί στα μέρη που επιθυμεί να λυγίσει και δίνει το επιθυμητό σχήμα στο γυαλί. Στην συνέχεια γίνεται το πουδράρισμα του γυαλιού, δηλαδή μπαίνει υγρή η πούντρα του χρώματος που επιθυμούμε και καλύπτει εσωτερικά τον υαλοσωλήνα (η εργασία αυτή λέγεται Πουδράρισμα). Τέλος, μπαίνει ο υδράργυρος στον σωλήνα, αφαιρείται ο ατμοσφαιρικός αέρας από το σωλήνα, προστίθεται το επιθυμητό αέριο και κολλιούνται τα ηλεκτρόδια (η εργασία αυτή λέγεται Formation). Οι κατασκευές που γίνονται με σωλήνες Νέον έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής (άνω των 10 ετών) αρκεί να κατασκευασθούν σωστά, να γίνει η σωστή συνδεσμολογία και η σωστή μέτρηση του κυκλώματος και να προστατευθεί με ιδιαίτερη προσοχή η υψηλή τάση. ΠΗΓΕΣ ΧΡΩΜΑ ΠΟΛΥΤΙΜΩΝ ΛΙΘΩΝ Το χρώμα που εκπέμπει ένα ορυκτό, αλλά και οποιοδήποτε υλικό στη φύση, παράγεται ως εξής: Το φυσικό φως πέφτει πάνω στο ορυκτό. Όπως είναι γνωστό, το φυσικό φως περιέχει όλα τα χρώματα. Το ορυκτό θα απορροφήσει όλα τα χρώματα του λευκού φωτός, εκτός από ένα. Αυτό το ένα χρώμα που δεν απορροφά το ορυκτό, αντανακλάται. Αυτό είναι και το χρώμα που βλέπει το μάτι μας.

25 Κάποια ορυκτά έχουν ένα συγκεκριμένο χρώμα, το οποίο υπάρχει στην ατομική δομή τους, όπως είναι το μπλε του αζουρίτη, και το πράσινο του μαλαχίτη, το πράσινο του περίδοτου και το κόκκινο του ροδοχρωσίτη. Τα ορυκτά αυτά ονομάζονται ιδιοχρωματικα (idiochromatic) Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, το χρώμα δεν υπάρχει μέσα στη δομή του ορυκτού, αλλά δημιουργείται από τις προσμίξεις που υπάρχουν στη μάζα του. Στην περίπτωση αυτή μιλάμε για αλλοχρωματικά υλικά (allochromatic) Οι προσμίξεις αυτές συνήθως δεν υπερβαίνουν το 1% της μάζας. Οι προσμίξεις που είναι υπεύθυνες για το χρώμα ( άτομα ή ιόντα) έχουν την ονομασία χρωμοφόρα (chromophores). Αναλόγως με την ποσότητα της πρόσμιξης, το χρώμα του ορυκτού, είναι περισσότερο ή λιγότερο έντονο. Θα δώσουμε ένα παράδειγμα με τον βήρυλλο. Το ορυκτό αυτό είναι άχρωμο χωρίς προσμίξεις. Όταν όμως στη μάζα του υπάρχει σαν πρόσμιξη σίδηρος Fe 3+, παίρνει κίτρινο χρώμα και ονομάζεται ηλιόδωρο. Όταν σαν πρόσμιξη υπάρχει σίδηρος Fe2+, τότε ο βήρυλλος έχει γαλάζια απόχρωση και ονομάζεται ακουαμαρίνα. Αν υπάρχει συγχρόνως Fe3+ και Fe2+, το χρώμα γίνεται πράσινο. Αν η πρόσμιξη στο βήρυλλο είναι μαγνήσιο Mn2+, έχει ροζ χρώμα και λέγεται μοργκανίτης. Αν περιέχει μαγνήσιο Μn3+ το χρώμα γίνεται κόκκινο και λέγεται βιξβυίτης. Τέλος αν περιέχει χρώμιο Cr3+, ο βήρυλλος παίρνει ένα χαρακτηριστικό πράσινο χρώμα και λέγεται σμαράγδι. Ένα άλλο σημείο που πρέπει να σημειώσουμε είναι πως η ίδια πρόσμιξη δίνει διαφορετικό χρώμα σε διαφορετικά υλικά. Παράδειγμα το χρώμιο Cr3+ αν μπει σαν πρόσθετο στο κορούνδιο (Al2O3), δίνει κόκκινο χρώμα που είναι το ρουμπίνι. Αν υπάρχει σαν πρόσθετο στον βήρυλλο (Be3Al2(SiO3)6 ) δίνει πράσινο χρώμα που είναι το σμαράγδι. Η ίδια πρόσμιξη Cr3+ δίνει στον άχρωμο χρυσοβήρυλλο το μοβ χρώμα που είναι ο αλεξανδρίτης. Ένα πολύπλοκο ζήτημα που προκύπτει είναι να μπορέσουμε να περιγράψουμε ακριβώς το χρώμα ενός ορυκτού και ειδικά ενός πολύτιμου λίθου. Για την πλήρη περιγραφή του χρώματος απαιτούνται τρία μεγέθη. 1) Απόχρωση (Hue). Το μάτι του ανθρώπου, μπορεί να δει μόνο ένα κομμάτι του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος που ονομάζεται ορατό φάσμα. Το ορατό φάσμα χωρίζεται χοντρικά σε τέσσερις περιοχές α) Πράσινο 490nm- 550nm β) Κίτρινο 550nm-590nm γ) Πορτοκαλί 590 nm-630nm δ) Κόκκινο 630nm-700nm. Στα όρια αυτών των τεσσάρων περιοχών υπάρχουν και τα υπόλοιπα χρώματα, μοβ, μπλε, κ.λ.π. Το GIA (Gemological Institute of America) για ακριβέστερο προσδιορισμό της απόχρωσης, έχει χωρίσει το ορατό φάσμα σε 31 επι μέρους αποχρώσεις. Έτσι μπορούμε να προσδιορίζουμε με μεγάλη ακρίβεια την απόχρωση του κάθε πολύτιμου λίθου.

26 2) Φωτεινότητα (Tone). Η φωτεινότητα είναι το μέγεθος που δείχνει πόσο ανοιχτόχρωμη ή σκουρόχρωμη είναι η συγκεκριμένη απόχρωση. Το GIA πρότεινε μία δεκάβαθμη κλίμακα της φωτεινότητας, όπου το νούμερο 1 είναι το εντελώς ανοιχτόχρωμο (ξεθωριασμένο), και 10 είναι το πολύ σκούρο, σχεδόν μαύρο. 3) Καθαρότητα.(Saturation). Η ανάμιξη πολλών χρωμάτων στην παλέτα του ζωγράφου δίνει σαν αποτέλεσμα ένα μουντό καφέ ή γκρι χρώμα. Μεγάλη καθαρότητα χρώματος σημαίνει πως το χρώμα που έχει ο πολύτιμος λίθος περιέχει μία μόνο απόχρωση. Μικρή καθαρότητα σημαίνει ανάμιξη πολλών αποχρώσεων στο χρώμα. Το GIA έχει καθορίσει ένα εξάβαθμο πρότυπο καθαρότητας του χρώματος των πολύτιμων λίθων, όπου ο βαθμός 1 είναι το πολύ αναμιγμένο, και ο βαθμός 6 είναι το απολύτως καθαρό. Στα ορυκτά και ειδικά σε αυτά που είναι διάφανα, γίνονται διάφορα ενδιαφέροντα «παιχνίδια» με το φως και το χρώμα, όπως είναι ο διχρωισμός, το φαινόμενο του αλεξανδρίτη, κ.α. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΟΛΥΤΙΜΩΝ ΛΙΘΩΝ Σμαράγδι -Το σμαράγδι ή σμάραγδος είναι μια διαφανής, βαθυπράσινη παραλλαγή της βηρύλλου, της οποίας το χρώμα αποδίδεται σε προσμίξεις χρωμίου και μερικές φορές βαναδίου. Το πράσινο χρώμα είναι αποτέλεσμα της παρουσιάς μπλε και κίτρινου χρώματος, ενώ η παρουσιά Cr 2 O 3 μειώνει τη συνοχή των ατόμων με αποτέλεσμα να είναι εύθραυστο. Είναι ένας από τους ακριβότερους πολύτιμους λίθους, χρησιμοποιούμενος ευρύτατα στην κοσμηματοποιία.

27 Ρουβίνιο -Το Ρουβίνιο περισσότερο γνωστό ως ρουμπίνι εκ της αγγλικής "Rubin" είναι μια παραλλαγή του κουρούνδιου με κόκκινο χρώμα, το οποίο οφείλεται στη παρουσία χρωμίου, όπου ανάλογα της περιεκτικότητας αυτού εμφανίζεται σε διάφορους τόνους. Όλα τα άλλου χρώματος κορούνδια είναι γνωστά ως ζαφείρια. Το όνομά του προέρχεται από λατινική λέξη ruber, ρούμπερ, η οποία σημαίνει κόκκινο. Στην αρχαιότητα ήταν γνωστό με την ονομασία «σάπφειρος πορφυρίτης» ή «σάπφειρος πορφυρίζων». Θεωρείται ένας από τους τέσσερις πολύτιμος λίθος, μαζί με το διαμάντι, το ζαφείρι και το σμαράγδι. -Το κορούνδιο (αγγλ. corundum) είναι ορυκτό οξείδιο του αργιλίου με χημικό τύπο Al2O3. Το όνομά του προέρχεται από την σανσκριτική λέξη kuruvinda = κόκκινο. Είναι το δεύτερο σε σκληρότητα υλικό που ανευρίσκεται στην φύση, μετά το διαμάντι. Η υψηλή αυτή σκληρότητα αποδίδεται στους πολύ ισχυρούς δεσμούς αργιλίου - οξυγόνου, οι οποίοι προσδίδουν στο ορυκτό και σχετικά μεγάλη πυκνότητα, λόγω της μικρής μεταξύ τους απόστασης.απαντάται σε μεταμορφωσιγενή πετρώματα, κυρίως γνευσίους και σχιστολίθους, αλλά και σε πυριγενή πτωχά σε διοξείδιο του πυριτίου (συηνίτες). Ενίοτε απαντά ως πρόσμιξη και σε ιζηματογενή πετρώματα. Η άχρωμη παραλλαγή του ονομάζεται, επίσης, λευκο σάπφειρος (αγγλ. Leucosapphire). Ακουαμαρίνα -Η ακουαμαρίνα είναι μια γαλαζοπράσινη παραλλαγή της βηρύλλου. Η ακουαμαρίνα έχει αποχρώσεις από γαλάζιο μέχρι γαλαζοπράσινο. Επειδή η ακουαμαρίνα με γαλάζια απόχρωση χρησιμοποιείται περισσότερο στη κοσμηματοποιία, η γαλαζοπράσινη μετατρέπεται σε γαλάζια με θερμική κατεργασία, σε θερμοκρασία περίπου 400 με 450 C. Το χρώμα με την θερμική κατεργασία είναι σταθερό, ενώ η διαδικασία δεν προκαλεί να ανιχνευτεί στα γεμολογικά εργαστήρια. Η πιο συνηθισμένη επεξεργασία της ακουαμαρίνας είναι η εδροποίηση, συνήθως τύπου μπριγιάν, ενώ να γίνει

28 και επεξεργασία της με τη τεχνική καμπουσόν. Βήρυλλος - βήρυλλος (αγγλ. beryl) είναι πυριτικό ορυκτό του βηρυλλίου, του οποίου αποτελεί ένα από τα κυριότερα μεταλλεύματα. Το όνομα προέρχεται από την αρχαία λέξη βηρυλλος, αγνώστου ετυμολογίας, με την οποία αναφέρονταν ημιπολύτιμοι λίθοι γαλαζοπράσινου χρώματος κατά την αρχαιότητα. Πιθανόν προέρχεται από την ινδική λέξη verulliyam που επαναλαμβάνεται στην ελληνική βήρυλλος και τη λατινική berullus ή beryllus.

29 2. ΧΡΩΜΑ & ΧΗΜΕΙΑ 2.1. ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΓΧΡΩΜΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ είναι χημικές ενώσεις οι οποίες απορροφούν (αφαιρούν) ορισμένα τμήματα από το φάσμα τού ορατού (λευκού) φωτός. Το τμήμα τού φάσματος που δεν απορροφάται ελευθερώνεται δηλαδή ανακλάται ή περνάει μέσα από τη μάζα της έγχρωμης ένωσης. Αν απορροφηθεί ολόκληρο το φάσμα του λευκού φωτός το υλικό φαίνεται μαύρο. Αν δεν απορροφηθεί κανένα τμήμα του και ανακλαστεί ολόκληρο το ορατό φάσμα το υλικό φαίνεται λευκό. Το χρώμα μπορεί να οφείλεται στη δομή των χημικών ενώσεων στους δεσμούς που μπορεί να περιέχουν ή σε κάποιες ομάδες, χρωμοφόρες ή αυξόχρωμες ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΖΥΓΙΑΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΣΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΚΑΠΟΙΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Η σύνθεση αρκετών από τις χρωστικές πραγματοποιήθηκε κατά λάθος Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν η μωβεΐνη και η φθαλοκυανίνη. Η μωβεΐνη είναι για την ακρίβεια η πρώτη χρωστική που συντέθηκε και μάλιστα εντελώς κατά λάθος αφού ο Perkin προσπαθούσε, σύμφωνα με προτροπή του καθηγητή του Hoffman να βρει τρόπο σύνθεσης της κινίνης που ήταν γνωστό και χρήσιμο φάρμακο κατά της ελονοσίας. Η αντίδραση που επιχείρησε ήταν οξείδωση με διχρωμικό κάλιο ανιλίνης, η οποία όμως αντέδρασε με προσμίξεις τολουϊδίνης που περιείχε κι έδωσε ένα τυπικό «άχρηστο» μαύρο λάδι. Κατά τη διαδικασία καθαρισμού του σκεύους της αντίδρασης και την έκπλυση με αιθανόλη, ο Perkin διαπίστωσε ότι δημιουργήθηκε ένα ιώδες διάλυμα. Όταν διαπίστωσε ότι το διάλυμα αυτό μπορούσε να βάψει ίνες βαμβακιού και μεταξιού, επεξέτεινε την έρευνά του, βελτιστοποίησε τη διαδικασία σύνθεσης και έθεσε τις βάσεις για βιομηχανική του παρασκευή με την οποία ασχολήθηκε εμπορικά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η χρονιά ήταν το 1856 και θεωρείται από πολλούς όχι μόνο η

30 απαρχή της εφαρμοσμένης συνθετικής οργανικής χημείας ή της βιομηχανίας των χρωστικών αλλά ακόμη και της βιομηχανικής χημείας. Iνδικό Το φυτό παραγωγής της χρωστικής «ινδικόν» και μεταξωτό ύφασμα βαμμένο με τη χρωστική αυτή. Η χρωστική με το όνομα ινδικό είχε φυτική προέλευση και χώρα καταγωγής την Ινδία και συγκεκριμένα το φυτό με το όνομα Indigofera tinctoria. Η χρωστική ήταν γνωστή ήδη κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους όπου και αποδίδεται η ονομασία της ως «ινδικόν» σύμφωνα με τις αντιλήψεις και τις συνήθειες των Ελλήνων. Η χρήση του διαδόθηκε στην Ευρώπη κατά τον 13ο αιώνα σε μεγάλη έκταση οπότε και αντικατέστησε κάποιες τοπικές χρωστικές ανάλογου χρώματος, έφθασε δε να θεωρηθεί από τον Newton ένα ξεχωριστό χρώμα στο φάσμα των γνωστών και αποδεκτών ως διακριτών χρωμάτων. Η παραγωγή του αναφέρεται από κάποιες πηγές πως έφθασε τους τόνους κατά το Ήδη από το 1865 ο Baeyer επιχειρούσε να παρασκευάσει συνθετικά τη χρωστική, ξεκινώντας από ισατίνη (1878) ή 2- νιτροβενζαλδεϋδη (1880) μεταξύ των άλλων, ωστόσο η βιομηχανική παρασκευή δεν ήταν πρακτική και οι ερευνητικές προσπάθειες συνεχιζόταν σε πολλές βιομηχανίες. Όταν στα εργαστήρια της BASF ένας χημικός ονόματι Sapper προκάλεσε ένα ατύχημα, το θερμόμετρο που χρησιμοποιούσε έσπασε πάνω από ένα δοχείο όπου έβραζε ένα μείγμα ναφθαλινίου και ατμίζοντος θειικού οξέος. Ο θειικός υδράργυρος που σχηματίστηκε έδρασε ως καταλύτης στο σχηματισμό του φθαλικού ανυδρίτη. Με βάση την παρατήρηση αυτή, ο Karl Neumann προχώρησε στη μετατροπή του ανυδρίτη στη χρωστική ινδικό σε βιομηχανική κλίμακα ήδη από το 1897, κλονίζοντας αρχικά και καταργώντας τελικά τη βιομηχανία παραγωγής φυσικού ινδικού. Σε τυχαίες καταρχήν παρατηρήσεις οφείλεται η ανακάλυψη αρκετών ακόμη χρωστικών, όπως για παράδειγμα των φθαλοκυανινών, κάτι που στηρίζεται στον εντελώς διαφορετικό προσανατολισμό των αρχικών πειραμάτων κατά τη διάρκεια των οποίων πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες σχετικές παρατηρήσεις. Φθαλοκυανίνες Παράγωγα του φθαλικού οξέος ή του αντίστοιχου ανυδρίτη ήταν γνωστά από αρκετά παλιά και μάλιστα έχουν αναφερθεί οι συνθέσεις ενώσεων με κυανό κυρίως χρώμα ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα (A.Braun,

31 J.Tcherniac, Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft, 1907, 40, 2709). Βρωμο- ή άμινο- υποκατεστημένα παράγωγα του οξέος καθώς και το αντίστοιχο νιτρίλιο έχουν λάβει μέρος σε αντιδράσεις κατά τις οποίες παρασκευάστηκαν ανάλογες χρωστικές, ωστόσο συχνά η μελέτη τους παρέμενε στις βασικές χημικές ιδιότητες και δεν προχωρούσε σε εφαρμογή τους (H. de Diesbach, E. von der Weid, Helevtica Chimica Acta, 1927, 10, 886). Ωστόσο η ανακάλυψη των φθαλοκυανινών αποδίδεται στον A.G. Dandridge που εργαζόταν στην Scottish Dyes Ltd. αφού προχώρησε στη διερεύνηση της δομής του κυανού προϊόντος που εμφανίστηκε στο άκρο του χαρτιού που χρησιμοποίησε για να μεταφέρει τηγμένο φθαλικό ανυδρίτη. Η ένωση αποδείχθηκε ότι ήταν σύμπλοκο του σιδήρου και στη συνέχεια μελετήθηκε ως προς τη δυνατότητα σχηματισμού ανάλογων ενώσεων με άλλα μέταλλα από τα οποία ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε αυτή με τον χαλκό (είναι σε ευρεία χρήση και έχει το όνομα Monastral Blue). Ο σίδηρος είχε προκύψει στο αρχικό δείγμα επειδή η διαδικασία που πραγματοποιήθηκε ήταν σύνθεση φθαλιμιδίου και η απαιτούμενη υψηλή θερμοκρασία επιτυγχανόταν μέσα σε κλειστά σιδερένια δοχεία. Ενώσεις υπεύθυνες για το πράσινο χρώμα Οι ενώσεις που είναι υπεύθυνες για το πράσινο χρώμα στα λαχανικά είναι οι γλυκοσινολικές ενώσεις. Οι γλυκοσινολικές ενώσεις είναι μια μεγάλη ομάδα από παράγωγα αμινοξέων που περιέχουν θείο. Ενώσεις υπεύθυνες για το πορτοκαλί χρώμα Οι φυτοχημικές ουσίες που ευθύνονται για το πορτοκαλί χρώμα σε φρούτα και λαχανικά όπως το καρότο, το μάνγκο ή η κολοκύθα είναι τα καροτενοειδή α και β καροτένιο. Τα καροτενοειδή είναι ισοπρενοειδή λιπίδια που οφείλουν το χρώμα τους στην παρουσία συζευγμένων διπλών δεσμών στη δομή τους. Ενώσεις υπεύθυνες για το πορτοκαλο-κίτρινο χρώμα Τα φλαβονοειδή, η πιο πολυπληθής ομάδα φαινολικών ενώσεων την οποία περιγράψαμε ανωτέρω, είναι, μαζί με την β-κρυπτο-ξανθίνη υπεύθυνα για το ανοιχτό πορτοκαλί χρώμα που πλησιάζει το κίτρινο, Ενώσεις υπεύθυνες για το κιτρινο-πράσινο χρώμα

32 Αυτά τα χρώματα σε φυτικά τρόφιμα οφείλονται στη λουτεΐνη και την ζεαξανθίνη, χρωστικές που ανήκουν στις ξανθοφύλλες, οι οποίες με τη σειρά τους ανήκουν στην οικογένεια των καροτενοειδών. Είναι υπεύθυνες για τους κίτρινους χρωματισμούς, μολονότι πολλές φορές καλύπτονται από το πράσινο της χλωροφύλλης, όπως συμβαίνει με το σπανάκι ή το αβοκάντο Χρώμα Φυτοχημική ένωση Φρούτα και λαχανικά Πράσινο Γλυκοσινολικές ενώσεις Μπρόκολο, λάχανο Πορτοκαλί Άλφα και βήτα καροτένιο Καρότο, μάνγκο, κολοκύθα Κόκκινο Λυκοπένιο Ντομάτα Κόκκινο-βαθύ μοβ Ανθοκυανίνες Σταφύλια, μούρα, φραμπουάζ, μύρτιλλα Πορτοκαλί-κίτρινο Φλαβονοειδή Πεπόνι, ροδάκινο, παπάγια, πορτοκάλι, μανταρίνι Κιτρινο-πράσινο Λουτεΐνη και ζεαξανθίνη Σπανάκι, καλαμπόκι, αβοκάντο, πεπόνι ΧΡΩΜΟΦΟΡΕΣ ΟΜΑΔΕΣ Είναι ομάδες ατόμων που <<φέρουν χρώμα>>, δηλαδή η ύπαρξη τους σε ένα μόριο του προσδίδει την ικανότητα να εκπέμπει φωτεινή ακτινοβολία, άρα η σχετική ένωση να γίνεται έγχρωμη. Οι χρωμοφόρες ομάδες είναι συχνά ενωμένες σε αρωματικά συστήματα.κυριότερες απ αυτές είναι : η αζωομάδα -Ν=Ν- και η νιτρονομάδα -ΝΟ2

33 ΑΥΞΟΧΡΩΜΕΣ ΟΜΑΔΕΣ Αυξόχρωμες ομάδες Είναι ομάδες ατόμων με ελεύθερα ζεύγη ηλεκτρονίων που <<αυξάνουν το χρώμα>>, δηλαδή του δίνουν μεγαλύτερη ένταση και συχνά κάνουν δυνάτη τη συγκράτηση της χρωστικής πάνω στο προς βαφή υλικό. Κύριες αυξόχρωμες ομάδες είναι : οι ΝΗ 2, -ΟΗ,-Ο-CH 3,-NR 2, όπου R αλκύλιο Πού οφείλεται το χρώμα των χρωστικών; Η χρωστική απορροφά ένα μέρος από το φώς που προσπίπτει σε αυτή και το υπόλοιπο το εκπέμπει και πάλι ( το ανακλά ή το αφήνει να περάσει ). Το εξερχόμενο φως παραλαμβάνεται από το όργανο αντίληψης των χρωμάτων τον οφθαλμό και τον εγκέφαλο- και δημιουργείται η εντύπωση χρώμα.

34 Αρωματικός βενζολικός δακτύλιος Αρωματικοί δακτύλιοι

35 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΓΧΡΩΜΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ Είναι έγχρωμες ενώσεις οι οποίες έχουν όλες τις ιδιότητες, ώστε να παρασκευαστούν από αυτές χρώματα-βαφές ή είναι κατάλληλες να βάψουν. ΧΡΩΜΑΤΑ - ΒΑΦΕΣ Είναι παρασκευάσματα που περιέχουν χρωστικές ενώσεις και μπορούν να βάψουν ΒΑΦΗ Είναι η στερέωση της χρωστικής επί ή εντός του προς κατεργασία υλικού

36 2.2. Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Η επιστήμη ΧΗΜΕΙΑ βασίζεται, σε μεγάλο βαθμό, στην όραση. Στο έργο Χημεία, το ΧΡΩΜΑ είναι ένας από τους μεγάλους πρωταγωνιστές Με κριτήριο το χρώμα ο χημικός οδηγείται στα πρώτα συμπεράσματα για την εξέλιξη των χημικών αντιδράσεων καθώς και για την ανίχνευση της οξύτητας των διαλυμάτων Με βάση τα συμπεράσματα, οικοδομεί θεωρίες. 1. «Δείχνουν» με ΧΡΩΜΑ Λίγες σταγόνες στο διάλυμα και αν.. φούξια το διάλυμα θα είναι ΒΑΣΙΚΟ, με ph από 8,2 έως 12 Λίγες σταγόνες σε άλλο διάλυμα και αν δεν εκδηλωθεί χρώμα το διάλυμα είναι ΟΞΙΝΟ 2. Όνομα από το ΧΡΩΜΑ 3. Βάμμα ιωδίου. Μνήμες ΧΡΩΜΑΤΟΣ Βάμμα ιωδίου με μνήμες από τα παιδικά του χρόνια. Μαζί λίγο βαμβάκι και το χέρι της μαμάς. Μνήμες από τσούξιμο οι πιο έντονες αλλά και μνήμες από ΧΡΩΜΑ, όχι σαν το οινόπνευμα και το οξυζενέ που τα θυμάται άχρωμα. 4. ΧΡΩΜΑ, άρα ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ Μερικά χρόνια αργότερα στο σχολικό εργαστήριο. Λέει ο χημικός κι εκείνος ακούει : Το βάμμα παρασκευάζεται από τη διάλυση «μεταλλικού» ιωδίου σε οινόπνευμα και νερό, ή σε υδατικό διάλυμα ιωδιούχου καλίου. Πειραματίζεται ο χημικός κι «εκείνος» βλέπει Βάμμα ιωδίου και μια φέτα ψωμί Mερικές σταγόνες από το βάμμα ιωδίου στο ψωμί και.... ένα βαθύ μπλε χρώμα Λέει ο χημικός κι εκείνος ακούει : Πρόκειται για ΧΗΜΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ. Η «συνάντηση» του ΙΩΔΙΟΥ με το ΑΜΥΛΟ του ψωμιού έχει σαν συνέπεια το να δημιουργηθεί ένα σύμπλοκο άλας ιωδίου με το χαρακτηριστικό χρώμα. 5. Με κριτήριο το ΧΡΩΜΑ Η αισθητηριακή εμπειρία Οι τέσσερεις δοκιμαστικοί σωλήνες περιέχουν από αριστερά προς τα δεξιά, ΝΕΡΟ, ΑΙΘΑΝΟΛΗ, ΑΚΕΤΟΝΗ και ΤΕΤΡΑΧΛΩΡΑΝΘΡΑΚΑ. Σε καθένα βάζουμε ίσες ποσότητες ιωδίου. Από το ΧΡΩΜΑ που προκύπτει σε κάθε περίπτωση αλλά και από την έντασή του διαπιστώνεται ότι το ιώδιο διαλύεται σε διαφορετικές ποσότητες. Η θεωρητική σκέψη Το μη πολικό μόριο του ιωδίου έχει ως συνέπεια τη μεγαλύτερη διαλυτότητα σε μη πολικές ενώσεις όπως ο τετραχλωράνθακας και τη μικρότερη διαλυτότητα σε πολικές ενώσεις όπως το H2O.

37 Γενικός δείκτης ή δείκτης universal (αγγλ. universal indicator) ονομάζεται διάλυμα πολλών ουσιών το οποίο λαμβάνει διαφορετικά χρώματα ανάλογα με το ph του περιβάλλοντος, επιτρέποντας έτσι τον προσεγγιστικό προσδιορισμό του ph.[1] Ο γενικός δείκτης αντί να αλλάζει χρώμα όταν εκτεθεί σε περιβάλλον εντός κάποιων ορίων ενεργής οξύτητας, όπως συμβαίνει με τους κοινούς δείκτες, αλλάζει χρώμα ή απόχρωση σε ολόκληρο το εύρος τιμών του ph, λαμβάνοντας χρώμα που επιτρέπει τον προσδιορισμό της (κατά προσέγγιση) τιμής του, όπως δείχνει ο πίνακας.[2] Εύρος ph Περιγραφή Χρώμα 0-3 Ισχυρά όξινο Ερυθρό 3-6 Όξινο Πορτοκαλοκίτρινο 7 Ουδέτερο Πράσινο 8-11 Βασικό Μπλε Ισχυρά βασικό Μωβ Η επί τοις εκατό κατά βάρος (% w/w) σύσταση του διαλύματος του γενικού δείκτη είναι η εξής:[3] Ισοπροπυλική αλκοόλη 37 Μεθυλική αλκοόλη 0,8 Φαινολοφθαλεΐνη 0,03 Κυανούν της βρωμοθυμόλης 0,03 Κυανούν της θυμόλης 0,03 Ερυθρό του μεθυλίου 0,02 Νερo Το διάλυμα είναι ερεθιστικό για τα μάτια, γι' αυτό επιβάλλεται η χρήση ειδικών γυαλιών στο εργαστήριο. Αν έλθει σε επαφή με το δέρμα χρειάζεται άμεσο πλύσιμο με νερό και σαπούνι. Είναι επίσης ερεθιστικοί οι ατμοί του, σε περίπτωση εισπνοής τους.[3] Σε περίπτωση κατάποσης απαιτείται η άμεση κλήση ιατρού. Χρησιμοποιημένο διάλυμα μπορεί να απορρίπτεται στην κοινή αποχέτευση υπό την προϋπόθεση ότι η απορριπτόμενη ποσότητα δεν είναι μεγάλη.[5] Το διάλυμα διατηρείται σε καλά κλεισμένες γυάλινες φιάλες ή φιαλίδια, σε καλά αεριζόμενους χώρους ώστε να μη συσσωρεύονται τυχόν ατμοί του και πάντα μακριά από φλόγα ή πηγές θερμότητας για να αποφευχθεί κίνδυνος πυρκαϊάς. Αν παρά τις προφυλάξεις το διάλυμα έλθει σε επαφή με τα μάτια, χρειάζεται πλύσιμο με άφθονο νερό τουλάχιστον επί 15 λεπτά, χωρίς να χρησιμοποιηθούν αλοιφές ή κολλύρια και χωρίς να κλείνουν τα βλέφαρα. Μετά την πλύση είναι απαραίτητη η επίσκεψη σε οφθαλμίατρο.

38 Τα διαλύματα των οξέων μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών. Οι δείκτες είναι χημικές ουσίες οι οποίες με την παρουσία οξέων αλλάζουν χρώμα. Για παράδειγμα, αν προσθέσουμε λίγες σταγόνες του δείκτη μπλε της βρωμοθυμόλης στο διάλυμα οποιουδήποτε οξέος, το διάλυμα θα πάρει κίτρινο χρώμα. Οι πιο συνηθισμένοι από τους δείκτες που χρησιμοποιούνται στα χημικά εργαστήρια είναι το βάμμα του ηλιοτροπίου, ηηλιανθίνη, το μπλε της βρωμοθυμόλης και ηφαινολοφθαλεΐνη. Δείκτες περιέχονται στο κόκκινο λάχανο, στο τσάι, στα πέταλα πολλών λουλουδιών, όπως τα κόκκινα τριαντάφυλλα, τα γεράνια, οι πετούνιες, στα «ιταλικά» ραδίκια και αλλού. Τα διαλύματα των βάσεων: Μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών. Το χρώμα ενός βασικού διαλύματος στο οποίο προστίθεται ένας δείκτης είναι διαφορετικό από το χρώμα ενός όξινου, στο οποίο έχει προστεθεί ο ίδιος δείκτης. Για παράδειγμα, ένα αλκαλικό διάλυμα γίνεται μπλε αν προστεθούν σταγόνες του δείκτη μπλε της βρωμοθυμόλης, ενώ ένα όξινο γίνεται κίτρινο. Το ph ενός διαλύματος μπορούμε να το μετρήσουμε με πεχάμετροή με πεχαμετρικό χαρτί. Το πεχάμετρο είναι ένα ηλεκτρονικό όργανο το οποίο χρησιμοποιείται για την ακριβή μέτρηση του ph ενός διαλύματος. Το πεχαμετρικό χαρτί είναι ένα ειδικό απορροφητικό χαρτί εμποτισμένο με μείγμα δεικτών (δείκτης Universal ή γενικός δείκτης), το οποίο αλλάζει χρώμα ανάλογα με το ph του διαλύματος. Μας επιτρέπει να βρίσκουμε πολύ εύκολα το ph του διαλύματος, αλλά όχι με μεγάλη ακρίβεια.

39 2.3.1 ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ - ΧΡΩΜΑΤΑ Aπό: Παναγιώτης Πατρούλιας Εισαγωγή: Η χρησιμοποίηση των χρωμάτων ανάγεται σε πολύ παλιά εποχή. Τα πρώτα χρώματα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν φυσικά χρώματα, που απαντούσαν στη φύση σαν ορυκτά, όπως π.χ. το κιννάβαρι, η σανδαράχη κ.α. Παράλληλα χρησιμοποιήθηκαν χρώματα φυτικής ή Χρωστικές Στον Ανθρώπινο Οργανισμό: Πρόκειται για ουσίες που βρίσκονται, σε διάφορους ιστούς του σώματος των ανθρώπων και των ζώων, αλλά και στα περισσότερα είδη, του φυτικού βασιλείου. Προκειμένου περί ανθρώπων, οι χρωστικές μεταβιβάζονται στα παιδιά με υπολειπόμενο σωματικό γονίδιο, πράγμα το οποίο σημαίνει πως στο παιδί εμφανίζεται η χρωστική από τον ένα γονέα και όχι κάποια που είναι αποτέλεσμα ανάμιξης των χρωστικών του πατέρα και της μητέρας π.χ. Αν ο πρώτος αν έχει μαύρα μάτια και η δεύτερη γαλανά, το παιδί οπωσδήποτε θα έχει ή μαύρα ή γαλανά μάτια και όχι κάτι ενδιάμεσο. Στον άνθρωπο η σημαντικότερη χρωστική είναι η μελανίνη, η οποία βρίσκεται στο δέρμα. Πρόκειται για μια βαθιά καστανή χρωστική που παράγεται από ειδικευμένα κύτταρα της επιδερμίδας τα μελανοκύτταρα. Ο σχηματισμός της είναι αρκετά πολύπλοκος και επιτελείται σε τέσσερα στάδια. Η έλλειψη μελανίνης που οφείλεται συνήθως σε κληρονομικές διαταραχές ονομάζεται αλφισμός. Η κατάσταση αυτή είναι αρκετά σοβαρή γιατί έτσι ο οργανισμός στερείται της προστασίας, που το προσφέρει η χρωστική έναντι των υπεριωδών ακτίνων του ηλιακού φωτός. Σε μερικές παθήσεις (ενδοκρινοπάθειες κυρίως ) παρατηρείται συσσώρευση μελανίνης σε ορισμένα σημεία του σώματος, που έτσι αποκτούν χαρακτηριστικό βαθύ σκούρο χρώμα ( συνήθως στα γεννητικά όργανα, στις θηλές των μαστών, στα χείλη και λοιπά ). Κατά την αποδόμηση της αιμοσφαιρίνης, που προέρχεται από τη καταστροφή των γερασμένων ερυθρών αιμοσφαιρίων, παράγεται χολερυθρίνη και τελικά αποβάλλεται από τον οργανισμό. Εάν όμως η καταστροφή των ερυθρών αυξηθεί για κάποιο λόγο, ή εάν παρεμποδιστεί η απομάκρυνση της παραγόμενης σε κανονικά ποσά χολερυθρίνης αυτή αθροίζεται στο αίμα, με αποτέλεσμα να προσδίδει κίτρινο χρώμα στον επιπεφυκότα των ματιών και σε σοβαρότερες καταστάσεις και στο δέρμα ( ίκτερος ). Συγκέντρωση χρωστικής ( μελανίνης ) υπάρχει και στην ίριδα των ματιών. Το ποσό της διαφέρει από άτομο σε άτομο, από αυτό δεν εξαρτάται το χρώμα αυτής ( μαύρο όταν υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση, γαλανό όταν το ποσό είναι μικρό και διάφορες ενδιάμεσες αποχρώσεις ανάλογα με τη ποσότητα της μελανίνης ). Ο ρόλος της μελανίνης της ίριδας είναι αρκετά σημαντικός και συνίσταται σε παρεμπόδιση εισόδου των ηλιακών ακτίνων στο εσωτερικό του ματιού από περιοχές που βρίσκονται γύρω από τη κόρη. Έτσι διευκολύνεται ο σχηματισμός του ειδώλου στον αμφιβληστροειδή κοιτώνα. Στα φυτά οι σημαντικότερες χρωστικές είναι οι πορφυρίνες που βρίσκονται στη χλωροφύλλη, τα καροτινοειδή, οι

40 ξανθοφύλλες και λοιπά. Γενικά, στο φυτικό βασίλειο παρατηρείται τεράστιος αριθμός χρωστικών ουσιών, στις οποίες οφείλεται το διαφορετικό χρώμα των φύλλων, των βλαστών, των ανθέων και λοιπά. Όχι μόνο ανάμεσα σε διαφορετικά είδη αλά πολλές φορές και ανάμεσα σε στελέχη του ίδιου είδους. Χρωστικές - Υλικά Βαφής: Φυτικές Χρωστικές: Κίτρινα Χρώματα: Το παλαιότερο μέσο βαφής φαίνεται ότι είναι το άνθος του φυτού κρόκος ( σαφράν ). Η ιστορία του είναι μεγάλη, αφού έχει βρεθεί και σε τυλίγματα μούμιας το 2000 π.χ. και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα. Από το φυτό σαφράν, του οποίου το άνθος χρησιμοποιούνταν για βαφή, προέρχεται και το όνομα της πόλης Saffron Waldes στο Essex της Γερμανίας, αξιόλογο κέντρο για το φυτό αυτό κατά το Μεσαίωνα. Παλαιότερα το χρησιμοποιούσαν πολύ στις Ινδίες για βαφή του μανδύα των Βουδιστών μοναχών. Επίσης χρησιμοποιήθηκε για τη βαφή βασιλικών ενδυμάτων σε πολλούς αρχαίους πολιτισμούς. Κόκκινα Χρώματα: Επί χιλιετίες χρησιμοποιούσαν το φυτό ριζάρι γνωστό ως ερυθρόδανο, οι ρίζες του οποίου δίνουν το άλικο χρώμα των υφασμάτων. Φυτό που είναι άγριο αυτοφυές, στις χώρες της Μέσης Ανατολής με μεγάλη ιστορία. Ακόμα και οι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν γύρω στο 1500 π.χ. για να βάφουν κόκκινα ενδύματα. Στις ρίζες του φυτού υπάρχει η χημική ουσία, αλιζαρίνη, η οποία ευθύνεται για το χρωματισμό των υφάνσιμων ινών και των έργων ζωγραφικής. Λουλάκι: Είναι μια σημαντική χρωστική ουσία με ένα διακριτικό μπλε χρώμα. Η φυσική χρωστική ουσία προέρχεται από διάφορα είδη εγκαταστάσεις, αλλά σχεδόν όλο το λουλάκι παραχθέν σήμερα είναι συνθετικό. Μεταξύ άλλων χρήσεων, χρησιμοποιείται στην παραγωγή υφάσματος για το μπλε τζιν. Το λουλάκι είναι μια σκούρο μπλε κρυστάλλινη σκόνη που λιώνει σε C. Είναι αδιάλυτο στο νερό, στο οινόπνευμα, ή στον αιθέρα, αλλά διαλυτή ουσία μέσα στο χλωροφόρμιο, νιτροβενζόλιο, ή συγκεντρωμένο στο θειικό οξύ. Κιννάβαρι: Κιννάβαρι ή Κινναβαρίτης ( Ορυκτό ): Θειούχο ορυκτό με χημικό τύπο HgS. Κρυσταλλώνεται στο εξαγωγικό σύστημα σχηματίζοντας ρομβοεδρικούς ή πρισματικούς κρυστάλλους, στιφρά συσσωματώματα ή μικροκρυσταλλικές επιφλοιώσεις. Έχει καστανέρυθρο, καφέ ή γκρίζο χρώμα και μεταλλική ή αδαμάντινη λάμψη. Η σκληρότητα του είναι 2,5 και το ειδικό βάρος του 8,0. Απαντά κυρίως σε ηφαιστειακά πετρώματα και φλέβες υδροθερμικής προέλευσης, μαζί με σιδηροπυρίτη και μαρκασίτη. Είναι το κυριότερο που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή υδραργύρου.

41 Πορφύρα: Η βιομηχανία βαφής με πορφύρα είχε την τάση να παραμείνει στις παράλιες χώρες της Μεσογείου και στις Φοινικικές πόλεις Τύρου και Σιδόνας που ήταν αξιόλογα κέντρα αυτού του εμπορίου. Οι Έλληνες της Κύπρου και της Μινωϊκής Κρήτης καθώς και οι Φίνοικες απέκτησαν μεγάλη επιδεξιότητα στη βαφή με πορφύρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι για να εξαχθεί 1 g πορφύρας χρειάζονται μερικές χιλιάδες κοχύλια του γένους Murex. Το γεγονός αυτό εξηγεί την πολύ μεγάλη εμπορική σημασία της πορφύρας στους αρχαίους χρόνους. Η δομή της πορφύρας είναι πολύ παρόμοια με αυτήν του λουλακιού. Δεν έχει παραχθεί ποτέ συνθετικά σε εμπορική βάση. Δε γνωρίζουμε πολλά για τις τεχνικές βαφής και τις μεθόδους εργασίας των βαφέων. Υπήρχε μια τάση να κρατούν μυστικές τις γνώσεις του επαγγέλματος. Ήταν ένα επάγγελμα που μάθαιναν από άλλους με πρακτική εφαρμογή που πιθανόν άλλαξε λίγο με την εμφάνιση των πρώτων βιβλίων. Οι τεχνικές βαφής πρακτικά δεν άλλαξαν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα όπου οι γρήγορες αλλαγές στην υφαντουργία ζητούσαν βελτιώσεις στην τεχνική βαφών. Χρωστικά Μέσα - Ουσίες και Χρωστικά Υλικά: Το μεγαλύτερο μέρος χρωστικών υλικών ταξινομείται σε 4 κατηγορίες: 1) Αζωχρωστικά υλικά, Αζωχρώματα: Το χαρακτηριστικό των αζωχρωστικών υλικών είναι η αζωομάδα -Ν=Ν-. Σε αυτήν μπορούν να συνδεθούν παράγωγα βενζολίου ή ναφθαλίνης όπως και ετεροκυκλικλές και δικαρβονυλικές ενώσεις. Λόγω αυτής της δυνατότητας σύνδεσης προκύπτει ο μεγάλος αριθμός αζωχρωστικών υλικών. Αυτά κατέχουν περίπου το 50% του συνόλου των οργανικών χρωστικών υλικών. 2) Καρβονυλικά χρωστικά υλικά: Αυτά χαρακτηρίζονται από τουλάχιστον δύο κυκλικές συζυγείς καρβονυλικές ομάδες. Σημαντικοί εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας είναι τα χρωστικά υλικά του ανθρακινονίου, τα χρωστικά υλικά του ινδικού και του ινδαθρενίου. 3) Τριφαινυλομεθανικά χρωστικά υλικά: Το βασικό τμήμα αυτών των χρωστικών υλικών είναι η τριφαινυλομεθανική ομάδα. Εκπρόσωποι αυτής της κατηγορίας είναι το πράσινο του μαλαχίτη, το ιώδες μεθυλίου (μήτρες εκτύπωσης) και η εοσίνη (κόκκινο μελάνι). Τα υλικά αυτά έχουν θαυμάσιες αποχρώσεις και μεγάλη χρωματική ένταση. 4) Χρωστικά υλικά από φθαλοκυανίνη: Το βασικό τμήμα αυτών των χρωστικών υλικών είναι η φθαλοκυανίνη, μια χημική ένωση που αποτελείται από ένα πολύσκελο δακτυλιοειδές σύστημα δακτυλίων και τέσσερα κεντρικά άτομα αζώτου. Τα υλικά αυτά περιέχουν επιπρόσθετα και ένα κεντρικό μεταλλικό άτομο όπως χαλκό (Cu) ή σίδηρο (Fe). Πολλά χρωστικά υλικά της φύσης, όπως το κόκκινο χρωστικό υλικό στο αίμα (αιματίνη), οι χλωροφύλλες, είναι χρωστικά υλικά από φθαλοκυανίνη. Τα συνθετικά χρωστικά υλικά από φθαλοκυανίνη, όπως π.χ. η μπλε φθαλοκυανίνη

42 χαλκού, χαρακτηρίζονται από μεγάλη ανθεκτικότητα στο φως. Με την αλλαγή του κεντρικού μεταλλικού ατόμου, όπως και με τη σουλφούρωση ή χλωρίωση της φθαλοκυανίνης, παράγεται ολόκληρο φάσμα χρωμάτων. Χρωστικές Ουσίες: Οι χρωστικές ουσίες είναι χρωστικά μέσα που δεν διαλύονται στο μέσο εφαρμογής και μπορεί να είναι ανόργανης ή οργανικής προέλευσης. Χωρίζονται σε: 1) Ανόργανες χρωστικές ουσίες: Τέτοιες ανόργανες χρωστικές ουσίες χρησιμοποιούσαν και οι πρωτόγονοι ζωγράφοι στα σπήλαια. Ήταν ορυκτά χρώματα δηλαδή φυσικές χρωστικές ουσίες. Οι ανόργανες χρωστικές ουσίες σήμερα κατασκευάζονται με συνθετικό τρόπο. Είναι πιο καθαρά χρώματα, έχουν υψηλότερη αποδοτικότητα και μεγαλύτερη αντοχή. Από χημικής άποψη πρόκειται για τις ίδιες ενώσεις με αυτές που υπάρχουν στις ορυκτές ουσίες. Οι ανόργανες χρωστικές ουσίες χρησιμεύουν κυρίως για το χρωματισμό κεραμικών υλικών, εμαγιέ και δομικών υλικών, επειδή αντέχουν σε υψηλή θερμοκρασία. Η παλέτα χρωμάτων των ανόργανων χρωστικών ουσιών είναι περιορισμένη. Με μίξη μπορεί να κατασκευαστεί μεγάλος αριθμός αποχρώσεων. Οι πιο σημαντικές ανόργανες χρωστικές ουσίες είναι το διοξείδιο του τιτανίου (λευκό), τα διάφορα οξείδια του σιδήρου (κόκκινο, κίτρινο, μαυρο), το οξείδιο του χρωμίου (πράσινο, κίτρινο), το θειούχο κάδμιο (κίτρινο), τα οξείδια του μαγγανίου (μωβ, καφέ, μπλε) και σύμπλοκα άλατα κοβαλτίου (μπλε). 2) Οργανικές χρωστικές ουσίες: Οι οργανικές χρωστικές ουσίες προέκυψαν από τα οργανικά χρωστικά υλικά. Η χημική τους δομή είναι παρόμοια μ αυτήν των οργανικών χρωστικών υλικών. Πρόκειται για αδιάλυτες χημικές ενώσεις με τα ίδια τυπικά, χρωστικά δομικά στοιχεία, όπως π.χ. την αζωομάδα, την ομάδα της φθαλοκυανίνης. Οι οργανικές χρωστικές ουσίες ταξινομούνται στις ίδιες χημικές κατηγορίες όπως τα οργανικά χρωστικά υλικά. Οι αζωχρωστικές ουσίες δίνουν κίτρινη μέχρι κόκκινη απόχρωση δεν είναι όμως ανθεκτικές στο φως. Οι καρβονυλικές χρωστικές ουσίες δίνουν κίτρινο, κόκκινο και μωβ χρώμα αρίστης ποιότητας. Οι χρωστικές ουσίες από τριφαινυλομεθάνιο έχουν λαμπρά χρώματα, δεν αντέχουν όμως στο φως. Οι χρωστικές ουσίες από φθαλοκυανίνη δίνουν αποχρώσεις από μπλε μέχρι πράσινο αρίστης ανθεκτικότητας στο φως. Οι οργανικές χρωστικές ουσίες έχουν σε σχέση με τις ανόργανες χρωστικές ουσίες πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα: Έχουν συνήθωςπιο καθαρή απόχρωση, όπως και μεγαλύτερη χρωστική ένταση και είναι εν μέρει διαφανείς. Εφαρμόζονται επομένως κυρίως για χρώματα εκτύπωσης, βερνίκια και υλικά επικάλυψης όπως τα πλαστικά χρώματα. Επειδή πρόκειται για οργανικές ενώσεις, δεν έχουν αντοχή στη θερμοκρασία (πάνω από 200 C). Εξάλλου είναι πιο ακριβές από τις ανόργανες χημικές ουσίες. Ανάλογα με τη φύση του είδους που

43 πρόκειται να βαφεί, χρησιμοποιείται και διαφορετικό είδος χρωστικής ουσίας (βαφής). Χρωστικές ουσίες για βαφή των υφασμάτων: Οι βαμβακερές ίνες αποτελούνται από κυτταρίνη και έχουν ουδέτερες ιδιότητες, ενώ το μαλλί και το μετάξι που αποτελούνται από πρωτεΐνες, χαρακτηρίζονται από όξινες και βασικές ιδιότητες ταυτόχρονα. Με βάση λοιπόν το είδος του υφάσματος οι χρωστικές ουσίες ταξινομούνται σε: 1) Βασικές χρωστικές: Που βάφουν απευθείας το μαλλί και το μετάξι, αλλά και το βαμβάκι, μετά από ειδική κατεργασία. 2) Όξινες χρωστικές: Που βάφουν μόνο το μαλλί και το μετάξι. Με βάση τον τρόπο βαφής του υφάσματος οι χρωστικές ουσίες, χωρίζονται σε: Χρωστικές ουσίες απευθείας βαφής: Αυτές βάφουν χωρίς βοηθητικά μέσα τόσο το μαλλί και το μετάξι, όσο και το βαμβάκι. Στην περίπτωση αυτή η χρωστική ουσία επικολλάται πάνω στις ίνες. Χρωστικές ουσίες ανάπτυξης: Σε αυτό το είδος βαφής συντίθεται η χρωστική από τα συστατικά της τη στιγμή της βαφής πάνω στην ίνα από τελείως ή σχεδόν άχρωμα ολιγομοριακά δομικά σωματίδια. Οι ίνες διαποτίζονται με το ένα συστατικό της χρωστικής και στη συνέχεια υφίστανται κατεργασία με διάλυμα του άλλου συστατικού, οπότε σχηματίζεται το χρώμα. Χρωστικές ουσίες κάδου (αναγωγής): Πρόκειται για χρωστικές που δεν διαλύονται στο νερό και μεταφέρονται στην ίνα του υφάσματος αφού πρώτα μετατραπούν σε ευδιάλυτη μορφή (λευκομορφή), που είναι λίγο περισσότερο άχρωμη. Αυτό μπορεί να γίνει με αναγωγή σε διάλυμα. Κλασσικό παράδειγμα είναι το ινδικό, του οποίου ο φαινολικός τύπος λευκό του ινδικού, που παράγεται σε αλκαλικό περιβάλλον, είναι ευδιάλυτο στο νερό. Παλαιότερα χρησιμοποιήθηκαν ως αναγωγικά μέσα αναερόβια βακτήρια, ενώ σήμερα χρησιμοποιείται το υδροθειώδες νάτριο. Μετά την εφαρμογή του λευκού του ινδικού, το ύφασμα απλώνεται στον αέρα και έτσι φέρεται σε επαφή με το οξυγόνο, το οποίο οξειδώνει και πάλι τη χρωστική στην αρχική της κυανοϊώδη μορφή. Χρωστικές ουσίες πρόστυψης: Στην περίπτωση αυτή για να πραγματοποιηθεί η στερέωση της χρωστικής ουσίας πάνω στην ίνα θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ορισμένες ουσίες που λέγονται προστύμματα. Αυτές σχηματίζουν μεταξύ της ίνας και της χρωστικής ουσίας σύμπλοκους δεσμούς που συχνά είναι πολύ σταθεροί.

44 Ανάλογα με το μεταλλικό ιόν μπορεί η χρωστική ουσία να εμφανίζει διαφορετικό χρώμα κατά τη βαφή. Υπάρχουν επίσης χρωστικές ουσίες για τη βαφή και άλλων σωμάτων όπως: Χρωστικές ουσίες για βαφή επιφανειών: Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 50, το κύριο συστατικό των βαφών αυτών ήταν το λινέλαιο, το οποίο αραιωνόταν με τερεβινθέλαιο (νέφτι) και το χρώμα οφειλόταν στον βασικό ανθρακικό μόλυβδο, που είναι λευκός και στον οποίο είχαν προστεθεί διάφορες χρωστικές ουσίες. Τότε κυκλοφόρησαν στην αγορά τα "πλαστικά" χρώματα, που ήταν βασισμένα σε πολυμερή παράγωγα και έγιναν πολύ δημοφιλή. Παράλληλα, οι τεχνικές του βαψίματος βελτιώθηκαν και φτάσαμε στα σημερινά δεδομένα, όπου τα πλαστικά χρώματα όχι μόνον έχουν εκτοπίσει τις λαδομπογιές, αλλά μπορούν άνετα να χρησιμοποιηθούν από οποιονδήποτε. Λειτουργία των βαφών επιφανειών: Η βασική λειτουργία μιας βαφής, δηλαδή η προστασία μιας επιφάνειας από το φως, το νερό και τον αέρα επιτυγχάνεται με το πέρασμα μιας λεπτής, ανθεκτικής και αδιαπέραστης μεμβράνης πάνω στην επιφάνεια. Η μεμβράνη αυτή περιέχει συνήθως χρωστικές ουσίες για να καλύψει και να διακοσμήσει την επιφάνεια. Ετσι οι βαφές αυτές έχουν δύο βασικά συστατικά : 1) Το μέσον, το υγρό μέρος της βαφής, το οποίο πολυμερίζεται και παρέχει την προστατευτική βράνη. 2) Τη χρωστική ουσία, ένα στερεό που βρίσκεται διασπαρμένο στο μέσον, που χρωματίζει την μεμβράνη. Λαδομπογιές: Το βασικό συστατικό τους είναι το λινελαϊκό οξύ, ένα ακόρεστο οργανικό οξύ που αποτελείται απια μακριά αλυσίδα δεκαοκτώ ατόμων άνθρακα και έχηματίζοντας υπεροξειδικούς δεσμούς και συνδέοντας τις αλυσίδες μεταξύ τους. Έτσι δημιουργείται η προστατευτική μεμβράνη. Οι λαδομπογιές έχουν το πλεονέκτημα να εφαρμόζουν σε πορώδεις επιφάνειες, όπως το ξύλο, ενώ το βασικό τους μειονέκτημα είναι ότι αργούν να στεγνώσουν, επειδή η αντίδραση συνεχίζεται για αρκετό χρονικό διάστημα μετά την εφαρμογή τους. Πλαστικές βαφές: Οι βαφές αυτές περιέχουν οξικό πολυβινυλεστέρα ή μεθακρυλικό Οι βαφές αυτές περιέχουν οξικό πολυβινυλεστέρα ή μεθακρυλικό μεθυλεστέρα, που βρίσκονται με τη μορφή γαλακτώματος μέσα στο νερό. Οι πλαστικές βαφές έχουν πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις λαδομπογιές όπως: στεγνώνουν γρήγορα, δεν έχουν έντονη οσμή,διαλύονται με νερό, η πρώτη ύλη είναι άφλεκτη και μη τοξική. Από την άλλη πλευρά δεν γυαλίζουν

45 και είναι αρκετά μαλακές. Η σκληρότητά τους αυξάνεται με τη χρήση διάφορων πρόσθετων. Χρωστικές ουσίες τροφίμων: Μια άλλη κατηγορία που περιγράφει το ρόλο των χρωστικών αυτών ουσιών παρά τον τρόπο χρήσης τους είναι οι χρωστικές ουσίες τροφίμων. Επειδή οι χρωστικές ουσίες τροφίμων ταξινομούνται στα πρόσθετα τροφίμων, παρασκευάζονται με υψηλότερες και αυστηρότερες προδιαγραφές από άλλες βιομηχανικές χρωστικές ουσίες και ελέγχονται αυστηρά από τη νομοθεσία. Αυτές μπορεί να είναι χρωστικές ουσίες απευθείας βαφής, χρωστικές ανάπτυξης ή και χρωστικές κάδου. Πολλές απ αυτές είναι αζωχρωστικές, ενώσεις ανθρακινονών και άλλες είναι χρωστικές ουσίες από τριφαινυλομεθάνιο για την παραγωγή πράσινου και μπλε χρώματος. Επίσης ως χρωστικές τροφίμων χρησιμοποιούνται και φυσικές χρωστικές ουσίες. Ιστορικές πληροφορίες για την αναβίωση της χρήσης των φυσικών Υλικών: Οι φυσικές χρωστικές ουσίες έχουν μια μακροχρόνια και πλούσια ιστορία μια και αποτελούσαν τα μοναδικά διαθέσιμα χρωστικά υλικά μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα: όλα σχεδόν τα έργα της πολιτισμικής κληρονομιάς του πλανήτη μας είναι βαμμένα με φυσικές χρωστικές, επειδή πριν από 1856 όλες οι χρησιμοποιούμενες χρωστικές ήταν φυσικής προέλευσης. Σήμερα ελάχιστες, φυσικής προέλευσης, χρωστικές χρησιμοποιούνται από τους επαγγελματίες βαφείς. Η χρήση τους στη διάρκεια των αιώνων, ιδίως από την εποχή του Μεσαίωνα, θεμελίωσε την τέχνη και αργότερα την Επιστήμη της σύγχρονης βιομηχανίας χρωστικών η οποία χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολυπλοκότητα. Περισσότερες από 7000 συνθετικές οργανικές χρωστικές ουσίες είναι διαθέσιμες οι οποίες προσφέρουν ένα μεγάλο φάσμα αποχρώσεων, καλή αντοχή στις περιβαλλοντικές συνθήκες, σταθερή ποιότητα βαφής, ευκολία και απλότητα στη χρήση, ποικιλία υλικών πάνω στα οποία είναι εφαρμόσιμες. Οι περισσότερες συνθετικές χρωστικές ουσίες χρησιμοποιούνται από τις βιομηχανίες κλωστοϋφαντουργίας, δέρματος, χαρτιού, τροφίμων και καλλυντικών. Επίσης πολλές χρησιμοποιούνται στην παρασκευή τυπογραφικών μελανιών, χρωμάτων δομικών υλικών, πλαστικών, ελαστικών και χρωμάτων αυτοκινήτων. Πολλά απόβλητα από τις βιομηχανίες παραγωγής και χρήσης χρωστικών ουσιών είναι τοξικά και παρουσιάζουν σημαντικό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Μερικές από τις τοξικές χημικές ουσίες που βρίσκονται στα χρωματισμένα απόβλητα τέτοιων βιομηχανικών μονάδων.

46 μέταλλα όπως Cr, Cd, Pb, φορμαλδεΰδη, βενζόλιο, διάφορες αζωτούχες ενώσεις, κ.α. Όλες αυτές οι ουσίες έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία των οργανισμών, καθώς καταλήγουν στα υδάτινα οικοσυστήματα με τη μορφή υγρών αποβλήτων, προκαλώντας, άλλες απ αυτές το θάνατο, ενώ άλλες μορφολογικές και λειτουργικές αλλοιώσεις της αναπαραγωγικής λειτουργίας επιδρώντας στη λειτουργία των ορμονών. Αβλαβείς χρωστικές ουσίες, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τα τρόφιμα: Οι περισσότερες χρωστικές ουσίες ανήκουν στην κατηγορία των αλλεργιογόνων, μπορεί δηλαδή να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις σε άτομα με σχετική προδιάθεση. Τέτοιες ουσίες είναι η Ε102 (Ταρτραζίνη, δίνει πορτοκαλί χρώμα σε αναψυκτικά, κρέμες, κ.λπ.), η Ε110 (πορτοκαλοκίτρινο S ή Sunset Yellow FCF συναντάται σε μουστάρδες, καραμέλες, κ.λπ.), η Ε122 (Καρμοϊζίνη κόκκινου ή καστανού χρώματος που συναντάται σε ποτά αραίωσης, ζελέδες, καραμέλες, κλπ), η Ε128 (Κόκκινο 26 δίνει κόκκινο χρώμα σε λουκάνικα), η Ε129 (Allura Red Ac, δίνει βαθύ κόκκινο χρώμα σε μη αλκοολούχα αρωματικά ποτά και υποκατάστατα κρέατος), η Ε151 (Λαμπρό Μαύρο ΒΝ που χρησιμοποιείται σε καφέ σάλτσες) και η Ε154 (Καστανό FK που χρησιμοποιείται σε καπνιστά ψάρια). η Ε101 (Ριβοφλαβίνη, κίτρινου χρώματος), η Ε140 (Χλωροφύλλες που προέρχονται από εκχύλιση από τα φύλλα διαφόρων φυτών), η Ε141 (προέρχεται από τη Χλωροφύλλη διαφόρων φυτών), η Ε160 (μείγμα Καροτένιων πορτοκαλοκίτρινου χρώματος), η Ε162 (κόκκινη χρωστική από τα παντζάρια), η Ε170 (κιμωλία-ανθρακικό Ασβέστιο) και η Ε171 (Διοξείδιο του Τιτανίου).

47 2.3. ΑΡΧΑΙΕΣ ΒΑΦΕΣ ΚΡΟΚΟΣ Η χρήση του κρόκου και ειδικά των στιγμάτων του άνθους, ως άρωμα, φαρμακευτικό και κίτρινο βαφικό υλικό μαρτυρείται στην τέχνη της εποχής, καθώς και σε γραπτά κείμενα Γραμμικής Β. Πράγματι υπήρξε βασικό ζωγραφικό στοιχείο σε τοιχογραφίες και αγγεία. Δυστυχώς δεν έχουν εντοπισθεί κατάλοιπα βαφικού υλικού. Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, η ελληνική λέξη «κρόκος» προέκυψε όταν ο θεός Ερμής, παίζοντας στα λιβάδια με το φίλο του Κρόκο, τον τραυμάτισε θανάσιμα άθελά του στο κεφάλι. Πέφτοντας ο Κρόκος νεκρός, τρεις σταγόνες από το αίμα του έπεσαν στο κέντρο του λουλουδιού και προέκυψαν τρία νηματίδια στο χρώμα του αίματος. Έκτοτε το λουλούδι πήρε το όνομα κρόκος. Βαφή είναι εύκολα υδατοδιαλυτή ακόμη και σε θερμοκρασία δωματίου. Πράγματι, αρκεί τα στίγματα να τεθούν σε νερό ή σε ασπράδι αυγού. Η κίτρινη βαφή διαχέεται άμεσα. Η βαφική ύλη είναι το υδατοδιαλυτό καροτενοειδές κροκίνη που υπάρχει στο στίγμα σαν ένας γλυκοζίτης, δηλαδή ένωση βαφής με σάκχαρο. Η κροκίνη εύκολα διαλύεται σε νερό και σε αλκοόλες και προκύπτει η κροκετίνη σαν βαφή, με τα εκχυλίσματα να δίνουν ένα λαμπερό έντονο κίτρινο χρώμα.το ιδιαίτερο, χαρακτηριστικό άρωμα του κρόκου, που του δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιείται και ως άρτυμα, είναι η σαφρανάλη, μία μονοτερπενική αλδεΰδη, που προέρχεται από υδρόλυση κατά τη διάρκεια της ξήρανσης των στιγμάτων. Η σαφρανάλη αποτελεί το κύριο συστατικό του πολύτιμου αρωματικού αιθέριου ελαίου.η συγκέντρωση των κροκινών στα στίγματα είναι πάρα πολύ μεγάλη, με τεράστια χρωστική ισχύ, με συνέπεια ακόμη και σε μικρές ποσότητος στίγματος σε νερό της τάξεως 1 προς το λουτρό να αποκτά έντονο κίτρινο χρώμα. Η μακριά επίπεδη άλυσσος της κροκετίνης με την παρουσία πολικών αυξόχρωμων ομάδων καθιστά μεν εύκολη τη διάλυση, αλλά η σύνδεση ίνας-βαφής με δευτερογενείς δεσμούς υδρογόνου αυτών των ομάδων να κυριαρχούν, είναι εύκολη μεν αλλά όχι ισχυρή. Στη χημική τεχνολογία αυτού του είδους οι βαφές ονομάζονται απευθείας βαφές και σπάνια καθιστούν το βαμμένο ύφασμα ή την ίνα ανθεκτικά στο φως ή στο πλύσιμο. ΠΟΡΦΥΡΑ

48 Η πορφύρα, γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων σαν βασιλική βαφή, ήταν η ωραιότερη και ακριβότερη βαφή της αρχαιότητας. Επί αιώνες ο όρος πορφύρα προκαλούσε σύγχυση, διότι χρησιμοποιήθηκε τόσο για τα κοχύλια, από τα οποία παραλαμβάνεται η βαφή, όσο και για την ίδια τη βαφή, που ο Αριστοτέλης την είχε ονομάσει «άνθος», καθώς και για τα βαμμένα ενδύματα με χρήση της ίδιας της βαφής. Σύμφωνα με την παράδοση, ο σκύλος του Ηρακλή έφαγε κοχύλια και το στόμα του βάφτηκε κόκκινο. Δεν είναι δύσκολο να υποθέσουμε ότι το ίδιο συνέβη με τους ανθρώπους, αφού τα κοχύλια αποτελούσαν τροφή. Η πορφύρα θεωρήθηκε από την αρχή ευγενές χρώμα και σύμβολο των θεών και των βασιλιάδων. Κατά τη μυθολογία, όταν ο Περσέας αναδύθηκε από το νερό, η θεϊκή του καταβολή αναγνωρίστηκε από τον Δία διότι φορούσε πορφυρό μανδύα. Ο Θησέας, πάλι, όταν προκλήθηκε από τον Μίνωα να αποδείξει τη θεία καταγωγή του, βυθίζεται στη θάλασσα και στη συνέχεια αναδυόμενος φοράει πορφυρό ένδυμα, που του έδωσε η Αμφιτρίτη. Ομοίως, ο Ιάσονας είχε πορφυρό χιτώνα που του έδωσε η Αθηνά. Πρέπει να τονιστεί ότι η βαφή δεν μπορούσε να βάψει απευθείας, αφού ήταν αδιάλυτη σε βρόχινο νερό. Έπρεπε πρώτα να μετατραπεί σε λευκοένωση η οποία ήταν διαλυτή σε νερό (ακριβώς ίδια διεργασία όπως εκείνη που ακολουθούνταν για την ινδικοτίνη από ινδικό και Ίσατη). Στην πραγματικότητα γίνεται μια ενδομοριακή «μετάλλαξη» προς λευκοινδικοτίνη και στη συνέχεια επαναφορά της στην αρχική μορφή με οξείδωση. Η λευκοένωση αυτή δημιουργούνταν σε δοχεία με αναγωγικές διαδικασίες, δηλαδή με τη βοήθεια αλκάλεως και παρουσία αμμωνίας. Για τη δημιουργία του αλκαλικού διαλύματος χρησιμοποιούσαν σβησμένη άσβεστο (Ca(OΗ), 2 ) και στάχτη από ξύλα (αλισίβα) για τη δημιουργία υδροξειδίου του καλίου ή στάχτη από φύκια, για τη δημιουργία υδροξειδίου του νατρίου. Ακόμη φαίνεται ότι έβρισκαν χρήση και πίτουρα σιταριού ή βρώμης, σαν παράγοντες αναγωγής. Για τη δημιουργία αμμωνίας χρησιμοποιούνταν παλιά ούρα. Τα βακτηρίδια των ούρων για την επιβίωσή τους απαιτούν οξυγόνο και τελικά παρέχουν αμμωνιακό διάλυμα σε 2-3 εβδομάδες. Αυτός ήταν ο λόγος που τα βαφεία βρίσκονταν μακριά από την πόλη, λόγω της έντονης δυσάρεστης οσμής από τα παλιά ούρα, που μαζί με την αποσύνθεση της σάρκας του οστράκου δημιουργούσε ανυπόφορη μυρωδιά που διαπότιζε δέρμα και ρούχα. Τέτοιες εγκαταστάσεις αποθήκευσης ούρων βρέθηκαν στις ανασκαφές στις Ράχες στα Ίσθμια (4ος οι. π.χ.) καθώς και στον Κεραμεικό πρόσφατα (1ος αι. π.χ.). Ακόμη, αυτός ήταν ο λόγος που η πορφύρα έπαψε να χρησιμοποιείται μετά την πτώση του Βυζαντίου, όπου η βαφή εξέλιπε εντελώς, όπως προαναφέραμε. ΚΙΤΡΙΝΗ ΣΑΝΔΑΡΑΧΗ

49 Η κίτρινη σανδαράχη είναι θειούχο ορυκτό του αρσενικού με χημικό τύπο As 2 S 3. Το όνομά της προέρχεται από το αρχ. "σανδαράκη", το οποίο θεωρείται δάνειο από κάποια ανατολική γλώσσα, ενώ ο αγγλικός όρος προέρχεται από το aurum pigmentum, δηλ. χρυσή χρωστική. Δεν είναι ιδιαίτερα σύνηθες ορυκτό, ενώ σπάνια σχηματίζει ευδιάκριτους κρυστάλλους - συνήθως σχηματίζει συμπαγείς ή φλοιώδεις μάζες, καθώς, με την πάροδο του χρόνου αποσυντίθεται προς κίτρινη σκόνη, η οποία, όμως, εμφανίζει λάμψη. Η διαδικασία αυτή είναι χρονοβόρα, επιταχύνεται, όμως, με την έκθεση του ορυκτού σε φως, γι' αυτό και τα δείγματά της φυλάσσονται σε ειδικές φωτοστεγείς θήκες. Ανευρίσκεται συχνά, αλλά σε μικρές ποσότητες, σε υδροθερμικές φλέβες χαμηλών θερμοκρασιών, σε θερμές πηγές και σε φουμαρόλες. Είναι συχνό προϊόν εξαλλοίωσης άλλων αρσενικούχων ορυκτών, ιδιαίτερα της ερυθράς σανδαράχης. Έχει χαρακτηριστική οσμή. Απαντά (σχεδόν πάντα) με ερυθρά σανδαράχη αλλά και βαρύτη, γύψο, ασβεστίτη και ορυκτά του αργύρου και του μολύβδου. Όπως και η συγγενής ερυθρά σανδαράχη δεν έχει σημαντικές οικονομικές εφαρμογές. Παλαιότερα είχε χρησιμοποιηθεί ως βαφή, η χρήση της όμως εγκαταλείφθηκε λόγω της εξαλλοίωσής της από την φωτεινή ακτινοβολία. ΕΡΥΘΡΑ ΣΑΝΔΑΡΑΧΗ Η ερυθρά σανδαράχη (αγγλ. realgar) είναι θειούχο ορυκτό του αρσενικού με χημικό τύπο AsS. Το όνομά της προέρχεται από το αρχ. "σανδαράκη", το οποίο θεωρείται δάνειο από κάποια ανατολική γλώσσα, ενώ ο αγγλικός όρος προέρχεται από την αραβική φράση "rahj al ghar", δηλ. "η σκόνη του ορυχείου". Μερικές φορές αναφέρεται και ως "αρσενολίτης". Είναι, μαζί με την συγγενική της κίτρινη σανδαράχη από τα ελάχιστα διαφανή και μικρής σκληρότητας σουλφίδια. Η κρυσταλλική δομή της μοιάζει με του θείου, το οποίο, στην οκτατομική μορφή του, σχηματίζει δακτυλίους από οκτώ άτομα θείου (S 8 ). Ανάλογα, η ερυθρά σανδαράχη εμφανίζει παρόμοια δομή, σχηματίζοντας δακτυλίους του τύπου As 4 S 4. Η παρουσία των ατόμων αρσενικού είναι που μεταβάλλει την δομή του κρυστάλλου, προκαλώντας την κρυστάλλωση της ερυθράς σανδαράχης στο μονοκλινές, αντί του ορθορομβικού (θείο). Ανευρίσκεται σε υδροθερμικές φλέβες χαμηλών θερμοκρασιών, σε αποθέσεις θερμών πηγών και ως προϊόν κρυσταλλώσεως θειούχων ηφαιστειακών ατμίδων (φουμαρόλες, συνδεδεμένη με άλλα ορυκτά του αρσενικού και του αντιμονίου. Ανευρίσκεται, επίσης, μερικές φορές σε ανθρακικά και αργιλικά ιζηματογενή πετρώματα. Είναι ασταθές ορυκτό και εξαλλοιώνεται εύκολα σε παρασανδαράχη και, τελικά, σε σκόνη, η οποία είναι μίγμα κίτρινης σανδαράχης και αρσενολίτη (As 2 O 3 ). Η διαδικασία αυτή επιταχύνεται με την έκθεση στο φως, γι' αυτό και

50 τα δείγματά της φυλάσσονται σε φωτοστεγείς θήκες. Όταν η ερυθρά σανδαράχη κονιοποιηθεί, αναδίδει έντονη οσμή σκόρδου. Η οικονομική της σημασία είναι μικρή. Χρησιμοποιείται για την παρασκευή αρσενικού (επουσιώδες ορυκτό του), ενώ παλαιότερα, σε μορφή σκόνης, προστίθονταν σε πυροτεχνήματα για να προσδώσει έντονο λευκό φως. Όμορφα δείγματα ερυθράς σανδαράχης υπάρχουν στην Σαξωνία, στην Ρουμανία (περιοχή Baia Sprie), στην Τσεχία, στην Ρωσία, στην Κίνα και στις ΗΠΑ. ΚΙΝΝΑΒΑΡΗ Η κιννάβαρη είναι το κύριο μετάλλευμα του υδράργυρου (θειούχος υδράργυρος, HgS), με χρωματισμούς από έντονο κόκκινο μέχρι πορτοκαλοκόκκινο. Η λέξη κιννάβαρη είναι μάλλον Ινδικής προέλευσης και σημαίνει «το αίμα του δράκου» ή «κόκκινη ρητίνη». Ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες από τον 6ο αιώνα π.χ. αλλά κατά περίεργο τρόπο δεν έχει ανιχνευθεί η χρήση της στην αρχαία Αίγυπτο. Η κύρια πηγή για την προμήθεια κιννάβαρης σύμφωνα με το Θεόφραστο αλλά και τον Πλίνιο, ήταν κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους η Ισπανία (θέση Sisapu ή Sisopo). Η τιμή πώλησής του μάλιστα οριζόταν με νόμο ώστε να μην γίνει υπερβολικά υψηλή. Μικρά κομμάτια του μεταλλεύματος σύμφωνα με τον Βιτρούβιο κονιοποιούνταν σε πέτρινο γουδί και παραγόταν σκόνη, η οποία αποτελούσε και τη χρωστική ύλη. Το βερμιγιόν είναι ο συνθετικός θειούχος υδράργυρος. Δεν ξέρουμε ακριβώς πότε έγινε η σύθνεσή του για πρώτη φορά, αλλά σίγουρα ήταν γνωστή η μέθοδος σύνθεσής του τον 8ο μ.χ. αιώνα γιατί περιγράφεται σε κείμενα αλχημιστών. Η εφεύρεση του βερμιγιόν θεωρείται σταθμός στην πρακτική και εξέλιξη της ζωγραφικής από τον 12ο αιώνα και μετά. Πρέπει να σημειώσουμε εδώ οτι δεν υπάρχει αξιόπιστος τρόπος διάκρισης της φυσικής από την συνθετική κιννάβαρη. Η ανομοιομορφία των κόκκων καθώς και η παρουσία κόκκων από αδρανή υλικά υποδεικνύει φυσική προέλευση. Ο θειούχος υδράργυρος σε κανονικές συνθήκες κρυσταλλώνεται σε δύο μορφές, α-hgs και α -HgS, οι οποίες έχουν και διαφορετικό χρώμα. Η πρώτη είναι κόκκινη και η δεύτερη μαύρη. Η μετατροπή της α-κόκκινης σε α μαύρη κιννάβαρη επιταχύνεται με την απορρόφηση φωτός μήκους κύματος από 400 έως 570 nm (είναι ημιαγωγός με ενεργειακό χάσμα ~2eV).

51 ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ Τα αυθεντικά αρχαία Ελληνικά αγάλματα ήταν βαμμένα με έντονα χρώματα. Αν και φαντάζει αδύνατο, ακόμα και να σκεφτεί κανείς ότι θα μπορούσε να δει την πραγματική μορφή αυτών των αγαλμάτων, αφού η φθορά από το χρόνο, τον ήλιο, την άμμο και τον αέρα είναι τεράστια, μερικοί φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών διαφόρων Πανεπιστημίων των ΗΠΑ (Harvard, Colorado κ.ά) ανακάλυψαν ότι όταν φωτίζουν τα αγάλματα με υπεριώδες φως υπό συγκεκριμένη γωνία (τεχνική που χρησιμοποιείται ευρέως στους πίνακες ζωγραφικής), μπορούν να δουν το σχεδιάγραμμα των χρωμάτων, τα υπολείμματα βαφής, σκόνης, αλλά και τα ίχνη από τα πινέλα. Βέβαια, στα αγάλματα η διαδικασία αυτή είναι αρκετά πιο δύσκολη, αλλά τα περίτεχνα σχέδια γίνονται ορατά λόγω του διαφορετικού ρυθμού απόθεσης του κάθε χρώματος. Επιπλέον, αυτά τα στρώματα χρωμάτων προστατεύουν τα αγάλματα από τη διάβρωση, παρά το γεγονός ότι δεν είναι πλέον ορατά με γυμνό μάτι! Για να περάσουμε ξανά στην τεχνική της υπεριώδους ακτινοβολίας, πρέπει να σημειώσουμε ότι το υπεριώδες φως κάνει πολλές οργανικές ενώσεις να φθορίζουν. Αυτό το γεγονός έχει βοηθήσει πολύ τους εκτιμητές έργων τέχνης να καταλαβαίνουν κατά πόσο ένα έργο είναι αντίγραφο, αφού κατά κανόνα τα παλαιότερα έχουν μεγαλύτερο ποσοστό οργανικών ενώσεων σε σχέση με τα καινούργια. Χάρη στα υπολείμματα αυτών των οργανικών ενώσεων και το φθορισμό τους, οι ερευνητές μπορούν να δουν με μεγάλη λεπτομέρεια τη μορφολογία των αρχαίων αγαλμάτων. Μόλις γίνει η χαρτογράφηση υπάρχει το πρόβλημα της εξακρίβωσης του χρώματος, καθώς παρά το γεγονός ότι κάθε χρώμα αφήνει το δικό του στίγμα, μετά από τόσα χρόνια αλλοιώνεται η χημική σύσταση, με αποτέλεσμα να υπάρχει η πιθανότητα η σημερινή βαφή να μην έχει καμία σχέση με την πραγματική. Παρόλα αυτά, υπάρχει λύση, αφού τα χρώματα μπορεί να ξεθωριάζουν με το χρόνο, αλλά τα υλικά (χρωστικές φυτικής και ζωικής προέλευσης, πέτρες και όστρακα) παραμένουν όπως ήταν εδώ και χιλιάδες χρόνια, κάτι που μπορεί επίσης να ανακαλυφθεί με φωτισμό. Με φασματοσκοπία ακτίνων Χ και υπερύθρου, οι ερευνητές μπορούν να κατανοήσουν τη σύσταση των χρωμάτων, καθώς και το ποια ήταν η εμφάνιση τους αρχικά. Η φασματοσκοπία βασίζεται στο γεγονός ότι τα άτομα διαφορετικών υλικών απορροφούν διαφορετικά μήκη κύματος ακτινοβολίας, όταν αυτή πέφτει επάνω τους, με τα υπόλοιπα μήκη να ανακλώνται. Έτσι, οι ερευνητές καταλαβαίνουν ποια ακτινοβολία απορροφήθηκε και αναγνωρίζουν το υλικό, ενώ με τη βοήθεια των υπέρυθρων ακτίνων καθορίζουν τις οργανικές ενώσεις. Να σημειωθεί ότι οι ακτίνες Χ δεν σταματούν πουθενά, παρά μόνο στα βαρύτερα στοιχεία, όπως είναι τα πετρώματα και τα μέταλλα.

52 PROJECT 1- ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑΔΑ 3. ΧΡΩΜΑ & ΒΙΟΛΟΓΙΑ 3.1. ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ Από: Καβελλάρη Μαρίνα & Αγγελοπούλου Ελένη Ο ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ Εικόνα 1: Οπτικό μονοπάτι στον εγκέφαλο Όραση ή οπτική αντίληψη ονομάζεται μία από τις πέντε αισθήσεις. Όργανο αντίληψης είναι τα μάτια, ενώ το αντικείμενο της αντίληψης είναι το φως. Θεωρείται η πιο σημαντική από τις υπόλοιπες αισθήσεις, γιατί με αυτήν γίνεται άμεσα αντιληπτός ο εξωτερικός χώρος. Περίπου το 30% του ανθρώπινου εγκεφάλου ασχολείται με την επεξεργασία και ερμηνεία των ερεθισμάτων της όρασης. Όπως και οι υπόλοιπες αισθήσεις αναπτύσσεται και η μηχανική όραση. Η όραση είναι δυνατή μόνο όταν υπάρχει φως. Το φως παράγεται συνήθως από τον ήλιο, ή φυσικά από μερικούς οργανισμούς με ειδικές διαδικασίες, από αστραπές και πυρκαγιές. Τεχνητά παράγεται από τον άνθρωπο με τη φωτιά και τα τελευταία χρόνια με τον ηλεκτρισμό. ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΟΡΑΣΗ Ο οφθαλμός αποτελεί κλειστό όργανο και μοιάζει με κοίλη σφαίρα διαμέτρου περίπου 24mm. Απαρτίζεται από ένα οπτικό τμήμα, το οποίο εστιάζει την οπτική εικόνα στους φωτοαισθητήρες (φωτοϋποδοχείς) και ένα νευρικό τμήμα, το οποίο μετατρέπει την οπτική εικόνα σε δεδομένη αλληλουχία νευρικών ερεθισμάτων, που μεταφέρονται στον εγκέφαλο. Οι φωτοαισθητήρες είναι ευαίσθητοι μόνο σε εκείνο το μικρό τμήμα του ευρύτερου φάσματος της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας, που λέγεται ορατό φως. Ο άνθρωπος είναι ικανός να διαχωρίζει τις αλλαγές στην ποιότητα και την ποσότητα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας και να την μεταφράζει ως αίσθηση του χρώματος και της φωτεινότητάς της. Κάθε αντικείμενο μεταδίδει φωτεινά κύματα σε όλες τις διευθύνσεις από κάθε σημείο του. Για να σχηματιστεί ακριβές είδωλο κάθε σημείου του

53 αντικειμένου, τα οπτικά αυτά κύματα πρέπει να διέλθουν μέσω του οπτικού μας συστήματος. Ο κρυσταλλοειδής φακός και ο κερατοειδής του οφθαλμού είναι το οπτικό σύστημα, το οποίο εστιάζει το εισερχόμενο φως και το μετατρέπει σε εικόνα του αντικειμένου επί του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του οφθαλμού. Ο αμφιβληστροειδής είναι μια λεπτή στιβάδα νευρικού ιστού, η οποία βρίσκεται στο πίσω τμήμα της σφαίρας του οφθαλμού. Εικόνα 2: Ανατομίσ αμφιβληστροειδούς χιτώνα Περιέχει φωτοαισθητήρες, τα κωνία και τα ραβδία, καθώς επίσης και πέντε τύπους νευρώνων. Τα ραβδία και τα κωνία περιέχουν χρωστικές που διασπώνται μετά την απορρόφηση φωτεινής ενέργειας. Τα ραβδία είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στη φωτεινή ακτινοβολία και είναι υπεύθυνα για την όραση σε συνθήκες χαμηλής έντασης φωτός. Στις συνθήκες αυτές τα αντικείμενα που γίνονται αντιληπτά με τη βοήθεια των ραβδίων, εμφανίζονται θολά, δίχως σαφή όρια και σε αποχρώσεις του γκρίζου. Στα ραβδία περιέχεται η φωτοευαίσθητη χρωστική ροδοψίνη. Η ροδοψίνη αποτελείται από την πρωτεΐνη οψίνη, που είναι συνδεδεμένη με μία χρωστική παράγωγο της βιταμίνης Α, τη

54 ρετινίνη. Όταν η ροδοψίνη απορροφήσει φωτεινή ενέργεια τελικά διασπάται σε οψίνη και ρετινίνη. Η διάσπαση αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νευρικής ώσης, η οποία μεταφέρεται μέσω του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο (ινιακός λοβός). Τα ραβδία αντιδρούν αργά, ώστε φωτόνια που απορροφώνται σε χρονικό διάστημα 100ms να αθροίζονται. Αυτό επιτρέπει την ανίχνευση ακόμα και πολύ μικρών ποσοτήτων φως. Τα κωνία, που εντοπίζονται κυρίως στην ωχρή κηλίδα, διεγείρονται μόνο σε συνθήκες επαρκούς φωτισμού και μας επιτρέπουν να διακρίνουμε τα χρώματα και τις λεπτομέρειες ενός αντικειμένου. Η φωτοευαίσθητη χρωστική των κωνίων είναι η ιωδοψίνη. Η χρωστική αυτή είναι λιγότερο ευαίσθητη στη φωτεινή ακτινοβολία από τη ροδοψίνη. Απαιτεί γι' αυτό το λόγο μεγαλύτερη ένταση φωτός για να διασπαστεί και να προκαλέσει τη δημιουργία νευρικής ώσης. Στα κωνία περιέχονται τρεις διαφορετικοί τύποι ιωδοψίνης, οι οποίοι παρουσιάζουν μέγιστο απορρόφησης σε τρεις συγκεκριμένες περιοχές του ορατού φάσματος, και αντιστοιχούν στα χρώματα κυανό, πράσινο και κόκκινο. Σύμφωνα με την τριχρωματική θεωρία της όρασης, η διέγερση ενός μόνο τύπου κωνίων ερμηνεύεται από τον εγκέφαλο ως κυανό, πράσινο ή κόκκινο χρώμα. Τα υπόλοιπα χρώματα γίνονται αντιληπτά από την ταυτόχρονη διέγερση σε συγκεκριμένο ποσοστό κωνίων και από τις τρεις ομάδες. Όραση και χρώμα Βασικά το ανθρώπινο μάτι αντιλαμβάνεται τρία χρώματα το κόκκινο, το πράσινο, το μπλε και την ένταση του φωτός στο ορατό φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Με βάση αυτά επεξεργάζεται την εικόνα που λαμβάνει και αντιλαμβάνεται και τα υπόλοιπα χρώματα σύμφωνα με το προσθετικό μοντέλο σύνθεσης χρωμάτων που χρησιμοποιείται και στις οθόνες. Άλλοι οργανισμοί μπορούν να δουν και άλλες συχνότητες εκτός από το ορατό φως, όπως οι σκύλοι που βλέπουν ένα μέρος από τις υπέρυθρες. Άλλοι πάλι, δεν αντιλαμβάνονται συχνότητες που μπορεί να δει ο άνθρωπος, όπως ορισμένα ψάρια στα βάθη των ωκεανών δε μπορούν να δουν το κόκκινο χρώμα. Ορισμένοι οργανισμοί βλέπουν τον κόσμο με περισσότερα ή λιγότερα χρώματα από τον άνθρωπο, για παράδειγμα τα μάτια του χαμαιλέοντα διακρίνουν δεκαπέντε χρώματα. Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΧΡΩΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΤΥΠΩΣΗΣ Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει στη φύση χρώμα. Το χρώμα παράγεται μόνο μέσω των αισθητηρίων οργάνων ή ακριβέστερα μέσω του εγκεφάλου ως χρωματική εντύπωση. Μια αξιόλογη θεωρία για την αντίληψη των χρωμάτων είναι η λεγόμενη τριχρωματική θεωρία. Διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1801 από τον Thomas Young και εμπλουτίστηκε μετά από μισό περίπου αιώνα από τον Γερμανό Herman vonhelmholtz, ενώ στη συνέχεια ενδιαφέρθηκε γι αυτήν, αφού ασχολήθηκε πειραματικά με τα χρώματα και ο

55 μεγαλύτερος θεωρητικός του αιώνα, ο James Clerk Maxwell. Σύμφωνα με τη θεωρία υπάρχουν τρία είδη κωνίων με ευαίσθητες ουσίες για το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε. Με την ταυτόχρονη και ισοδύναμη διέγερση και των τριών ειδών κωνίων προκαλείται το αίσθημα του λευκού φωτός. Το φως, δηλαδή η ακτινοβολία (λευκή ή τμήμα αυτής) που προσπίπτει επί του αμφιβληστροειδούς, γίνεται αντιληπτό ως χρωματικό ερέθισμα και στον εγκέφαλο υφίσταται επεξεργασία και αφομοιώνεται ως χρωματική αίσθηση. Αναλυτικότερα, το φως εισέρχεται στο μάτι μέσω ενός συστήματος φακών (κερατοειδής, κρυσταλλοειδής) με ρυθμιζόμενο διάφραγμα (ίριδα) και προσπίπτει σε ένα στρώμα από αισθητήρια κύτταρα, που βρίσκονται πάνω στον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Τα ραβδία είναι αρμόδια για την οπτική αντίληψη του φωτεινού και του σκοτεινού και τα κωνία είναι αρμόδια για την αντίληψη των χρωμάτων. Ο ανθρώπινος αμφιβληστροειδής περιέχει ραβδία και κωνία. Τα κωνία που περιέχει ο ανθρώπινος οργανισμός ονομάστηκαν: L-τύπος (μεγάλα μήκη κύματος) αισθητήρες του ερυθρού: απορροφά στην περιοχή του ερυθρού με μέγιστη ευαισθησία σε μήκος κύματος 585nm, Μ-τύπος (μεσαία μήκη κύματος) αισθητήρες του πράσινου: απορροφά στην περιοχή του πράσινου με μέγιστη ευαισθησία σε μήκος κύματος 540nm, και S-τύπος (μικρά μήκη κύματος) αισθητήρες του κυανοϊώδους: απορροφά στην περιοχή του πράσινου με ΡΑΒΔΙΑ Περίπου 120εκατ σε κάθε μάτι Χρήση σκοτοπικής όρασης Μεγάλη ευαισθησία στο φως Η έλλειψή τους οδηγεί σε νυχτερινή τύφλωση Μικρή οπτική οξυδέρκεια Ανομοιόμορφα κατανεμημένα στον αμφιβληστροειδή Αργή ανταπόκριση στο φως Ικανότητα ανίχνευσης χαμηλότερων επιπέδων φωτισμού Υπάρχει μόνο ένας τύπος κυττάρων Ευθύνονται για την αχρωματική όραση ΚΩΝΙΑ Περίπου 6-7εκατ σε κάθε μάτι Χρήση φωτοπικής όρασης Μικρότερη ευαισθησία στο φως Η έλλειψή τους οδηγεί σε τύφλωση Μεγάλη οπτική οξυδέρκεια/ Μεγαλύτερη χωρική ανάλυση Συγκεντρωμένα στην ωχρή κηλίδα Γρήγορη ανταπόκριση στο φως Ανάγκη περισσότερου φωτός για ανίχνευση των εικόνων Υπάρχουν 3 τύποι κυττάρων Ευθύνονται για την έγχρωμη όραση μέγιστη ευαισθησία σε μήκος κύματος 540nm.

56 3.2 ΧΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΧΡΩΜΑ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Το χρώμα του δέρματος οφείλεται σε μια φυσιολογική χρωστική την μελανίνη, η οποία βρίσκεται στα βαθύτερα στρώματα της επιδερμίδας. Η μελανίνη παράγεται σε ειδικά κύτταρα που βρίσκονται στη βασική στιβάδα της επιδερμίδας και ονομάζονται μελανινοκύτταρα. Η πρόδρομος ουσία της μελανίνης είναι η τυροσίνη, από την οποία με την επίδραση ενός ένζυμου της τυροσινάσης, παράγεται η διοξυφαινυλαλανίνη και πάλι από την διοξυφαινυλαλανίνη με την επίδραση της τυροσινάσης παράγεται η μελανίνη. Η μελανίνη που πλέον έχει σχηματισθεί παραμένει στα μελανινοκύτταρα ή μεταναστεύει στην ακανθωτή στιβάδα της επιδερμίδας. Εν συνεχεία, απλώνεται στο δέρμα και του δίνει το χρώμα του αποτελώντας μια από τις πιο σημαντικές ουσίες του δέρματος, διότι δε δίνει μόνο το χρώμα στο δέρμα, αλλά το προστατεύει απορροφώντας τις βλαπτικές επιδράσεις της υπεριώδους ακτινοβολίας, αποτελώντας έτσι ένα προστατευτικό παραπέτασμα. Αυτή την προστασία στερούνται μόνο όσοι πάσχουν από αλφισμό (έλλειψη χρωστικής στο δέρμα), διότι δεν αντέχουν στο φως του ήλιου αλλά και το έντονο φως της ημέρας. Έτσι, μετά από την έκθεση του σώματος σε ηλιακή ακτινοβολία, η μελανίνη υπέρ παράγεται με αποτέλεσμα το φυσιολογικό μαύρισμα που παρατηρείται τους καλοκαιρινούς μήνες μετά από την ηλιοθεραπεία.αυτή η έκθεση του φυσιολογικού δέρματος στον ήλιο και η αύξηση της μελανίνης έχει σαν αποτέλεσμα το μαυρισμένο δέρμα να μην κινδυνεύει από ηλιακά εγκαύματα. Άτομα μελαχρινά και άτομα μαύρης φυλής παρουσιάζουν μικρότερο ποσοστό καρκινωμάτων και προ καρκινικών παθήσεων, σε σχέση με άτομα που έχουν ανοιχτόχρωμο δέρμα. Ωστόσο, η διαφορά χρώματος μεταξύ των ανθρώπινων ομάδων δεν οφείλεται στον αριθμό των μελανινοκυττάρων,που είναι σε όλους ο ίδιος, αλλά στην ποσότητα της χρωστικής που περιέχουν. Το χρώμα της επιδερμίδας μας και οι διάφορες διακυμάνσεις της καθορίζονται πρωτίστως από την παρουσία της χρωστικής ουσίας μελανίνης.η ποσότητα, η οποία αυξάνεται ή μειώνεται ανάλογα με τις συνθήκες καθώς και ο τύπος της μελανίνης σε κάθε άτομο, καθορίζονται γενετικά από συγκεκριμένα γονίδια. Οι μαύροι άνθρωποι μαυρίζουν περισσότερο από τον ήλιο. Μερικοί υποφέρουν μάλιστα περισσότερο από τους λευκούς. Αν αποφεύγουν συστηματικά τον ήλιο τότε το δέρμα τους θα βρίσκεται στην πιο ανοιχτή χροιά του. Το αντίστοιχο συμβαίνει και με τους ανοιχτόχρωμους ανθρώπους. Ο χρωματισμός του δέρματος προκύπτει από έναν συνδυασμό ουσιών και λειτουργιών που υπάρχουν στο σώμα μας. Οι μελανίνες, σε συνδυασμό με τις καροτίνες και την αντανάκλαση της αιμογλομπίνης του αίματος που διαπερνά τη σχετική διαφάνεια του δέρματος ολοκληρώνουν την εικόνα του χρώματος κάθε ανθρώπου. Η κίτρινη φυλή έχει και αυτή τις χρωματικές της διαβαθμίσεις. Υπάρχουν τα ανοιχτόχρωμα και τα

57 σκουρόχρωμα άτομα της κίτρινης φυλής. Οι Ιάπωνες και οι Κορεάτες αντιστοιχούν στους λευκούς και άτομα από τα νότια μέρη της Ανατολικής Ασίας, είναι τόσο μελαψοί, που μοιάζουν με τα άτομα της μαύρης φυλής. Η χρωματική διαφοροποίηση της κίτρινης φυλής οφείλεται στην παχύτερη,από τις άλλες φυλές, εσωτερική στιβάδα του δέρματος και στη λιγότερη διαφάνεια της επιδερμίδας, προσδίδοντας έτσι, μια θαμπάδα στα δέρματα με τη γνωστή χλωμή όψη. Μια ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί ο αλφισμός, μια ανωμαλία που προκαλείται από γενετική μετάλλαξη, κατά την οποία τα άτομα χαρακτηρίζονται από την έλλειψη μελανίνης.πρόκειται για κληρονομική ανωμαλία που παρουσιάζεται σε όλους τους οργανισμούς, ανθρώπους, φυτά και ζώα ΧΡΩΜΑ ΜΑΤΙΩΝ Σαν χρώμα ματιού, τουλάχιστον για τον άνθρωπο, υπολογίζεται το χρώμα της ίριδας του ματιού του, το οποίο μπορεί να είναι πράσινο, γαλανό, καστανό ή γκρίζο. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι ένας συνδυασμός ανοιχτού καστανού με πράσινο και μελί. Το χρώμα της ίριδας του ματιού είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που προκαλείται από την συνδυαστική της υφής, της επίστρωσης μελανίνης, του ινώδους ιστού και των αιμοφόρων αγγείων της ίριδας. Σε όλες τις φυλές είναι σύνηθες τα μωρά να γεννιούνται χωρίς μελανίνη στα μάτια γι αυτό έχουν τα γαλάζια μάτια του γάλακτος, όπως τα λέμε. Καθώς το βρέφος αναπτύσσεται αρχίζει να παράγει μελανίνες οπότε αρχίζει να σχηματίζεται το χρώμα των ματιών του το οποίο ολοκληρώνεται από τον πρώτο έως τον τρίτο χρόνο της ηλικίας του. Το χρώμα του ματιού μπορεί να σκουρύνει ή να γίνει πιο ανοιχτό, ή να αλλάξει απόχρωση κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, την εφηβεία, κατά την εγκυμοσύνη ή από σοβαρό τραυματισμό, λόγω χημικών αντιδράσεων που οφείλονται σε ορμονικές αλλαγές. Μάτια Γαλανά: Τα γαλάζια μάτια περιέχουν μικρές ποσότητες μελανίνης (ευμελανίνης) στην επίστρωση του βυθού της ίριδας, η οποία απορροφά μόνο τα μεγαλύτερα μήκη κύματος φωτός που προσπίπτουν σε αυτήν, αντανακλώντας και σκεδάζοντας τις μικρότερες σε μήκος (μπλε) ακτινοβολίες. Μάτια Γκρίζα: Η απόδοση γκρίζου χρώματος στα μάτια είναι παρόμοια με αυτή των γαλανών, όμως παρατηρώντας τα σε μεγέθυνση βλέπουμε ότι περιέχουν μικρές ποσότητες ανοιχτού καστανού και κιτρινωπού χρώματος. Υπάρχουν τουλάχιστον δυο βασικοί λόγοι που καθορίζουν

58 το γκρι χρώμα των ματιών. Ο ένας είναι η ποσότητα της μελανίνης (που είναι λίγο περισσότερη από αυτή των γαλάζιων ματιών) και ο άλλος η πυκνότητα των πρωτεϊνών στην επίστρωση της ίριδας. Μάτια Πράσινα: Τα πράσινα μάτια οφείλουν το χρώμα τους σε μικρές έως μέτριες ποσότητες επίστρωσης μελανίνης και την αλληλεπίδραση γονιδίων και πρωτεϊνών, ένας τύπος των οποίων βρίσκεται σε όλα τα γαλάζια μάτια. Μάτια Μελιά: (Amber στα αγγλικά, κεχριμπαρένια). Το μελί στα μάτια είναι ένα σταθερό χρώμα που οφείλεται σε χρωστικές και όχι σε αντανάκλαση και περιέχει έντονες κιτρινωπές, χρυσαφιές και χάλκινες χροιές που οφείλονται σε ένα είδος καροτενοειδούς χρωστικής, της κιτρινωπής lipochrome, (η οποία εντοπίζεται και στα πράσινα μάτια) ευρισκομένης στην επίστρωση του βυθού της ίριδας. Τα μελιά (amber) μάτια δεν πρέπει να συγχέονται με τα καστανοπράσινα, με τα οποία μοιάζουν, γιατί τα μεν μελιά έχουν σταθερό χρωματισμό ενώ τα καστανοπράσινα είναι μια σύνθεση ανοιχτόχρωμων χρωματισμών. Καστανοπράσινα: Τα μάτια αυτού του χρώματος οφείλονται σε συνδυασμό σκεδασμού φωτός και σταθερού χρώματος αποδιδόμενου από μέτρια επίστρωση χρωστικών ουσιών στον βυθό της ίριδας. Συχνά δίνουν την εντύπωση ότι αλλάζουν χρώμα από ανοιχτό καστανό σε χρυσοπράσινο, και αντιστρόφως. Συνήθως σχηματίζονται από διχρωμία (ή και πολυχρωμία) της ίριδας όπου το κυρίαρχο χρώμα μπορεί να είναι ή το ανοιχτό καστανό ή το πράσινο. Μάτια καστανά: τα καστανά μάτια οφείλουν το χρώμα τους στην πυκνή επίστρωση μελανίνης που υπάρχει στον βυθό της ίριδας. Όσο πυκνότερη η επίστρωση μελανίνης και όσο σκουρότερος ο τύπος της επιστρωμένης μελανίνης, τόσο πιο σκούρα καστανά είναι τα μάτια. Τα καστανά μάτια ποικίλουν από ανοιχτό καστανό έως πολύ βαθύ, σχεδόν μαύρο, χρώμα.

59 Μάτια Μωβ (μενεξεδένια): Αν και τα σκούρα μπλε μάτια κάποιων ανθρώπων, όπως της Elizabeth Taylor,μπορεί κάποιες φορές να φαίνονται βιολετιά,εντούτοις πραγματικά βιολετιά μάτια εμφανίζονται μόνο σε άτομα που πάσχουν από αλφισμό. Μάτια κόκκινα ή βιολέ: Αυτοί οι χρωματισμοί φαίνονται, κάτω από ειδικές συνθήκες φωτισμού, μόνο σε άτομα που πάσχουν από σοβαρή μορφή αλφισμού και οφείλονται στην πολύ χαμηλή ή σχεδόν ανύπαρκτη ποσότητα χρωστικών στην επίστρωση του βυθού της ίριδας, που επιτρέπει να διαπερνά και να φαίνεται το κόκκινο χρώμα της αιμογλομπίνης των αρτηριών αίματος που βρίσκονται στο στρώμα της ίριδας. Το κόκκινο αυτό χρώμα σε συνδυασμό με το γαλανό των ματιών τους προσδίδει μια χροιά ανοιχτού μωβ. Μικροί και μεγάλοι, ανάλογα με τα χρώματα των ματιών, των μαλλιών και της επιδερμίδας, ανήκουμε σε έναν από τους 4 φωτότυπους, που δηλώνουν τον τύπο αντίδρασης του δέρματος στο ηλιακό φως (δηλαδή αν είμαστε περισσότερο ή λιγότερο ευαίσθητοι στην ακτινοβολία του ήλιου) και μας καθοδηγούν στην επιλογή της σωστής αντηλιακής προστασίας (όσο πιο «ανοιχτά» είναι τα χρώματα, τόσο μεγαλύτερη πρέπει αυτή να είναι). Για να βρείτε, βέβαια, το φωτότυπο του μωρού σας πρέπει να περιμένετε μερικούς μήνες μέχρι να οριστικοποιηθούν τα χρώματα των χαρακτηριστικών του. Να ποιοι είναι οι 4 φωτότυποι Φωτότυπος 1: Δέρμα: Πολύ λευκό με φακίδες. Μάτια: Ανοιχτά γαλάζια ή γκρίζα. Μαλλιά: Κόκκινα ή ανοιχτά ξανθά. Φωτότυπος 2: Δέρμα: Πολύ ανοιχτόχρωμο. Μάτια: Πράσινα, γαλάζια ή καστανά. Μαλλιά: Ξανθά ή ανοιχτά καστανά. Φωτότυπος 3: Δέρμα: Αρκετά μελαμψό. Μάτια: Πράσινα, φουντουκί ή σκούρα καστανά. Μαλλιά: Καστανά. Φωτότυπος 4: Δέρμα: Πολύ μελαχρινό.

60 Μάτια: Σκούρα καστανά ή μαύρα. Μαλλιά: Καστανά ή μαύρα. Τα χαρακτηριστικά μας κληρονομούνται σύμφωνα με τη μεντελική θεωρία. Καθορίζονται από γονίδια που βρίσκονται στα ομόλογα χρωμοσώματα. Το ένα χρωμόσωμα κάθε ζεύγους το έχουμε πάρει από τον πατέρα μας και το άλλο από τη μητέρα μας. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε χαρακτηριστικό μας έχουμε κληρονομήσει ένα αλληλόμορφο από τον πατέρα μας και ένα από τη μητέρα μας. Το σύνολο των αλληλομόρφων που βρίσκονται σε κάθε κύτταρο ενός οργανισμού αποτελεί τον γονότυπο του οργανισμού, ενώ το σύνολο των χαρακτηριστικών του (μορφολογικών, ανατομικών, φυσιολογικών κτλ.) αποτελεί τον φαινότυπό του ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΑΧΡΩΜΑΤΟΨΙΑ Αχρωματοψία είναι η αδυναμία της αντίληψης των χρωμάτων. Δεν αποτελεί κάποια μορφή τύφλωσης, αλλά όταν κάποιος έχει αχρωματοψία, έχει δυσκολία να ξεχωρίσει κάποια συγκεκριμένα χρώματα, όπως το κόκκινο και πράσινο ή το μπλε και κίτρινο. Η αδυναμία αντίληψης του κόκκινουπράσινου είναι η περισσότερο συχνή μορφή αχρωματοψίας.λιγότερο συχνή παρουσιάζεται αυτή της αδυναμίας αντίληψης του μπλε- κίτρινου χρώματος. Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύει ο περισσότερος κόσμος, είναι σπάνιο ένα άτομο που πάσχει από αχρωματοψία να βλέπει μόνο σε αποχρώσεις του γκρι. Η κληρονομική αχρωματοψία είναι η πιο συχνή. Προσβάλει και τα δύο μάτια και δεν επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια του χρόνου. Η Φυσιολογική έγχρωμη όραση εξαρτάται από τα προϊόντα τριών γενετικών τόπων, του κυανού (BCP) στο χρωμόσωμα 7, του ερυθρού (RCP) και του πράσινου (GCP) στο μακρό σκέλος του X χρωμοσώματος, Xq28. Ο ανισότιμος επιχιασμός είναι συνήθης για τα γονίδια του ερυθρού και του πράσινου με αποτέλεσμα την παραγωγή προϊόντων με απώλεια ή τροποποίηση του φάσματος απορρόφησης για τα εν λόγω γονίδια. Αχρωματοψία σε κόκκινο / πράσινο και μπλε φαίνεται να οφείλεται σε δύο τουλάχιστον διαφορετικές γονιδιακές θέσεις. Η πλειονότητα των προσβεβλημένων ατόμων είναι άνδρες. Τα θηλυκά είναι οι μεταφορείς, αλλά, συνήθως, δεν επηρεάζονται. Αυτό δείχνει ότι το χρωμόσωμα Χ είναι μια από τις θέσεις για αχρωματοψία.αρσενικοί απόγονοί των γυναικών που έχουν το τροποποιημένο γονίδιο έχουν πενήνταπενήντα πιθανότητες να αποκτήσουν αχρωματοψία. Σπάνια θα βρούμε γυναίκα που έχει αχρωματοψία σε κόκκινο / πράσινο, ή σπανιότερα ακόμα, στο μπλε. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει εμπλοκή άλλου γονιδίου. Η θέση αυτού του γονιδίου δεν έχει προσδιοριστεί. Υπάρχουν τρία είδη αχρωματοψίας: Αχρωματοψία του ερυθρού: Σε αυτού του είδους την αχρωματοψία δεν εντυπώνεται το ερυθρό. Εδώ λείπουν τα L- κωνία (περίπου 1% των ανδρών). Σε αυτή την περίπτωση

61 συμβαίνει σύγχυση του ερυθρού με το κίτρινο, του καστανού με το πράσινο, του ιώδους με το βαθύ κυανό, του σκούρου ερυθρού με το μαύρο και γενικά κάθε χρώματος με κάποιο άλλο. Αχρωματοψία του πράσινου: Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν εντυπώνεται το πράσινο. Εδώ λείπουν τα M-κωνία (περίπου 1% των ανδρών). Γενικά παρουσιάζονται τα ίδια συμπτώματα όπως και στην αχρωματοψία του ερυθρού με εξαίρετη σύγχυση του ερυθρού- μαύρου. Αχρωματοψία του κυανού: Σε αυτή την αχρωματοψία δεν εντυπώνεται το βαθύ κυανό. Εδώ λείπουν τα S-κωνία και η ασθένεια είναι πολύ σπάνια(περίπου 1-2 στις ). Στην περίπτωση αυτή γίνεται σύγχυση του ερυθρού με το πορτοκαλί, του κυανού με το πράσινο, του πρασινοκίτρινου με το γκρι, του ιώδους και απαλού κίτρινου με το άσπρο Περαιτέρω υπάρχει η περίπτωση της ανώμαλης τριχρωματικής όρασης (5,9% των ανδρών), όπου υπάρχουν και τα τρία είδη κωνίων, αλλά ένα από αυτά έχει διαφοροποιημένο φάσμα απορρόφησης. ΑΛΦΙΣΜΟΣ Ο αλφισμός ή αλμπινισμός ή λευκοπάθεια είναι πάθηση που εμφανίζεται εκ γενετής σ' ένα άτομο και σαν κύρια συνέπεια έχει το λευκό χρώμα στο δέρμα και στις τρίχες των μαλλιών και ολόκληρου του σώματος, ενώ η ίριδα των ματιών είναι ρόδινη. Οι πάσχοντες από αλφισμό έχουν λεπτό δέρμα που παρουσιάζει μεγάλη ευπάθεια στις λοιμώξεις, καθώς και σοβαρά προβλήματα όρασης, η οποία είναι ελαττωματική και μπορούν να προκαλέσουν αχρωματοψία ή καταρράκτη, ενώ εμφανίζουν και φωτοφοβία. Στις βαρύτερες μορφές του, οι δύο κυριότερες επιπλοκές του αλφισμού είναι η τύφλωση και η εμφάνιση καρκινωμάτων του δέρματος. Αντίθετα, στον μερικό αλφισμό, η πάθηση χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες περιοχές του δέρματος και του τριχωτού στις οποίες λείπει η χρωστική και η μοναδική εκδήλωση μπορεί να είναι μία λευκή τούφα τριχών σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος. Ο αλφισμός προκαλείται από την έλλειψη χρωστικής και οφείλεται σε βλάβη των γονιδίων που καθορίζουν τη σύνθεση της μελανίνης. Η έλλειψη αυτή μπορεί να είναι κληρονομική, μπορεί όμως να είναι και αποτέλεσμα του γενετικού φαινόμενου της μεταλλαγής. ΛΕΎΚΗ Η λεύκη είναι μια πάθηση στην οποία περιοχές του δέρματος χάνουν την φυσιολογική τους χρωστική και γίνονται λευκές. Είναι μια συχνή πάθηση και επηρεάζει το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού.η χρωστική που δίνει το

62 χρώμα στο δέρμα μας είναι η μελανίνη που παράγεται από τα μελανινοκύτταρα. Η αιτία της λεύκης δεν είναι ακόμα απόλυτα γνωστή αλλά πολλοί πιστεύουν ότι στην πάθηση αυτή ο οργανισμός δημιουργεί αντισώματα ενάντια στα δικά του μελανινοκύτταρα και τελικά τα καταστρέφει. Σαν αποτέλεσμα το δέρμα δεν μπορεί να παράγει μελανίνη. Ακόμα, τα άτομα με λεύκη είναι πιο πιθανό να έχουν και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως παθήσεις του θυρεοειδούς.μερικές φορές η λεύκη εμφανίζεται μετά από ένα επεισόδιο ηλιακού εγκαύματος. Προσβάλλει άνδρες και γυναίκες σε ίδια αναλογία. Δεν είναι μεταδοτική. Περίπου το1/3 των ασθενών με λεύκη γνωρίζουν κάποιο μέλος της οικογένειας τους που πάσχει επίσης. Ο ακριβός τύπος με τον οποίο κληρονομείται η λεύκη δεν είναι γνωστός. Πώς εκδηλώνεται; Οι περιοχές του σώματος που προσβάλλονται συνήθως είναι: οι ακάλυπτες περιοχές, όπως τα χέρια και το πρόσωπο, οι περιοχές γύρω από κοιλότητες του σώματος, όπως τα μάτια, η μύτη, το στόμα, ο ομφαλός, η περιγεννητική χώρα, οι μασχάλες και οι μηρογεννητικές πτυχές, περιοχές που το δέρμα έχει τραυματιστεί, όπως μετά από έγκαυμα ή κόψιμο, η περιοχή γύρω από μελαγχρωματικούς σπίλους (ελιές). Σπάνια η λεύκη μπορεί να προσβάλλει μόνο μια περιοχή του σώματος. Η λεύκη είναι πιο εμφανής σε άτομα με σκούρο δέρμα. Πρώιμη λεύκανση των μαλλιών της κεφαλής μπορεί να συνοδεύει τη λεύκη. Η λεύκη μπορεί να ξεκινήσει σε οποιαδήποτε ηλικία,συνήθως όμως στο 50% των ατόμων ξεκινά πριν την ηλικία των 20. Η πορεία της λεύκης είναι δύσκολο να προβλεφθεί αλλά συνήθως προχωρά αργά με περιόδους σταθεροποίησης που μπορεί να διαρκέσουν χρόνια. Οι βλάβες της λεύκης αργά αλλάζουν σχήμα και μέγεθος και το δέρμα γύρω από τις βλάβες μπορεί να είναι πιο σκουρόχρωμο από το φυσιολογικό. Οι τρίχες που εκφύονται από τις περιοχές με λεύκη μπορεί να διατηρούν το φυσιολογικό τους χρώμα ή να γίνουν επίσης λευκές. Το χρώμα μπορεί να επανέλθει σε μερικές περιοχές αλλά σπάνια τελείως.

63 ΜΕΘΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΑΙΜΙΑ Πίσω στο 1800, μια απομονωμένη οικογένεια στο ανατολικό Κεντάκι, με γαλλικές ρίζες, βίωνε μια άκρως περίεργη κατάσταση, καθώς τα παιδιά που γεννιούνταν είχαν μπλε επιδερμίδα! Αποτέλεσμα της επιμειξίας και ενδογαμίας, τα μέλη της οικογένειας Fugate γεννήθηκαν με μια σπάνια πάθηση που οδηγούσε στον αποχρωματισμό της επιδερμίδας τους. Η πάθηση ονομάζεται μεθαιμοσφαιριναιμία (γνωστή και ως met-h) και μειώνει την ικανότητα του ατόμου να μεταφέρει οξυγόνο στο αίμα του. Ως αποτέλεσμα, το αίμα του είναι πιο σκούρο από εκείνο που συναντάμε συνήθως στις φλέβες των ανθρώπων. Εκτός από το πλήρη αποχρωματισμό του δέρματος, δεν εντοπίζονται άλλα σοβαρά προβλήματα που να σχετίζονται με τη νόσο. Το 1980, βρέθηκε η θεραπεία, όπου ο μπλε άνθρωπος πίνει μια χημική ουσία που είναι και η ίδια μπλε. Αυτή μετατρέπει το αίμα στη κανονική του απόχρωση και αλλάζει και ο τόνος του δέρματος. Ωστόσο, λόγω της διασποράς των υγρών, η λύση διαρκεί μόνο για μια ημέρα, οπότε ο πάσχων θα πρέπει να πίνει το υγρό κάθε μέρα.

64 Γονιδιακή θεραπεία για την αχρωματοψία σε μαϊμούδες, με την εισαγωγή ανθρώπινων γονιδίων. Οι επιστήμονες έκαναν ένα ουσιαστικό βήμα, για πρώτη φορά, όσον αφορά την θεραπεία της αχρωματοψίας, με τη βοήθεια γονιδίων. Αμερικανοί ερευνητές κατάφεραν να αποκαταστήσουν πλήρως την όραση ενήλικων μαϊμούδων, που εκ γενετής δεν μπορούσαν να διακρίνουν το πράσινο από το κόκκινο, και πλέον ελπίζουν ότι η πολλά υποσχόμενη γονιδιακή θεραπεία τους θα εφαρμοστεί μελλοντικά και στους ανθρώπους. Η νέα τεχνική αποτελεί επίτευγμα ερευνητών από το πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον στο Σιάτλ, υπό τον καθηγητή οφθαλμολογίας Τζέι Νάιτς, και η σχετική παρουσίαση έγινε στο περιοδικό «Nature», σύμφωνα με το ΒΒC και το Γαλλικό Πρακτορείο. Μέχρι τώρα οι επιστήμονες δεν πίστευαν ότι είναι δυνατό σε μεγάλη ηλικία να «χειραγωγηθεί» έτσι ο εγκέφαλος, ώστε να προστεθούν νέες αισθητηριακές πληροφορίες που να επιτρέπουν την φυσιολογική όραση. Όμως οι αμερικανοί ερευνητές μπόρεσαν (με τη βοήθεια ενός ιού δούρειου ίππου να εισάγουν ανθρώπινα θεραπευτικά γονίδια (L-opsin) στα φωτοευαίσθητα κύτταρα στο πίσω μέρος του ματιού των μαϊμούδων, στον αμφιβληστροειδή. Τα γονίδια περιείχαν τον αναγκαίο κώδικα DNA, ώστε τα πειραματόζωα, περίπου 20 εβδομάδες μετά την έναρξη της θεραπείας, να είναι σε θέση πλέον να διακρίνουν το κόκκινο από το πράσινο και γενικά να δουν όλα τα χρώματα. Η μια από τις δύο μαϊμούδες βαφτίστηκε «Ντάλτον», από το όνομα του βρετανού επιστήμονα Τζον Ντάλτον του 18ου αιώνα, ο οποίος πρώτος ανακάλυψε το 1794 την αχρωματοψία μελετώντας τη δική του περίπτωση. Οι αμερικανοί επιστήμονες θεωρούν ότι η τεχνική τους πέτυχε επειδή τα πειραματόζωα, παρά την αχρωματοψία τους, είχαν πάντα στον εγκέφαλό τους τα αναγκαία νευρωνικά κυκλώματα επεξεργασίας του χρώματος. Το γονίδιο που εισήχθη στο μάτι τους, απλώς επέτρεψε στις οπτικές χρωματικές πληροφορίες να φτάσουν μέχρι τον εγκέφαλο. Η αποκατάσταση της όρασης έχει ήδη διατηρηθεί επί μια διετία από τότε ξεκίνησε η θεραπεία, αλλά οι ερευνητές θα συνεχίσουν να παρακολουθούν την πορεία των πειραματόζωων.πάντως, διευκρίνισαν ότι θα χρειαστούν και

65 άλλες μελέτες πριν η νέα μέθοδος εφαρμοστεί σε ανθρώπους. Ήδη εργάζονται για να κάνουν την θεραπεία τους ασφαλή για τους ανθρώπους, καθώς επίσης για να την επεκτείνουν και σε άλλες κληρονομικές διαταραχές της όρασης. Τέλος, η έλλειψη της δυνατότητας αντίληψης των χρωμάτων και της όρασης μπορεί να αντιμετωπιστεί με την εφεύρεση μιας νέας συσκευής, γνωστή και ως το τρίτο μάτι. Το «τρίτο μάτι» είναι μια συσκευή που περιλαμβάνει μια μικροκάμερα με την οποία καταγράφει τα χρώματα και στη συνέχεια τα μετατρέπει σε μουσικές νότες και τα διαβιβάζει στον εγκέφαλο του ασθενούς. Εκ πρώτης όψεως, το eyeborg μοιάζει με ακουστικά ηλεκτρονικού υπολογιστή, από τα οποία κρέμεται μια μικροκάμερα στο ύψος του ματιού έτσι ώστε να καταγράφει αυτό που βλέπει ο χρήστης. Η λειτουργία του συστήματος, όμως, είναι πολύ πιο περίπλοκη. Το κάθε χρώμα έχει ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος. Το τσιπ του eyeborg, που τοποθετείται στο πίσω μέρος του κεφαλιού, επιβραδύνει την ταχύτητα του φωτός και από οπτικό γίνεται ηχητικό. Για παράδειγμα, το κόκκινο χρώμα έχει πολύ χαμηλή συχνότητα και για τον λόγο αυτόν μεταφράζεται σε χαμηλή νότα, ενώ το μωβ που έχει πολύ υψηλή συχνότητα μεταφράζεται σε υψηλή νότα. Όλα τα υπόλοιπα χρώματα βρίσκονται μεταξύ αυτών των δύο χρωμάτων και έτσι το eyeborg μπορεί και μεταφράζει όλες τις αποχρώσεις. Εξαιρέσεις αποτελούν το μαύρο και το άσπρο που είναι αθόρυβα. ΠΗΓΕΣ:(20/11/2012) A105/321/2155,7813/ hromatologia_theoria_kalamara.doc %CF%8C%CF%82 %CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE- %CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%AF%CE%B1- %CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD- %CE%B1%CF%87%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF% CF%88/ Αργυρίου Ι., Βαρέλλη Ε., Φυσική & χημεία του χρώματος (2012). (06/12/2012) erid=49810&lngitemid= C103/395/2618,10283/

66 CF%84%CE%BF%CF%88%CE%AF%CE%B1 9%3Afikalefki&catid=34%3Aarticles-from-doctors&Itemid=12 9%3Afikalefki&catid=34%3Aarticles-from-doctors&Itemid=12 (11/04/2013)

67 3.3. ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΩΣ ΚΑΛΛΩΠΙΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΔΕΡΜΑΤΟΣΤΙΞΙΑ (ΤΑΤΟΥΑΖ) Το τατουάζ (δερματοστιξία) είναι μια διαδικασία κατά την οποία εξωγενείς χρωστικές ουσίες, μετά από αντίστοιχο τραυματισμό της επικαλυπτικής επιθηλιακής στιβάδας, εισάγονται διεπιθηλιακά και εναποτίθενται τοπικά στο χόριο του δέρματος ή των βλεννογόνων οδηγώντας σε μακροχρόνια, εντοπισμένη αλλαγή του φυσιολογικού χρώματος των ιστών. ΠΡΟΛΟΓΟΣ/ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Η Ευρασιατική αυτή πρακτική υπάρχει από τους Νεολιθικούς χρόνους τουλάχιστον. Στην αρχαία Κίνα, τα τατουάζ είχαν συνδεθεί με κακοποιούς και απατεώνες μέχρι και την Δυναστεία των Ζου(1045 π.χ π.χ). Στην βόρεια Ινδία, τα μόνιμα τατουάζ λέγονται Godna. Και η χέννα όμως ήταν ιδιαίτερα γνωστή στην αρχαία Ινδία και Αίγυπτο όπως και σήμερα. Στις Φιλιππίνες το τατουάζ προϋπήρχε πριν από την Ισπανική αποίκιση και σηματοδοτούσε την επιτυχία κάποιου, ενώ μερικοί τους προσέδιδαν και μαγικές ιδιότητες. Στην Ιαπωνία την ίδια στιγμή, η χρήση τού για καλλωπιστικούς και πνευματικούς σκοπούς ξεκινά από την Παλαιολιθική περίοδο. (περίπου π.χ). Προχριστιανικές Γερμανικές,Κελτικές και άλλες κεντρικές και βόρειες Ευρωπαϊκές φυλές έκαναν συχνά χρήση του τατουάζ,σύμφωνα με πηγές που έχουν σωθεί. Σύμφωνα με τον Robert Graves,όπως αναφέρει στο βιβλίο του Οι Ελληνικοί Μύθοι,The Greek Myths, η δερματοστιξία ήταν συχνό φαινόμενο σε ορισμένες θρησκευτικές ομάδες στον αρχαίο Μεσογειακό κόσμο, οι οποίες μπορεί να ευθύνονται μερικώς και για την απαγόρευση του τατουάζ στο «Λευιτικόν». Παρόλα αυτά, κατά την κλασική περίοδο, η δερματοστιξία ήταν συχνό φαινόμενο για τους σκλάβους. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΧΡΩΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΤΑΤΟΥΑΖ Τατουάζ με χέννα Πρόκειται για ένα παροδικό τατουάζ που είναι ιδιαίτερα δημοφιλές μεταξύ των εφήβων. Η χέννα είναι φυτικό προιόν με καστανοκόκκινο χρώμα. Τα τατουάζ χέννας προέρχονται από προσμίξεις της πάστας της φυσικής χέννας με άλλες ουσίες, όπως την παραφαινυλεδιαμίνη, η οποία αν και χαμηλής τοξικότητας, έχει κατηγορηθεί για πρόκληση αλλεργικής εξ επαφής δερματίτιδας. Τατουάζ με ηλεκτρική μηχανή Το τατουάζ δημιουργείται με την έγχυση μελάνης κάτω από την επιδερμίδα μέσω μιας ομάδας βελονών. Οι βελόνες κινούνται πάνω- κάτω με ρυθμό

68 αρκετών εκατοντάδων δονήσεων το λεπτό και διεισδύουν στο δέρμα σε βάθος 1 mm περίπου. Χημική σύσταση χρωστικών τατουάζ Η μελάνη για τατουάζ αποτελείται από χρωστική ουσία και ένα έκδοχο. Αυτό το έκδοχο μπορεί να είναι μια ενιαία ουσία ή ένα μείγμα. Ο σκοπός του φορέα ( έκδοχο) είναι να κρατήσει τη χρωστική ουσία ομοιόμορφα κατανεμημένη στο μείγμα, να τη διατηρήσει ρευστή, να αναστέλλει την ανάπτυξη των παθογόνων παραγόντων, να αποτρέψει τη συσσώρευση ή συσσωμάτωση της χρωστικής ουσίας, ώστε να είναι εύκολη η εφαρμογή στο δέρμα. Μεταξύ των πιο ασφαλών και πιο κοινών συστατικών που χρησιμοποιούνται είναι: Η αιθυλική αλκοόλη (αιθανόλη) Απεσταγμένο νερό Αμαμήλιδα Listerine Προπυλενογλυκόλη Γλυκερίνη Οι χρωστικές ουσίες παλαιότερα προέρχονταν από τη χρήση ορυκτών και αιθάλη. Σήμερα περιλαμβάνουν τα αρχικά ορυκτά με την μορφή των μεταλλικών αλάτων, οργανικές χρωστικές των σύγχρονων Βιομηχανιών, λίγες χρωστικές ουσίες με βάση φυτικές πρώτες ύλες, και συνθετικές χρωστικές. Παρακάτω είναι μια λίστα των κυριότερων χρωμάτων που χρησιμοποιούνται στα τατουάζ: Μαύρο Οξείδιο του σιδήρου IV (Fe3O4) Μονοξείδιο του σιδήρου (FeO) Αιθάλη ( C ) Καφέ Κόκκινο Μπλε Τριοξείδιο σιδήρου,αναμεμειγμένο με πηλό Κιννάβαρι (HgS) Οξείδιο του σιδήρου III (Fe2O3) Ανθρακικός χαλκός (αζουρίτης) Οξείδιο κοβαλτίου Κίνδυνοι υγείας από τις χρωστικές Για τις αντιδράσεις υπερευαισθησίας κύριο αίτιο είναι η χρωστική. Οι χρωστικές της δερματοστιξίας περιέχουν πολλά δυνητικά αλλεργιογόνα, όπως θειούχο υδράργυρο, θειούχο κάδμιο, οξείδιο του σιδήρου, αλουμίνιο του κοβαλτίου, μαγγάνιο, χρώμιο, τιτάνιο κ.ά. Έχουν γίνει προσπάθειες μείωσης των ανεπιθύμητων ενεργειών με αντικατάσταση αλλεργιογόνων και τυποποίηση των συστατικών των χρωστικών. Έτσι, για

69 παράδειγμα, ο υδράργυρος, που αποτελούσε συστατικό της κόκκινης χρωστικής και ήταν υπεύθυνος για αρκετές ανεπιθύμητες αντιδράσεις, στο μεταξύ έχει αντικατασταθεί από άλλες βαφές όπως κόκκινη ώχρα (ferric hydrate) και οργανικές φυτικές βαφές (π.χ. κοκκινόξυλο). Παρ όλα αυτά, η ευαισθησία στις κόκκινες χρωστικές μπορεί και πάλι να εμφανιστεί. Ανεπιθύμητες εκδηλώσεις σχετιζόμενες με τη μέθοδο εφαρμογής του τατουάζ Ο επεμβατικός χαρακτήρας της δερματοστιξίας με ηλεκτρική μηχανή, που οδηγεί σε λύση της συνέχειας της επιδερμίδας και τραυματισμό του δέρματος,σε συνδυασμό με τη συχνά ελλιπή αποστείρωση των χρωστικών και του χρησιμοποιούμενου εξοπλισμού,είναι αιτία για μια σειρά δυνητικών επιπλοκών όπως : Λοιμώξεις Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως η μετάδοση αιματογενών μεταδιδόμενων νοσημάτων (όπως HIV και HCV) μέσω του τατουάζ είναι ένα κεφάλαιο που δεν έχει ερευνηθεί αρκετά και η επικινδυνότητα του είναι ακόμα άγνωστη. Σαρκοειδή κοκκιώματα Όγκοι δέρματος Επιπλοκές κατά τη διάρκεια μαγνητικών τομογραφιών σε κατόχους τατουάζ. Πολλές χρωστικές περιέχουν μεταλλικά στοιχεία, με αποτέλεσμα το μαγνητικό πεδίο που παράγεται κατά τη μαγνητική τομογραφία (MRI) να έλκει το σιδηρομαγνητικό στοιχείο (π.χ. οξείδιο του σιδήρου) με συνέπεια να παρατηρούνται ανεπιθύμητες ενέργειες. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Παρά το γεγονός ότι το τατουάζ μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ένα μεγάλο εύρος ιατρικών πράξεων, η σχετική βιβλιογραφία είναι ακόμη ιδιαίτερα ελλιπής. Ο κίνδυνος επιπλοκών και ανεπιθύμητων αποτελεσμάτων είναι σημαντικός, καθώς η κατανόηση βασικών επιστημονικών δεδομένων του τατουάζ είναι ακόμη ανεπαρκής ΚΑΛΛΥΝΤΙΚΑ καλλωπίζω: περιποιούμαι κάτι με σκοπό να το κάνω πιο όμορφο Άμεσα συνδεδεμένος με το παρελθόν και την ιστορία μας,ο καλλωπισμός δεν είναι κάτι καινούριο για τον άνθρωπο. Όπως αποκαλύπτουν και

70 αμέτρητες πηγές, η τάση του ατόμου και ιδιαίτερα των γυναικών να επιμελούνται την εμφάνιση τους ανάγεται στα βάθη των χιλιετιών. καλλυντικό: Καλλυντικό ονομάζεται κάθε ουσία ή παρασκεύασμα που προορίζεται να έλθει σε επαφή με διάφορα εξωτερικά μέρη του ανθρωπίνου σώματος Ιστορία Έτσι λοιπόν η χρήση των καλλυντικών ξεκινά από τα βάθη της αρχαιότητας και διατρέχει μεγάλους πολιτισμούς. Σκοπός τους δεν είναι άλλος απο την βελτίωση της εμφάνισης. Ο Αριστοφάνης σατιρίζει συχνά στις κωμωδίες του την υπερβολική χρήση αρωμάτων, αλοιφών και καλλυντικών, συνήθεια που αποδίδετο ευρέως στη θεά Αφροδίτη. Η Κλεοπάτρα χρησιμοποιούσε ένα μείγμα από χέννα και καρμίνιο για να βάψει τα χείλη της. Στις μέρες μας, το παραδοσιακό μακιγιάζ της μαθητευόμενης γκέισας είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά της. Η αισθητική στη Ρώμη ευνοούσε τη χλωμή επιδερμίδα. Γενικότερα,όπως φαίνεται, η χρήση ουσιών και παρασκευασμάτων με σκοπό τον καλλωπισμό δεν είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο. ΟΙ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ, ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΖΗΜΙΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΥΤΩΝ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΜΑΣ Aceton - Ακετόνη Το γνωστό «ασετόν» που χρησιμοποιείται ως διαλύτης για τα βερνίκια νυχιών. Προκαλεί ξηροστομία, ζαλάδα, ναυτία, δυσκολία στην ομιλία και σε ακραίες περιπτώσεις κώμα. Benzyl Alcohol - Βενζυλική Αλκοόλη Πετροχημικό συστατικό που χρησιμοποιείται στα καλλυντικά. Μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς στα μάτια, πονοκεφάλους, ναυτία, εμετό, ζαλάδα, πτώση της πίεσης του αίματος, καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος και σε ακραίες περιπτώσεις διακοπή της αναπνοής και θάνατο. Diethanolamine (DEA) Διαιθανολαμίνη Συχνά χρησιμοποιείται στα καλλυντικά σαν εξισορροπιστής του ph και σε πολλά λιπαρά οξέα για να μετατρέψει το οξύ σε άλλους. Προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις, ερεθισμούς στα μάτια και στο δέρμα. Τοξικό αν χρησιμοποιείται για μεγάλη χρονική περίοδο. Πιθανός παράγοντας καρκινογένεσης

71 DMDM Hydantoin Χρησιμοποιείται σε προϊόντα περιποίησης του δέρματος και των νυχιών. Προκαλεί αλλεργίες, ισχυρούς πόνους και καρκίνο. Προκαλούν δερματίτιδα. Σε θερμοκρασίες πάνω από 10ο C ελευθερώνουν φορμόλη.είναι τοξικά. Mineral Oil - Ορυκτέλαιο Χρησιμοποιείται σε κρέμες χειλιών, ματιών, χεριών, σώματος, υδατικές κρέμες, μέϊκ-απ, προϊόντα μαλλιών κλπ. Συχνές αντιδράσεις είναι μαύρα στίγματα, σπυράκια, αφυδάτωση, φωτοευαισθησία, πρόωρη γήρανση του δέρματος. Προκαλεί διαταραχές καρδιολογικές, αλλεργικές καθώς και διαταραχές στο αμυντικό σύστημα, βλάβες στα νεφρά και στο συκώτι, δυσκολία στην αναπνοή. Paraffinium Liquidium - Παραφίνη Χρησιμοποιείται σε πολλά καλλυντικά, κραγιόν, κρέμες κλπ. Είναι τοξικό. Προκαλεί ερεθισμούς στα μάτια, σε επαφή με το δέρμα προκαλεί δερματίτιδα, πονοκεφάλους, ζαλάδες, αναισθησία. Petrolatum Βαζελίνη - Μεταλλικό Έλαιο Είναι ένα μεταλλικό έλαιο και προκαλεί πολλά προβλήματα όταν χρησιμοποιείται στο δέρμα. Παραδόξως συναντάται αρκετά συχνά σε προϊόντα για τα χείλη που συνήθως διαφημίζονται ως προστατευτικά για τον ήλιο και το κρύο. Προκαλεί φωτοευαισθησία,έχει την τάση να εμποδίζει την λειτουργία του φυσικού μηχανισμού του σώματος και οδηγεί στην αφυδάτωση και ξεφλούδισμα του δέρματος. Poly - Quaternium Κουατέρνιο Είναι παράγωγο αμμωνίας που χρησιμοποιείται στα καλλυντικά. Προκαλεί ερεθισμούς στα μάτια, τριχόπτωση, ξεφλούδισμα στο δέρμα και σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις. Είναι τοξικό. Fragrance - Parfum - Συνθετικά αρώματα Τα συνθετικά αρώματα που χρησιμοποιούνται στα καλλυντικά μπορεί να έχουν μέχρι και 600 διαφορετικά συστατικά. Προκαλούν πονοκεφάλους, εξανθήματα, φαγούρες, κοκκινίλες, βήχα, άσθμα, τάσεις για εμετό ενώ πολλά έχουν «ναρκωτική» επίδραση. Αν ένα καλλυντικό έχει τη λέξη Fragrance ή Parfum (άρωμα) δεν πρέπει να το χρησιμοποιούμε. Tallow (Sodium Tallowed, Tallow Amine Oxide). Λίπος από λιπώδεις ιστούς βοοειδών και προβάτων. Χρησιμοποιείται ευρέως στα κοινά σαπούνια, αφρούς ξυρίσματος, κραγιόν, σαμπουάν κλπ.άγευστο και άοσμο συστατικό, μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς και έκζεμα. Animal Fat - Ζωικό λίπος Είναι περιβόητο για την υψηλή του ανασφάλεια, περιέχοντας παρασιτοκτόνα καθώς και για το ότι απομακρύνει το προστατευτικό λιποειδές στρώμα της επιδερμίδας. Isopropyl Alcohol Ισοπροπυλική αλκοόλη Διαλυτικές, διαστρεβλωτικές ιδιότητες, που βρίσκονται

72 στις βαφές μαλλιών, στα λάδια για μασάζ, στις κρέμες χεριών, στις κρέμες για μετά το ξύρισμα, στα αρώματα και σε πολλά άλλα καλλυντικά.εισπνέοντας ή λαμβάνοντας τον ατμό μπορεί να προκληθεί πονοκέφαλος, τοξίνωση, ναυτία, νάρκωση ή κώμα. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Μέσα από όλα αυτά συμπεραίνουμε πως παρόλο που τα καλλυντικά έχουν ως πρωταρχικό σκοπό να μας ομορφύνουν και να μας κάνουν να νιώσουμε πιο όμορφοι ή όμορφες, η υπερβολική χρήση αυτών μπορεί να οδηγήσει στη πρόκληση επιζήμιων δερματικών ασθενειών ακόμα και σε καρκίνο εξαιτίας των χημικών ουσιών που περιέχουν. Για τον λόγο αυτό οφείλουμε να περιορίσουμε την χρήση αυτών και έτσι θελήσαμε να σας παραθέσουμε κάποιες συμβουλές. Εκτός από αυτά που πρέπει να προσέχει ο καταναλωτής κατά την επιλογή του προϊόντος είναι απαραίτητο να τηρεί και κάποιους βασικούς κανόνες για την σωστή και υγιεινή χρήση τους όπως : 1) Χρήση της κατάλληλης ποσότητα προϊόντος (χωρίς υπερβολές στην συχνότητα ή στην εφαρμογή) στα σωστά σημεία του σώματος. 2) Αποφυγή επαφής των χεριών με το περιεχόμενο του σκευάσματος αν αυτό είναι σε βαζάκι (να χρησιμοποιείται μια σπάτουλα). 3) Απομάκρυνση των προϊόντων από σημεία που έχουμε αλλαγές στη θερμοκρασία καθώς και παρουσία υγρασίας (όπως το μπάνιο ή ντουλάπια κοντά σε καλοριφέρ). 4) Προσεχτικό κλείσιμο της συσκευασίας μετά από κάθε χρήση. 5) Σε περίπτωση αλλαγής χρώματος και μυρωδιάς του σκευάσματος να μην χρησιμοποιείται. 6) Καθαρισμός υπολειμμάτων από το προϊόν που βρίσκονται στην έξοδο του υλικού ή γύρω από το σημείο που είναι το στόμιό του. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΡΑΨΑΣ ΠΗΓΕΣ y/quality_of_life

73 CF%84%CE%B1-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B5- %CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B6%CE%B5%CF%84%CE%B5- %CE%B3%CE%B9%CE%B1- %CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CF%8C%CE%BD/ %CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC -%CF%86%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%B3%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1- %CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B1- %CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CF%84%CE%B7%CF%82- %CF%86%CF%8D%CF%83%CE%B7%CF%82 %BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C A. Λιάπης : Επικίνδυνα τα Τατουάζ από Μαύρη Χέννα K. Μαυρίδου, Ι.Μπασούκας: Τατουάζ : Από το κοινωνικό περιθώριο στη γονιδιακή Ιατρική Μισαηλίδης Νίκος: Μαθήματα Τατουάζ - Οι Χρωστικές του τατουάζ

74 3.4 ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΦΥΣΗ ΖΩΑ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑ ΚΑΜΟΥΦΛΑΖ Τα ζώα τείνουν να προσαρμόζουν το χρώμα τους ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Λόγοι επιβίωσης επιβάλλουν αυτή την προσαρμογή. Πολλά είδη είναι αναγκασμένα να αυτοπροφυλάσσονται από εχθρούς, διώκτες και άλλες ενοχλήσεις και το χρώμα τους είναι ένα από τα όπλα που χρησιμοποιούν για την κάλυψή τους. Σε πολλές περιπτώσεις το χρώμα τους χρησιμοποιείται για καμουφλάζ. Έτσι λοιπόν, τα περισσότερα ζώα έχουν χρώμα που τα κάνει δυσδιάκριτα μέσα στο περιβάλλον στο οποίο ζουν, αλλά υπάρχουν και είδη που αν αναγκαστούν να αλλάξουν τόπο διαβίωσης, μετά από κάποιες γενιές μεταλλάσσουν το χρώμα τους με χρώμα που ταιριάζει στο νέο περιβάλλον διαβίωσής τους.

75 ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΕΠΟΧΕΣ Όσο για την αλλαγή χρώματος ανάλογα με τις εποχές δεν έχουμε παρά να ρίξουμε μια ματιά στα ζώα που ζουν στις πολικές περιοχές. Οι λαγοί και οι αλεπούδες αυτών των περιοχών ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες έχουν φυσιολογικό χρώμα, μόλις έρθει ο χειμώνας, βάφοντας τα πάντα ολόλευκα για πολύ καιρό, τα ζώα αυτά αλλάζουν τρίχωμα και γίνονται κάτασπρα. Τρανά παραδείγματα λοιπόν της χρωματικής τους σχέσης με το περιβάλλον είναι τα ζώα που ζουν στις αρκτικές περιοχές και ακόμα περισσότερο όσα αναγκάστηκαν να μετοικήσουν και να διαβιούν στις βορειότερες πολικές περιοχές, τα οποία απέκτησαν μόνιμα πλέον το λευκό χρώμα του χιονισμένου περιβάλλοντος, όπως οι πολικές αρκούδες. ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΡΥΠΟΙ Άλλο παράδειγμα είναι τα ζώα που διαβιούν στις σύγχρονες μολυσμένες γκριζαρισμένες μεγαλουπόλεις, που έχουν χάσει την κάποια σχετική χρωματική ποικιλία τους και εμφανίζονται πλέον σχεδόν μόνο σε γκρίζους χρωματισμούς, όπως οι δεκαοχτούρες, οι ποντικοί και οι αρουραίοι των οποίων τα άτομα με καφετιές ή άλλες αποχρώσεις όλο και λιγοστεύουν, παραχωρώντας την θέση τους σε όλο και μεγαλύτερα πλήθη γκρίζων ατόμων. Ένας άλλος μεταλλαγμένος χρωματικά κάτοικος των γκριζαρισμένων και γεμάτων κάπνα βιομηχανικών περιοχών είναι η πιπεροπεταλούδα, για την

76 ακρίβεια πιπεροπεταλούδες που έχουν σκουρύνει ακόμα περισσότερο το γκρίζο πιτσιλωτό χρώμα των φτερών τους. ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑ Γενικά, το χρώμα των ζώων μπορεί να αλλάζει με την ηλικία ή τις εποχές. Σε πολλές περιπτώσεις άλλο χρώμα έχει ένα ζώο σαν νεογνό, σαν νεαρό ή ενήλικο άτομο. Πολλά νεογνά, ιδιαίτερα στον κόσμο των πτηνών έχουν διαφορετικό χρώμα από τα ενήλικα άτομα, όπως πχ. τα παπάκια ή τα κοτόπουλα. Ευπρόσβλητα πουλάκια είναι καμουφλαρισμένα χρωματικά μέχρι να ξεπεταχτούν και να είναι σε θέση να προστατέψουν τον εαυτό τους. Τότε αλλάζουν φτέρωμα και αποκτούν τα πολύχρωμα φτερά των ενήλικων ατόμων του είδους τους.

77 ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ Ένας άλλος λόγος της χρωματικής ποικιλίας των ζώων αφορά την διαιώνιση των ειδών, όπου τα χρώματα παίζουν σημαντικό ρόλο. Η διαιώνιση των ειδών λοιπόν, είναι ο ένας και ο βασικότερος από τους δύο λόγους για τους οποίους η Φύση χρωματίζει σοφά τους ζωντανούς οργανισμούς της, ώστε τα χρώματα να λειτουργούν ελκυστικά ή σημειολογικά για την τέλεση της αναπαραγωγής. Πέρα από την ένδειξη ετοιμότητας, με σκοπό την διαιώνιση και αναπαραγωγή των ειδών, το χρώμα χρησιμοποιείται από διάφορα είδη του ζωικού βασιλείου για την έλξη συντρόφου, ιδιαίτερα την έλξη θηλυκών συντρόφων. Αντίθετα με ότι συμβαίνει στον άνθρωπο, όπου το θηλυκό στολίζεται, καλλωπίζεται για να προσελκύσει το αρσενικό, στα ζώα τα αρσενικά είναι εκείνα που είναι επιφορτισμένα με την προσέλκυση συντρόφου. Το μπλε πρόσωπο του μανδρίλου, τα κόκκινα οπίσθια του μπαμπουίνου, οι πρασινοκέφαλες αγριόπαπιες και η σκουρόχρωμη χαίτη του λιονταριού είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα. Αυτή η χρωματική διαφορά μεταξύ αρσενικού και θηλυκού είναι πολύ έντονη, κυρίως στους υπηκόους του φτερωτού βασιλείου.

78 Αρσενικά ψάρια και πουλιά είναι πιο πολύχρωμα από τους θηλυκούς τους συντρόφους, όσο όμως ανεβαίνουμε την εξελικτική κλίμακα προς τα θηλαστικά η χρωματική αυτή διαφορά περιορίζεται, μέχρι που μηδενίζεται στα περισσότερα είδη. Τα αρσενικά θηλαστικά διαφέρουν κυρίως κατά το μέγεθος και κάποια άλλα χαρακτηριστικά (κέρατα κλπ.) και σχεδόν καθόλου κατά το χρώμα.

79 Όπως είδαμε, κυρίαρχο χαρακτηριστικό διαφοράς μεταξύ θηλυκού αρσενικού, εκτός από το μέγεθος (μεγαλύτερο συνήθως στα αρσενικά), είναι το χρώμα. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα για την έλξη συντρόφου είναι το άνοιγμα των φτερών του αρσενικού παγωνιού. Τα θηλυκά παγώνια στερούνται αυτής της μεγαλοπρεπούς πολυχρωμίας. Αν παρατηρήσουμε διάφορες εικόνες θα προσέξουμε πως τα αρσενικά είδη έχουν πλουσιότερους χρωματισμούς από τους θηλυκούς συντρόφους τους. Μάλιστα σε ορισμένα είδη η διαφορά είναι κραυγαλέα. Το αρσενικό πλουμιστό και παρδαλό, σε πλήρη αντίθεση με το μικρόσωμο γκριζαρισμένο θηλυκό. Η Φύση, όπως έχουμε πει επανειλημμένως, είναι πάνσοφη, οπότε δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για τα μουντόχρωμα θηλυκά. Η ασφάλεια υπερέχει

80 από τα στολίδια. Τα θηλυκά είναι χρησιμότερα στη φύση για την διαιώνιση του είδους. Βρίσκονται σε πλεονεκτική θέση έναντι των αρσενικών συντρόφων τους και ο πιο ουδέτερος χρωματισμός τους τα προστατεύει πολύ καλύτερα από τους εχθρούς τους απ ότι προστατεύονται τα πλουμιστά αρσενικά. Εξάλλου αυτά, τα αρσενικά, εάν πλεονάζουν είναι κάπως άχρηστα για την φύση (οπότε αυτή δεν ενδιαφέρεται για την προστασία τους τόσο όσο για τα θηλυκά), αφού ένα αρκεί για την γονιμοποίηση πολλών θηλυκών, ενώ κάθε θηλυκό χρειάζεται κάποιο χρονικό διάστημα για την κυοφορία και το μεγάλωμα των μικρών του. Η φύση λοιπόν ενδιαφέρεται να επικρατήσουν τα ευρωστότερα αρσενικά για να αποδώσουν καλύτερους απογόνους, αλλά και από αυτά τα ωραιότερα προς τέρψιν των θηλυκών.

81 ΧΡΩΜΑ ΤΡΙΧΩΜΑΤΟΣ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΟΡΑΣΗ Γι αυτά τα ζώα όμως, που η χρωματική τους όραση είναι αρκετά φτωχή, το ίδιο χρώμα σε σκουρότερη απόδοση, κάποια πλουσιότερη διάστιξη του δέρματος ή κάποιες παχύτερες ραβδώσεις αρκούν. Τρανό παράδειγμα η χαίτη του αρσενικού λιονταριού που ενώ είναι στο ίδιο χρώμα με το όλο τρίχωμα του λιονταριού είναι κάποιους τόνους σκουρότερη. Οι λέαινες δεν διαθέτουν ούτε χαίτη, ούτε αυτή τη διαφορά δυο τόνων του ιδίου χρώματος. Υπάρχουν χρωματικές διαφορές, αλλά είναι λιγότερες και αμελητέες για όντα με πλουσιότερη χρωματική όραση, όπως πχ. ο άνθρωπος. Τα μεγαλύτερα θηλαστικά, αν και θεωρούνται πολύ πιο εξελιγμένα από άλλα σπονδυλόζωα, δεν παρουσιάζουν την χρωματική ποικιλία και αφθονία που παρατηρείται σε έντομα, πουλιά και άλλα μικρότερα ζώα. Ο λόγος; Η λιγότερη εξελιγμένη χρωματική όραση που διαθέτουν. Πειράματα απέδειξαν πως όσο πιο πολύχρωμο είναι ένα είδος, τόσο πιο ανεπτυγμένη χρωματική όραση διαθέτει. Ζώα που τα χρώματά τους περιορίζονται σε χροιές γκρίζες, καφέ και ασπρόμαυρες έχουν περιορισμένη χρωματική όραση. Εξαίρεση αποτελεί ο άνθρωπος ο οποίος μπορεί να μην διαθέτει πολύχρωμο δέρμα και τρίχωμα, φροντίζει όμως να καλύπτει την έλλειψη αυτή με τον πολύχρωμο ρουχισμό του.

82 ΧΡΩΜΑ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΕΣΗ ΤΡΟΦΗΣ Οι χρωματικές προσαρμογές των ζώων με το περιβάλλον χρησιμεύουν και σαν βοήθημα για την εύρεση τροφής. Το χρώμα ενός ζώου σε πολλές περιπτώσεις παίζει ζωτικό ρόλο στην αναζήτηση τροφής. Όπως πχ. συμβαίνει με την καβουροαράχνη του Βόρνεο που έχει σχήμα και χρώμα άσπρης κουτσουλιάς. Η καβουροαράχνη αυτή τρέφεται με έντομα που τρώνε πραγματικές κουτσουλιές. Βλέπουν την κουτσουλιά αράχνη, τρέχουν να την φάνε και τελικά τρώγονται από αυτήν. Αυτές οι χρωματικές προσαρμογές με το περιβάλλον που στοχεύουν στην αναζήτηση τροφής, παρουσιάζονται συχνά στην υδρόβια ζωή της θάλασσας, όπου είδη ψαριών ταιριάζουν χρωματικά με την λάσπη, την άμμο ή τα χαλίκια του βυθού, τόσο καλά, που μόνο αν κινηθούν γίνονται αντιληπτά, έτσι τα υποψήφια θύματά τους δε αντιλαμβάνονται την ύπαρξή τους όσο αυτά παραμένουν ακίνητα, αναμένοντας την λεία τους.

83 Τα πουλιά γνωρίζουν τα αυγά τους και τους νεοσσούς τους από τα χρώματα και το σχέδιό τους. Τα κατακίτρινα ράμφη μικρών πουλιών λειτουργούν σαν σήματα που ερεθίζουν το γονικό ένστικτο για την συντήρηση και την διατροφή τους. Τόσο έντονος είναι ο ερεθισμός αυτός σε κάποια είδη πουλιών, που οι γονείς ταΐζουν ενστικτωδώς κάθε άνοιγμα ιδίου χρώματος και σχήματος ακόμα και αν πρόκειται για άλλα είδη πουλιών. ΟΡΑΣΗ ΣΚΥΛΟΥ Οι περισσότεροι νομίζουν ότι τα σκυλιά βλέπουν μόνο άσπρο και μαύρο, και μερικές σκιές του γκρι. Η αλήθεια όμως είναι ότι τα σκυλιά βλέπουν χρώματα αλλά όχι καλά. Μία έρευνα στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια έδειξε ότι τα σκυλιά βλέπουν χρώματα. Απλώς βλέπουν λιγότερα απ ότι οι άνθρωποι. Τα μάτια του σκύλου έχουν λιγότερα κελιά που φυλακίζουν το φως απ ότι οι άνθρωποι. Οι άνθρωποι βλέπουν τα χρώματα του ουράνιου τόξου: μωβ, μπλε, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο. Τα σκυλιά βλέπουν το ίδιο ουράνιο τόξο ως σκούρο μπλε, ανοιχτό μπλε, γκρι, ανοιχτό κίτρινο, σκούρο κίτρινο και πολύ σκούρο γκρι. Δηλαδή τα

84 σκυλιά βλέπουν το κόσμο σε κίτρινο, μπλε και γκρι. Παρόλο που τα παιχνίδια των σκύλων είναι συνήθως κόκκινα, το κόκκινο είναι πολύ δύσκολο να το δουν τα σκυλιά και μοιάζει πολύ σκούρο γκρι στα μάτια τους, ίσως και μαύρο. Τα σκυλιά λοιπόν βλέπουν το μαύρο, το άσπρο και το γκρι αλλά και το κίτρινο, το μπλε ή το μωβ. Ουσιαστικά τα σκυλιά βλέπουν σχεδόν όλα τα βασικά χρώματα του ουράνιου τόξου αλλά όχι τόσο ''ζωντανά'' όσο οι άνθρωποι ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΧΡΩΜΑ ΧΡΩΜΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΩΝ ΚΑΙ ΖΩΑ Τα λουλούδια διαθέτουν μία εδική λειτουργία για την αναπαραγωγή των φυτών. Τα φυτά δεν μπορούν να αναπαραχθούν χωρίς επικονίαση. Επικονίαση είναι ο τρόπος που κάνουν τα φυτά αναπαραγωγή μέσω της εναπόθεσης γύρης. Σε αυτό φυσικά βοηθούν τα έντομα. Τα ζωηρά λοιπόν χρώματα του λουλουδιού, είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την προσέλκυση των εντόμων για τη γονιμοποίηση των φυτών! Αν τα λουλούδια δεν είχαν έντομα χρώματα, δεν θα προσέλκυαν ιδιαίτερα τα έντομα κι έτσι δεν θα μπορούσαν να αναπαραχθούν με φυσιολογικό ρυθμό!

85 ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΦΥΛΛΑ ΦΥΤΩΝ Οι βασικές αποχρώσεις, τις οποίες περιέχει ένα φύλλο, είναι κερατίνη, ανθοκυανές και χλωροφύλλη. Το φθινόπωρο τα φύλλα σταματάνε την παραγωγή της πράσινης χρωστικής ουσίας(χλωροφύλλης), η οποία είναι απαραίτητη για την φωτοσύνθεση. Ύστερα τα φύλλα αλλάζουν το χρώμα τους και πέφτουν. Πριν να αρχίσουν να πέφτουν, όμως τα δένδρα απορροφούν όλα τα θρεπτικά συστατικά και μ αυτό τον τρόπο εξασφαλίζει την επιβίωσή του για το χειμώνα. Και γιατί το χρώμα των φύλλων είναι διαφορετικό; Στην επιστημονική κοινότητα είναι ευρέως διαδεδομένη η άποψη, ότι το κόκκινο χρώμα των φύλλων δημιουργείται από τις ανθοκυανές (χρωστικές ουσίες (anthocyanin), οι οποίες αρχίζουν να παράγονται το φθινόπωρο, όταν ήδη η χλωροφύλλη έχει πάψει. Η σύνθεση της νέας χρωστικής ουσίας μέσα στα φύλλα προστατεύει τα αδύναμα και ευάλωτα φύλλα, επομένως τους επιτρέπει να διατηρούνται στο δένδρο για μεγαλύτερο χρονική διάστημα, για να εξασφαλίσει το δένδρο περισσότερες θρεπτικές ουσίες. Τα κόκκινα φύλλα εμφανίζονται στα δένδρα, τα οποία καλλιεργούνται σε φτωχά, όσον αφορά τις θρεπτικές ουσίες, εδάφη, ενώ τα κίτρινα σε εδάφη, που είναι πιο πλούσια σε θρεπτικές ουσίες. Το χρώμα των φυτών οφείλεται σε χρωστικές. Οι συνηθέστερες χρωστικές στα φυτά είναι οι εξής : Χλωροφύλλες : απορροφούν την μπλε και κίτρινη περιοχή του φάσματος του φωτός και ανακλούν στην πράσινη. Προσδίδουν στα φυτά το πράσινο χρώμα τους. Βασικός τους ρόλος είναι η απορρόφηση ενέργειας για την φωτοσύνθεση.

86 Καροτονοειδή : κόκκινες, κίτρινες και πορτοκαλί χρωστικές, απορροφούν σε μήκη φωτός που δεν απορροφά η χλωροφύλλη και δρουν συμπληρωματικά με αυτήν, ενώ έχουν και φωτοπροστατευτικό ρόλο. Χωρίζονται σε ξανθοφύλλες και καροτίνες. Φλαβονοειδή: χωρίζονται σε ανθοκυανίνες και ανθοξανθίνες. Προσδίδουν όλα τα χρώματα από κόκκινα έως μωβ και μπλε, με εξαίρεση το πράσινο. Συνδυασμός τους δίνει έντονο κίτρινο, κόκκινο-καφέ, πορτοκαλί και ροζ.

87 Μπεταλάϊνες : κόκκινες, μωβ ή κίτρινες χρωστικές. Εμφανίζονται σε φυτά που δεν εμφανίζουν ανθοκυανίνες, αφού αυτές οι δυο χρωστικές δεν μπορούν να συνυπάρχουν.

88 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ( 05/11/12 ) ( 05/11/12 ) ( 05/11/12 ) ( 05/11/12 ) ( 05/11/12 ) ( 05/11/12 ) ( 05/11/12 ) : &catid=35:generalnews&Itemid=67 ( 05/11/12 ) ( 05/11/12 ) ( 12/01/13 )

89 3.5 ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΛΑΧΑΝΙΚΑ Τα φρούτα και τα λαχανικά είναι απαραίτητα στην καθημερινή μας διατροφή καθώς είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Κάθε φρούτο ή λαχανικό δε μας δίνει τα ίδια θρεπτικά συστατικά. Από το καθένα μπορούμε να προσλάβουμε διαφορετικά οφέλη και θεραπευτικές ιδιότητες. Ανακαλύψτε παρακάτω το... ουράνιο τόξο των φρούτων και λαχανικών και γνωρίστε τα οφέλη του στην υγεία μας. Κόκκινο χρώμα: Αντικαρκινικό και ενισχυτικό του ανοσοποιητικού Ντομάτες: Είναι πλούσιες σε λυκοπένιο που θεωρείται ότι βοηθάει στη μείωση του κινδύνου εκδήλωσης καρκίνου του προστάτη αλλά και εντέρου. Φράουλες, μήλα: Περιέχουν ανθοκυανίνες που και αυτές έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες. Οι φράουλες και τα μήλα με τις πλούσιες φυτικές ίνες βοηθούν στη δυσκοιλιότητα ενώ ακόμη τα κόκκινα αυτά φρούτα παίζουν σημαντικό ρόλο στημείωση της χοληστερίνης. Παντζάρια: Περιέχουν φυτικές ίνες, φυλλικό οξύ και έχουν αντικαρκινικές ιδιότητες. Κόκκινες πιπεριές: Πλούσιες σε βιταμίνη C και βιταμίνη Α που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα. Πράσινο χρώμα: Ενέργεια και μείωση χοληστερίνης Μαρούλι: Πλούσιο σε β-καροτένιο, βιταμίνης C και φυλλικού οξέος. Ακτινίδιο: Περιέχει μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C που μπορεί να βοηθήσει στην προστασία ορισμένων μορφών καρκίνου. Είναι πλούσιο ακόμη σε ασβέστιο και φυτικές ίνες. Ακόμη η βιταμίνη C αυξάνει την απόδοση του οργανισμού Μαϊντανός: Πλούσιος σε βιταμίνη C. Σπανάκι, Μπρόκολο: Περιέχουν φυλλικό οξύ, βιταμίνη C και β-καροτένιο

90 Αρακάς: Πλούσιο σε βιταμίνη C, σίδηρο, φυλλικό οξύ, ψευδάργυρο και μαγνήσιο. Ο αρακάς είναι ιδανικός για να μας προσφέρει ενέργεια στον οργανισμό. Αβοκάντο: περιέχει μονοακόρεστα λιπαρά που βοηθούν στη μείωση της χοληστερίνης. Πορτοκαλί χρώμα: Υγιές δέρμα και απώλεια κιλών. Καρότα: Πλούσιο σε βιταμίνη Α και φυτικές ίνες. Τα καρότα βοηθούν στην προστασία από καρκίνο αλλά ενισχύουν και το ανοσοποιητικό σύστημα. Ακόμη οι φυτικές ίνες βοηθούν στην μείωση της πίεση, αλλά και στο αδυνάτισμα. Ροδάκινο, βερίκοκο: Περιέχουν μεγάλη ποσότητα βιταμίνης C αλλά και φυτικές ίνες. Πορτοκάλι: Πλούσια πηγή βιταμίνης C, φυλλικού οξέως και φυτικών ινών Άσπρο χρώμα: Κατά των καρδιακών παθήσεων και συμβολή στην παραγωγή ενέργειας Πατάτα: Περιέχει μεγάλη ποσότητα καλίου, φυτικές ίνες, αλλά και υδατάνθρακες Κουνουπίδι: Έχει αντικαρκινική δράση Λάχανο: Περιέχει κάλιο, μαγνήσιο, ενώ είναι πλούσιο σε Βιταμίνη Ε

91 Σκόρδο, κρεμμύδι: Παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία από παθήσεις της καρδιά αλλά έχουν και αντικαρκινικές ιδιότητες χάρη στα αντιοξειδωτικά που περιέχουν. Μωβ χρώμα: Ρύθμιση της πίεσης Βατόμουρα: Καλή πηγή φυτικών ινών, βιταμίνης C, σιδήρου και μαγνησίου. Μελιτζάνα: Περιέχει κάλιο που βοηθάει στον έλεγχο της πίεσης, αλλά και στην καλύτερη λειτουργία του μυϊκού και νευρικού συστήματος. Σταφύλια: Πλούσιο σε φυτικές ίνες, φλαβονοειδή και πολλές αντικαρκινικές ουσίες Δαμάσκηνα αποξηραμένα: Κρατούν την πίεση σε καλά επίπεδα και είναι πηγή φυτικών ινών, κάλιου και μαγνησίου. Κίτρινο χρώμα: Καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού και καταπολέμηση λοιμώξεων Ανανάς, λεμόνι, γκρέιπφρουτ: Βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Πλούσιο σε φυτικές ίνες και βιταμίνη C. Μπανάνα: Περιέχει μεγάλες ποσότητες από κάλιο που βοηθάει στην αντιμετώπιση της ζέστης, αλλά και στη διατήρηση της φυσιολογικής πίεσης. Είναι πλούσια ακόμη σε φυτικές ίνες.

92 Καφέ χρώμα: Αποτοξίνωση και ενέργεια Μανιτάρι: Περιέχει ριβοφλαβίνη (Βιατμίνη Β2) και νιασίνη (Βιταμίνη Β3), φυτικές ίνες αλλά και σύνθετους υδατάνθρακες. Χρώμα Φυτοχημική ένωση Φρούτα και λαχανικά Πράσινο Γλυκοσινολικές ενώσεις Μπρόκολο, λάχανο Πορτοκαλί Άλφα και βήτα καροτένιο Καρότο, μάνγκο, κολοκύθα Κόκκινο Λυκοπένιο Ντομάτα Κόκκινο-βαθύ μοβ Ανθοκυανίνες Σταφύλια, μούρα, φραμπουάζ, μύρτιλλα Πορτοκαλί-κίτρινο Φλαβονοειδή Πεπόνι, ροδάκινο, παπάγια, πορτοκάλι, μανταρίνι Κίτρινο-πράσινο Λουτεΐνη και ζεαξανθίνη Σπανάκι, καλαμπόκι, αβοκάντο, πεπόνι

93 ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΚΡΕΑΣ Κόκκινο κρέας Κόκκινο κρέας ονομάζεται το κρέας που είναι κόκκινο πριν μαγειρευτεί. Κρέας μοσχαρίσιο, πρόβειο κρέας, ελάφι, χοιρινό κρέας, κατσίκα είναι όλα τα κόκκινα κρέατα. Στην πραγματικότητα, όλα τα κρέατα που προέρχονται από τα θηλαστικά είναι κόκκινα κρέατα.. Το χρώμα του κόκκινου κρέατος προκύπτει από το περιεχόμενο του σε μυοσφαιρίνη. Μυοσφαιρίνη είναι μια πρωτεΐνη που είναι αρμόδια για τη μεταφορά του οξυγόνου στους μυς ενός ζώου. Άσπρο κρέας Άσπρο κρέας ονομάζουμε οποιοδήποτε ανοιχτόχρωμο κρέας, όπως τα θαλασσινά αλλά και τα πουλερικά. Εντούτοις υπό μια ευρύτερη έννοια περιλαμβάνει οποιοδήποτε από τα κρέατα θεωρούνται λιγότερο λιπαρά σε σύγκριση με τα κόκκινα κρέατα. Η ονομασία του άσπρου κρέατος προέρχεται από το γεγονός ότι το κρέας του κοτόπουλου και του ψαριού είναι άσπρο στο χρώμα. Άσπρο κρέας θεωρείται το κοτόπουλο, η γαλοπούλα, η πάπια, τα ψάρια, τα οστρακοειδή και τα μαλάκια. Ακόμη και εκείνα που είναι κόκκινα, ή κοκκινωπά, όπως ο σολομός ή οι μαγειρευμένοι αστακοί και οι γαρίδες δεν είναι κόκκινο κρέας. Το άσπρο κρέας ονομάζεται και αδύνατο κρέας.

94 ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΚΡΑΣΙ Ένα ποτήρι κρασί είναι ιδανικό για να συνοδέψει τα γεύματά μας και τις λοιπές κοινωνικές μας συναναστροφές, και όχι μόνο. Ποιο είναι προτιμότερο όμως για την υγεία μας; Το λευκό ή το κόκκινο; κόκκινο κρασί Έχει ιδιαίτερα υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικά που προστατεύουν τα κύτταρα του οργανισμού μας από την επίθεση των ελεύθερων ριζών. Λόγω των αντιοξειδωτικών που περιέχει ανεβάζει τα επίπεδα της HDL (καλής) χοληστερόλης, ενώ την ίδια στιγμή μειώνει τις τιμές της LDL (κακής), με αποτέλεσμα να ελαττώνεται ο κίνδυνος δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας. Έτσι προστατεύει την υγεία της καρδιάς. Χάρη στη ρεσβερατρόλη που περιέχει μπορεί να προσφέρει και στους νευρώνες του εγκεφάλου βελτιώνοντας τη μνήμη και τη γνωστική μας αντίληψη. Επίσης σε επιδημιολογικές έρευνες βρέθηκε ότι η μέτρια κατανάλωσή του συσχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο προσβολής από τη νόσο Αλτσχάιμερ. Λευκό κρασί

95 Έρευνα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας υποστήριξε ότι είναι πολύ πιθανόν να έχει αντικαρκινικές ιδιότητες καθώς, αν και το κόκκινο κρασί έχει 12 φορές περισσότερα αντιοξειδωτικά από το λευκό, τα αντιοξειδωτικά του τελευταίου απορροφώνται πιο γρήγορα από τον οργανισμό. Πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου του Κονέκτικατ υποστήριξε ότι το λευκό κρασί έχει εξίσου ευεργετική επίδραση στην καρδιά με το κόκκινο, παρότι παρασκευάζεται από το χυμό του σταφυλιού και όχι και από την φλούδα του όπως το κόκκινο. Η μελέτη ωστόσο κατέληξε ότι ο χυμός μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα ανάλογα με της φλούδας. Σύμφωνα με έρευνες, ένα ποτήρι λευκό κρασί πριν από το φαγητό μειώνει την όρεξη, καθώς δημιουργεί αίσθηση πληρότητας στο στομάχι. Αντίθετα στο κόκκινο κρασί η αίσθηση αυτή είναι παροδική. Λευκό και κόκκινο κρασί έχουν την ίδια θρεπτική αξία ΧΡΩΜΑ ΣΤΑ ΖΥΜΑΡΙΚΑ Τα ζυμαρικά δημιουργούνται σε διάφορα μεγέθη, σχήματα, αλλά και χρώματα. Η ζύμη τους συνήθως γίνεται από σιτάρι ή άλλα δημητριακά. Αυτό τους προσδίδει ένα κίτρινο-λευκό χρώμα. Δεν είναι όμως τα μοναδικά χρώματα που μπορούμε να συναντήσουμε. Μπορούμε να δημιουργήσουμε και άλλα χρώματα με την προσθήκη εκχυλίσματος φυσικού χρώματος στη ζύμη πριν από την ξήρανση. Τα πιο συνηθισμένα χρώματα που συναντάμε είναι: Μαύρα ζυμαρικά (pasta nera) τα οποία είναι χρωματισμένα με καλαμάρια ή μελάνι σουπιάς. Πράσινα ζυμαρικά (pasta verde)τα οποία είναι είναι χρωματισμένα με σπανάκι. Μωβ ζυμαρικών (pasta viola) τα οποία είναι χρωματισμένα με ντομάτες ή παντζάρια.

96 Κόκκινα ζυμαρικά (pasta rossa) τα οποία είναι είναι χρωματισμένα με καρότα. Πορτοκαλί ζυμαρικά (pasta arancione) είναι χρωματισμένα με διαφορετικές ποικιλίες κολοκύθων. Τα χρώματα προσδίδουν και γεύση στα ζυμαρικά ΧΡΩΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Με τον όρο προσθετικά τροφίμων, ή πρόσθετα τροφίμων, χαρακτηρίζονται γενικά διάφορες ουσίες που προστίθενται στις τροφές, συνηθέστερα έτοιμες για κατανάλωση, καθώς και σε ποτά - αναψυκτικά, με σκοπό να πετύχουν ένα τεχνολογικό αποτέλεσμα, όπως συντήρηση, τροποποίηση του χρώματος, της γεύσης, της υφής κτλ. Οι κυριότερες ομάδες προσθέτων είναι : Χρωστικές οι οποίες προσθέτουν ή αποκαθιστούν το χρώμα ενός τροφίμου που έχει χαθεί κατά την επεξεργασία του καθώς και συντηρητικά, αντιοξειδωτικά,φορείς, γαλακτωματοποιητές, γαλακτωματοποιητικά άλατα, πυκνωτικά μέσα, πηκτωματογόνοι παράγοντες, σταθεροποιητές, ενισχυτικά γεύσης, οξέα, ρυθμιστές οξύτητας, αντισυσσωματοποιητικοί παράγοντες, τροποποιημένα άμυλα, γλυκαντικά, διογκωτικά αρτοποιίας, αντιαφριστικοί παράγοντες, αφριστικοί παράγοντες, υλικά για γλασάρισμα, βελτιωτικό αλεύρων, σκληρυντικοί παράγοντες, υγροσκοπικά μέσα, συμπλοκοποιητές, διογκωτικοί παράγοντες, αέρια συσκευασίας, προωστικοί παράγοντες. ΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Παρουσιάζονται οι κωδικοί αριθμοί Ε για κάθε κατηγορία προσθετικών/συντηρητικών ουσιών Χρωστικές ουσίες Ε Συντηρητικές ουσίες Ε

97 Αντιοξειδωτικές ουσίες Ε Ομοιογενοποιητές, σταθεροποιητές, πηκτικές ουσίες Ε Βοηθητικές ουσίες επεξεργασίας Ε Ουσίες ενισχυτικές της γεύσης Ε Παράγοντες που βελτιώνουν την εξωτερική όψη (glazing agents) Ε Αέρια συσκευασίας Ε Γλυκαντικές ουσίες Ε Διάφορες άλλες προσθετικές ουσίες Ε Ακολουθεί μια λίστα χρωστικών ουσιών και προσθέτων για τρόφιμα, που εκδόθηκε από το νοσοκομειακό κέντρο του Chaumont της Γαλλίας, βασισμένη σε πληροφορίες που δόθηκαν από το ερευνητικό νοσοκομείο του Villajuir, για να επιστήσει την προσοχή των καταναλωτών στα αποτελέσματα των προσθέτων που χρησιμοποιούνται από τη βιομηχανία τροφίμων. Ε100 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε214 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε322 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε101 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε215 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε325 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε102 ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ Ε217 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε326 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε103 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε220 ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Β 12 Ε327 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε104 ΥΠΟΠΤΟ Ε221 ΕΝΤΕΡΙΚΕΣ ΕΝΟΧΛΗΣΕΙΣ Ε330 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε105 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε222 ΕΝΤΕΡΙΚΕΣ ΕΝΟΧΛΗΣΕΙΣ Ε331 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε110 ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ Ε223 ΕΝΤΕΡΙΚΕΣ ΕΝΟΧΛΗΣΕΙΣ Ε332 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε111 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε224 ΕΝΤΕΡΙΚΕΣ ΕΝΟΧΛΗΣΕΙΣ Ε333 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε120 ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ Ε226 ΕΝΤΕΡΙΚΕΣ ΕΝΟΧΛΗΣΕΙΣ Ε334 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε121 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε122 ΥΠΟΠΤΟ Ε123 ΠΟΛΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ Ε124 ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ Ε230 ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ε231 ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ε232 ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ε233 ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ε335 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε336 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε337 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε338 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε125 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε236 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε339 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

98 Ε126 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε237 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε340 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε127 ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ Ε238 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε341 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε130 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε239 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε400 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε131 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε240 ΥΠΟΠΤΟ Ε401 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε132 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε241 ΥΠΟΠΤΟ Ε402 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε140 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε250 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΙΕΣΗΣ Ε403 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε141 ΥΠΟΠΤΟ Ε251 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΙΕΣΗΣ Ε404 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε142 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε252 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΙΕΣΗΣ Ε406 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε150 ΥΠΟΠΤΟ Ε260 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε407 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε151 ΥΠΟΠΤΟ Ε261 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε408 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε152 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε262 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε410 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε153 ΥΠΟΠΤΟ Ε263 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε411 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε160 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε270 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε413 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε161 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε280 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε414 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε163 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε281 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε420 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε170 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε282 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε421 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε171 ΥΠΟΠΤΟ Ε300 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε422 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε173 ΥΠΟΠΤΟ Ε301 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε450 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε174 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε302 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε461 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε175 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε303 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε462 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε180 ΥΠΟΠΤΟ Ε304 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε463 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε181 ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ Ε305 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε465 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε200 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε306 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε466 ΠΕΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Ε201 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε307 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε471 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε202 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε308 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε472 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε203 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε309 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε473 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε210 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε311 ΕΚΖΕΜΑ Ε474 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε211 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε312 ΕΚΖΕΜΑ Ε475 ΑΚΙΝΔΥΝΟ Ε212 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε320 ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ Ε477 ΥΠΟΠΤΟ Ε213 ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟ Ε321 ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗ Ε480 ΑΚΙΝΔΥΝΟ

99 Οι επιπτώσεις των ουσιών Ε στην υγεία Παρουσιάζονται ορισμένες ουσίες οι οποίες περιέχονται σε τρόφιμα (μπισκότα, καραμέλες, κέικ, σοκολάτες, κρουασάν, γαριδάκια, τσιπς και άλλα σνακς, παγωτά, αναψυκτικά) της ελληνικής αγοράς και κατεγράφησαν από την ομάδα των μελετητών σε συσχέτιση με τις επιπτώσεις τους στην υγεία. Ε102 (ταρτραζίνη) Ασθμα, ερύθημα, υπερκινητικότητα. Πιθανή σύνδεση με καρκινογένεση στα πειραματόζωα. Η HACSG (Hyperactive Children s Support Group) συνιστά να αποφεύγεται. Συγχυτικές καταστάσεις, αϋπνίες σε παιδιά, επέμβαση στα πεπτικά ένζυμα. Απαγορεύεται σε Νορβηγία και Φινλανδία. Περιορισμένη χρήση σε Σουηδία και Γερμανία. Ε120 (κοχενίλη) Δυσανεξία στα τρόφιμα. Η HACSG συνιστά να αποφεύγεται ιδιαίτερα από άτομα υπερκινητικά, ασθματικά και από όσους πάσχουν από ρινίτιδα, κνίδωση ή έχουν ευαισθησία στην ασπιρίνη. Εχει απαγορευθεί στις ΗΠΑ. Ε124 (ερυθρό κοχενίλης Α) Καρκινογένεση σε ζώα, άσχημες αντιδράσεις από ασθματικούς και αλλεργικούς στην ασπιρίνη. Ερύθημα, υπερκινητικότητα. Απαγορεύεται σε Καναδά, ΗΠΑ και Νορβηγία. Περιορισμένη χρήση στη Σουηδία. Ε122 (αζορουμπίνη), Ε132 (καρμίνη), Ε133 (λαμπρό κυανούν - FCF) Ασθμα, ερύθημα, υπερκινητικότητα. Πιθανή σύνδεση με καρκινογένεση στα πειραματόζωα. Ε150 (καραμελόχρωμα) Μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων. Καταστροφή της VitB6. Πιθανές βλάβες στα γονίδια. Υπερπλασία εντέρου και νεφρών. Η HACSG συνιστά να αποφεύγεται. Ε160 (ανάτο ή μπιξίνη/νορμπιξίνη) Στον οργανισμό μετατρέπεται σε βιταμίνη Α. Να αποφεύγεται γιατί προκαλεί υπερκινητικότητα, ερύθημα, κνίδωση, διάχυτο αγγειονευρωτικό οίδημα και σχετίζεται με την πρόκληση άσθματος. Ε211 (βενζοϊκό νάτριο) Ασθμα, ερύθημα, υπερκινητικότητα. Υποπτο για νευροτοξικότητα. Ε212 (βενζοϊκό κάλιο) Ασθμα, ερύθημα, υπερκινητικότητα, νευρολογικές διαταραχές. Ε262 (οξικό νάτριο) Συσχέτιση με καρκινογένεση. Ε296 (μηλικό οξύ) Πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωσή του από βρέφη και μικρά παιδιά. Ε320 (βουτυροϋδροξυανισόλη) Υπερκινητικότητα, ερύθημα, δυσανεξία, όγκοι στα πειραματόζωα, επίδραση στα οιστρογόνα. Απαγορεύεται στη διατροφή των νηπίων. Απαγορευμένο στην Ιαπωνία. Ε407 (καραγενάνη) Ελκη εντερικού σωλήνα. Βλάβες εμβρύου στα πειραματόζωα.

100 Σχετικά ασφαλής σε μικρές ποσότητες. Πρόσφατα συσχετίστηκε με καρκινογένεση. Ε430 (στεατικό πολυοξυαιθυλένιο) Πιθανή επαγωγή καρκίνου. Πρέπει να αποφεύγεται. Ε503 (όξινο ανθρακικό αμμώνιο) Ερεθιστικό για τους βλεννογόνους, πιθανή απώλεια ασβεστίου και μαγνησίου. Ε541 (όξινο φωσφορικό νάτριο) Πρέπει να αποφεύγεται. Απαγορεύεται στην Αυστραλία. Κίνδυνος για βρέφη, ηλικιωμένους και ανθρώπους με προβλήματα στους νεφρούς ή στην καρδιά. Πιθανή σύνδεση με οστεοπόρωση και με νόσο Αλτσχάιμερ. Ε414 (αραβικό κόμμι) Πιθανό αλλεργιογόνο - μπορεί να προκαλέσει άσθμα και ερεθισμό του δέρματος. Καταπραΰνει ερεθισμούς των βλεννογόνων. Ε420 (σορβιτόλη και σιρόπι σορβιτόλης) Καθαρτικές δράσεις, πιθανές γαστρικές διαταραχές. Οχι σε τροφές νηπίων και παιδιών. Δεν συνιστάται σε διαβητικούς. Ε422 (γλυκερόλη) Σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί κεφαλαλγία, δίψα, ναυτία και υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Προστατεύει από βλάβες στο DNA που επάγονται από ραδιενέργεια και UV. Ε440 (πηκτίνη) Μεγάλες ποσότητες μπορούν να προκαλέσουν προσωρινό μετεωρισμό ή δυσπεψία. Ε466 (καρβοξυμεθυλικό κυτταρινικό νάτριο) Το Εθνικό Ινστιτούτο της Αμερικής για τον καρκίνο δηλώνει ότι πρέπει να απαγορευθεί ως προσθετικό τροφίμων. Ε950 (ακετοσουλφαμικό κάλιο) Εχει συσχετισθεί με καρκινογένεση σε ανθρώπους και πειραματόζωα και με βλάβες του νευρικού συστήματος. Απαγορεύεται η χρήση του στις ΗΠΑ και στη Βρετανία. Ε951 (ασπαρτάμη) Εχει συσχετισθεί με καρκινογένεση σε ανθρώπους και πειραματόζωα και με βλάβες του νευρικού συστήματος. Επίσης άτομα αλλεργικά σε αυτήν εμφανίζουν πονοκέφαλο και βλάβες στον εγκέφαλο. Απαγορεύεται η χρήση του στις ΗΠΑ και στη Βρετανία. Ε110 (κιτρινοπορτοκαλί S) Ασθμα, ερύθημα, υπερκινητικότητα, κνίδωση, ρινίτιδα, ρινική συμφόρηση, αλλεργίες, υπερευαισθησία, όγκοι νεφρού, χρωμοσωμικές ανωμαλίες, υπογάστριος πόνος, ναυτία και εμετός, δυσπεψία, αυξημένες περιπτώσεις όγκων σε ζώα. Απαγορευμένο στη Νορβηγία. E150C (εναμμώνιο καραμελόχρωμα) Μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων, καταστροφή της Vit Β6, πιθανές βλάβες στα γονίδια, επιβράδυνση της ανάπτυξης, υπερπλασία του εντέρου και των νεφρών. Η HACSG (Hyperactive Children s Support Group) συνιστά να αποφεύγεται καθώς μπορεί να προκαλέσει υπερκινητικότητα.

101 E160C (εκχύλισμα πάπρικας) Να αποφεύγεται. Εχει απαγορευθεί σε ορισμένες χώρες. Ε300 (ασκορβικό οξύ) Σε μεγάλες δόσεις προκαλεί διάβρωση των δοντιών, εμετούς, διάρροιες, ναυτία, πέτρες στα νεφρά (αν η ημερήσια δόση ξεπερνά τα 10 gr). Ε612 (γλουταμινικό μονονάτριο - MSG) Πάρα πολύ τοξικό. Μπορεί να καταστρέψει το νευρικό σύστημα με αποτέλεσμα ασθένειες όπως Χάντινγκτον, Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον. Υψηλός κίνδυνος για εγκύους, παιδιά, ηλικιωμένους, ασθματικούς, υπογλυκαιμικούς και καρδιοπαθείς. Ε627 (γουανυλικό δινάτριο) και Ε631 (ινοσινικό δινάτριο) Ποδάγρα. Δεν επιτρέπεται σε φαγητά για νεογνά και μικρά παιδιά. Ε211 (βενζοϊκό νάτριο) Ασθμα, ερύθημα, υπερκινητικότητα. Υποπτο για νευροτοξικές βλάβες. Ε375 (νιασίνη VitB3) Ημερήσια δόση μεγαλύτερη του 1 mg προκαλεί ηπατική βλάβη, διαβήτη, γαστρίτιδα, βλάβη στους οφθαλμούς και αυξάνει τα επίπεδα του ουρικού οξέος στο αίμα. Ε950 (ακετοσουλφαμικό κάλιο) Εχει συσχετισθεί με καρκινογένεση σε ανθρώπους και πειραματόζωα και με βλάβες του νευρικού συστήματος. Απαγορεύεται η χρήση του στις ΗΠΑ και στη Βρετανία. Ε952 (κυκλαμικό οξύ) Εχει συσχετισθεί με καρκινογένεση σε ανθρώπους και πειραματόζωα και με βλάβες του νευρικού συστήματος. Συσχετίζεται επίσης με ημικρανίες και καρκινογόνες βλάβες στους όρχεις ποντικών και στα έμβρυά τους. Απαγορεύεται η χρήση του στις ΗΠΑ και στη Βρετανία. Καφεΐνη Τοξική σε υψηλές δόσεις. Σχετίζεται με υπέρταση, εμετούς, ημικρανίες, διάρροιες, αϋπνίες, τρέμουλο χεριών, συχνοουρία, αλλά βοηθάει στην παροχή ασβεστίου στον οργανισμό. Υδροχλωρική κινίνη Ημικρανίες, ναυτία, εμβοές των ώτων, θολωμένη όραση. Το FDA (Food and Drug Administration) συνιστά περιορισμό των δόσεων. Ταυρίνη Διάρροιες και πεπτικά έλκη λόγω υπερβολικής κατανάλωσης. Οι διαβητικοί και οι υπογλυκαιμικοί ασθενείς θα πρέπει να τη χρησιμοποιούν κάτω από ιατρική επιτήρηση καθώς έχει βρεθεί ότι περιορίζει τη δραστικότητα της ινσουλίνης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%BC %CF%89%CE%BD ( 24/11/12 )

102 ood_additive ( 24/11/12 ) 00: &catid=122: &Itemid=406 ( 24/11/12 ) ( 24/11/12 ) ( 24/11/12 ) ( 24/11/12 ) ( 24/11/12 ) m_id=280&itemid=53 ( 24/11/12 ) ood_additive ( 12/01/13 ) CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%BC %CF%89%CE%BD ( 12/01/13 ) ood_additive ( 12/01/13 ) CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%BC %CF%89%CE%BD ( 12/01/13 )

103 4. ΧΡΩΜΑ: ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, ΓΛΩΣΣΑ & ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ 4.1.Το χρώμα: Συμβολισμός και ψυχολογία Από: Βούλτσου Άρτεμις Είναι δεδομένο ότι το κάθε χρώμα επηρεάζει με διαφορετικό τρόπο την ψυχολογία του ανθρώπου. Επίσης είναι δεδομένο ότι κάθε άνθρωπος επηρεάζεται διαφορετικά από το κάθε χρώμα. Όμως η επιστημονική κοινότητα έχει καταφέρει να βρει κάποια κοινά ερεθίσματα που προκαλούν τα χρώματα σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους. Έτσι μπορούμε να έχουμε έναν οδηγό για την επιλογή των χρωμάτων των χώρων στους οποίους ζούμε καθημερινά. ΜΑΥΡΟ Το μαύρο χρώμα συμβολίζει την υποταγή αλλά και το κύρος. Όπως κάθε σκούρο χρώμα, έτσι και το μαύρο, έχει την ιδιότητα να κάνει τους χώρους να φαίνονται μικρότεροι, γι αυτό και δεν το συναντάμε συχνά σε κτίρια. Παρόλαυτά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε λεπτομέρειες, και να τους προσδώσει την έμφαση που θα τις κάνει να ξεχωρίσουν. Είναι πολύ ισχυρό χρώμα, οπότε η έκταση που θα καλύψει θα πρέπει να είναι πολύ μικρή.

104 ΑΣΠΡΟ Ο μεγαλύτερος μύθος σε σχέση με τα χρώματα, αφορά ίσως την αχρωμία του λευκού. Το λευκό θεωρείται ΜΗ ΧΡΩΜΑ. Και όμως, οι κάτοικοι του Β. Πόλου μπορούν να διακρίνουν και να ονοματίσουν δεκάδες αποχρώσεις του λευκού. Το λευκό του ελεφαντόδοντου είναι διαφορετικό από το λευκό του παριανού μαρμάρου, διαφορετικό από μια λακαρισμένη επιφάνεια, διαφορετικό από το λευκό ενός βαμβακερού υφάσματος, κλπ. Έχει χιλιάδες αποχρώσεις. Οι Εσκιμώοι έχουν 360 ονόματα για τις διάφορες αποχρώσεις του άσπρου. Με την άποψη αυτή συμφωνούν οι αρχιτέκτονες, οι σχεδιαστές και οι φυσικοί. Για την ακρίβεια, σε μια φανταστική ψηφοφορία με αντικείμενο τα χρώματα, οι αρχιτέκτονες και οι γλύπτες, ίσως να ανακήρυξαν, το λευκό την κορωνίδα των χρωμάτων. Όσον αφορά τους φυσικούς εξηγούν το φαινόμενο του άσπρου χρώματος με την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία και το άσπρο ΦΩΣ : Αν φωτίσουμε ένα σώμα με λευκό φως εν γένει απορροφά κάποια μήκη κύματος ενώ άλλα τα επανεκπέμπει. Από τα επανεκπεμπόμενα μήκη κύματος καθορίζεται το χρώμα του σώματος που βλέπουμε. Στην ειδική περίπτωση που επανεκπέμπονται όλα τα μήκη κύματος του λευκού φωτός το σώμα φαίνεται λευκό. Στην αντίθετη περίπτωση, δηλαδή όταν το σώμα απορροφά όλα τα μήκη κύματος, φαίνεται μαύρο. Ένα παραδειγμα θα έκανε το όλο σκεπτικό πιο κατανοητό. Όλοι ξέρουμε λοιπόν ότι τα τριαντάφυλλα είναι κόκκινα, οι βιολέτες μπλε και γενικά κάθε πράγμα έχει κάποιο χρώμα. Όμως στην πραγματικότητα τα σώματα δεν έχουν το δικό τους χρώμα, αλλά χρωματίζονται εξαιτίας κάποιων φαινομένων, που συμβαίνουν σε μικροσκοπικό επίπεδο. Τα χρώματα, λοιπόν εξαρτώνται απ' τη συχνότητα του φωτός που πέφτει πάνω τους. Κάθε συχνότητα (στα πλαίσια των ορατών συχνοτήτων φυσικά) τις αντιλαμβανόμαστε σαν ένα διαφορετικό χρώμα. Ας

105 πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Ένα τριαντάφυλλο στο φως του ήλιου έχει κόκκινα πέταλα, πράσινα φύλλα κ.λπ. Αυτό συμβαίνει γιατί η ακτινοβολία που πέφτει επάνω του είναι λεύκη, δηλαδή περιέχει πολλές συχνότητες κι επειδή τα πέταλα ανακλούν το κόκκινο χρώμα, τα φύλλα το πράσινο κ.ο.κ. Αν κάνουμε το ίδιο πράγμα, αλλά αυτή τη φορά όχι με φως του ήλιου, αλλά με φως, που έχει περάσει μέσα από ένα πρίσμα, θα παρατηρήσουμε ότι στο κόκκινο μέρος του φωτός, που έχει αναλυθεί, τα πέταλα φαίνονται κόκκινα, αλλά κάθε άλλο μέρος του τριαντάφυλλου θα φανεί μαύρο και τα αντίστοιχα θα συμβούν για την πράσινη περιοχή του φωτός. Με άλλα λόγια, τα πέταλα μπορούν να ανακλούν το κόκκινο φως, αλλά κανένα άλλο και το ίδιο ισχύει για το πράσινο και για τα άλλα χρώματα. Φωτίζουμε τα τρία αυτά αντικείμενα διαδοχικά με λευκό, κόκκινο, πράσινο και μπλε φως. Στο λευκό φως βλέπουμε και τα τρία σώματα έτσι όπως περιμένουμε να τα δούμε, το τραπουλόχαρτο λευκό, τα σταφύλια μπλε και την πιπεριά πράσινη. Στο κόκκινο τώρα φως το τραπουλόχαρτο ανακλά όλη την ακτινοβολία που δέχεται. Αντίθετα, τα άλλα δύο σώματα απορροφουν το μεγαλύτερο μέρο της ακτινοβολίας κι ανακλούν λίγο με αποτέλεσμα να μη διακρίνονται καθαρά και το χρώμα που κυριαρχεί είναι το μαύρο. Στο πράσινο χρώμα το τραπουλόχαρτο εμφανίζεται πράσινο, αλλά τα σύμβολα σε αυτό μαύρα, πράγμα που σημαίνει ότι η πράσινη ακτινοβολία ανακλάθηκε από το λευκό τμήμα του χαρτιού, αλλά απορροφήθηκε από τα κόκκινα σύμβολα. Το μπλε σταφύλι "αντιδρά" με τρόπο αντίστοιχο όταν έπεφτε το κόκκινο φως, ενώ η πιπεριά διατηρεί το χρώμα της, αλλά έχει και κάποιες περιοχές που είναι πιο έντονα πράσινες. Αυτές οι περιοχές στο λευκό φως άστραφταν. Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται τέλος με την μπλε ακτινοβολία. Το τραπουλόχαρτο είναι τώρα μπλε με τα σύμβολά του μαύρα, το σταφύλι έχει το χρώμα του, ενώ στην πιπεριά κυριαρχεί το μαύρο με κάποιες περιοχές της να είναι μπλε. Το λευκό χρώμα υποδηλώνει την αγνότητα και την καθαρότητα. Είναι χρώμα ιδιαιτέρως φωτεινό, και αυτός είναι ο λόγος που χρησιμοποιήθηκε πάρα πολύ στον κατασκευαστικό τομέα. Το άσπρο χρώμα προδιαθέτει τον δέκτη ευχάριστα μόνο όταν χρησιμοποιείται σε διχρωμία με κάποια απαλή απόχρωση.

106 Γκρι Το γκρι συμβολίζει την ισορροπία, την σοβαρότητα και την ουδετερότητα Οι αποχρώσεις του γκρι σχετίζονται και με δυσάρεστα συναισθήματα, γηρατειά και αποπροσανατολισμό Το ασημί ωστόσο, το γυαλιστερό γκρι, συχνά δίνει την αίσθηση της βοήθειας και του δυνατού χαρακτήρα. Είναι ιδανικό για χώρους γραφείων, χώρους συνεργασίας, βιομηχανικούς χώρους κ.α. Λόγω της πολύ καλής του συνεργασίας με όλα τα χρώματα είναι ιδανικό για "φόντο" σε χώρους που έχουν άμεση σχέση με τα χρώματα (ατελιέ, σχεδιαστήρια, στούντιο κ.ά.). Επίσης, το γκρι έχει την ικανότητα να κρύβει το πέρασμα του χρόνου, καθώς διατηρεί την απόχρωση του ακόμα και κάτω από έντονες συνθήκες. Κόκκινο

107 Αυτό που ήδη γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι ότι το κόκκινο συμβολίζει το πάθος. Αυτό που δεν γνωρίζουν, όμως, είναι ότι το κόκκινο προκαλεί διέγερση στο αίσθημα της πείνας (εκεί οφείλεται το κόκκινο χρώμα στους τοίχους πολλών εστιατορίων). Γίνεται μοιραίο και δυνητικό. Δίνει σήμα κινδύνου αλλά και μας προκαλεί. Τα άτομα που προτιμούν το κόκκινο είναι θερμά στην ιδιοσυγκρασία, επιθετικά πολλές φορές και ορμητικά. Έχουν μια καθημερινή ριψοκίνδυνη τάση και είναι συνήθως, βιαστικά με ότι καταπιάνονται.αποφεύγεται να χρησιμοποιείται στην κατακόκκινη απόχρωση του γιατί θυμίζει το αίμα. Η επίδραση του κόκκινου στον ψυχισμό μας είναι κατ' επέκταση αρνητική και μας δημιουργεί επιθετικότητα Παρότι συμβολίζει το ερωτικό πάθος, η θέα του δεν το εξάπτει. Θέλουν το ροζ σαν απόχρωση για να δηλώσουν τη μαγεία του έρωτα αλλά και την τρυφερότητα και την αθωότητα. Τα άτομα του κόκκινου είναι συνήθως βιαστικά και απερίσκεπτα. Υπάρχουν κι ορισμένα που είναι ντροπαλά και ευσυγκίνητα. Κρύβουν όμως μέσα τους και τη φλόγα για δράση, επανάσταση, εξουσία καθώς και μια τάση αναρρίχησης στην ιεραρχία. Επίσης, το κόκκινο χρώμα προσδίδει και αυτό κύρος, αλλά σαν δευτερεύον χρώμα. Όταν δηλαδή συνδυαστεί με κάποιο άλλο χρώμα που προσδίδει κύρος (για παράδειγμα χρυσαφί ή μαύρο). ΠΡΑΣΙΝΟ Το πράσινο και οι αποχρώσεις του, από πολύ έντονο σαν φρέσκο ανοιξιάτικο χορτάρι μέχρι σκούρο χακί σαν φθινοπωρινή γη, είναι το χρώμα που καταρχήν μας παραπέμπει άμεσα στη φύση. Tο πράσινο σας συνδέει βαθιά κάτι με τη φύση και τις μυστικές της τελετουργίες.το πράσινο, σε αντίθεση με το κόκκινο του φωτεινού σηματοδότη, μας επιτρέπει να περάσουμε, μας

108 αφήνει να συνεχίσουμε το δρόμο μας. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Το πράσινο, χρώμα ψυχρό μεν, γεμάτο ζωή δε, εμπνέει ελπίδα και αισιοδοξία και καθησυχάζει τους φόβους μας. Βοηθάει στην συγκέντρωση και την ηρεμία. Είναι χρώμα που δημιουργεί αίσθηση ασφάλειας (μάλλον λόγω του ότι συνειρμικά συνδέεται με τη φύση). Οι απαλές αποχρώσεις του συνδυάζονται εύκολα με πληθώρα χρωμάτων, ενώ, λόγω του ότι είναι πιο κοντά στις φυσικές αποχρώσεις, διεγείρουν την αίσθηση ασφάλειας και συγκέντρωσης στο μέγιστο βαθμό. Γι αυτό το λόγο προτείνονται για κρεββατοκάμαρες, σαλόνια, αλλά και χώρους εργασίας, τράπεζες, νοσοκομεία κ.ά. Με την επιλογή του πράσινου δίνεται επίσης ένα μήνυμα γήινης σταθερότητας, κάτι που επιβεβαιώνεται κι από το γεγονός ότι οι Κινέζοι το συνδέουν με το στοιχείο του ξύλου, δηλαδή την μακροβιότητα και τη θετική ενέργεια. ΜΠΛΕ Στατιστικά, το μπλε χρώμα είναι αυτό που προτιμάνε οι περισσότεροι ανεξαρτήτως φύλου. Όπως και το πράσινο, έτσι και το μπλε βοηθάει στην εκτόνωση και την ηρεμία. Επίσης το μπλε είναι "καθαρό" χρώμα. Για τους παραπάνω λόγους το μπλε χρώμα προτείνεται για χώρους διαβάσματος, βιβλιοθήκες, αλλά και για μπάνια, κουζίνες κ.ά.το μπλε δημιουργεί την ψευδαίσθηση της υποχώρησης, είτε χρησιμοποιείται ως φόντο ή τίθεται πάνω σε άλλα αντικείμενα. Η κύρια συναισθηματική πτυχή του μπλε είναι ότι πρόκειται για ένα ψυχρό χρώμα. Το μπλε συχνά συσχετίζετε με τη θλίψη στην αγγλική γλώσσα. Το μπλε επίσης χρησιμοποιείτε εκτεταμένα για να αναπαραστήσει την ησυχία και την ευθύνη. Οι ανοικτές αποχρώσεις του μπλε μπορούν να είναι ξεκούραστες και φιλικέ. Οι σκούρες αποχρώσεις του μπλε είναι ποιο σκληρές και αξιόπιστες. Το μπλε επίσης συσχετίζετε με την ειρήνη, και έχει πνευματική και θρησκευτική σημασία σε πολλούς πολιτισμούς και παραδώσεις. Το μπλε δημιουργεί την ψευδαίσθηση της υποχώρησης, είτε χρησιμοποιείται ως φόντο ή τίθεται πάνω σε άλλα αντικείμενα. Η κύρια συναισθηματική πτυχή του μπλε είναι ότι πρόκειται για ένα ψυχρό χρώμα. Λόγω των ιδιοτήτων του της υποχώρησης και της ηρεμίας, μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί για να απεικονίσει τον αέρα ή τον χώρο. Χάνει εν

109 μέρει την ψυχρότητά του όταν του προστεθεί ελάχιστη ματζέντα, τότε παίρνει μια μωβέ χροιά. Τοποθετούμενο δίπλα σε κόκκινη επιφάνεια δίνει την εντύπωση ότι πρασινίζει κάπως, ενώ το κόκκινο πλάι του αναλαμβάνει έναν τόνο πιο πορτοκαλί και φαίνεται να προάγεται. Με προσθήκη κίτρινου γίνεται τυρκουάζ και αποκτά μεγαλύτερη ορατότητα. Ένας συνδυασμός μπλε και λευκού έχει επίσης μια πολύ ισχυρή προβολή. Οι πιο προφανείς συσχετισμοί με το μπλε είναι εκείνοι του ουρανού και της θάλασσας. Διαφορετικές συνθήκες μπορούν να αποδοθούν με την χρήση διαφορετικών χροιών απ όλο το φάσμα των μπλε αποχρώσεων, από το βαθύ καθαρό μπλε του κοβαλτίου για μια ημέρα του καλοκαιριού, έως τα γκριζωπά και πρασινωπά μπλε για τον ταραγμένο και άγριο θυελλώδη καιρό. Η αισιοδοξία ταυτίζεται με ένα καθαρό μπλε ουρανό. Το μπλε επίσης συνδέεται με το διαλογισμό και τη χαλάρωση. Έρευνα απέδειξε ότι το μπλε επιβραδύνει τον μεταβολισμό και χαλαρώνει τους μυς. Η μάλλον μελαγχολική πλευρά του μπλε σχετίζεται με την κατάθλιψη και τη δυστυχία και δίνει τέτοιες εκφράσεις όπως οι αγγλικές feeling blue (αισθάνομαι μπλε), singing the blues, (τραγουδώντας τα blues), rhythm and blues (μπλε ή στενάχωροι ρυθμοί). Η επιλογή του μπλε χρώματος στα ελληνικά σπίτια και κυρίως στα εξοχικά είναι τυχαίο? Η ψυχολογία των χρωμάτων λέει ότι το μπλε, χαλαρώνει, ηρεμεί και το άγχος και η νευρικότητα φεύγουν στη θέα του. Για αυτό, το μπλε, καταφέρνει να μας ταξιδέψει μαγικά μέσα από της διάφορες αποχρώσεις του και μάλλον η παρουσία του σε υπνοδωμάτια επιβεβαιώνει την θεωρία αυτή! ΠΗΓΕΣ: ELXIS-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΧΡΩΜΑΤΩΝ PAINTS-ΞΥΓΚΑΚΗΣ Β. & ΥΙΟΙ...-ψυχολογία χρωμάτων 1-%CF%84%CF%89%CE%BD- %CF%87%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD PAINTING ADVISOR-Κόκκινο:το χρώμα του πάθους-δεκεμβριου 21, CE%BA%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%BF-%CF%84%CE%BF- %CF%87%CF%81%CF%8E%CE%BC%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85- %CF%80%CE%AC%CE%B8%CE%BF%CF%85%CF%82/

110 ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΗΓΕΣ Art. and Domenica Design: Blue magic.. infospoudes.gr-γκρι d=13282:poio-einai-to-xroma-tis-psixologias-sou&catid=24628:collegetime&itemid= Πορτοκαλί: Συμβολίζει τη χαρά, τον πλούτο, την ευτυχία, την αισιοδοξία, την επιμονή, τη ζεστασιά, τη φιλία. Είναι χρώμα που εκφράζει αισιοδοξία και ωριμότητα. Θερμό χρώμα, χρώμα ζωής που μετουσιώνει το κατώτερο σε ανώτερο. Στην χρωματοθεραπεία θεωρείται ότι χαρίζει φυσική ευεξία και πνευματική τόνωση, λειτουργεί ως αντικαταθλιπτικό. Ανακουφίζει το άσθμα, τα βρογχικά, τους ρευματισμούς και τις κράμπες. Στο ανθρώπινο σώμα το πορτοκαλί αντιστοιχεί στα έντερα, στην περιοχή της κοιλιάς και στα νεφρά. Οι πορτοκαλί τροφές (καρότα, πορτοκάλια, βερίκοκα, ροδάκινα) βοηθούν τον οργανισμό να αφομοιώσει τις θρεπτικές ουσίες των άλλων τροφών. ΠΗΓΕΣ: Η Τέχνη του Χρώματος και ο Συμβολισμός του

111 4.2 ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ Από: ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ Οι ποιητές γράφοντας για τα χρώματα μας καλούν έμμεσα να κοινωνήσουμε με αυτά... ω της αυγής κροκάτη γάζα γαρούφαλα του δειλινού λάμπετε, σβήνετε μακριά μας χωρίς να μπείτε στην καρδιά μας

112 ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ, ΟΙ ΜΟΙΡΑΙΟΙ Μυριάδες στόματα φωνάζουνε και σε καλούν Έλα λοιπόν από την αρχή να ζήσουμε τα χρώματα ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ, ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ το μαύρο τριαντάφυλλο περπατάει τώρα στους δρόμους. Oρθό στο μαύρο μίσχο του, λυγερό, σφιχτό, περήφανο, κόκκινο, μαύρο. Αποφεύγει ακατάδεχτα ένα πλήθος διαβάτες. Έρχεται να σε βρει. Κι εσύ κοιμάσαι ; Γιατί κοιμάσαι; ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΣΥΛΛΟΓΗ ΙΙ Κράτησα τη ζωή μου ταξιδεύοντας ανάμεσα στα κίτρινα δέντρα κατά το πλάγιασμα της βροχής ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ, ΚΡΑΤΗΣΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ Λες ένα κίτρινο χρυσό λαμπερό να βάψη αυτό το μαύρο αισχρό και θλιβερό τοπίο που το τρυπούν σκληρά τα νυσταγμένα φώτα των ηλεκτρικών λαμπτήρων ΝΙΚΟΣ ΕΓΓΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, ΚΑΦΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΜΗΤΕΣ ΥΣΤΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑΝΥΧΤΑ Ορισμένες φορές είναι και εξαιρετικά εύστοχοι. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης θέλοντας να μιλήσει για το «μοβ που κοιτάζει στα μάτια το μπλε» το περιγράφει ως Δέρμα σαν καμωμένο από ιασεμί.. Εκείνη η βραδυά του Αυγούστου Αύγουστος ήταν ; Μόλις θυμούμαι πια τα μάτια.. Ήσαν θαρρώ μαβιά Α ναι, μαβιά Ένα σαπφειρένιο μαβί ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ, ΜΑΚΡΥΑ

113

114

115

116 4.2.2.

117 Το λάδι - συνήθως λινέλαιο το ρετσίνι και η νερόκολλα αποτελούν τα παραδοσιακά υλικά βάσης τα οποία συνενώνουν τις χρωστικές ουσίες, με μορφή σκόνης ή υγρού, σε παχύρρευστες ομοιογενώς χρωματισμένες μάζες. Οι λαδομπογιές, οι τέμπερες, οι ακουαρέλες, τα μελάνια αλλά και τα στεγνά μολύβια και τα παστελ αποτελούν τα παραδοσιακά χρώματα υλικά. Μέχρι και τις αρχές του 16ου αιώνα οι τέμπερες και οι αυγοτέμπερες ήταν τα μοναδικά χρωματικά πλαστικά μέσα. Μέχρι και τα τέλη του 18ου αιώνα, οπου εμφανίστηκαν οι πρώτες βιοτεχνίες κατασκευασμένων χρωμάτων, κάθε εικαστικός μάστορας έφτιαχνε μαζί με τους βοηθούς του με τις δικές του συνταγές τα χρώματά του. ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Έμαθα να αγαπώ το τρίψιμο των υλικών που έφερνε ο κύριός μου από τον φαρμακοποιό. Ελεφαντόδοντο, λευκό του μολύβδου, ερυθρόδανο, κίτρινο

118 του μολύβδου και προσπαθούσα να κάνω το κάθε χρώμα όσο πιο φωτεινό και καθαρό μπορούσα. Τα σκληρά και μουντά κομμάτια της κοκκινόριζας γίνονταν μια λεπτή, έντονη κόκκινη σκόνη και με λίγες σταγόνες λινέλαιο, έδιναν ένα λαμπερό κατακόκκινο χρώμα. Η παρασκευή του, όπως και των άλλων χρωμάτων, ήταν για μένα κάτι μαγικό. Εκείνος μου έμαθε πως να ξεπλένω τις πρώτες ύλες για να καθαρίσουν από τα ξένα σώματα και ν ανοιχτούν τα χρώματά τους. Για το ξέπλυμα χρησιμοποιούσα μια σειρά από κοχύλια, σαν ρηχά πιατάκια. Έμαθα πως όσο πιο λεπτοί γίνονται οι κόκκοι στο τρίψιμο, τόσο πιο έντονο βγαίνει καθαρίζοντας και ξανακαθαρίζοντας το χρώμα μέχρι και τριάντα φορές, ώσπου να φύγει η κιμωλία, η άμμος και τα χαλίκια. Το μόνο χρώμα που δεν με άφηνε να αγγίζω ήταν η ουλτραμαρίνα. Το λάπις λάζουλι ήταν τόσο ακριβό και η διαδικασία για να βγει το μπλε χρώμα από την πέτρα τόσο δύσκολη, που το έφτιαχνε μόνος του Από το μυθιστόρημα της Τρέισι Σεβαλιέ... Το κορίτσι με το σκουλαρίκι... «Εκείνος» είναι ο Γιόχαν Βερμέερ.

119

120

121 * Όπως συμβαίνει και με τη λειτουργία τω φίλτρων αλλά και με την τυπογραφία, για τον ζωγράφο, τα χρώματα ως χρωστικές ουσίες λειτουργούν ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΑ. Καθεμιά τους δημιουργεί κάποιο ΧΡΩΜΑ από ΑΦΑΙΡΕΣΗ. Για τον ζωγράφο και για τον ελαιοχρωματιστή, ΒΑΣΙΚΑ χρώματα χρώματα από αφαίρεση - είναι το κόκκινο, το μπλε και το κίτρινο. Συνδυάζοντάς τα, σε κατάλληλες αναλογίες, μπορεί να φτιάξει άλλα χρώματα και από αυτά.

122 ΠΗΓΕΣ 1. users.sch.gr/kassetas/xcolor10painting.htm 2. users.sch.gr/kassetas/xcolor5poetry.htm 3.el.wikipedia.org/wiki/Ιμπρεσιονισμος

123 4.3.Το χρώμα στο GRAFFITI και στο ΤΑΤΟΟ Από: Βασίλης Αγγελόπουλος GRAFFITI το χρώμα της πόλης Το γκράφιτι βρίσκεται πολλά χρόνια στην ζωή μας. Είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι οι τοίχοι γύρω μας είναι γεμάτοι από αυτά δίνοντας χρώμα και ζωντάνια στο μουντό γκρίζο της πόλης. Το γκράφιτι μπορεί να πάρει πολλές μορφές,δηλαδή από μία απλή καλλιτεχνική σκέψη ενός writer - όπως ονομάζονται τα παιδιά που ασχολούνται με αυτό -μέχρι μία κοινωνική ή πολιτική διαμαρτυρία. Aντίλογος «Το graffiti είναι η φωνή μου, είναι ο τρόπος με τον οποίο ουρλιάζω για τις αηδίες. Τα χρησιμοποιώ για να καταγράφω την μαύρη πλευρά και μου επιτρέπει να τα βγάζω πέρα με την κατεστραμμένη ομορφιά του κόσμου», Stormie, Αυστραλία... Aθήνα. *Graffiti από τον Raiden, «Η αγάπη για τα γράμματα γεννήθηκε μέσα μου και δεν μπορεί να φύγει ποτέ. Πιστεύω ότι το να παρουσιάζεις τις ιδέες σου στους δρόμους, είναι ο καλύτερος και ευκολότερος τρόπος να αποκτήσεις ακροατήριο για τις ιδέες και για την δουλειά που μπορείς να κάνεις... δεν συμπαθώ το καταστροφικό graffiti στο σύνολό του... κάποια κομμάτια ξεχωρίζουν αλλά δεν μου αρέσει εάν παλιά ή νέα συμπαθητικά αρχιτεκτονικά κτίρια καταστρέφονται, με υπογραφές ή σχέδια. Ειδικά από τη στιγμή που υπάρχουν τόσα πολλά άσχημα κτίρια, τα οποία αφήνονται... Πιστεύω οτι οι συνθήκες δεν έχουν αλλάξει και πολύ από τότε που εμφανίστηκε το Graff στη Νέα Υόρκη. Οι νέοι ζουν ακόμα στο ίδιο γκρίζο βαρετό, απρόσωπο περιβάλλον και μερικές φορές ζουν επιθετικά στα προάστια, όταν θέλουν να δραπετεύσουν από τις ανώνυμες ζωές τους, επηρεάζοντας αυτούς που είναι τριγύρω τους... σήμερα η εμπορική πλευρά του graffiti βρωμάει. Σκέφτομαι ότι πολλοί writers ξεπουλιούνται εύκολα στις μεγάλες επιχειρήσεις, σκοτώνοντας όμως έτσι τις ιδέες και την εργασία τους», Morse code, Κάτω Χώρες.

124 «Νόμιμο, παράνομο, όπως τη βρίσκει κανείς, με ότι υλικά γουστάρει. Οι παρωπίδες είναι περιττές. Εκτιμώ όποιον έχει ένα spray, ένα sticker, stencil, marker, αφίσα στο χέρι του, αντί ένα TV control» Lue, Ελλάδα. «Μου αρέσει να βλέπω καλά bombing, σε καλά σημεία. Το graffiti δεν θα υπήρχε χωρίς αυτά. Oχι μόνο ιστορικά, αλλά ούτε και σήμερα δε θα υπήρχε νόμιμο graffiti χωρίς bombing. Tο ένα ανήκει στο άλλο και είναι αλληλένδετα», Neck, Γερμανία. «Oταν είχαμε ξεκινήσει τη φάση το '94 στην Αθήνα κανείς δεν γνώριζε ή καταλάβαινε τι ήταν graffiti. Θυμάμαι όταν μας έδεσαν για πρώτη φορά, μας ανάκριναν με τις ώρες για να καταλάβουν ότι δεν κρύβεται καμιά οργάνωση από πίσω μας. Γενικά με τον κόσμο το συζητούσαμε, υπήρχε προκατάληψη. Τώρα το graffiti είναι εμπορικό και πουλάει...», Wore, Ελλάδα. Σήμερα όλο και περισσότερη γνώση συσσωρεύεται από τους νέους καλλιτέχνες, οι οποίοι εφαρμόζουν και στο ελληνικό αστικό τοπίο νέες μορφές graffiti, όπως αυτά των stencil, των αυτοκόλλητων κ.λπ. δίνοντας και εδώ μια νέα νότα στις δημιουργίες του δρόμου. Παρ' όλη την σε παγκόσμια κλίμακα διογκούμενη αστυνόμευση και καταστολή καινούργιων ιδεών, την «αφομοίωση ιδεών και κινημάτων», τη δημιουργία παθητικότητας κ.λπ., παρ' όλα αυτά, το graffiti δίνει και εδώ το στίγμα της αντίστασης και της δημιουργίας: χρώματα και σχέδια, το διαφορετικό να ξεπροβάλλει εμπρός, χαλώντας την εικόνα μιας πόλης «καμουφλαρισμένα καθαρής», με «αμόλυντη ηθική.

125 Το γράφιτι το συναντάμε συχνά σε πολλά τραγούδια,κυρίως χιπ χοπ γιατί στην ουσία το χιπ χοπ εκφράζεται μέσα από το γκράφιτι και το γκράφιτι από το χιπ χοπ. Παρακάτω παρουσιάζεται ένα τραγούδι το οποίο αναφέρεται στο γκράφιτι javaspa. πέρα από το γκρίζο πέρα από το γκρίζο σε μια πόλη υποστηρίζω.. τα graffiti είναι σχέση ελευθερίας το τονίζω και μέσα από τα χρώματα της νέας γενιάς.. οξύνεται η οργή της ταξικής διαφοράς. πέρα από το γκρίζο σε μια πόλη υποστηρίζω.. τα graffiti είναι σχέση ελευθερίας το τονίζω και μέσα από τα χρώματα της νέας γενιάς.. οξύνεται η οργή της ταξικής διαφοράς....

126 4.3.2.TATTOO Μία σύντομη ιστορία του τατουάζ H λέξη tattoo (τατουάζ) έχει δύο μεγάλα παράγωγα: την πολυνησιακή λέξη «ta», που σημαίνει κάτι το εντυπωσιακό, και την ταϊτινή λέξη «tatau», που σημαίνει «για να σηματοδοτήσει κάτι». Η ιστορία του τατουάζ ξεκινάει από τη νεολιθική εποχή, γύρω στο 5000 π.χ. και ποικίλλει τόσο πολύ, όσο και οι άνθρωποι που το έχουν. Τα Τατατουάζ δημιουργούνται με την εισαγωγή έγχρωμων υλικών κάτω από την επιφάνεια δερμάτων. Το πρώτο τατουάζ πιθανώς δημιουργήθηκε από ατύχημα. Κάποιος είχε μιά μικρή πληγή και την έτριψε με το χέρι. που ήταν βρώμικο με αιθάλη και τέφρα από τη φωτιά. Όταν το τραύμα επουλώθηκε, είδαν ότι ένα σημάδι έμεινε μόνιμα. Παρά την αυξανόμενη γοητεία των κοινωνικών επιστημών με τατουάζ και την τεράστια δημοτικότητα των τατουάζ, δεν υπάρχει μεγάλο ιστορικό αρχείο της πρακτικής αυτής. Χάλκινη εποχή Το 1991, ο «otzi, ο άνθρωπος πάγος» γέμισε τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων σε όλον τον κόσμο, όταν το κατεψυγμένο σώμα του ανακαλύφθηκε σε ένα βουνό μεταξύ Αυστρίας και Ιταλίας (στην κοιλάδα otz των Άλπεων). Αυτή είναι η καλύτερα διατηρημένη σορός τής εν λόγω περιόδου που έχει βρεθεί. Το δέρμα του φέρει 57 τατουάζ του άνθρακα, εκ των οποίων: απλές τελείες και γραμμές κάτω στη σπονδυλική στήλη, ένα σταυρό στο εσωτερικό του αριστερού γονάτου, έξι ευθείες γραμμές 15 εκατοστών πολύ πάνω από τα νεφρά και πολλές παράλληλες γραμμές πάνω στους αστραγάλους.

127 * * ο iceman όπως ο ίδιος βρέθηκε ψηλά στα βουνά η πλάτη του iceman * ο κύκλος εστιάζει στα τατουάζ που έχει στην πλάτη του αριστερά ( Η θέση των σημάτων τατουάζ αφήνει να εννοηθεί ότι πιθανότατα εφαρμόζονταν για θεραπευτικούς λόγους (π.χ. για τη θεραπεία της αρθρίτιδας). Αρκετά μουσεία της Δανίας έχουν τις βελόνες από την Εποχή του Χαλκού (γύρω στο π.χ.), που υποτίθεται ότι έχουν χρησιμοποιηθεί για τατουάζ. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη, αλλά οι συνθήκες γύρω από τα ευρήματα έχουν πείσει τους επιστήμονες ότι έχουν χρησιμοποιηθεί. Στην επάνω αριστερή γωνία είναι μια βελόνα τατουάζ της χάλκινης εποχής, στο Μουσείο Bornholm σε Ronne, Δανία ( * βελόνες τατουάζ στο Vesthimmerland Μουσείο της στην Aars, Δανία ( too-history/e-tattoohistory.htm) *

128 too-history/e-tattoohistory.htm) Κουλτούρα pazyryk Οι Σκύθες Pazyryk της περιοχής Αλτάι (βουνό) ήταν ένας άλλος αρχαίος πολιτισμός, που απασχολιόταν με τα τατουάζ. Το 1948, η Ρωσίδα αρχαιολόγος Sergei Rudenko άρχισε τις ανασκαφές σε μιά ομάδα τάφων, στα ψηλά βουνά του Αλτάι της δυτικής και νότιας Σιβηρίας, 120 μίλια βόρεια των συνόρων μεταξύ Ρωσίας και Κίνας. Εκεί βρέθηκαν μούμιες, που χρονολογούνται πριν από περίπου χρόνια. Τα τατουάζ στα σώματά τους αντιπροσωπεύουν μιά ποικιλία ζώων. Σώματα αντρών Σκυθών ανακαλύφθηκαν διατηρημένα σε πάγο στη Σιβηρία, τα άκρα και ο κορμός των οποίων καλύπτονταν από περίτεχνο τατουάζ μυθικών ζώων. * tattoo στο δεξί χέρι ενός Σκύθα οπλαρχηγού, του οποίου η μούμια ανακαλύφθηκε στο Pazyryk της Ρωσίας ( Αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι αρχαιολόγοι ανέσκαψαν τους πρώτους μιας μακράς σειράς τάφων, που βρίσκονται στο βουνά Αλτάι της Νότιας Σιβηρίας. Αυτοί οι τάφοι ήταν μονίμως γεμάτοι από πάγο, έτσι ώστε αυτό που περιείχαν, ήταν άριστα διατηρημένο. Μέσα στον τάφο με τον αριθμό δύο, βρέθηκε ένα καλά διατηρημένο σώμα οπλαρχηγού με κάποια φανταστικά τατουάζ. Στη συνέχεια, το 1993, σε έναν τάφο στο Αλτάι βρέθηκε μιά γυναίκα με τατουάζ (της ίδιας χρονολογίας) και πάλι με τα μυθικά πλάσματα στους ώμους, στους καρπούς και στον αντίχειρά της. Οι γρύπες και τα τέρατα θεωρείται ότι έχουν μαγική σημασία, αλλά είναι μερικά στοιχεία που πιστεύεται ότι είναι αμιγώς διακοσμητικά. Γενικά, τα τατουάζ πιστεύεται ότι αντικατοπτρίζουν την κατάσταση του ατόμου. Η πρακτική αυτή του τατουάζ επιβεβαιώνεται, επίσης, και από τον Έλληνα συγγραφέα Ηρόδοτο (450 π.χ.), ο οποίος δήλωσε ότι ανάμεσα στους Σκύθες και στους Θράκες «τα τατουάζ ήταν ένα σημάδι της ευγένειας και, όσοι δεν τα είχαν, ήταν μαρτυρία της χαμηλής τους καταγωγής."

129 * Αυτές είναι οι αρχαιότερες γνωστές απεικονίσεις τατουάζ ( Βίκινγκς Μερικές εκατοντάδες χρόνια αργότερα, οι Βίκινγκς συναντήθηκαν με τους Σκύθες. Οι Βίκινγκς ταξίδεψαν μέχρι τα ρωσικά ποτάμια και συναντήθηκαν με τους Σκύθες, οι οποίοι ήταν στραμμένοι προς την Ευρώπη, για να λεηλατήσουν και να καταστρέψουν. Από τον σκυθικό τρόπο επηρεάστηκαν οι Βίκινγκς στις τέχνες τους και στα τατουάζ. Οι Βίκινγκς λοιπόν, είχαν τατουάζ. Περίπου στο 1100 ο Άραβας Ibn Fadlan περιέγραψε μιά συνάντηση με κάποιους Βίκινγκς, παρουσιάζοντάς τους πολύ αγενείς, βρώμικους και καλυμμένους με εικόνες. Αρχαία Ελλάδα και Ρώμη Οι Έλληνες έμαθαν τα τατουάζ από τους Πέρσες. Οι Ελληνίδες γυναίκες ήταν γοητευμένες από την ιδέα του τατουάζ ως χαρακτηριστικού εξωτικής ομορφιάς. Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τα τατουάζ από τους Έλληνες. Οι λατίνοι συγγραφείς, όπως ο Βιργίλιος, ο Σενέκας και ο Γαληνός, αναφέρουν ότι πολλοί δούλοι και εγκληματίες είχαν τατουάζ. Μιά νομική επιγραφή από την Έφεσο αναφέρει ότι, κατά τη διάρκεια της πρώτης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι σκλάβοι που εξάγονταν προς την Ασία, είχαν τατουάζ με τη λέξη «φόρος καταβλήθη». Επίσης, και οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τα τατουάζ ως τιμωρία. Στις αρχές του 4ου αιώνα, όταν ο Κωνσταντίνος έγινε αυτοκράτορας ( μ.χ.) και πήρε την απαγόρευση του Χριστιανισμού, ο ίδιος απαγόρευσε τα τατουάζ στο πρόσωπο (το οποίο ήταν σύνηθες για τους κατάδικους, τους στρατιώτες και τους μονομάχους), διότι πίστευε ότι το ανθρώπινο πρόσωπο ήταν μιά αναπαράσταση της εικόνας του Θεού και δεν έπρεπε να παραμορφωθεί ή να δεχθεί ιεροσυλία. Ναύτης Οι ναυτικοί επέστρεφαν στα σπίτια τους με τατουάζ, που έκαναν οι ίδιοι στα πλοία τους. Συνήθως, είχαν ένα πολύ βασικό στυλ, που χρησιμοποιεί μόνον ένα μικρό μέρος λεπτομερειών που χρειάζονται για να φτιαχτεί ένα τατουάζ, κι έτσι τα σχέδιά τους φαινόντουσαν επίπεδα ή το πολύ, δύο διαστάσεων. Αυτό δίνει συχνά μιά «καρτουνίστικη» αίσθηση και τυπικά μοτίβα ήταν τα λουλούδια, οι καρδιές, οι γοργόνες, τα πλοία, οι άγκυρες, τα φίδια, τα πουλιά, και τα ονόματα.