Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς"

Transcript

1 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς Δ. Σ ο λ ω μ ό ς, Ο Κ ρ η τ ι κ ό ς : Σ η μ ε ι ώ σ ε ι ς Ο Σολωμός, κορυφαίος εκπρόσωπος της Επτανησιακής Σχολής, υπήρξε ο ποιητής του πάθους για το υψηλό, το πνευματικό, το αιώνιο, το ιδανικό. Η ΘΕΜ ΑΤΙΚΗ: Συχνά θεματικά μοτίβα στην ποίησή του, αλλά και στην ποίηση των άλλων ποιητών της Επτανησιακής Σχολής, είναι η λατρεία προς την Πατρίδα και την Ελευθερία, η Θρησκεία, η Γυναίκα (εξιδανικευμένος έρωτας), η Φύση και η σύνδεσή της με τα συναισθήματα του ανθρώπου, η Ανδρεία, ο Πατριωτισμός, ο θάνατος, ο Πνευματικός Αγώνας της Ψυχής κ.ά. Παράλληλα έντονη είναι η τάση των Επτανησίων ποιητών για εξιδανίκευση, αλλά και ο υποκειμενισμός τους, η προσήλωσή τους στη δημοτική και η καλλιέργειά της ως φορέα του ποιητικού λόγου (εκτός από τον Κάλβο). i. φύση και ελευθερία: Μπορεί αρχικά, στον Ύμνο, η ελευθερία να νοείται πρώτα ως πολιτική έννοια, αλλά στη μετέπειτα ποίησή του δε σταματά εκεί: Είναι κάτι για το οποίο ακατάπαυτα πολεμάει κανείς ο ίδιος ο αγώνας, γίνεται μια καθαρά πνευματική αξία. Ο Σολωμός πιστεύει, όπως ο Καντ και ο Σίλλερ, ότι η υπέρτατη εκδήλωση της ανθρώπινης ελευθερίας είναι όταν ελεύθερα διαλέγουμε να κάνουμε το καθήκον μας και μόνο. Το πνεύμα του ανθρώπου κάνει αγώνα να σπάσει τα δεσμά της εξάρτησής του από τον υλικό κόσμο. Παλεύει να αρθεί πάνω από τις επιταγές της φύσης. Όταν το καταφέρνει ο άνθρωπος, κατακτά την αυτογνωσία. Η αυτογνωσία είναι ένα σημαντικό ζητούμενο για τη φιλοσοφία της εποχής, αφού μια πλήρης γνώση του εαυτού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την τέλεια απελευθέρωσή του. ii. iii. iv. θάνατος και θρησκεία: Συχνά περιγράφει το θάνατο φανταστικών, ιστορικών ή γνωστών, προσώπων. Όλα τα μεγάλα έργα του τελειώνουν με θάνατο. Κατά το Σολωμό δε χρειάζεται να λυπόμαστε για τους πεθαμένους, αφού πηγαίνουν σε έναν κόσμο καλύτερο. Ένα θέμα του που εμφανίζεται συχνά: ο θάνατος ενός ατόμου συνδέεται άμεσα με την ανάσταση όλων των νεκρών στη Δευτέρα Παρουσία. Οι άγγελοι εμφανίζονται συχνά στην ποίησή του και συνδυάζονται με την τέλεια ομορφιά. Ο Σολωμός δεν είναι ένας αυστηρά θρησκευτικός ποιητής, όμως υπάρχει έντονο θρησκευτικό στοιχείο στα ποιήματά του ως μέρος μιας προσωπικής ανθρώπινης εμπειρίας. έρωτας και θάνατος: Ο έρωτας κι ο θάνατος είναι στενά δεμένοι τόσο στη ρομαντική ποίηση όσο και στην ελληνική λαϊκή παράδοση. Πολλές φορές στο Σολωμό υποβάλλεται η ιδέα πως αυτές είναι οι δύο δυνάμεις που κυριαρχούν στον κόσμο των ανθρώπων. Ενωμένες τις συναντάμε και στον Κρητικό, άλλωστε το θέμα του ποιήματος εν μέρει είναι η ανθρώπινη κι η θεϊκή αγάπη: Χάνει εκείνος τη γήινη αγάπη του για να του χαριστεί το όραμα της ουράνιας ευδαιμονίας, γιατί ο έρωτας για την αρραβωνιαστικιά του τού έδωσε τη δυνατότητα περ' απ' αυτή να δει κάτι από το θεϊκό στοιχείο. έρωτας και αγνότητα Στο Σολωμό ο έρωτας είναι πάντα αγνός. Αυτό συμβολίζει κι η συνηθισμένη εικόνα με τα τρεμάμενα λουλούδια. Η αγνότητα του έρωτα του Κρητικού είναι αυτή που του δίνει το όραμα του θείου. Ελευθερία, θρησκεία, αγνότητα. Αυτοί είναι οι σύμμαχοι του ανθρώπινου ενάντια στις δυνάμεις της φύσης που δρουν και μέσα και έξω απ' τον άνθρωπο, στον περιβάλλοντα κόσμο. Οι περισσότεροι ήρωες του Σολωμού έχουν εμπλακεί σ' αυτό τον αγώνα και, με το δικό τους τρόπο ο καθένας, βγαίνουν νικητές. Ο Ι Ε Π Ι Δ Ρ Α Σ Ε Ι Σ 1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ: Ο Σολωμός μελέτησε την περιορισμένη ελληνική λογοτεχνία που υπήρχε την εποχή εκείνη στη δημοτική. Αυτή περιλάμβανε: α) βυζαντινά έμμετρα μυθιστορήματα του 14ου και 15ου αιώνα, και άλλα υστεροβυζαντινά λαϊκά κείμενα. β) έργα της κρητικής λογοτεχνίας του 16ου και 17ου αιώνα (π.χ Ερωφίλη, Θυσία του Αβραάμ, Ερωτόκριτος): (γλώσσα- ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία- μέτρο) γ) λαϊκά στιχουργήματα δ) τα έργα του Βηλαρά και του Χριστόπουλου ε) ελληνικά δημοτικά τραγούδια (το 1824 κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος της συλλογής του Κλοντ Φοριέλ): [δημοτική γλώσσα, ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος με τον τόνο στην 6 η ή 8 η συλλαβή για το πρώτο ημιστίχιο και στην 6 η για το δεύτερο, πολυσύλλαβα σύνθετα, νόμος της ισομετρίας, δηλαδή αντιστοιχία μορφής και περιεχομένου και απουσία διασκελισμού- όπου έχουμε διασκελισμό αποτελεί στοιχείο λογοτεχνικού ύφους- το πρώτο ημιστίχιο συμπληρώνεται, επεκτείνεται, επεξηγείται, επαναλαμβάνεται στο δεύτερο, κλιμάκωση]. Οι επιρροές απ' τα ελληνικά στα κείμενά του είναι περισσότερο γλωσσικές. Οι ιδέες που εκφράζει είναι βαθιά επηρεασμένες από την προσωπική επαφή του με την Ιταλία και με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και φιλοσοφία που διάβαζε. 2. ΚΛΑΣΙΚΑ ΕΡΓΑ παλαιών αλλά και συγχρόνων του συγγραφέων, όπως Όμηρος, Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Πίνδαρος, Βιργίλιος, Δάντης, Πετράρχης, Αριόστο, Σέξπιρ, Ρακίνα, Λοκ, Σίλερ (Η αισθητική θεωρία του Σίλλερ, κυρίως η θεωρία περί υψηλού και τραγικού στην τέχνη) κ.ά. Τον επηρεάζει κυρίως η θρησκευτική θεματολογία της ιταλικής ποίησης της εποχής του. Η Θεία Κωμωδία του Ντάντε, π.χ, περιγράφει ένα οραματικό ταξίδι στην Κόλαση κι από κει, μέσα από το Καθαρτήριο, στον Παράδεισο. Η ποίηση θεωρείται σαν ένα θείο δώρο που είχε στενή σχέση με τη θρησκεία και την ηθική. 3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ της εποχής του, όπως ο διαφωτισμός, o φιλελευθερισμός, ο γερμανικός ιδεαλισμός, (Η διαλεκτική θεωρία του Χέγκελ, κυρίως η αρχή: θέση, αντίθεση, σύνθεση), ο δημοτικισμός, ο φιλελληνισμός, ο κλασικισμός, και ιδίως ο ρομαντισμός. [Ο Σολωμός, παρόλο που έτρεφε θαυμασμό για την κλασική λογοτεχνία, δεν επεδίωξε να ακολουθήσει τον νεοκλασικισμό στην τέχνη λόγω των αυστηρών προδιαγραφών που έθετε για τη δημιουργία του έργου. Όμως μπορούμε να αναγνωρίσουμε νεοκλασικιστικές επιδράσεις στη λιτότητα και στην καθαρότητα της μορφής του έργου του]. 1

2 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς Οι ρομαντικές επιδράσεις Η αξιολόγηση της φαντασίας ως δημιουργικής έκφρασης του κόσμου. Οι αποκαλυπτικοί οραματισμοί ως μηχανισμοί εξερεύνησης του υπερφυσικού και σύλληψης αρχετυπικών εμπειριών. Ο καλλιτέχνης σαν μάγος, ή προφήτης αντιλαμβάνεται αλήθειες κρυμμένες για τους άλλους ανθρώπους πίσω από το πέπλο του υλικού κόσμου. Το φαινόμενο της συναισθησίας και η συμπλοκή πραγματικών και φανταστικών επεισοδίων (τα φανταστικά επεισόδια ως αναπόσπαστα τμήματα μίας και της αυτής πραγματικότητας). Οι οπτασίες κυρίως της νεκρής αγαπημένης σε όνειρο ή όραμα. Το μοτίβο της μεταμόρφωσης της ψυχής. Τα σκηνοθετικά μοτίβα: η φεγγαρόλουστη νύχτα και το απόλυτο φως, που καταργούν τα αυστηρά περιγράμματα, η τρικυμία ως φυσική απειλή και ως ψυχική αναταραχή, οι ιδανικές μορφές και οι απόκοσμοι ήχοι ως εκφράσεις της ιδέας. Η τάση προς την αποσπασματικότητα ως αναγνώριση: α) της σπερματικής παρουσίας της Ιδέας μέσα στον κόσμο, β) της αδυναμίας να συλλάβει ο άνθρωπος την αρχική Ιδέα στην απόλυτη ενότητα και ολότητά της. Οι ρομαντικοί καλλιτέχνες θέτουν υψηλούς στόχους. Προσπαθούν πάντα να ξεπεράσουν τα όρια της φύσης, των προϋπαρχόντων καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, τα όρια των ίδιων τους των δυνατοτήτων. Ίσως και γι' αυτό πολλοί ρομαντικοί ποιητές συνέθεσαν "αποσπάσματα". Μερικά ποιήματα τα δημοσίευσαν οι ίδιοι σε αποσπασματική μορφή επίτηδες. Η γοητεία των περασμένων και της παράδοσης. Η αρχαία Ελλάδα είχε εξιδανικευτεί από την ευρωπαϊκή διανόηση. Με την Επανάσταση του '21 βλέπουν την αναγέννηση του αρχαίου ελληνικού ιδεώδους. Το Ωραίο και το Υψηλό. Το Ωραίο ανυψώνει πνευματικά τον άνθρωπο. Το Υψηλό οριζόταν σα μια πνευματική κατάσταση που την προκαλούσε η ενατένιση τεράστιων και φοβερών φυσικών φαινομένων. Έτσι ο αναγνώστης αποκτά συνείδηση της δικής του σωματικής αδυναμίας και συνάμα της πνευματικής και ηθικής του ανωτερότητας απέναντι στη φύση. (Στον Κρητικό, π.χ, το συναντάμε στην περιγραφή της τρικυμίας). Η ελευθερία. Ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα (ύλη) και πνεύμα (Θεό). Μπορεί, λοιπόν, ο άνθρωπος να φτάσει την ηθική τελειότητα υποτάσσοντας τις ορέξεις του σώματος στη λογική του, που θεωρούνται ότι είναι η αντανάκλαση του οικουμενικού ή θεϊκού λόγου. Η φύση, που σ' αυτή κυριαρχούν η αναγκαιότητα και το τυχαίο, θεωρούνται το αντίθετο της ανθρώπινης ελευθερίας. Οι φυσικές δυνάμεις, εσωτερικές και εξωτερικές, εμποδίζουν την ηθική εξέλιξη. Πολλοί ποιητές θέλησαν στην ποίησή τους να παρουσιάσουν τους ήρωές τους να επιδίδονται σε πράξεις συνειδητής βούλησης, ελεύθερης από κάθε εξωτερική πίεση. Ένας πανθεϊσμός της φύσης πνευματικότερος από ό,τι στην αρχαία ελληνική μυθολογία: το Πνεύμα, η Ιδέα ενυπάρχει στη φύση. Θεός και φύση ταυτίζονται, όλα τα όντα μετέχουν στη θεία ουσία. Η φύση παρουσιάζεται ως προαιώνια Μεγάλη Μητέρα. Στη ρομαντική ποίηση παίζει πολύ μεγάλη σημασία η αξιοποίηση των εικόνων που συναιρούν αντιθετικές καταστάσεις και λειτουργούν ως σύμβολα. Πρόκειται για εικόνες παρμένες από τη φύση ή από το ανθρώπινο σώμα. Οι εικόνες αυτές αποτυπώνουν βαθύτερες συνειδησιακές καταστάσεις κατά τις οποίες ο άνθρωπος βιώνει έντονα διλήμματα, συγκρούσεις και δοκιμασίες, αφού καθετί υψηλό και μεγάλο κατακτιέται με πόνο. [Σε σχέση με την εικονοποιία, να διαβάσετε και το λήμμα: «Εικονοπλαστική και Συμβολισμός», στη σελ. 283 του σχολικού βιβλίου]. Ο συνδυασμός της ποίησης με τη θρησκεία και τη φιλοσοφία. Η ποίηση ενσωματώνει τις θεϊκές ιδέες, την απόλυτη αλήθεια, την πεμπτουσία των πραγμάτων. Η μελωδικότητα της ποιητικής έκφρασης. Ο Σολωμός ακολουθώντας το δόγμα του αγγλικού και γερμανικού ρομαντισμού για την αρμονία των όντων μεταξύ τους επεδίωξε την αναζήτηση της μουσικότητας στον στίχο. Μετά από πολλές αναζητήσεις κατέληξε στη σταθερή χρήση του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου (επηρεασμένος από το δημοτικό τραγούδι και την Κρητική λογοτεχνία). Οι συνεχείς επανεγγραφές των ποιημάτων του στόχο είχαν την καθαρότερη, μουσικότερη και υψηλότερη διατύπωση της Ιδέας. ΟΜΩΣ Ποτέ δεν έγραψε το είδος εκείνο της προσωπικής, εξομολογητικής ποίησης που χαρακτηρίζει τους περισσότερους ρομαντικούς, ούτε και αφέθηκε σε γαλήνιες αναπολήσεις και ρεμβασμούς. Δεν εξέφρασε την προσωπική του θλίψη και μελαγχολία απέκλειε τον εαυτό του από την ποίησή του. Ο Κρητικός ως ρομαντικός ήρωας Ο Σολωμός πλάθει έναν ρομαντικό ήρωα που πρώτο χρέος του έχει τη σωτηρία του εαυτού του και της κόρης. Σαν απλός άνθρωπος βιώνει τις χαρές και τις λύπες του κόσμου, θέτει ηθικούς στόχους που αφορούν την προσωπική, κοινωνική και εθνική του υπόσταση. Γι αυτό περνά μέσα από διάφορες δοκιμασίες σωματικές, ψυχικές και ηθικές. Δεν είναι όμως πνεύμα τυχαίο. Διαθέτει ισχυρή ηθική βούληση και η ψυχή του κατακλύζεται από ευγενή αισθήματα που αποδεικνύονται ικανά να τον οδηγήσουν να ξεπεράσει τα ανθρώπινα όρια και να συλλάβει ενορατικά έναν υπεραισθητό κόσμο. Γνωρίζει μια ψυχική και μυστηριακή ψυχική ευδαιμονία (όραμα φεγγαροντυμένης και συμπαντικοί ήχοι) που λειτουργεί όμως σαν παραπλανητικός μηχανισμός, σαν αντίμαχη δύναμη και τον απομακρύνει από το χρέος του. Αυτή είναι και η κύρια ηθική αντιπαράθεση: από τη μια η βούληση και η προσπάθεια του ανθρώπου για επιβίωση και από την άλλη το σαγηνευτικό όραμα μιας ανώτερης τάξης του κόσμου, καθαρά πνευματικής, που τον απορροφά και τον αποσπά από τους επίγειους στόχους του. Ο Κρητικός ως ρομαντικός ήρωας συνέλαβε την έννοια της αθανασίας της ψυχής και της απόλυτης ενότητας του κοσμικού όντος. Χρέος του τώρα είναι να κηρύξει στους συνανθρώπους του αυτό τον υπεραισθητό κόσμο, να 2

3 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς τον αποκαλύψει. Αποκαλυπτικές στιγμές αυτού του κόσμου είναι η φεγγαροντυμένη και ο ήχος. Η πρώτη είναι μια γυναικεία μορφή με πνευματική υπόσταση, μια μεταφυσική σύλληψη, το όραμα κόσμων ιδεατών, η εκδήλωση της Ιδέας που εμπεριέχεται στη φύση, την οποία μόνο εκλεκτά πνεύματα μπορούν να τη συλλάβουν. Ένα σύμβολο που συμπυκνώνει τη σχέση του «εδώ» και του «εκεί», και αισθητοποιεί τις ιδέες της ομορφιάς, του καλού, του δίκαιου, του ύψιστου, του θεϊκού.όσον αφορά τον ήχο, συνοψίζει σε ένα σύμβολο μουσικό και μυστηριακό τον παναρμόνιο ρυθμό της φύσης. Στις καταστάσεις πρωταρχικής εμπειρίας, όπως είναι αυτή που βιώνει ο ήρωας, η φύση αποκαλύπτει αρμονίες οπτικές και ακουστικές πρωτόγνωρες, που όμοιες δεν συναντά ο άνθρωπος στον επίγειο κόσμο. Ο Σολωμός δίνει με έναν ιδιαίτερο τρόπο την έννοια του ωραίου είτε στη μορφή της φεγγαροντυμένης είτε στο αίσθημα του απόκοσμου ήχου. Και τα δυο στην ουσία δεν ορίζονται. Ο ποιητής προσπαθεί με παρομοιώσεις να αποδώσει την ουσία τους, ανακαλώντας βιώματα και εμπειρίες πρωταρχικές (μνήμη παλαιή), που έχουν θρέψει τον νου και την ψυχή του (γλυκιά) και έχουν καταγραφεί στο υποσυνείδητό του, αλλά με δυσκολία ανασύρονται. Η αρχετυπικότητα αυτών των εικόνων αποδίδει στοιχεία του Ωραίου, αλλά η πραγματική υπόστασή του μοιάζει να διαφεύγει από τις γήινες αισθήσεις και περνά σε έναν κόσμο Ιδεών. ΔΟΜΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη δραματοποιημένη, μιλάει μόνο ο ήρωας, ο Κρητικός, σε δραματικό μονόλογο, και το έργο χαρακτηρίζεται ως μονόδραμα, με την έννοια πως είναι αναπαράσταση ενός δράματος με ένα χαρακτήρα* το δεύτερο αναφερόμενο πρόσωπο, η κόρη, η «αρραβωνιαστικιά», όπως αποκαλείται στο τέλος, παραμένει άφωνη και ανώνυμη σε όλη την αφήγηση. Ο Κρητικός, πρόσωπο μάλλον πλαστό, αφηγείται την ιστορία του, (αυτοδιηγητικός), στοιχείο που προοικονομεί την επιβίωσή του. Η εστίαση: ο αφηγητής, ακόμη και τη στιγμή της αφήγησης που απέχει χρονικά από τα εξιστορούμενα, βρίσκεται σε πλήρη ταύτιση προς τις παρελθοντικές εμπειρίες, τις οποίες φαίνεται να ξαναζεί. Έτσι η εστίαση είναι εσωτερική. [*Μόνη εξαίρεση αποτελεί η ενότητα 2 [19], 2 όπου υπάρχει αποστροφή του αφηγητή προς ένα υποθετικό ακροατήριο και διατυπώνει τους τρεις όρκους, με σκοπό να πείσει για τις δοκιμασίες που περνά. Στην ίδια ενότητα διεξάγεται και ένας διάλογος, όχι όμως με πραγματικά πρόσωπα, αλλά με τις σκιές των αναστημένων νεκρών (2 [19] 7-18) με σκοπό την ανεύρεση της κόρης όμως ο διάλογος αυτός μέσα στην παρένθετη αυτή ενότητα χαρακτηρίζεται από καθαρά μεταφυσικό και οραματικό χαρακτήρα]. Το ποίημα αρχίζει in medias res και μεταφέρει στο παρόν του αφηγητή περιστατικά που έχουν ήδη συμβεί. Και στη συνέχεια όμως η αφήγηση δεν προχωρεί ευθύγραμμα, αλλά διακόπτεται συνέχεια από αναδρομές (αναλήψεις) και προβολές (προλήψεις). Οι αναδρομές μας βυθίζουν στο παρελθόν, πίσω από το χρόνο της σύνθεσης και πίσω από τα χρονογραφικά διατεταγμένα θέματα, που είναι το ναυάγιο, η νηνεμία, η εμφάνιση της Φεγγαροντυμένης, η διάχυση του μαγικού ήχου, η άφιξη του ήρωα στο γιαλό, ο θάνατος της κόρης. Αντίθετα, οι προβολές μας βγάζουν μπροστά και πάνω από το κλειστό κύκλωμα των βασικών επεισοδίων, ενώνοντας το αφηγούμενο παρελθόν με το αφηγηματικό παρόν στο πρόσωπο του Κρητικού. Η ενότητα 19, με το θέμα της έσχατης κρίσης, υπερβαίνει το φυσικό χώρο και χρόνο, προβάλλοντας τη μεταφυσική εποχή του ποιήματος. Οι ανάδρομες αφηγήσεις καλύπτουν τα κενά της προϊστορίας του Κρητικού και αποκαλύπτουν στον αναγνώστη στιγμές από την παιδική και νεανική του ηλικία πολλές μάλιστα από αυτές στρέφονται γύρω από το μοτίβο της δοκιμασίας και καλύπτουν τους στίχους: 2 [19], στίχ. 2-3: συμμετοχή Κρητικού σε μάχες τραύματα στα στήθη θάνατος συντρόφων στην Κρήτη 4 [21], στιχ : αναμνήσεις ήρωα από παιδική και νεανική ηλικία 4 [21], στίχ : περιγραφή των φοβερών θανάτων των οικείων του ήρωα από το χέρι των Τούρκων στην πατρίδα του, εκπατρισμός του 5[22] στίχ. 5-6: δήλωση της περασμένης πολεμικής του αρετής 5[22] στίχ : περιγραφή φονικής μάχης στη Λαβύρινθο της Κρήτης 5[22] στίχ : μνήμες από την ομορφιά της κρητικής φύσης 5[22] στίχ : ειδυλλιακή σκηνή στον Ψηλορείτη έκρηξη αισθημάτων αγάπης προς την πολύπαθη Πατρίδα. Οι πρόδρομες αφηγήσεις είναι πολύ λιγότερες: 2[19] στίχ. 4: προδήλωση του επερχόμενου θανάτου της κόρης, που προοικονομεί τη σκηνή της Δευτέρας Παρουσίας 5[22] στίχ. 7-14: περιγραφή της μελλοντικής κατάστασης του ήρωα, με εμφανή τα σημάδια της δυστυχίας, της ερημιάς του χωρίς την αγαπημένη, της οικονομικής εξαθλίωσης, των εφιαλτικών αναμνήσεων. Πιθανότατα μάλιστα η τελευταία πρόδρομη αφήγηση να αποτελεί πολιτικό σχόλιο του Σολωμού για την παρούσα κατάσταση, με τους καταξιωμένους αγωνιστές να «ψωμοζητούν» και να πένονται, αντιμέτωποι όχι μόνο με την αδιαφορία της επίσημης πολιτείας, αλλά και των συμπατριωτών του. Επίπεδα ανάγνωσης, «εποχές» 1. Το πρώτο και πιο ευανάγνωστο (πρώτη εποχή) αποτελούν τα χρονογραφικά διατεταγμένα βασικά θέματα: το ναυάγιο, η νηνεμία, η εμφάνιση της Φεγγαροντυμένης, η διάχυση του μαγικού ήχου, η άφιξη του ήρωα στο γιαλό, ο θάνατος της κόρης. 2. Το δεύτερο επίπεδο (δεύτερη εποχή) ορίζεται μέσα από τις ανάδρομες αφηγήσεις [παιδική και νεανική ηλικία στην Κρήτη, πολεμικές συγκρούσεις, απώλειες οικείων]. 3. Ως τρίτο επίπεδο (τρίτη εποχή) - μέσα από τις πρόδρομες αφηγήσεις - θα μπορούσε να οριστεί εμμέσως το αφηγηματικό παρόν της βιωμένης πια εφιαλτικής κατάστασης της φτώχειας, της δυστυχίας και των εφιαλτικών 3

4 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς αναμνήσεων του ήρωα, ως ποιητική πράξη και μετουσίωση όλων των τραυματικών εμπειριών του παρελθόντος σε ποιητική δημιουργία, αλλά και ως επιβίωση της ανάμνησης της Φεγγαροντυμένης και του θαυμαστού μυστικού ήχου, θησαυρών πολύτιμων που τον κρατούν στη ζωή και τον μπολιάζουν με την ομορφιά τους. Έτσι, ο χαροκαμένος πολέμαρχος, ο πρωτόγονος μαχητής, μετατρέπεται σε δημιουργό-ποιητή, «υποκαθιστώντας μάλιστα τον γεννήτορά του, το Σολωμό». 4. Το τέταρτο άχρονο επίπεδο (τέταρτη εποχή) περιγράφει μια μεταφυσική εμπειρία του ήρωα, έναν εσχατολογικό οραματισμό του, και διαφοροποιείται από την υπόλοιπη αφήγηση. Για τη δομή: «Δομικά και Αφηγηματικά Στοιχεία του Ποιήματος», του Ερ. Καψωμένου, σ. 287 του σχολικού βιβλίου. Ο Πήτερ Μάκριτζ γράφει τα εξής: Στον Κρητικό ο Σολωμός προχώρησε στη δημιουργία ενός δραματικού μονολόγου: Είναι ο Κρητικός που μιλάει σε όλη τη διάρκεια του ποιήματος χωρίς καμιά αφηγηματική εισαγωγή διηγείται την ιστορία του (επική ποίηση) αλλά με τόσα άλματα μπρος πίσω στο χρόνο, που η προσοχή του αναγνώστη εγκαταλείπει την «ιστορία» και αφοσιώνεται στον τρόπο που αυτή λέγεται. Αν διαβάσει κανείς το ποίημα σαν δράμα, τότε ίσως ψάξει για ενδείξεις σχετικές με την προσωπικότητα του Κρητικού όμως μπορεί να διαβαστεί και σαν λυρικό ποίημα, αφού παρουσιάζει τη συγκίνηση που αισθάνεται ο ίδιος ο Κρητικός. Οπότε το ποίημα έχει στοιχεία και από τα τρία είδη. Ο Γιάννης Δάλλας γράφει: Ο Κρητικός στην άρθρωσή του φέρει τα συστατικά της μπαλλάντας: α) τη μακρά αφηγηματική δομή, β) την υπέρβαση της φυσικής και ηθικής τάξης του κόσμου, γ) τη δραματική περιπέτεια και έκβαση, και δ) τη «μοιραία» κάθαρση στο τέλος. Έτσι η δραματική του περιπέτεια μεταδίδεται από τον αφηγητή της με την αναβάθμιση του είδους και την εκφορά του τώρα ως μονοδράματος, η μακρά αφήγηση δεν είναι γραμμική ( και οριζόντια), αλλά αντίθετα συνειρμική (και κάθετη), η υπέρβαση της φυσικής και ηθικής τάξης του κόσμου συντελείται μεταφυσικά (με την «επιφάνεια» ενός οπτικοακουστικού οράματος: Φεγγαροντυμένη- ήχος), και αντί του ηθικού επιμυθίου της αρχαίας τραγωδίας ο ήρωας και εδώ προβάλλει την ανάταση του χρέους, μέσα από την ηθική του «υψηλού» του Σίλλερ. Ενδιαφέρον έχει να σταθούμε σε τρία στοιχεία της αφηγηματικής δομής: i. Το φανταστικό έχει τα πρωτεία στην αφήγηση. Τα γεγονότα της «πραγματικής» ιστορίας περνούν σε δεύτερη μοίρα, καθώς η ένταση εστιάζεται στα φανταστικά γεγονότα του οράματος της φεγγαροντυμένης και της ακρόασης του υπερκόσμιου ήχου. Η οπτασία της φεγγαροντυμένης και ο μαγικός ήχος καταλαμβάνουν 46 και 32 στίχους αντίστοιχα, ενώ το ρεαλιστικό επεισόδιο καταλαμβάνει 28 στίχους. ii. Όλοι οι χρόνοι της αφήγησης συγκεντρώνονται στη χωρική στιγμή, κατά την οποία η θάλασσα γαληνεύει και ο αφηγητής βιώνει το μεταφυσικό. Οι στιγμές της μεταφυσικής εμπειρίας (Φεγγαροντυμένη ηχός) είναι οι κύριες. iii. Ο αφηγητής δεν αφηγείται στη γλώσσα του απλού πρόσφυγα, αλλά οργανώνει εκ των υστέρων την αφήγησή του και, καθώς μας την αφηγείται, ταυτόχρονα φιλοσοφεί. Ο αφηγητής, επομένως, ως προς την παρουσία του μέσα στο ποίημα είναι φανερός. Δηλωτικά στοιχεία της παρουσίας του αποτελούν η πρωτοπρόσωπη αντωνυμία, οι επιρρηματικοί δείκτες του χρόνου και του χώρου, τα προσδιοριστικά του ενεστωτικού χρόνου. Ο αφηγητής, πέρα από τη βασική λειτουργία του (αφηγηματική, εξιστόρηση μιας ιστορίας), λειτουργεί επίσης επικοινωνιακά, μιας και νοιάζεται να μεταδώσει στους δέκτες αυτήν την ιστορία, και πιστοποιητικά, με την έννοια ότι επιβεβαιώνει την αλήθεια των λεγομένων του. Η μ ο ρ φ ο λ ο γ ί α τ η ς π ο ί η σ η ς τ ο υ Σ ο λ ω μ ο ύ. Μέθοδος σύνθεσης. Ενώ στα νεανικά του χρόνια ο Σολωμός είχε μια φοβερή ευκολία στη σύνθεση, αργότερα απορρίπτει τον αυθορμητισμό των πρώτων του ποιημάτων και προχωράει την ποιητική του δημιουργία αργά, με σκληρή δουλειά. Χαρακτηριστικό είναι πως, ενώ τον "Ύμνο" φαίνεται πως τον γράφει σε ένα μήνα, τους Ελεύθερους Πολιορκημένους τους δούλευε είκοσι ολόκληρα χρόνια! Στις μεγάλες του συνθέσεις στοχεύει σε μια "οργανική" δομή, όπου κάθε μέλος θα εξαρτιόταν απ' όλα τα άλλα. Τέτοιο παράδειγμα ο Κρητικός, που είναι δομημένος κυκλικά και περιέχει πολλές εσωτερικές παραπομπές. Στο χειρόγραφο του Κρητικού έχει γράψει πέντε διαδοχικές εκδοχές ολόκληρου του ποιήματος, τη μία μετά την άλλη. [Το πρώτο σχέδιο είναι σχεδόν όλο σε ιταλική πρόζα, ενώ κάθε διαδοχική εκδοχή περιέχει όλο και περισσότερο υλικό στα ελληνκά, ώσπου στην τελευταία γραφή ολόκληρο σχεδόν το ποίημα είναι γραμμένο στα ελληνικά]. Για τον Σολωμό η ιδέα ενός ποιήματος είναι η ψυχή του, που ο νους μπορεί να τη συλλάβει, αλλά που, βέβαια, δεν μπορεί να υπάρξει, αν δεν ενσωματωθεί σε κάποια γλωσσική μορφή. Η "ιδέα" ήταν κάτι θεϊκό που έπρεπε να το μεταλλάξει σε κάτι συγκεκριμένο, δίνοντάς του σώμα, επινοώντας, δηλαδή, ήρωες, σκηνές, γεγονότα, αφού αυτός ήταν ο μοναδικός τρόπος να γίνει το "μεταφυσικό", "φυσικό". Ίσως η αίσθηση που είχε ο ποιητής πως καμιά υλική μορφή δεν μπορεί με επάρκεια να ενσωματώσει την ιδέα, να είναι αυτή που ευθύνεται για το γεγονός ότι δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει πολλά ποιήματα της ωριμότητάς του. " Η ικανότητα του νου να σκέφτεται", έγραψε, "είναι μεγαλύτερη από την ικανότητά του να μιλάει."(π. Μάκριτζ) Ποιητικά τεχνάσματα α) λογοτεχνικό είδος: Ο Σολωμός προσπαθεί να συνδυάσει τρία γνωστά λογοτεχνικά είδη σ' ένα μόνο έργο: Το δραματικό, όπου οι ήρωες μιλούν κατευθείαν στον αναγνώστη, το αφηγηματικό, όπου το μεγαλύτερο μέρος το αποτελεί η διήγηση των πράξεων των ανθρώπων και των αντικειμένων, η διήγηση μιας "ιστορίας" σε δεύτερο χέρι, από τον αφηγητή, και το λυρικό, όπου ο ίδιος ο ποιητής παρουσιάζει κάτι σαν μια άμεση έκφραση μιας προσωπικής συγκίνησης. Στον Κρητικό ο Σολωμός προχώρησε στη δημιουργία ενός δραματικού μονολόγου, όπου αφηγείται λυρικά την τελευταία δοκιμασία της ζωής του. β) όνειρα και οράματα: Ένα ποιητικό τέχνασμα που ο Σολωμός επανειλημμένα χρησιμοποιεί είναι να παρουσιάζει μια πράξη σαν να την έβλεπε σε όνειρο ή σε όραμα. Το όραμα τούτο αποκαλύπτει στον ήρωα κάποια αλήθεια δικιά του. Το όραμα της φεγγαροντυμένης στον Κρητικό παρόμοιο σκοπό υπηρετεί. Σ' ένα είδος 4

5 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς έκστασης, βλέπει αυτό που είναι ίσως το θείο αντίστοιχο της αγαπημένης του ή την αθάνατη ψυχή της, όπως ανεβαίνει από το άψυχο κορμί της στον ουρανό. Από τότε ζει πάντα με την ανάμνηση αυτού του οράματος, που τον οδηγεί να δει τη ζωή του σαν προετοιμασία θανάτου, αφού ξέρει ότι, όταν πεθάνει, θα ενωθεί ξανά και με την αγαπημένη του και μ' αυτήν τη θεία οπτασία, που στην ουσία είναι ένα και το αυτό. Αλλά και η αναφορά του Κρητικού στο θάνατο της αρραβωνιαστικιάς του του φέρνει στο νου το όραμα, όπου ψάχνει γι' αυτή στον ουρανό κατά τη Δευτέρα Παρουσία. γ) η αρχή των ποιημάτων: Ο Σολωμός ποτέ δεν είχε την πρόθεση να γίνονται όλα και αμέσως κατανοητά από τον αναγνώστη των ποιημάτων του. Μερικά ήθελε, όπως ο ίδιος έγραφε, να αρχίζουν ex abrupto, απότομα, δηλαδή, και χωρίς καμιά εισαγωγή. Στον Κρητικό η ενότητα που εμφαίνεται με τον αριθμό 18, στην πραγματικότητα είναι η πρώτη του ποιήματος. Με άλλα λόγια, ο Σολωμός σχεδίαζε ν' αρχίσει το ποίημά του με τον Κρητικό και την αγαπημένη του να βρίσκονται ήδη στο πέλαγος, μέσα στην τρικυμία, χωρίς καμιά επεξήγηση για το ποιοι ήσαν και πώς βρέθηκαν εκεί. Υπάρχουν όμως αρκετές ενδείξεις μέσα στο ποίημα, για να ζωντανέψει στο μυαλό του ο αναγνώστης τις πιο σημαντικές περιστάσεις που προηγήθηκαν και ακολούθησαν το κρίσιμο συμβάν της θύελλας. Σκοπός του να αφαιρέσει από τα ποιήματα κάθε άχρηστο επεξηγηματικό υλικό, για να έχει το υπόλοιπο, όχι μόνο μεγάλη περιεκτικότητα και ένταση, αλλά κι ένα μυστήριο που θα γοήτευε τους αναγνώστες του και θα τους καλούσε να συμμετάσχουν στην ποίησή του. δ) προσωποποίηση και επίκληση: Η προσωποποίηση αφηρημένων εννοιών αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικά του ποιητικού ιδιώματος του Σολωμού, αν και η τεχνική αυτή δε χρησιμοποιείται τόσο εκτεταμένα. Αξίζει να σημειωθεί πως την επίκληση, συνήθως, ο Σολωμός την τοποθετεί στο στόμα κάποιου ήρωα αντί να απευθύνεται στα πράγματα ο ίδιος. ("αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι! " ) ε) παρομοίωση και μεταφορά: Ενώ στη νεοκλασική ποίηση χρησιμοποιείται συχνά η παρομοίωση, στη ρομαντική, που τείνει να είναι πιο λυρική, προτιμάται συνήθως η μεταφορά. Γενικά η έκφραση στην ώριμη ποίηση του Σολωμού είναι εξαιρετικά μεταφορική. Αυτό δίνει εικόνες μεγάλης ομορφιάς. Η χρήση των μεταφορών στο Σολωμό χαρακτηρίζεται από μια πολυπλοκότητα (π.χ το απόσπασμα 4, του Κρητικού). στ) εικονοπλαστική και συμβολισμός: έντονος λυρισμός χαρακτηρίζει τη γλώσσα και το ύφος του Κρητικού, βασισμένος κυρίως στην εικονοπλασία και το συμβολισμό. [Δες σσ του σχολ. βιβλίου: Π. Μάκριτζ, Εικονοπλαστική και Συμβολισμός]. Αφηγηματικά Μοτίβα Το μοτίβο του τρία: βασικό χαρακτηριστικό της δομής είναι η σύνθεση των στοιχείων ανά τρία. Τρεις κεραυνοί, τρεις όρκοι, τρεις προσπάθειες να ταυτιστεί η Φεγγαροντυμένη, τρεις «αποφατικές» παρομοιώσεις για τον μαγικό ήχο (5 [22] 25-42). Οπωσδήποτε το μοτίβο του τρία απαντάται συχνά στη δημοτική ποίηση, όπου συνήθως το τελευταίο σκέλος είναι το πιο σημαντικό. Δες σ. 288 του σχολ.βιβλίου Το μοτίβο της αντίθεσης: το πέρασμα από τον έρωτα (ζωή) στο θάνατο, από την έκσταση και τη χαρά στην ψυχολογική ερημιά και την ισοπέδωση, από τον ηρωισμό στην εξαθλίωση, από τη βία στην ομορφιά. Το μοτίβο της φωτιάς: πρόκειται για ένα μοτίβο γενικότερα γνωστό στο έργο του Σολωμού, που συνδέεται με την καταστροφή και την κάθαρση. Πολλές εικόνες του Σολωμού επαναλαμβάνονται από το ένα ποίημά του στο άλλο σαν να έχουν γίνει μέρος αναπόσπαστο της έκφρασης μιας ιδέας, (π.χ η μαύρη πέτρα και το ξερό χορτάρι, ή το άστρο του βραδιού, που βγαίνει όταν τα νερά θολώνουν, ή η εικόνα- σύμβολο της κοπέλας με τα τρεμάμενα λουλούδια, για να δηλωθεί η αγνότητά της). Το μοτίβο της Φεγγαροντυμένης: το συναντάμε σε άλλα δύο ποιήματα του Σολωμού, τον Λάμπρο και τους Ελεύθερους Πολιορκημένους (Σχεδίασμα Γ «Ο Πειρασμός»). Μπορεί να συνδεθεί με τα «Επιφάνια» των αρχαιοελληνικών θεοτήτων ή τα «Θεοφάνια» της χριστιανικής παράδοσης. Το όραμα αναδύεται πάντοτε τη νύχτα, ξετυλίγεται γρήγορα και συνδέεται με το λαγαρό φεγγάρι (Πανσέληνος). Σκηνοθετικά, στην εικόνα της Φεγγαροντυμένης υπάρχουν στοιχεία από ιταλικές κλασικιστικές και νεοκλασικιστικές πηγές, όπως Νυμφών, θαλάσσιων όντων, αλλά και τη σκηνή της Αναδυόμενης Αφροδίτης επίσης, από επιδράσεις του ευρωπαϊκού ρομαντισμού (ταύτιση Θεού και Φύσης, σύνδεση Φύσης και Πνεύματος), από τις ολόφωτες δαντικές μορφές από τον «Παράδεισο» της Θείας Κωμωδίας, ιδανικές ερωμένες του 16ου αι., αλλά και από μοτίβα θρησκευτικής ποίησης και ιερών κειμένων. Το μοτίβο της δοκιμασίας: αιματηρές μάχες, χαμός συντρόφων, απώλεια οικογένειας, εμπειρίες που δεν κάμπτουν τον ήρωα που μάχεται τώρα για τη ζωή τη δική του και της αγαπημένης του. Η κλιμάκωση των δοκιμασιών συμπορεύεται από μια σταδιακή ολοκλήρωση του ήρωα. Στην αφετηρία, το ήθος του ήρωα είναι πολεμικό, δηλαδή ανταγωνιστικό σε τελική ανάλυση. Με τις διαδοχικές δοκιμασίες, που αντιπροσωπεύουν και από μια συμφορά, ο ήρωας αποβάλλει σταδιακά το ανταγωνιστικό πνεύμα και φτάνει, με την κορύφωση των συμφορών (απώλεια και του τελευταίου αγαπημένου προσώπου), στην κατάκτηση μιας «μείζονος συνείδησης της ζωής», -καθώς θα λεγε ο Σικελιανός «σε μια σχέση ενότητας με τον κόσμο». Και λίγο παρακάτω συμπληρώνει: «Αλλά το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι το σχήμα δοκιμασία- ολοκλήρωση, κοινό στην τραγωδία, στη χριστιανική ιδέα της τελείωσης και στη σιλλερική θεωρία του Υψηλού, πραγματώνεται στο Σολωμό μ ένα ιδιαίτερα νεοελληνικό τρόπο: μέσα από τη σχέση με τη φύση. Τόσο η δοκιμασία όσο και η ολοκλήρωση οφείλονται στης φύσης την επενέργεια, που είναι διττή καταστρεπτική (θάνατος κόρης, ζητιανιά, δυστυχία: βιωτικό- ατομικό πεδίο) και ευεργετική συγχρόνως (ανθρώπινη αλληλεγγύη, ενότητα με τον Κόσμο, ποιητική δωρεά: ηθικο- Κοσμικό πεδίο). Μέσα απ αυτά τα βιώματα θα πραγματωθεί ο μετασχηματισμός του ήρωα από μια ιστορικά προσδιορισμένη (αντ-)αγωνιστική ιδεολογία σε μια μυστικά βιωμένη ερωτική οντολογία». 5

6 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς Η προϊστορία του Κρητικού ως δοκιμασία: Σε όλη την προϊστορία που ξεδιπλώνεται στο ποίημα μέσα από τις αναλήψεις ο αφηγητής ανασυνθέτει σταδιακά όλη την προϊστορία του Κρητικού, από τη βρεφική του ηλικία ως τη χρονική στιγμή που αναγκάζεται να εκπατρισθεί. Αναγνωρίζουμε όλα τα δομικά στοιχεία μιας δοκιμασίας: η κατάσταση στέρησης που εκφράζεται με τον πόνο και την καταφυγή στα όρη (στον Ψηλορείτη όπου συχνά μ ετράβουνεν ο πόνος), η ενεργοποίηση της βούλησης του ήρωα μέσα από μια δοκιμασία συνειδητοποίησης του σκοπού που απορρέει από την επικοινωνία του ήρωα με τη φύση: (κι έβλεπα τ άστρο τ ουρανού μεσουρανίς να λάμπει / και του γελούσαν τα βουνά, τα πέλαγα κι οι κάμποι / κι ετάραζε τα σπλάχνα μου ελευθεριάς ελπίδα / κι εφώναζα: ω θεϊκιά κι όλη αίματα πατρίδα). Η δοκιμασία των πολεμικών αγώνων: ο ήρωας, ως υπόδουλος, αντιστέκεται στους Τούρκους- κατακτητές, διεκδικώντας την ατομική και συλλογική ελευθερία. Αυτή η αντίσταση καταπνίγεται βίαια και επιβάλλεται η υποταγή. Η ήττα συνοδεύεται από την απώλεια αγαπημένων προσώπων, γονιών-αδελφών-κοινότητας, από τον εκπατρισμό και τα συναισθήματα πόνου που τον ακολουθούν. Το ναυάγιο ως δοκιμασία: στην πρώτη φάση, ο ήρωας ναυαγός βιώνει τη φύση ως αφιλόξενο περιβάλλον, εχθρική απέναντί του. Η ηθική του βούληση για σωτηρία προσωπική και της αγαπημένης του, τον οδηγεί στο να νικήσει τη φουρτούνα και να βιώσει τη φύση με θετικό πρόσωπο: φεγγαροντυμένη και γλυκύτατο ηχό. Τελικά, ηττάται από τη γοητευτική πλευρά της φύσης και αποτυγχάνει στο στόχο του για τη σωτηρία της αρραβωνιαστικιάς του. Χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ερατοσθένης Καψωμένος: Τόσο η οπτασία της φεγγαροντυμένης όσο και ο παναρμόνιος ηχός λειτουργούν ως εξωτερική εμπόδια της φύσης, δηλαδή έχουν, ως δρώσες δυνάμεις, τον ρόλο του αντίμαχου. Το σχήμα αυτό βρίσκει ανταπόκριση σε γνωστά μοντέλα της αφηγηματικής και δραματικής παράδοσης. Πρώτ απ όλα το σχήμα της παραπλάνησης από έναν εξωτερικά ευμενή αντίμαχο είναι μια τυπική λειτουργία σε πολλές μυθικές και παραμυθιακές αφηγήσεις, ορισμένες από τις οποίες έχουν τροφοδοτήσει τη θεματική των παραλογών του δημοτικού τραγουδιού. Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, της αναγνώρισης παραδοσιακών αφηγηματικών σχημάτων, θα μπορούσε να υποδειχθεί η χαρακτηριστική αναλογία των δοκιμασιών του Κρητικού προς το σχήμα των δοκιμασιών του ομηρικού Οδυσσέα, όπου οι αντίμαχες δυνάμεις παίρνουν αντίθετες όψεις: τόσο μορφές άλογης βίας (Λαιστρυγόνες, Κύκλωπες, Σκύλλα, Χάρυβδις) που αντιστοιχούν στα μανιασμένα φυσικά στοιχεία (θαλασσινή καταιγίδα στον Κρητικό, πρβλ. κι η θάλασσα να καταπιεί την κόρη αναζητάει) όσο και σε μορφές παραπλανητικά σαγηνευτικές (Λωτοφάγοι, Σειρήνες, Καλυψώ) που αντιστοιχούν στις θετικές εμπειρίες του Κρητικού. Μάλιστα θα μπορούσε κανείς να υποδείξει τη στενότερη αντιστοιχία ανάμεσα στη σαγηνευτική λειτουργία του τραγουδιού των Σειρήνων και του γλυκύτατου ηχού, καθώς και στην παραπλανητική ομορφιά της θεάς Καλυψώς και στην ανάλογα παραπλανητική λειτουργία της θείας φεγγαροντυμένης. Το παρόν του Κρητικού ως δοκιμασία: το παρόν του Κρητικού είναι αποτέλεσμα των προηγούμενων δοκιμασιών του. Οι συνέπειες είναι ταυτόχρονα αρνητικές και θετικές: α) Αρνητικές: Σε κοινωνικό επίπεδο ο απροσκύνητος αγωνιστής γίνεται επαίτης και σε ψυχολογικό επίπεδο ο ήρωας βασανίζεται από εφιάλτες που σχετίζονται με το ναυάγιο και την προσπάθειά του να σώσει την αγαπημένη του. β) Θετικές : Σε ατομικό επίπεδο έχουμε τη ριζική μεταμόρφωση του ήρωα παλιότερα γύρευε μαχαίρι, ενώ τώρα δεν τον χαροποιεί ο πόλεμος. Σε κοινωνικό επίπεδο, οι σχέσεις του ήρωα με τους άλλους μεταμορφώνονται και στηρίζονται στην αγάπη. Η δοκιμασία της Έσχατης Κρίσης: Πρόκειται για την τελική δοκιμασία όπου -σύμφωνα με τη θρησκεία- θα κριθούν όλοι οριστικά και τελειωτικά, για να δικαιωθούν ή να καταδικαστούν στην αιωνιότητα. Είναι μια τυπική Δοκιμασία δικαίωσης, από την οποία αναμένεται να αναδειχτούν οι άχρονες απέναντι στις ενδοχρονικές αξίες. Στον οραματισμό του ήρωα δεν περιλαμβάνεται η Κρίση καθαυτή, αλλά η προσδοκία της δηλαδή δεν ολοκληρώνεται ένα πλήρες σχήμα δοκιμασίας. Υπάρχουν όμως όλες οι προϋποθέσεις που προοιωνίζονται τη θετική της έκβαση. Συγκεκριμένα, η περιγραφή της κόρης και της συμπεριφοράς της ακολουθεί θεματικές και εικονιστικές φόρμουλες που μέσα στη σολωμική ποίηση έχουν από τη χρήση καθιερωθεί ως τυπικοί κώδικες δικαίωσης: εξιδανικευμένες κόρες, στεφανωμένες με της παρθενιάς τα λουλούδια, να ψάλλουν χαρούμενα τραγούδια και δέχονται εκδηλώσεις τιμής από τα Κοσμικά στοιχεία. Σύμφωνα με αυτόν τον κώδικα, η κόρη εμφανίζεται δικαιωμένη, γεγονός που αποτελεί «πρόκριμα» για το αποτέλεσμα της αναμενόμενης Κρίσης. Στιχουργική Ύφος -Γλώσσα Στον Κρητικό η γλώσσα, όπως και η σύλληψη, δείχνει ανάλογη πρόοδο του ποιητή υπάρχει αρμονία του είναι και του φαίνεσθαι, η γλώσσα δηλαδή παρουσιάζεται άξια να εκφράσει τον πνευματικό κόσμο του ήρωα. Για πρώτη φορά τώρα ο ποιητής σε τόσο μεγάλη έκταση καλλιεργεί το δεκαπεντασύλλαβο σε ομοιοκατάληκτα δίστιχα (ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία), και μάλιστα είναι φυσικός και «απηρτισμένος», δηλ. κάθε στίχος έχει ολόκληρο νόημα που τελειώνει με το στίχο, ενώ το β ημιστίχιο (τομή στην 8η συλλαβή) ή επαναλαμβάνει ή συμπληρώνει ή προεκτείνει το νόημα του α ή κάνει μια αντίθεση. Πολλές φορές οι δύο στίχοι αλληλοσυμπληρώνονται. Ο Σολωμός πυκνώνει το στίχο του δημοτικού τραγουδιού: εκεί που ο δεκαπεντασύλλαβος του δημοτικού μπορεί να έχει μόνο τρεις, τέσσερες, πέντε λέξεις που φέρουν σημαντικό νόημα, ο Σολωμός καταφέρνει να χωρέσει μέχρι και οκτώ. Η ποιητική του ωρίμανση είναι φανερή. Απελευθερώνει όχι μόνο έναν πρωτοφανέρωτο λυρισμό, αλλά εισχωρεί βαθιά μέσα στα μυστικά της λαϊκής γλώσσας και στους ποιητικούς εκφραστικούς τρόπους της λαϊκής παράδοσης. Οπωσδήποτε, ο Σολωμός είναι ποιητής του πάθους για το υψηλό, το αιώνιο, το πνευματικό, το υπερβατικό και ο τόνος της ποίησης του είναι πάντα εξηρμένος. Η γλώσσα είναι η δημοτική, διανθισμένη με διάφορες ιδιωματικές λέξεις (έκρουζε, αργούνε, πλέξιμο, πλεύρα κά.). Ο αγώνας του Σολωμού ήταν διμέτωπος, για τη δημιουργία μιας πανελλήνιας ποιητικής δημοτικής γλώσσας, αλλά και για τη διάσωση του ιδιωματικού στοιχείου της ποίησής του, ως στοιχείου αυθεντικότητας. Παρόλο που ήταν θέμα αρχής για το Σολωμό να αποφεύγει όσο το δυνατό τις διάφορες ντοπιολαλιές στη σοβαρή του ποίηση, αφού αποσκοπούσε να διαβαστεί από όλους τους Έλληνες, το επτανησιακό ιδίωμα υπάρχει μέσα στην ποιητική του γλώσσα, αφού την ελληνική τη μαθαίνει στη Ζάκυνθο και στην Κέρκυρα. Έτσι βλέπουμε 6

7 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς ιδιαιτερότητες σε μερικά ρήματα, ιδιαίτερα στον παρατατικό συνηρημένων ρημάτων ( άργειε, άργουνε, εκοίταα ), στον Παρατατικό της παθητικής ( σε -ότουν: ερχότουνε, εσειότουν ), στους μελλοντικούς χρόνους με τη χρήση του "θέλει" αντί του "θα", στην υποτακτική, με τη χρήση του "ήθελε" ( π.χ: αν ήθελε της πω = αν της είχα πει ) και με τη χρήση της παθητικής προστακτικής (π.χ: χάρου, κοίμου). Καθοριστική και κύρια είναι η χρήση των ρημάτων, σημάδι ωριμότητας του ποιητή, που εκφράζουν έντονα το στοιχείο της κίνησης και του ρυθμού, και μάλιστα του ρυθμού του κόσμου. ΚΡΗΤΙΚΟΣ: Το βασικό θέμα του ποιήματος Το ποίημα γράφτηκε το Αν και αναφέρεται σαν απόσπασμα, είναι στην πραγματικότητα ένα τελειωμένο ποίημα, παρόλο που ο ποιητής δεν έκανε το τελειωτικό χτένισμα. Είναι το μόνο ποίημα του Σολωμού όπου από την αρχή ως το τέλος μιλάει ένας επινοημένος αφηγητής, που, αντίθετα με τους περισσότερους ήρωές του, μένει ζωντανός ως το τέλος για να πει την ιστορία του. Η σειρά που ακολουθεί ο Κρητικός για να διηγηθεί τα βιώματά του δεν είναι η σειρά της ιστορικής τους εξέλιξης. Ποιο, λοιπόν, είναι το βασικό θέμα του Κρητικού και ειδικότερα τι σημαίνει η "φεγγαροντυμένη"; Ο Σολωμός δίνει μιαν απάντηση στην πρώτη ερώτηση, όταν λέει ότι το θέμα του Κρητικού είναι ο έρωτας θεοποιημένος. Για την ερμηνεία αυτής της φράσης πρέπει να εξετάσουμε την ταυτότητα της "φεγγαροντυμένης". Παλαιότεροι κριτικοί, επηρεασμένοι ίσως από δύο γυναικείες μορφές στους Ελεύθερους Πολιορκημένους, υποστήριξαν ότι η Φεγγαροντυμένη αντιπροσώπευε την Ελλάδα ή την Ελευθερία. Άλλοι είπαν ότι πρόκειται για μια αγία μορφή, ίσως την Παναγία.. Άλλοι πάλι υποστήριξαν ότι συμβολίζει την αγάπη του Θεού και ότι ο Κρητικός, ασυνείδητα ή όχι, θυσιάζει τη γήινη αρραβωνιαστικιά του, για να κερδίσει την επαφή με μια θεϊκή οπτασία. Μερικοί, τέλος, υποστήριξαν πως η φεγγαροντυμένη δεν είναι άλλη παρά η αθάνατη ψυχή της αγαπημένης του Κρητικού, που για ελάχιστο χρόνο μένει πάνω από το άψυχο σώμα και τον αποχαιρετά πριν ανέβει στους ουρανούς. Σύμφωνα μ' αυτή τη θεωρία, ο μαγικός ηχός είναι η θεία αρμονία, καθώς οι άγγελοι καλωσορίζουν την ψυχή στον ουρανό. Αυτή η τελευταία άποψη φαίνεται πιο κοντά στην αλήθεια, αλλά η πραγματικότητα είναι λίγο πιο πολύπλοκη. Ας θυμηθούμε τη φεγγαροντυμένη στον Λάμπρο, που ο Σολωμός είχε πει ότι είναι η Αφροδίτη. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι η φεγγαροντυμένη είναι η ψυχή της αρραβωνιαστικιάς, έχει πια μεταμορφωθεί στα μάτια του Κρητικού σε κάτι πιο αφηρημένο. Μοιάζει να έχει γίνει η θεϊκή αρχή του Έρωτα, που μπορεί να παρουσιαστεί με διάφορες μορφές: σαν ψυχή της γήινης αγαπημένης, σαν Αφροδίτη, σαν Παναγία, ή κάποια άλλη μητρική μορφή που την ονειρευτήκαμε. Είναι μια ιδανική μορφή, εν μέρει αφηρημένη έννοια και εν μέρει δημιούργημα των ονείρων. Η μορφή αυτή ίσως ήταν έμφυτη, όπως οι Ιδέες στις οποίες πίστευε ο Πλάτων. Προς το τέλος του ποιήματος ο Κρητικός υποδεικνύει τη δύναμη του Έρωτα και του Θανάτου. Γιατί χάρη στη συνεργασία αυτών των δύο, που κατέληξε στο θάνατο της αγαπημένης του, μπόρεσε εκείνος να υπερβεί το Χρόνο. Παρ' όλη τη βαθιά πληγή που του άνοιξε ο θάνατος του κοριτσιού, μπορεί τώρα να προσμένει με χαρά μια αιώνια ευδαίμονα ύπαρξη στον Παράδεισο με την αγαπημένη του. Αυτή η αίσθηση της ασημαντότητας της επίγειας ζωής, αν τη συγκρίνει κανείς με την αιωνιότητα, είναι παρόμοια με τα αισθήματα που εκφράζουν κι άλλα πρόσωπα στην ποίηση του Σολωμού. Ο πάναγνος έρωτας του Κρητικού για την αρραβωνιαστικιά του είναι αυτός που του επέτρεψε να ρίξει μια ελάχιστη ματιά στην αιωνιότητα..(π. Μάκριτζ) ΕΣΩΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ, Ανάλυση στίχων 1 η αφηγηματική ενότητα: απ.1[18] ως 3[20] στ. 2 Απόσπασμα 1 [18] Το ποίημα αρχίζει ex abrupto, δηλαδή απότομα. Ο ήρωας του τραγουδιού, ένας Κρητικός, κολυμπάει νύχτα στη θάλασσα, προφανώς μετά το ναυάγιο του πλοίου του, για το οποίο δε γίνεται καμία αναφορά στο ποίημα, κρατώντας την αγαπημένη του, την οποία προσπαθεί να σώσει από τα κύματα. Ο Π. Μάκριτζ ερμηνεύει αυτήν την αρχή ως μια προσπάθεια του Σολωμού να αφαιρέσει από το ποίημα κάθε άχρηστο επεξηγηματικό υλικό, ώστε να εστιαστεί η προσοχή στα ουσιαστικά. Επίσης, θεωρεί ότι με αυτόν τον τρόπο κινητοποιείται η περιέργεια και η σκέψη των δεκτών. Στη θέση των αποσιωπητικών, τα οποία καλύπτουν το χώρο δύο πιθανών πρώτων στίχων, ίσως να υπήρχε κάποια αναφορά στο ναυάγιο, διότι ο ήρωας στον πρώτο στίχο, είναι κιόλας μέσα στη θάλασσα και κοιτά απέναντι για τη στεριά. Η σφαιρική σκηνοθεσία, το φυσικό περιβάλλον που βοά και βροντά σημειώνουν την αδυναμία του ανθρώπου έναντι της φυσικής ορμής. Ο άνθρωπος φαίνεται ακόμα μικρότερος μέσα στη δίνη της καταιγίδας. Η όραση του ήρωα ακολουθεί τη φορά της φυσικής όρασης: κέντρο-μπροστά, κέντρο-ψηλά, κέντρο-τριγύρω. Η θάλασσα, έτσι φουρτουνιασμένη που είναι, γίνεται το τέλειο σκηνικό για έναν αγώνα ζωής και θανάτου ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση. Όλο το σκηνικό μας δημιουργεί την αίσθηση του υψηλού, η οποία παράγεται από τη συνειδητοποίηση του μεγαλείου της φύσης έναντι του αδύναμου ανθρώπου. Πρόκειται για μια φιλοσοφική κατηγορία που οι ρομαντικοί ποιητές προσπαθούσαν να αναδείξουν μέσα στο έργο τους. Ο Σολωμός, στο κλίμα αυτό, προσπαθεί να αποδώσει την κατηγορία του υψηλού. (στίχος 1) Το έργο γεννιέται ακριβώς τη στιγμή που το φως σχίζει το σκοτάδι και η φωνή την αφωνία η πρώτη λέξη «εκοίταα», καθορίζει εξαρχής το πρόσωπο της αφήγησης και μέσα από τα άφθονα «α» (οι δεκαέξι γραμματικές συλλαβές περιέχουν οκτώ άλφα. Το άλφα είναι το μακρύτερο σε διάρκεια φωνήεν της ελληνικής) που δηλώνουν έκταση, φανερώνεται η αγωνία του αφηγητή για τη μακρινή απόσταση από το ακρογιάλι, που μόλις διακρίνεται στο φως της αστραπής. Ο στίχος με την τομή διαβάζεται: Εκοίταα // κι ήτανε μακριά ακόμη τ' ακρογιάλι. Η τομή βαθαίνει ακόμη πιο πολύ την απόσταση που χωρίζει το δρων υποκείμενο από το προσδοκώμενο ακρογιάλι. Η έκθλιψη 7

8 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς στο τ' ακρογιάλι δημιουργεί μια ψευδαίσθηση πλησιάσματος. Η λέξη «γιαλός» υπάρχει και στο τέλος του ποιήματος (σχήμα κύκλου), απόδειξη ότι δεν πρόκειται για απόσπασμα, αλλά για σύνολο λόγο με κοινό ορόσημο στην αφετηρία και στην κατάληξή του. «Και τέλος φθάνω στο γιαλό την αρραβωνιασμένη» (στίχος 2) Η ανάγκη να σταθμίσει καλά την απόσταση από τη στεριά, όπου και τους περιμένει η σωτηρία, κάνει τον Κρητικό να επικαλεστεί ένα κυρίαρχο στοιχείο της φύσης, το αστροπελέκι, χρησιμοποιώντας ευφημιστικό επίθετο: «Αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι!». Το αστροπελέκι, ένα φυσικό φαινόμενο που φέρνει καταστροφή, από τη φύση του δεν μπορεί να είναι "καλό". Αλλά ο ναυαγισμένος Κρητικός κάνει μια επίκληση, μια ευχή προς το αστροπελέκι να "ξαναφέξει πάλι", να τον βοηθήσει και πάλι κάτι να διακρίνει με τη λάμψη του μέσα στη βαθιά σκοτεινιά που τον κυκλώνει. Το αστροπελέκι τού φάνηκε καλό, ευνοϊκό μια σχέση φιλική δημιουργήθηκε ανάμεσα στο ουράνιο φαινόμενο και το αδύναμο ανθρώπινο πλάσμα που παλεύει με τα κύματα. Εδώ ο Σολωμός υιοθετεί την τεχνική της προσωποποίησης ιδεών και φυσικών φαινομένων και τη χρήση της επίκλησης. Αφού περιμένει το αστροπελέκι να τον ακούσει και να τον υπακούσει, ο Κρητικός (αν όχι ο ποιητής) υποθέτει ότι αυτό έχει ανθρώπινες η θεϊκές ιδιότητες. Στην ποίηση του 18 ου αιώνα, συχνά οι αφηρημένες έννοιες προσωποποιούνται και οι ποιητές απευθύνουν το λόγο σε αυτές. Αυτό ίσως μπορεί να ερμηνευθεί ως μια προσπάθεια των ηρώων να επικοινωνήσουν με έναν κόσμο εξωφυσικό. Η φύση για το Σολωμό είναι ταυτόχρονα και Κόλαση και Παράδεισος, απειλή και σύντροφος. Για τον ήρωα/ αφηγητή η σχέση με τη φύση είναι διαλεκτική, αντινομική. Γενικά η φύση στον Σολωμό και στο συγκεκριμένο ποίημα αποτελεί ένα σταθερό μοτίβο που μπλέκεται με τη δόμηση του ποιήματος, το διατρέχει ολόκληρο και είναι κεντρικό στην αφήγηση. (στίχοι 3-6): Το θαυμαστό περιστατικό που του συμβαίνει, η αίσθηση δέους που βιώνει, μετά την εμφάνιση τριών ακόμη κεραυνών [συμβολικός αριθμός, μοτίβο του τρία] πολύ κοντά στην κορασιά, που εμφανίζεται για πρώτη φορά, ως δεύτερο πρόσωπο στη σύνθεση, και η συμμετοχή πια του κοσμικού στοιχείου, του ουρανού, της θάλασσας, των γιαλών και των βουνών. Ο ρόλος της φύσης στο συγκεκριμένο σημείο θυμίζει το δημοτικό τραγούδι, στο οποίο η φύση συμμετέχει στο όποιο πάθος του ήρωα. Δημιουργείται αίσθηση υψηλού δέους, όπου τα στοιχεία της φύσης αποδεικνύονται άπειρες φορές πιο ισχυρά κι ανώτερα κι από το πιο δυνατό ανθρώπινο σώμα. Παρατηρούμε τους πληθυντικούς (πέλαγα, ακρογιαλιές, βουνά) που υπογραμμίζουν την απεραντοσύνη της πλάσης. Στην ομοιοκαταληξία αντήχαν και αν είχαν [στ. 5-6] η πλήρης σχεδόν φωνητική ταυτότητα των λέξεων μιμείται την ηχώ που περιγράφει ο Κρητικός. Η εμβρόντητη αυτή φύση προοιμιάζει τη γέννηση και τη συντέλεια του κόσμου - σε δεύτερο επίπεδο τη γέννηση και το τέλος του ποιήματος. Οπωσδήποτε ρίχνει τη γέφυρα για το μεταφυσικό τοπίο της επόμενης παρένθετης ενότητας Απόσπασμα 2 [19] Ο Δ. Μαρωνίτης και ο Ερ. Καψωμένος ονομάζουν αυτό το απόσπασμα εσχατολογικό και το ξεχωρίζουν ως προς το χρονικό επίπεδο. Ο αφηγητής/ ήρωας νιώθει την ανάγκη να πιστοποιήσει την αλήθεια των όσων θα ακολουθήσουν, ίσως διότι είναι θαυμαστά. Το πραγματικό και το φανταστικό εμπλέκονται και ο αφηγητής δεν τα ξεχωρίζει. Ο τριπλός όρκος (σχήμα των τριών) γίνεται με επίκληση στα πραγματικά περιστατικά της ζωής του ήρωα/ αφηγητή (ανάληψη). Έτσι γνωρίζουμε ορισμένα στοιχεία από την προηγούμενη ζωή του. Ορκίζεται στα τραύματα που είχε ως γενναίος πολεμιστής. Και ήταν γενναίος, διότι οι λαβωματιές είναι στο στήθος του. Ορκίζεται στους συντρόφους του που είναι νεκροί, άρα ιεροί. Ορκίζεται στην ψυχή της αγαπημένης του, προοικονομώντας το θάνατό της. Ο όρκος προχωρά από το πιο αδύνατο μέρος στο πιο ισχυρό: εαυτός σύντροφοι αρραβωνιαστικιά και επικαλείται την ανδρεία, τη συντροφικότητα/ συλλογικότητα, τον έρωτα. Δίνεται, επομένως, ο όρκος σε τρεις αξίες ιερές. Από αυτές αντλεί και τη δύναμή του. Ο ήρωας οραματίζεται τη Δευτέρα Παρουσία, τη Μέρα της Κρίσης, κατά την οποία προσδοκά να συναντήσει την αγαπημένη του. Είναι τόσο μεγάλος ο έρωτας που νιώθει γι αυτήν, που ζει τον οραματισμό του σαν άμεσο παρόν. Τονίζεται έτσι το ρομαντικό στερεότυπο της αιώνιας και ακατάλυτης αγάπης μεταξύ των δύο εραστών. Η σκηνή εκτός από το θεολογικό και αισθητικό ενδιαφέρον που έχει, καθώς αποκαλύπτει τη βαθιά θρησκευτικότητα και τις πολλαπλές καλλιτεχνικές πηγές του Σολωμού, έχει και ένα πιο ουσιαστικό ενδιαφέρον. Το θρησκευτικό υπόβαθρο αξιοποιείται από τον ποιητή για να αποκαλυφθεί το μεγαλείο ενός έρωτα που διαρκεί πέρα από την αιωνιότητα. Ο αγνός έρωτας διαπερνά τη σκηνή, αποτελεί τη δικαίωση των δύο ερωτευμένων. Η όχθη του θανάτου ενώνεται με την όχθη της ανάστασης. Ο επίγειος έρωτας που δεν ολοκληρώθηκε στη γη λόγω του θανάτου της αγαπημένης, πρόκειται να δικαιωθεί στη μεταθανάτια ζωή. Με μια γλώσσα που θυμίζει ταυτόχρονα Παλαιά Διαθήκη και δημοτικό τραγούδι μας υποβάλλεται το παραδείσιο τοπίο. Δύο αντίθετες ροπές πρόκειται να σμίξουν: ο Κρητικός με μια ανοδική κίνηση (σχίζει δρόμους) και η κόρη με μια καθοδική κίνηση (κατεβαίνει από τη θύρα της Παράδεισος). Η μεταθανάτια ερωτική συνάντηση του Κρητικού με την κόρη προετοιμάζεται. Σκόπιμα και με παραδειγματική ποιητική οικονομία δεν τη βλέπουμε να πραγματοποιείται. Ο ακροατής (του τραγουδιού του Κρητικού) θα την πλάσει στη φαντασία του. Από αφηγηματολογική άποψη η παραπομπή στην Έσχατη Κρίση αντιστοιχεί εξ ορισμού σε μια δοκιμασία, αυτή της Τελικής Κρίσης. Πρόκειται για μια τυπική δοκιμασία δικαίωσης. α) Όλες οι μορφές στην ποίηση του Σολωμού είναι οράματα λατρευτικά, που τα θερμαίνει μέσα σε μια θαυμαστή αίγλη ο έρωτας. [...]. Σε έσχατη ανάλυση, στο βάθος-βάθος, ο Σολωμός είναι γήινος. Ένας γήινος που ποθεί η γη να 'ταν ουρανός, η σχετικότητα απολυτότητα. [...]. Ο ήρωας, ο "Κρητικός" οπτασιάζεται τη Δεύτερη Παρουσία. Ως εκεί φτάνει ο βαθύς έρωτάς του για την αγαπημένη του. Δρασκελάει μεμιάς την αιωνιότητα και ζει ως άμεσο παρόν την ανάσταση των νεκρών [...]. Θαρρείς και με τους στ. 11 κ.εξ. η "θύρα της Παράδεισος" [...] παίρνει ρεαλιστική, πλαστική υφή, και η αναστημένη "Κορασιά" αναζητεί ανυπόμονα το "κορμί" της "για να 'μπει" σε μια νέα ενσάρκωση "ψάλλοντας την Ανάσταση". Εκείνο μάλιστα το "της τρέμαν τα 8

9 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς λουλούδια" και το "εβγηκε με τραγούδια" δίνουν έξαφνα μια έκτακτη σωματική και ασώματη μαζί παρουσία. Γ. Θέμελης, "Ο Σολωμός ή Ο Ουράνιος Έρωτας β) Η ωραία γυναίκα που αναζητείται κατά την Ανάσταση Νεκρών μπορεί να είναι είτε η αγαπημένη του Κρητικού είτε η γυναίκα της οπτασίας. Θα πρέπει να είναι στην πραγματικότητα και οι δυο, κι έτσι αυτός ο Πρόλογος μας προετοιμάζει ανεπαίσθητα για το θάνατο της Κόρης στο τέλος του ποιήματος. [...] ο Σολωμός νοιάζεται να δείξει πόσο δεν είναι ο πνευματικός ή ιδεατός κόσμος ανεξάρτητος από τον φυσικό. R. Beaton (στίχος 1) Ο κόσμος ο θεϊκός όπου ζουν οι μορφές που αντικρίζει ο ποιητής με τη δημιουργική του χάρη, δεν είναι ο κόσμος της φαντασίας που τον πλάθει ο ίδιος, είναι κόσμος ολότελα πραγματικός, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης. Ο Κρητικός, πριν καλά-καλά αρχίσει τη διήγησή του, διακόπτει το λόγο του, για να μας βεβαιώσει ότι αυτά που πρόκειται να πει (για τη Φεγγαροντυμένη και τον ανεκλάλητο ήχο) είναι απόλυτα αληθινά. Φοβάται μήπως δεν πιστέψουμε ότι δοκίμασε πραγματικά όλες αυτές τις μεταφυσικές εμπειρίες. Οι όρκοι έχουν αποδέκτες κάποιο υποτιθέμενο ακροατήριο με σκοπό να το πείσουν για την αλήθεια των λεγομένων, αφού στο σημείο αυτό υπάρχει αποστροφή προς αυτούς μέσα από το β πληθ. πρόσωπο (στίχοι 2-4) Ο όρκος αφορά στα δικά του ιερά πράγματα, που δεν είναι άλλα από τον αγώνα το δικό του και των συντρόφων του για την απελευθέρωση της πατρίδας, και στην αγαπημένη κόρη, που όμως τώρα πια είναι πεθαμένη. Πρόκειται για τριπλό όρκο, που αποδίδεται με κλιμάκωση: 1. αντρεία, 2. συντροφικότητα, 3. αγάπη. Ο 4 ος στίχος προοικονομεί το θάνατο της κόρης. παρένθετη ενότητα ή παρέκβαση (στ. 5 18): Με την ανάμνηση της πεθαμένης κόρης, τον κυριεύει αγωνία και αναστάτωση, ταράζεται αφάνταστα και φωνάζει να έρθει η Δευτέρα Παρουσία, να αναστηθούν οι νεκροί, για να μπορέσει και ο ίδιος να ξαναδεί την αγαπημένη του. Κάνει την ευχή «Λάλησε Σάλπιγγα» και αμέσως βιώνει νοερά (ο ταραγμένος νους του βλέπει την ευχή του να πραγματοποιείται) τη συγκλονιστική μεταφυσική αυτή εμπειρία, η οποία φανερώνει τη βαθιά πνευματικότητα του Σολωμού, που αγκαλιάζει όλη τη φύση, πραγματική και ιδεατή σε θαυμαστή ενότητα. Όπως στο 18[1] έτσι κι εδώ ο χώρος ανοίγει ύστερα από πρόκληση του αφηγητή: Αστροπελέκι μου καλό, για ξαναφέξε πάλι - Λάλησε, Σάλπιγγα. Ο ίδιος ανεβαίνει προς τα ουράνια και ρωτά τους αγγέλους για την τύχη της καλής του (στ. 7-10). Στη συνέχεια, οι άγγελοι κατεβαίνουν προς αυτόν και του απαντούν (στ ) ότι ανυπομονούσε να αναστηθεί (στ. 14) και ότι κάποιον έψαχνε (στ. 18). Ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί ο φανταστικός διάλογος με τους αναστημένους: «Και σχίζω δρόμο και τς αχνούς αναστημένους κράζω / Μην είδετε την ομορφιά που την Κοιλάδα αγιάζει;» Η διατυπωμένη με μεταφορικό τρόπο ερώτηση θυμίζει ταυτόχρονα δημοτικό τραγούδι και Παλαιά Διαθήκη. Στην περιγραφή της κοπέλας συνυπάρχουν το φυσικό με το μεταφυσικό στοιχείο. Η εικόνα της είναι γήινη: λουλούδια (παρθενίας), τραγούδια. Η παρουσίασή της ως άσπιλης παρθένας σταθερό μοτίβο στην ποίηση του Σολωμού που με το τραγούδι της μαγεύει τον ουρανό και καθυστερεί ακόμα και τη συντέλεια του κόσμου (στ ), έρχεται για άλλη μια φορά να εξάρει την απαράμιλλη αγνότητα και ομορφιά της και να δημιουργήσει ένα ρομαντικό γυναικείο ιδεώδες, όπου το φυσικό κάλλος και η χάρη συνταιριάζονται με τη χριστιανική αιδημοσύνη. Οι αναστημένοι απαντούν πως τη γνωρίζουν και μάλιστα: «ψηλά την είδαμε πρωί. Της τρέμαν τα λουλούδια» (υποφορά-ανθυποφορά), όπου βέβαια τα λουλούδια παραπέμπουν στην παρθενική της υπόσταση, γνωστό μοτίβο στην ποίηση του Σολωμού. Και προχωρούν ακόμη περισσότερο συμπληρώνοντας ότι εκείνη τον ψάχνει συνεχώς, τον αναζητά με την ίδια αγωνία, πιστή πάντοτε στην αγάπη τους, προβάλλοντας στον ουράνιο κόσμο εντελώς γήινες καταστάσεις: «Όμως κοιτάζει εδώ κι εκεί και κάποιονε γυρεύει» ένδειξη πως ο έρωτας και η προσήλωσή της σ αυτόν είναι εξίσου δυνατά. Παράλληλα, η φωτιά, καταστροφική και καθαρτήρια συνάμα, κυριαρχεί (στ. 16). Στην οραματική σκηνή του ήρωα δεν περιλαμβάνεται η Κρίση καθ εαυτή. Ο ήρωας δεν βάζει την αγαπημένη να κρίνεται, στη συνείδησή του είναι προκαταβολικά δικαιωμένη. Ο ποιητής αναδεικνύει περισσότερο το εσχατολογικό περιβάλλον και σχεδόν καθόλου το περιεχόμενο της Κρίσης. Πηγές: διακειμενικά στοιχεία από την Ἀποκάλυψη και την Παλαιά Διαθήκη ( σχολικό βιβλίο, υποσημειώσεις). επιδράσεις από τη Θεία Κωμωδία του Ντάντε Αλιγκέρι, την οποία γνώριζε καλά ο Σολωμός, λόγω και των ιταλικών σπουδών του. Στη δεύτερη περίοδο της ποιητικής του δημιουργίας ( ), στην οποία ανήκει και ο Κρητικός, η συνάντηση του θεϊκού με το ανθρώπινο στοιχείο είναι κυρίαρχη. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ σκιαγραφείται ένα περιβάλλον μεταφυσικό, ο τρόπος που απευθύνεται ο ήρωας στους αναστημένους νεκρούς είναι οικείος, ανθρώπινος, γήινος. διακειμενικά στοιχεία που θυμίζουν δημοτικό τραγούδι και την κρητική αναγεννησιακή λογοτεχνία, στο επίπεδο της τεχνικής και του περιεχομένου. Η υποφορά και ανθυποφορά (σημείωση αρ. 3 του σχολικού βιβλίου, σ. 18) αποτελούν σχήμα λόγου ιδιαίτερα συχνό στο δημοτικό τραγούδι. Στοιχεία της κρητικής διαλέκτου είναι παρόντα: «τς», όπως και εικόνες από την Ερωφίλη: η αγαπημένη στην πόρτα του Παραδείσου. επιδράσεις από την Οδύσσεια του Ομήρου: ο Οδυσσέας μιλά με τις ψυχές των νεκρών συντρόφων και αγαπημένων του ή στο ω της Οδύσσειας οι νεκροί ήρωες του Τρωικού πολέμου συνομιλούν. Βασική διαφορά είναι ότι οι πρωταγωνιστές του Σολωμού, όλοι νεκροί, είναι χαρούμενοι γιατί κέρδισαν την αιώνια ζωή, σύμφωνα με τη χριστιανική αντίληψη, ενώ τα «είδωλα βροτών καμόντων» [εικόνες πεθαμένων θνητών] του Ομήρου παραπονιούνται στον ζωντανό συνομιλητή τους, τον Οδυσσέα, γιατί έχασαν οριστικά τη ζωή τους. Λαϊκή παράδοση της Ζακύνθου: Ο στίχος κι εγώ το σάβανο τινάζω παραπέμπει στο λαϊκό ταφικό έθιμο των Ζακυνθίων, δηλαδή στο σαβάνωμα των νεκρών. Το σάβανο το σκίζουν από την κορυφή ως τη μέση, για να μπορεί ο πεθαμένος να βγει, όπως πιστεύεται, εύκολα απ αυτό κατά τη Δευτέρα Παρουσία. 9

10 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς 2 η Α φ η γ η μ α τ ι κ ή Ε ν ό τ η τ α (3 [20.], στ. 3 ως 5 [22.], στ. 4) Στο σημείο αυτό σκόπιμα η αφήγηση διακόπτεται από τον ποιητή, αφήνοντας μετέωρη τη ζητούμενη μεταθανάτια ερωτική συνάντηση του ήρωα και της αγαπημένης του. Το πάθος όμως και η ευδαιμονία που βιώνει από την απάντηση των αναστημένων τον οδηγούν σε έκσταση. απόσπασμα 3[20] (στίχοι 3-5): πέρασμα από την 1 η στη 2 η αφηγηματική ενότητα με διασκελισμό: σημασιοδοτείται η διάρκεια που απαιτείται για τη μεταστροφή της ταραχής σε άκρα ησυχία. Καθώς η παρέκβαση της προηγούμενης στροφής κλείνει, επανερχόμαστε στο αφηγηματικό παρόν, στη σκηνή του ναυαγίου. Ο ήρωας βρίσκεται και πάλι στη φουρτουνιασμένη θάλασσα, όταν ξαφνικά, κατά τρόπο εντελώς ανεξήγητο, τα πάντα γύρω του γαληνεύουν. Οι βροντές σταματούν, τα κύματα κοπάζουν και το νερό ατάραχο αρχίζει να αντανακλά τον έναστρο ουρανό ευωδιάζοντας σαν περιβόλι. Αυτή η ηρεμία της φύσης θεωρείται απότοκος «θαυμαστού μυστηρίου», κάποιας μυστικής δηλαδή δραστηριότητας μεταφυσικού χαρακτήρα: «Κάτι κρυφό μυστήριο εστένεψε τη φύση». Πρόκειται ασφαλώς για μία προσήμανση της επικείμενης θεϊκής επιφάνειας, καθώς μόνο μία δύναμη υπερβατική θα μπορούσε να ελέγξει κατά τέτοιον τρόπο τα φυσικά φαινόμενα. Το μοτίβο της σιγής πριν από τα επιφάνεια (εμφάνιση του θεού) είναι γνωστό από την αρχαιότητα. Η σιγή επιδρά μεταμορφωτικά στη φύση και καθαγιάζει τα πάντα, για να δεχτούν την εμφάνιση του θείου. Η επανάληψη: Ἡσύχασε- ἡσυχία επιτείνει τη γαλήνη και οι δύο παρομοιώσεις (στ. 2, στ. 4) παραπέμπουν στον Ἐρωτόκριτο και στο δημοτικό τραγούδι. Μέσα σε αυτές τις δυο παρομοιώσεις, βρίσκουμε και μεταφορές και προσωποποιήσεις (η θάλασσα που σκιρτά/ κινείται και δέχεται τα άστρα/ τα αντανακλά). Το παιχνίδι ανάμεσα στην παρομοίωση και τη μεταφορά δημιουργεί ένα σύνθετο αισθητικό αποτέλεσμα. Η θάλασσα ηρεμεί και αντανακλά τον ουρανό στον τέταρτο στίχο. Αυτή μάλιστα η αντανάκλαση αποτυπώνεται και στα φωνήεντα του στίχου: περιβόλι εὐώδησε (ε-ι-ό-ι-ε-ό-ι-ε), τα οποία τίθενται συμμετρικά ως προς το ε- και είναι σαν να αντανακλά το ένα το άλλο. «Έτσι, έχουμε μια μίμηση της αντανάκλασης των άστρων που καθρεφτίζονται στη θάλασσα». (Π. Μάκριτζ) (στίχος 5): προετοιμάζεται η εσωτερική μεταβολή. Οι άλογες δυνάμεις της φύσης και ο μυστηριακός της χαρακτήρας απασχολούσαν το Σολωμό, όπως και όλους τους ρομαντικούς του 19 ου αιώνα. Αξιοσημείωτη η αντίθεση ανάμεσα στην τρικυμισμένη θάλασσα και στην ξαφνική και με μαγικό τρόπο γαλήνη που επακολούθησε. Φράση-κλειδί: κάτι κρυφό μυστήριο εστένεψε τη φύση. Ο Κρητικός μεταβαίνει από το πραγματικό, εξωτερικό τοπίο σε μια ενορατική κατάσταση. Το ίδιο συμβαίνει και με τη φύση. (στίχος 6): Η κατηγορική προσταγή είναι έκφραση και επιταγή της ψυχής του ποιητή αν η ομορφιά παραπέμπει στην αισθητική, τουλάχιστον, τελειότητα, η απουσία θυμού αφορά το συναισθηματικό κόσμο, είναι το όραμα του κάλλους και του αγαθού, το "καλός καγαθός" των αρχαίων Ελλήνων. Ο Γκέτε υποστηρίζει ότι "το όμορφο είναι πιο πάνω από το αγαθό, γιατί το όμορφο έχει μέσα του την αγαθότητα". Όμορφος κόσμος ηθικός αγγελικά πλασμένος, "Εις Φραγκίσκα Φραίζερ" του Σολωμού. (στίχοι 7-8): περιφερειακή άπνοια. Η ακινησία και η γαλήνη της φύσης θα κάνουν πιο έντονη την κίνηση του ολοστρόγγυλου φεγγαριού, από το οποίο, ως κινούμενο κέντρο, θα βγει η Φεγγαροντυμένη. (στίχος 9): Ευτυχισμένη η κορασιά τον έσφιξε στην αγκαλιά της και κατόπιν λιποθύμησε ή ξεψύχησε, χωρίς να το αντιληφθεί ο αγαπημένος της. Ο 9 ος στίχος ερμηνεύεται διαφορετικά από διαφορετικούς μελετητές. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το σφίξιμο της κορασιάς είναι το επιθανάτιο, τελευταία ένδειξη της ζωής της Άλλοι ότι αποτελεί ένα δείγμα ότι αισθάνεται την ηρεμία της φύσης και είναι ακόμα ζωντανή. (στίχοι 10-11): Η πιο καθαρή περιγραφή ανάδυσης του κρυφού στη σολωμική ποίηση είναι η περιγραφή της εμφάνισης της "φεγγαροντυμένης". Η λέξη-κλειδί εδώ είναι το ξετυλίζει. Ο Κρητικός έχει την εντύπωση ότι πρόκειται για κάτι κρυμμένο που ξαφνικά βγαίνει μέσ' απ' το φεγγάρι. Η εικόνα του φεγγαριού που σειέται (στ. 10) παραπέμπει στον Βιργίλιο. (στίχος 12): Το απρόσμενο της φράσης "βρέθηκε μία φεγγαροντυμένη", μοιάζει να προϋποθέτει ότι ήδη ξέρουμε πως υπάρχουν τέτοια θηλυκά όντα. [Τέλος του Σχεδ. Γ 6 στους Ελεύθερους Πολιορκημένους: "Μονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι, / Κι όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του"]. Η εικόνα είναι υποβλητική και επιβλητική. Το κινούμενο κέντρο στον ακίνητο μεγάλο κύκλο γίνεται η μήτρα της οραματικής φεγγαροντυμένης. Η ανάδυση και η παρουσία της ενώνουν και χωρίζουν τον Κρητικό από την κορασιά. Τα τρία βασικά πρόσωπα του έργου βρίσκονται επί σκηνής: άνωθεν η φεγγαροντυμένη, κάτω η «καλή» του κι ανάμεσά τους, έκθετος στο φως της φεγγαροντυμένης, ο Κρητικός. (στίχοι 13-14): «Έτρεμε το δροσάτο φως στη θεϊκιά θωριά της»: περιγράφονται οι ανταύγειες του φεγγαρόφωτου στη μορφή της μυστηριακής γυναίκας Η χρήση των λέξεων φως, δροσιά, τρέμουλο είναι συνηθισμένη στην ποίηση του Σολωμού όσον αφορά στην περιγραφή της γυναικείας οπτασίας. Αξιοσημείωτη η περιγραφική δύναμη του Σολωμού να φτιάχνει πορτραίτα. Η φοβερή δύναμη της εικόνας δίνεται με τη χρήση δύο σχημάτων λόγου, του σχήματος της συναισθησίας, εφόσον συμφύρονται δύο διαφορετικές αισθήσεις (αφή όραση), και του οξύμωρου, αφού το φως εκπέμπει θερμότητα, όχι δροσιά. Η περιγραφή συνοπτικά και συγκλονιστικά ολοκληρώνεται με το δίδυμο: ολόμαυρα μάτια χρυσά μαλλιά, ξεφεύγοντας από το κλασικό παραδοσιακό πρότυπο: «κόρη ξανθή και γαλανή» και αποκαλύπτοντας ίσως το πρότυπο της ιδανικής γυναίκας για το Σολωμό ίσως όμως το επίθετο «ξανθός» να χρησιμοποιείται εδώ ως συνώνυμο του ωραίου, σύμφωνα με την ομηρική χρήση. Το φως του φεγγαριού μεταμορφώνει το τοπίο και από φυσικό το κάνει μεταφυσικό. Το φως, από την εποχή των Βαβυλωνίων και των Περσών, αποτελεί ένα σημαντικό θρησκευτικό σύμβολο. Η παρουσία του πάντα συνδεόταν με την παρουσία του Θεού. Από την ανατολή πέρασε και στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και στον Μεσαίωνα. Στο 10

11 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς ποιητικό τοπίο του Σολωμού, το φως έρχεται από ψηλά. Η Φεγγαροντυμένη συντίθεται από στοιχεία του κάτω κόσμου (υγρό-γήινο) και του πάνω (αέρας-φωτιά). Για τη δημιουργία της συνεργάζονται το φως και το υγρό στοιχείο. Οι συνθήκες εμφάνισής της είναι αυτές μιας μυστηριακής γαλήνης απόσπασμα 4(21) (στίχοι 1-10): αναπτύσσεται η σκηνή της θείας επιφάνειας Ένα ακόμη δυνατότερο φως, μεσημεριανό φως, πλημμυρίζει τη νύχτα και φωτίζει όλη την πλάση το γνωστό σχήμα από τα δημοτικά τραγούδια «παράσταση του αδιανόητου καθ υπερβολή». Η φωτοχυσία ενδυναμώνεται και από την ομοιοκαταληξία: πλημμυρίζειλαμπυρίζει. Επίσης, το πολυσύνδετο των στίχων 1-8 μας δίνει μια ανιούσα κλιμάκωση της φωτοχυσίας. Ο ήρωας βλέπει, με τα μάτια της ψυχής πια το κρυφό όραμα, τη Φεγγαροντυμένη, που αποδίδεται μόνο με θετικά κατηγορούμενα (έρωτας, ταπεινοσύνη, ομορφιά, καλοσύνη), αφού εξιδανικεύεται η μορφή της στοιχείο ρομαντισμού και έλκεται μυστικά από αυτήν. Οπωσδήποτε στη μορφή της αντανακλά το αρχαιοελληνικό ιδεώδες του καλού κἀγαθού, διηθημένο μέσα από τη χριστιανική παράδοση, που του δημιουργεί έλξη ψυχική, πνευματική, ίσως και σωματική: «Καταπώς στέκει στο Βοριά η πετροκαλαμίθρα». Ο αφηγητής έλκεται από την οπτασία και αυτή από τον αφηγητή. Η οπτασία τραβά την προσοχή του ήρωα και εξαφανίζεται από τον ορίζοντά του η προσπάθεια να σωθεί η κόρη, διότι γίνεται κυρίαρχο το βίωμα της ένωσης με τη φύση, μέσα από το όραμα της Φεγγαροντυμένης. Φως: Συχνά στο σολωμικό ποιητικό τοπίο, ενώ η διάταξη των στοιχείων του οδηγεί προς τη σύνθεση κάποιου τοπίου φυσικού, ξαφνικά παρεμβαίνει το φως και αναιρεί το αποτέλεσμα-αίσθημα της φυσικής αρμολόγησης των στοιχείων. Το φως "λύνει" το τοπίο και, ουσιαστικά, το ανασυνθέτει σ' ένα τοπίο μη φυσικό. Αυτό συμβαίνει λόγω της φύσης του: το φως στο ποιητικό τοπίο του Σολωμού είναι το θείο φως, φως που ταυτίζεται με το Θεό, τον Χριστό, την αλήθεια, τη σωτηρία. Στο ποιητικό τοπίο του Σολωμού το φως έρχεται από ψηλά, από τον ουρανό, τον ήλιο, τη σελήνη, τ' αστέρια. [...].Το πιο συγγενικό με το φως μέρος του σώματος είναι τα μάτια. Η παρομοίωση (στ. 10): Ψάχνοντας για έναν έντονο τρόπο για να δείξει πώς της γυναικείας οπτασίας τη ματιά την είχε μαγνητίσει ο Κρητικός, ο Σολωμός βρήκε την πετροκαλαμίθρα. (Για να ομοιοκαταληκτήσει, χρησιμοποίησε όχι όμως για πρώτη φορά στις ποιητικές του δοκιμές την ασυνήθιστη λέξη ρείθρα). Τη "φεγγαροντυμένη" φαίνεται να την ελκύει ο Κρητικός μαγνητικά και είναι η μαγνητική της ματιά που τον βάζει σε μια κατάσταση ύπνωσης, όπου δεν μπορεί ούτε να μιλήσει ούτε να κουνηθεί. "Εγώ το σίδερο κι αυτή η πετροκαλαμίθρα" Είναι η τελευταία παραλλαγή του στίχου. "Πετροκαλαμίθρα" εδώ δεν είναι ο Κρητικός, αλλά αντίστροφα η φεγγαροντυμένη. Η φεγγαροντυμένη εδώ εν είδει αλεξικέραυνου, με τη διαμεσολάβηση του ήρωα καλείται να εξουδετερώσει την οργή του κεραυνού, που πέφτει επικίνδυνα "πολύ κοντά στην κορασιά" του. Γείωση και απογείωση λοιπόν. Αυτή είναι από εδώ και μπρος η τεχνική του Σολωμού, να μας ταξιδεύει δηλαδή με το όχημα της ποίησης μεταξύ συγκεκριμένου και αφηρημένου και για την περίπτωση που μελετούμε μεταξύ εμπειρικού και θεωρητικού: του πραγματικού που είναι η "πετροκαλαμίθρα" και της αλληγορικής της σημασίας με τη φεγγαροντυμένη του υπερπραγματικού του επιπέδου και τη δύναμη που αντίστοιχα εκλύεται: ηλεκτρομαγνητική (και αποτρεπτική) από την "πετροκαλαμίθρα", μαγική (και ελκτική) από τη φεγγαροντυμένη. Αλλά εκτός από αντίστοιχα παραδείγματα στο έργο κορυφαίων ιδεαλιστών που γνώριζε και τιμούσε ο Σολωμός και στο σύνθεμα του Κρητικού δεν απουσιάζει ο "επιστημονισμός"(γιάννης Δάλλας). Ο Σολωμός ασχολήθηκε με το φαινόμενο του μεσμερισμού, δηλαδή τα φυσικά μαγνητικά πεδία, κάτω από την επίδραση ανάλογων προβληματισμών των γερμανών ρομαντικών ποιητών. (στίχοι 11-18): «Όχι στην κόρη, αλλά σ εμέ την κεφαλή της κλίνει»: η Φεγγαροντυμένη αγνοεί την κόρη και επικεντρώνει την προσοχή της σε αυτόν. Οι στίχοι έχουν σαφέστατη συνομιλία με την πλατωνική αντίληψη για τη γνώση και το αγαθό ως στοιχείο ανάμνησης. Καθώς όλος απορία προσπαθεί να ανιχνεύσει την ταυτότητα της Φεγγαροντυμένης, αντιλαμβάνεται γεμάτος θαυμασμό και έκσταση γυρίζοντας πίσω στο χρόνο ότι εκείνη είναι παντού μέσα του, (ασφαλώς απήχηση από πλατωνικές και αριστοτελικές θεωρίες για την ανάμνηση εννοιών), ενωμένη με τις βαθύτερες μνήμες του, με την ίδια τη συνείδησή του, την ίδια την υπόστασή του. Οι στ φέρνουν εικόνες της παιδικής ηλικίας και λειτουργούν σαν αναδρομή. Η οπτασία συνδέεται με την παιδικότητα και ίσως με μια μητρική εικόνα. Η μορφή της θεάς τού είναι απροσδιόριστα γνώριμη είτε από κάποια αγιογραφία, είτε από κάποια εφηβική ερωτική φαντασίωση, είτε από κάποιο πρώιμο νηπιακό όνειρο (μοτίβο του τρία), δείχνει να την κουβαλάει μέσα του χρόνια πολλά σαν θολή ανάμνηση, σαν μια αρχέγονη και πιθανά έμφυτη πλατωνική Ιδέα, που συνοδεύει ενδεχομένως όλους τους άντρες από τη γέννησή τους. το φιλοσοφικό το υπόστρωμα των στίχων: Πλάτων, Φαίδων 72e: ἡμῖν ἡ μάθησις οὐκ ἄλλο τι ἢ ἀνάμνησις τυγχάνει οὖσα, καὶ κατὰ τοῦτον ἀνάγκη που ἡμᾶς ἐν προτέρῳ τινὶ χρόνῳ μεμαθηκέναι ἃ νῦν ἀναμιμνῃσκόμεθα. και Πλάτων, Φαίδρος 249: δεῖ γὰρ ἄνθρωπον συνιέναι κατ εἶδος λεγόμενον, ἐκ πολλῶν ἰὸν αἰσθήσεων εἰς ἓν λογισμῷ συναιρούμενον τοῦτο δ ἐστὶν ἀνάμνησις ἐκείνων ἅ ποτ εἶδεν ἡμῶν ἡ ψυχὴ συμπορευθεῖσα θεῷ καὶ ὑπεριδοῦσα ἃ νῦν εἶναί φαμεν, καὶ ἀνακύψασα εἰς τὸ ὂν ὄντως. Οι διαλογισμοί του Κρητικού δείχνουν πόσο δυνατός ήταν ο θαυμασμός του. Το ίδιο δοκιμάζει κι ο καθένας μας, όταν συλλογίζεται, όταν θαυμάζει. [...]. Εδώ όμως μπορεί κανείς να μου πει "πώς μέσα στη θάλασσα κ' εκεί που πάλευε να σώσει την αγαπημένη του βρήκε ο Κρητικός την περίσταση να συλλογιστεί και να θαυμάσει; σαν απίστευτα πράματα". Κ' εγώ θα είχα την ίδια γνώμη, αν ο ήρωας του τραγουδιού ήταν άνθρωπος της εποχής μας αυτός βέβαια έχει ορισμένες ώρες που σκέφτεται κι όχι παντού πάντα, παρά μόνο μέσα στο γραφείο του και μπροστά σε βιβλία. [...] Ο Κρητικός είναι ηρωικός άνθρωπος [...]. Τεράστια πάθη φωλιάζουν μέσα του [...] Σωστός γίγαντας της ζωής υψώνεται. Μαθημένος πια από τέτοια περιστατικά, δεν είχε λόγο να χάσει τη συνηθισμένη ψυχική του ηρεμία, και φυσικά θα μπορούσε και στη θάλασσα μέσα να συλλογιστεί με την ίδια άνεση, όπως ο σημερινός άνθρωπος στο γραφείο του. Όσο για το θαυμασμό που τον έπιασε τέτοιαν ώρα, αυτός πάντα έτσι έρχεται, άξαφνα. Γ. Μ. Αποστολάκης, Η Ποίηση στη Ζωή μας. Τα βιώματα που συνδέουν τον ήρωα με τη Φεγγαροντυμένη παραπέμπουν στην κατηγορία της "παιδικότητας" κι επομένως είναι βιώματα κατεξοχήν διονυσιακά, με την έννοια ότι εκφράζουν μια σχέση εξάρτησης του Εγώ από κάποιο ευρύτερο πόλο έλξης. [...] και το θρησκευτικό βίωμα είναι βίωμα διονυσιακό...ε.γ. Καψωμένος, Η Σχέση Ανθρώπου -Φύσης. 11

12 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς (στίχοι 19-24): Ο Κρητικός συνταράσσεται από τη θεϊκή μορφή, τα μάτια του πλημμυρίζουν με δάκρυα, η περιγραφή ορίζεται μέσα από συσσώρευση μεταφορών και παρομοιώσεων και πολυπλοκότητα εξωτερικών και εσωτερικών εικόνων. Αποτέλεσμα της πλημμυρίδας των δακρύων του είναι να μην μπορεί να δει τη Φεγγαροντυμένη, όμως νιώθει τα μάτια της μέσα στα σωθικά του, που τρέμουν και δεν τον αφήνουν να αρθρώσει λέξη. Παρά τη σιωπή, νιώθει ότι επικοινωνεί καλύτερα μαζί της, πως εκείνη του διαβάζει το νου: «Γιατί άκουγα τα μάτια της μέσα στα σωθικά μου / Που έτρεμαν και δε μ άφηναν να βγάλω τη μιλιά μου/ / Κι ένιωθα πως μου διάβαζε καλύτερα το νου μου». Τα μάτια της φεγγαροντυμένης που μπορούν να δουν μέσα στην ψυχή του ήρωα, ενισχύουν την ερμηνεία της ως ενσάρκωσης μιας φυσικής θεότητας ή της ίδιας της φύσης, όπως την αντιλαμβάνονταν οι ρομαντικοί ποιητές. Τα μάτια της οπτασίας βλέπουν μέσα στην ψυχή και στο μυαλό του ήρωα, όπως ακριβώς και ο θεός. Ένα εξαιρετικό παράδειγμα της πολυπλοκότητας των μεταφορών του Σολωμού [...]. Ας δούμε πρώτα την εσωτερική και την εξωτερική εικόνα. Η γυναίκα της οπτασίας ήταν μια παλιά ανάμνηση που πρόβαλε από μέσα του και τώρα στέκεται μπροστά του σαν το νερό που το μάτι βλέπει να ξεπηδάει ξαφνικά από βαθιά μέσα στο βράχο έξω στο φως του ήλιου. Τότε ο Κρητικός - μαζί κι ο ποιητής- πηδούν από το μεταφορικό μέσο της παρομοίωσης (που μ' αυτή συγκρίνεται η ανάμνηση της οπτασίας) στην κυριολεκτική δράση, αφού η μεταφορική αναφορά στο μάτι και στο νερό που ξεπηδάει, στον τρίτο στίχο [19], κάνει να τρέχουν δάκρυα αληθινά από τα μάτια του Κρητικού. Δεν ξέρουμε στ' αλήθεια αν η παρομοίωση του νερού που αναβλύζει αναφέρεται στην ανάμνηση που ξεπηδάει από μέσα του ή στα δάκρυα που τρέχουν απ' τα μάτια του, αφού βέβαια αφορά και τα δύο συγχρόνως. [...] Φαίνεται ότι, ακριβώς επειδή ο Κρητικός μπορεί να "ακούσει" τα μάτια της μέσα του, δεν μπορεί να προφέρει λόγια. Αυτός ο παράδοξος και πολύπλοκος μεταφορικός λόγος, που συνδέει το μέσα με το έξω και συγχέει το ορατό με το λόγο, μεταδίδει αυτή την εκτός του κόσμου τούτου κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Κρητικός. Π. Μάκριτζ (στίχοι 25-29): Η όλη σκηνή μοιάζει με διαδικασία μύησης, όπου τα απόκρυφα πράγματα οδηγούν στην ποιητική δημιουργία και φανερώνονται μέσω της ποίησης, ενώ τα μάτια του ίδιου του ποιητή αφουγκράζονται και καταγράφουν τα βαθιά μυστήρια του σύμπαντος. Αυτό που ξεχωρίζει το Σολωμό είναι, πιο πολύ από τις ποιητικές ή καλλιτεχνικές του αρετές, κάτι άλλο, που με δυο λόγια θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε βαθιά θρησκευτικότητα και σταθερή και απόλυτη πίστη. Ο ποιητής δεν έχει μόνο την ικανότητα, τη χάρη να βλέπει τα κρυφά πράγματα, αλλά και να τα φανερώνει με το μέσο της ποιητικής δημιουργίας. Και ο κόσμος που ξεσκεπάζεται στον ποιητή με τη χάρη που έχουν τα μάτια του να ιδούν, είναι κι αυτός κόσμος θεϊκός. Τη σκέψη τούτη ίσως πουθενά αλλού να μην τη βρίσκουμε στο Σολωμό πιο καθαρά εκφρασμένη από τους θαυμαστούς στίχους του τέλους του Κρητικού. [... ] Λ. Πολίτης, "Η Θρησκευτικότητα του Σολωμού": (στίχοι 30-38): Αυτή όμως η πορεία προς τα έσω τού φέρνει στο φως νέες αναμνήσεις, μέσα από το μοτίβο της δοκιμασίας: «Κοίτα με μες στα σωθικά, που φύτρωσαν οι πόνοι» και ο οραματισμός συγκρούεται με τα πάθη της ψυχής του και αντιπαρατίθεται και στο δύσκολο παρόν, αλλά και στο φοβερό παρελθόν, το οποίο δίνεται μέσα από ανάδρομη αφήγηση, με τους φριχτούς θανάτους των δικών του από το χέρι των Τούρκων, που τον οδηγούν σε έξοδο από τη γενέθλια γη, με μόνο φυλαχτό μια χούφτα χώμα μεταφορά για την ιδέα της πατρίδας και τη συντροφιά της αγαπημένης του, από την οποία κρατιέται με απόγνωση: «Βόηθα, Θεά, το τρυφερό κλωνάρι μόνο να χω / Σε γκρεμό κρέμουμαι βαθύ, κι αυτό βαστώ μονάχο». Ο ποιητής σημείωνε στα Αὐτόγραφα Ἔργα ότι θα έπρεπε να τεθούν πινελιές σύντομες και βαθιές, ώστε να φαίνεται όλο το βάθος του ποιήματος, το οποίο βρίσκεται στη δοκιμασία, και έτσι να φανερώνεται ο δυνατός χαρακτήρας του ήρωα. Ακολουθούν δύο γραμμές με αποσιωπητικά και στη συνέχεια παρουσιάζεται μια ιστορική τοιχογραφία (ανάδρομη αφήγηση), μέσω της οποίας μαθαίνουμε τις δυστυχίες του ήρωα (στ ). Σε αυτό το σημείο της αφήγησης πληροφορούμαστε την καταγωγή του ήρωα. Η ενότητα ολοκληρώνεται με την επίκληση του ήρωα προς την οπτασία, να τον βοηθήσει να σώσει την αγαπημένη του. Οι στ παραπέμπουν στον Ἐρωτόκριτο (βλέπε στα σχόλια του σχολικού εγχειριδίου). Ο άνθρωπος παρομοιάζεται με φυτό, παρομοίωση αγαπημένη στους ρομαντικούς ποιητές. Επίσης, ο στίχος 38 υποδηλώνει έντονη υπαρξιακή αγωνία, σαν να βρίσκεται ο αφηγητής/ ήρωας στα πρόθυρα της τρέλας. Σε αυτό το σημείο του ποιήματος εντοπίζουμε τον στόχο του Κρητικού, το διακύβευμα της δοκιμασίας: να σώσει το τρυφερό κλωνάρι. Ένας στόχος ηθικά ανώτερος που προϋποθέτει αυτοθυσία, αφού το να παλεύει με τα κύματα, κουβαλώντας ταυτόχρονα έναν άλλο άνθρωπο συνεπάγεται έναν μεγάλο κίνδυνο για τον ίδιο. Απόσπασμα 5 [22] (στίχοι 1-4) Στο τελευταίο μέρος του ποιήματος, υπάρχουν διαδοχικές χρονικές τοποθετήσεις πότε στο παρόν και πότε στο παρελθόν και ο Κρητικός χάνει από τα μάτια του τη Φεγγαροντυμένη, αφού όμως δει τα μάτια της να δακρύζουν, και τότε να αλλάζουν και να μοιάζουν με τα μάτια της καλής του η λέξη «καλή» τονίζει το βαθύ τους δέσιμο: «Κι εδάκρυσαν τα μάτια της, κι έμοιαζαν της καλής μου». Πριν εξαφανιστεί, του αφήνει πολύτιμο θησαυρό και παρηγοριά το δάκρυ της που σταλάζει επάνω στο χέρι του: «Εχάθη, αλιά μου! Αλλ άκουσα του δακρύου της ραντίδα / Στο χέρι, που χα σηκωτό μόλις εγώ την είδα». (στίχος 2): Η σχέση της αγάπης, του ερωτικού δεσμού, που εκφράζει το επίθετο καλός, γίνεται πιο φανερή στο ουσιαστικοποιημένο επίθετο ο καλός μου, η καλή μου, στην έννοια του ερωμένου, του μνηστήρα η του συζύγου. Η λέξη είναι γνησιότατα λαϊκή, κληρονομημένη ήδη από παλιά. Τα μάτια: μοιάζουν μ' εκείνα της κόρης τα μάτια της Φεγγαροντυμένης, διότι ακριβώς είναι η ίδια η ουσία που αυτές οι δύο μορφές εκπροσωπούν μέσα στην πρόθεση του ποιητή. Τελικά την Φεγγαροντυμένη προσπαθεί να περισώσει από το ναυάγιο της καρδιάς του ο ήρωας. Συγκινημένη από τον πόνο και τα βάσανα που αυτός κουβαλάει, η Φεγγαροντυμένη δακρύζει και το δάκρυ της πέφτει στο χέρι του, που το είχε ικετευτικά στραμμένο προς το μέρος της. Η θλίψη της είναι πηγαία και ειλικρινής και μας δείχνει πως δε μένει απαθής στις δοκιμασίες του ήρωα - και ευρύτερα, θα λέγαμε, στο δράμα των 12

13 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς ανθρώπων -, αλλά πως πραγματικά τον συναισθάνεται και τον συμπονά. Η οπτασία, πριν εξαφανιστεί, χαμογελά στον ήρωα/ αφηγητή. Αυτό το χαμόγελο θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως παραπλάνηση του ήρωα από την οπτασία, μιας και τελικά δεν τον βοηθά στον κύριο σκοπό του, δηλαδή στη διάσωση της κόρης. Η ομοιότητα με την αγαπημένη του στηρίζει εκείνη τη συνολική ερμηνεία, κατά την οποία η Φεγγαροντυμένη είναι η ψυχή της αγαπημένης πριν πετάξει στο θάνατο. Η ομοιότητα όμως είναι πολύ λογικό να πηγάζει από τη φόρτιση της στιγμής. (Στριφτόμπολα). Φεγγαροντυμένη: Η φεγγαροντυμένη έχει απόλυτο έλεγχο και επιρροή πάνω στο φυσικό τοπίο αλλά και στον ίδιο τον ήρωα. Τα μάτια της νιώθει πως τα ακούει μέσα του. Τα μάτια της φεγγαροντυμένης γίνονται το μέσον για να οδηγηθεί ο ήρωας στα μύχια της ψυχής του, δηλαδή ένα μέσο εσωτερικής αναζήτησης και ενόρασης. Η φεγγαροντυμένη είναι η θεϊκή μορφή που στο πρόσωπό της ανακαλεί γυναικείες μνήμες του παρελθόντος, ίσως τις αγίες των αγιογραφιών, τα εφηβικά ερωτικά του αποκυήματα, τη μητέρα του, την αγαπημένη του. Μπορούμε να πούμε ότι ο ήρωας προσπαθεί να την προσδιορίσει στη μνήμη του ή καλύτερα στο ασυνείδητό του, συγκρίνοντάς την με τρείς δυνάμεις υπέρτερες του «Εγώ»: τη Θρησκεία,τον Έρωτα, τη μορφή της μητέρας στο ασυνείδητο. Και τα τρία αυτά στοιχεία είναι δυνάμεις που έχουν τη δύναμη να κυριαρχήσουν στην ανθρώπινη ψυχή καταργώντας άμυνες και αντιστάσεις. Όμως αν θεωρήσουμε ότι η Φεγγαροντυμένη συμβολίζει το κάλλος της φύσης, ( ένας από τους πολλούς συμβολισμούς που της έχουν αποδοθεί),η επίδρασή της είναι και αρνητική πάνω στον ήρωα, αφού παραλύει η προσπάθειά του για σωτηρία, αφομοιώνεται με τη μαγική ομορφιά της και έτσι εξουδετερώνεται το αγωνιστικό του πνεύμα, με αποτέλεσμα να χάσει τη μάχη για τη σωτηρία της αγαπημένης του. Ως θετική επίδραση της φύσης μπορεί να θεωρηθεί και η δύναμη που παίρνει ο ήρωας για να συνεχίσει τον αγώνα του, με το δάκρυ που άφησε η φεγγαροντυμένη στο χέρι του. Αυτό γαλήνεψε το νου του και πολλαπλασίασε μαγικά τις δυνάμεις του.(π. Μοίρα, Φωτόδεντρο). Για τη Φεγγαροντυμένη: δες στο σχολικό βιβλίο, σσ η Αφηγηματική Ενότητα (5 [22.], στ. 5-55) Στο πέμπτο απόσπασμα, ενώ θα περιμέναμε τη Φεγγαροντυμένη να λειτουργήσει σαν τον από μηχανής θεό των αρχαίων τραγωδιών δίνοντας αίσιο τέλος στη δοκιμασία του Κρητικού, εκείνη αντίθετα εγκαταλείπει τον ήρωά μας και συμβάλλει στην προσωπική του καταστροφή. Σ ένα όμως δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης, μεταφυσικόφιλοσοφικό, υπολανθάνει ένα βαθύτερο διακύβευμα: η κατάκτηση μίας νέας, ανώτερης ηθικής και μίας νέας εσωτερικής ισορροπίας, που θα επέλθει μέσα από την ατομική συντριβή και την ψυχολογική κάθαρση. Το μοτίβο αυτό συναντάμε και στον Πόρφυρα του Σολωμού: και εκεί ο ήρωας θα κατακτήσει την αυτογνωσία του, άρα και την υπέρτατη προσωπική του ευδαιμονία, τη στιγμή του φρικτού κατασπαραγμού του από έναν καρχαρία («Πριν πάψ η μεγαλόψυχη πνοή χαρά γεμίζει./ Άστραψε φως και γνώρισε ο νιος τον εαυτό του»). Έτσι και στον Κρητικό ο ήρωας κερδίζει την ανύψωσή του σε μία υψηλότερη σφαίρα πνευματικότητας, που τον φέρνει πιο κοντά με το θείο. Στόχος της Φεγγαροντυμένης δεν είναι να βοηθήσει τον Κρητικό στην προσωπική του περιπέτεια (κάτι τέτοιο θα ήταν κοινότοπο), αλλά να του προσδώσει μία ανώτερη ηθική ποιότητα. (στίχοι 5-8): Η επίδραση της Φεγγαροντυμένης πάνω στον Κρητικό είναι καταλυτική και μάλιστα το δάκρυ της επιφέρει αξιακή μεταστροφή, μεταβολή του ήθους και επανιεράρχηση αξιών για τον ήρωα/ αφηγητή, αφού παύει μέσα του κάθε επιθυμία για πόλεμο και δεν έχει πια καμιά αξίωση στη ζωή, περιγραφή που επιχειρείται με προβολή έξω και εμπρός από τον επεισοδιακό χρόνο: «Χαρά δεν του ναι ο πόλεμος, τ απλώνω του διαβάτη / Ψωμοζητώντας, κι έρχεται με δακρυσμένο μάτι». Ο ήρωάς μας έχει πια λάβει την ποιητική δωρεά, δηλαδή το χάρισμα να τραγουδά τα πάθη του. Ο πολεμιστής χάθηκε. Γνώρισε όμως την πραγματική έννοια της χριστιανικής αλληλεγγύης και ταπείνωσης, το πραγματικό μέγεθος της αγάπης προς τον συνάνθρωπο, ενώ επιπλέον βρήκε μια παρηγοριά, τη δύναμη να αντιμετωπίζει τα φαντάσματα που τον καταδυναστεύουν. Σύμφωνα με τη χριστιανική ηθική έκανε ένα βήμα προς την προσωπική του λύτρωση, την κατάκτηση του παραδείσου. Ο παλαιός πολεμιστής, λοιπόν, μετατρέπεται σε ζητιάνο. Αυτή η εικόνα ίσως και να αποτελεί ένα πολιτικό σχόλιο του Σολωμού, για την κατάντια των αγωνιστών του [«Οι δυο ιδιότητες ζητιάνος-ποιητής ταιριάζουν καλά στο πρόσωπο ενός κυνηγημένου Κρητικού πρόσφυγα [...]. Και δεν είναι αθέμιτο να φαντασθούμε ότι ίσως ο Σολωμός συνάντησε τέτοιους πρόσφυγες-ζητιάνους να τραγουδούν στα δίστρατα ρίμες για το Σηκωμό του '21 στην πατρίδα τους, εμπειρία που θα μπορούσε να αποτελέσει κάλλιστα το κέντρισμα για τη σύνθεση του Κρητικού». Ε.. Καψωμένος]. (στίχοι 9-20): Όταν κουράζεται, μέσα στα όνειρά του ξαναβλέπει την αγαπημένη και επαναφέρει τη θαλασσινή περιπέτειά του. Ξαναβλέπει το αστροπελέκι και το κύμα που θέλει να καταπιεί την κόρη (στ ). Ξυπνά σαν τρελός, φρενίτις (στ. 13), και με την παλάμη που έχει λάβει τη θεία δωρεά, γαληνεύει. Η εξαφάνιση της Φεγγαροντυμένης αγριεύει εκ νέου το πέλαγος. Ο νους του Κρητικού ταράζεται για λίγο, όμως το χέρι του που δέχτηκε το δάκρυ δυναμώνει και σχίζει τα κύματα με τόση δύναμη, που δεν είχε ούτε στα πρώτα νιάτα του, όταν πολεμούσε τους Τούρκους στην Κρήτη (αναδρομή): «Μήτε όταν τον μπομπο-ισούφ και τς άλλους δύο βαρούσα / Σύρριζα στη Λαβύρινθο π αλαίμαργα πατούσα» (στίχοι 21-24): Μετά την παρέκβαση, ο Κρητικός επανέρχεται στο παρόν και περιγράφει το δυνατό καρδιοχτύπι του, καθώς ακουμπούσε στην «πλεύρα» της αγαπημένης του, ώσπου το γρήγορο ρυθμό της κολύμβησης αναστέλλει ένας ήχος γλυκύτατος, που πλημμυρίζει από παντού τον Κρητικό και τον συνοδεύει: «Ηχός, γλυκύτατος ηχός, οπού με προβοδούσε». (στίχοι 25-49): Ο Κρητικός προσπαθεί να προσδιορίσει την υφή του ήχου προκειμένου ο ακροατής του να κατανοήσει την ομορφιά και την υποβλητικότητα, τη δύναμη και τη γοητεία που ένιωσε κι εκείνος, όταν τον 13

14 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς άκουσε. Προχωρά λοιπόν σε συγκρίσεις αποκλεισμού και υπεροχής που δημιουργούν έντονες εικονοπλαστικές αναπαραστάσεις και δηλώνουν διαφορετικές εμπειρίες. Βασικό σχήμα είναι πάλι το μοτίβο των τριών, αυτή τη φορά απλωμένο σε μεγάλη έκταση στίχων και διατυπωμένο με τρεις αποφατικές προτάσεις. α) έρωτας: το τραγούδι μιας κόρης (4 στίχοι) Δεν είναι κορασιάς φωνή που ανοίγει και λυγάει. (στ ). Η πρώτη σύγκριση που κάνει ο Κρητικός αφορά τη σχέση του ήχου με τη φωνή της κορασιάς που τραγουδάει στα δάση που φουντώνουν τον κρυφό της έρωτα στη βρύση, στο δέντρο που λυγάει και στο λουλούδι που ανοίγει (πάλι αξιοποίηση του νόμου των τριών, ενώ παρατηρούμε και το χιαστό σχήμα στο εσωτερικό του στίχου: Του δέντρου και του λουλουδιού που ανοίγει και λυγάει που προσδίδει γραφικότητα, συμμετρία και ζωντάνια στον στίχο), όταν βγαίνει τ άστρο του βραδιού και τα νερά θολώνουν. Η τρυφερή οπτική-ακουστική ερωτική εικόνα που εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια του δειλινού παραπέμπει στην ειδυλλιακή ποίηση. Ο ήχος λοιπόν αρχικά συγκρίνεται με τη γλυκιά αίσθηση της ερωτικής φωνής, για να δειχθεί ότι είναι πιο έντονος από αυτήν. Ο πυκνός μεταφορικός λόγος (δάση που φουντώνουν, τα νερά θολώνουν), η αντονομασία (άστρο του βραδιού αντί για Σελήνη ή Πούλια) κάνουν πιο έντονη την ερωτική ατμόσφαιρα του αποσπάσματος. β) φύση: το τραγούδι του κρητικού αηδονιού (6 στίχοι Δεν είν αηδόνι κρητικό και πέφτουν της τα ρόδα από τα χέρια. (στ ). Η δεύτερη σύγκριση-αποκλεισμός που κάνει ο Κρητικός αφορά τη σχέση του ήχου με το τραγούδι του αηδονιού, με τον γλυκύτερο φυσικό ήχο με τον οποίο έχει προικιστεί ζωντανό πλάσμα. Αναφέρεται πιο συγκεκριμένα στις δικές του εμπειρίες στην Κρήτη, όπου άκουγε το αηδόνι να τραγουδάει από τη φωλιά του στους απόκρημνους βράχους και τη λαλιά του να αντιβουΐζει μακριά και να αγκαλιάζει τη θάλασσα και την πεδιάδα. Για να κάνει πιο παραστατική και έντονη την αίσθηση αυτού του ήχου, επιλέγει ως χρόνο τη διάρκεια της νύχτας (ολονυχτίς), τον χρόνο κατά τον οποίο κάθε άλλος ήχος σιωπά και έτσι δεσπόζει η φωνή του αηδονιού, ως το ξημέρωμα (ώστε που πρόβαλε η αυγή και πέφτου της τα ρόδα από τα χέρια). Χαρακτηριστική είναι η χρησιμοποίηση της μεταφορικής εικόνας για την αυγή που θυμίζει την ομηρική ροδοδάκτυλη Ηώ. Ο πυκνός μεταφορικός λόγος (σέρνει τη λαλιά, κι άγριους, από πολλή γλυκάδα, έλιωσαν τ αστέρια, πέφτουν της τα ρόδα από τα χέρια), η προσωποποίηση (κι ακούει κι αυτή [η αυγή]), η επανάληψη (πολύ μακριά, πολύ μακριά) διαρθρώνουν μια δυνατή οπτική-ακουστική εικόνα. γ) ελευθερία: το σουραύλι ενός βοσκού, που του ξυπνούσε τον καημό της Ελευθερίας. (8 στίχοι) Δεν είν φιαμπόλι το γλυκό...και το ξερό χορτάρι (στ ). Το τρίτο στοιχείο με το οποίο συγκρίνει ο Κρητικός τον ήχο είναι ο ήχος από ένα μουσικό όργανο, το γλυκό φιαμπόλι. Είναι ο ήχος εκείνος που άκουγε στον Ψηλορείτη, όπου πήγαινε μόνος, καθώς πονούσε για τη σκλαβιά της πατρίδας του (νέα αναδρομή στο ιστορικό παρελθόν του ήρωα). Ο χρόνος κατά τον οποίο άκουγε τον ήχο του φιαμπολιού είναι ο χρόνος της μέρας. Κάτω από την ομορφιά του ηλιόλουστου τοπίου και με τους ήχους του φιαμπολιού η ψυχή του Κρητικού «ταράζεται από ελευθεριάς ελπίδα», ο ίδιος φωνάζει «ω θεϊκιά κι όλη αίματα Πατρίδα» και απλώνει κλαίοντας προς αυτήν τα χέρια με καμάρι. [στ. 40: Νομίζω πως είναι ο εθνικότερος, ο πατριωτικότερος δεκαπεντασύλλαβος που υπάρχει στη νεότερη ποίησή μας. Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος.]. Το τμήμα αυτό έχει έντονο το δραματικό στοιχείο με την αποστροφή του Κρητικού προς την πατρίδα του («ω θεϊκιά κι όλη αίματα Πατρίδα»), και την παρουσίαση της ψυχικής του κατάστασης, του πόνου δηλαδή για τη σκλαβιά της και του πόθου του για την απελευθέρωσή της. Το πολυσύνδετο σχήμα (κι έβλεπα, κι ετάραζε, κι εφώναζα, κι άπλωνα), οι μεταφορές (φιαμπόλι το γλυκό, ετράβουνεν ο πόνος, ετάραζε τα σπλάχνα μου, θεϊκιά κι όλη αίματα Πατρίδα, καλή ν η μαύρη πέτρα χορτάρι), η προσωποποίηση (του γελούσαν τα βουνά οι κάμποι) δημιουργούν μια έντονη οπτική και ακουστική εικόνα. Το τρίτο σκέλος της αποφατικής σύγκρισης είναι και το πιο δυνατό και το πιο σημαντικό στη σύγκριση. Το πρώτο σκέλος καταλαμβάνει 4 στίχους, το δεύτερο 6 και το τρίτο 8. Αυτή η ανιούσα αρμονική ποσοτική κλιμάκωση καταλήγει στην ανάδειξη του μεγάλου ιστορικού αιτήματος που συνέχει την ψυχή του Κρητικού: τον πόθο για την απελευθέρωση της σκλαβωμένης πατρίδας. Η ελευθερία αποτελούσε μια από τις ηθικές επιταγές της ποίησης τον 19 ο αιώνα. Η απελευθέρωση μάλιστα της Ελλάδας, η οποία είχε μια ξεχωριστή συμβολική σημασία λόγω της σχέσης με την αρχαία Ελλάδα, ήταν ένας στόχος που συνέπαιρνε τις καρδιές των ευρωπαίων ρομαντικών, ανάμεσα σε αυτές και του Σολωμού. Η Ελληνική Επανάσταση φάνταζε σαν απόδειξη ότι τα αρχαία ελληνικά ιδεώδη του ηρωισμού και της ελευθερίας ήταν ζωντανά στη χώρα που τα είχε γεννήσει. Ο 42 ος στίχος, μέσα στην εικοσαετία , βρίσκεται στα ποιήματα του Σολωμού σε 31 παραλλαγές. Ο Λίνος Πολίτης γράφει: «Ένας στίχος, που ο Σολωμός φαίνεται να του δίνει πολύ βάρος και τον γράφει και τον ξαναγράφει πολλές φορές, και σχεδόν πάντοτε τον ίδιον, με ελαφρές μόνο παραλλαγές, είναι αυτός που χρησιμοποίησε στον Κρητικό πρώτα, αλλά και στους Ἐλεύθερους Πολιορκημένους ύστερα, για την πατρική γη: Καλή ν ἡ μαύρη πέτρα της καὶ τὸ ξερὸ χορτάρι. Για τον άνθρωπο που αναθυμάται με λαχτάρα τη μητρική γη, ανάλογη με τον φυσικό δεσμό του παιδιού προς τη μητέρα και της μητέρας προς το παιδί, μεταμορφώνει την υφή και το χρώμα των πραγμάτων: η μαύρη πέτρα δεν είναι πια μαύρη ούτε και το χορτάρι ξερό για τη μυστική αυτή αλλαγή και μεταμόρφωση ο ποιητής χρησιμοποίησε την απλή λέξη καλή. Οποιαδήποτε άλλη, εξωτερικά περισσότερο «φανταχτερή», θα ήταν δίπλα της πολύ φτωχή. [ ]». Η δύναμη του στίχου θα μπορούσε να αναζητηθεί στα εξής: α) Η μαύρη πέτρα και το ξερό χορτάρι αποτελούν χαρακτηριστικά του ελληνικού τοπίου. β) Αποτελεί μια σαφέστατη διακειμενική αναφορά στο επίγραμμα για την καταστροφή των Ψαρών, το οποίο γράφτηκε το Στον 43 ο στίχο έχουμε χιαστό, αντίστροφη κλιμάκωση σε σχέση με τα προηγούμενα. Δηλαδή: ενώ ο ήρωας αναρωτιέται αν ακούει φωνή κοριτσιού, αηδονιού ή ήχο από σουραύλι, ο στ 43 βεβαιώνει ότι δεν ταιριάζει ο ήχος που ακούγεται ούτε με σουραύλι, ούτε με πουλί, ούτε με φωνή κοπέλας. Πρόκειται για έναν ήχο συμπαντικό (στ. 44), (βλέπε την υποσημείωση αρ. 68 του σχολικού εγχειριδίου). Ο 45 ος στ. μένει ημιτελής, ίσως διότι δεν υπάρχουν 14

15 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς λόγια για να περιγραφεί ο μαγευτικός ήχος. Την ίδια παρατήρηση μπορούμε να κάνουμε και για τον στ. 49. Η μεταφυσική και ποιητική εμπειρία είναι αμετάβατη και ίσως αδύνατον να περιγραφεί με όρους προσιτούς στις ανθρώπινες αισθήσεις. Η πλάση γεμίζει από αυτόν τον ήχο, ξεχειλίζει από παντού και γι αυτό από τον στ. 47 ο ενικός τρέπεται σε πληθυντικό. «Ο ανεκλάλητος ήχος, [ ] ερμηνεύεται ως αγγελικός ψαλμός που συνοδεύει την ψυχή της κόρης στα ουράνια και τον ακούει ο Κρητικός καταγοητευμένος. Μια μουσική συμπαντική φωνή, που αναδίνεται από την ανταπόκριση των στοιχείων του Παντός. Μια μυστική αρμονία που ενώνει τον γήινο και τον ουράνιο κόσμο, η μουσική της Αγάπης. Είναι ακόμη, ίσως, η φωνή της καταματωμένης πατρίδας του, η οποία τον έχει συγκλονίσει βαθιά και θέλει εκεί να ξαναγυρίσει κι ας είναι και ρημαγμένη. Συνοψίζει,σίγουρα πάντως, μέσα σε μια εμπειρία «μουσική» τον παναρμόνιο ρυθμό της φύσης. Ο αφηγητής συνδέεται ισχυρά μ αυτόν και τείνει να εγκαταλείψει τον υλικό εαυτό του. Αυτή η τάση του αφηγητή ερμηνεύεται και ως επιβολή της φύσης πάνω στον άνθρωπο, για μια ακόμη φορά. Η έξαρση της φυσικής ομορφιάς, οπτικά και ακουστικά, λειτουργεί ανταγωνιστικά ως προς την επιθυμία και το ηθικό χρέος του ήρωα (επιθυμεί αλλά και έχει χρέος να σώσει την αρραβωνιαστικιά του). Το αίσθημα της μακαριότητας που νιώθει μέσα στην ομορφιά της φύσης απογυμνώνει τον άνθρωπο από τις δυνάμεις του που θα την αντιμάχονταν. Ο ήρωας κινδυνεύει να παραιτηθεί από τον αγώνα του παρασυρμένος από το κάλλος που συναντά. Η φύση φαίνεται να νικά σ αυτήν την αναμέτρηση: αυτή ορίζει τον άνθρωπο, τον αφομοιώνει, τον ελέγχει (εδώ να σημειωθεί ότι η αισθητική ωραιότητα της Φύσης απεικονίζει κατά κάποιους μελετητές του Σολωμού, την πνευματική και ηθική υπεροχή σε γενικότερο επίπεδο πάνω στην ύλη, μια θέση που αντικατόπτριζε και τις ιδέες του γερμανικού ρομαντισμού. [ ]. Κλείνοντας θα λέγαμε πως η φύση αποτελεί για τον ήρωα το μέσο, το όχημα για τη θέαση του Υπερκόσμιου κάλλους που οδηγεί στην πνευματική και ηθική ολοκλήρωση, αυτά που κέρδισε ο Κρητικός από την επαφή του με τα δύο υπερκόσμια στοιχεία, τη φεγγαροντυμένη και τον Ήχο. Η ομορφιά της φύσης που αφομοιωτικά κυριαρχεί πάνω στον ήρωα εκπροσωπώντας τις ηθικές και πνευματικές αξίες, καταδεικνύει την νίκη πάνω στην ύλη. Το υλικό χάνεται (η κόρη πεθαίνει σαν σώμα μόνο, γιατί μαζί της ονειρεύεται τη ζωή του μέχρι την Έσχατη Κρίση), αλλά ο Κρητικός κερδίζει κάτι υψηλότερο, την ηθική ολοκλήρωση και το χάρισμα της ποιητικής δωρεάς, που του κληροδότησαν το όραμα της Φεγγαροντυμένης και ο ανήκουστος ήχος. Έτσι τραγουδά σε μας τα βάσανα της ζωής του, μέσα από το ποίημα «ο Κρητικός», υποκαθιστώντας-για λόγους τεχνικής το γεννήτορά του τον Σολωμό». (Π. Μοίρα, ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ) (στίχοι 50-55): Η αρμονία εκείνη μπαίνει στην ψυχή του Κρητικού και την καταλαμβάνει, βαραίνει επάνω του όπως ο Έρωτας και ο Χάρος, η αντιθετική δυάδα των Ελευσίνιων Μυστηρίων: «Μόλις είν έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος. / Μ έδραχνεν όλη την ψυχή, και νά μπει δεν ημπορεί». Λαχταρά να χωριστεί από τη σάρκα του και να ακολουθήσει τον θεσπέσιο ήχο αντανάκλαση της δυϊστικής φιλοσοφικής άποψης περί σώματος και ψυχής. Η επανάληψη του άδραχνε (στ. 51, 53), η ισχυρή τομή του στ. 51, ο διασκελισμός των στίχων 51-52, το ανακόλουθο (ρήμα ενικού το ημπόρει με πολλά υποκείμενα: Ο ουρανός, κι η θάλασσα, κι ακρογιαλιά, κι η κόρη), το πολυσύνδετο σχήμα συσσώρευσης (Ο ουρανός, κι η θάλασσα, κι ακρογιαλιά, κι η κόρη), η παρομοίωση Μόλις είν έτσι δυνατός ο Έρωτας κι ο Χάρος αποτυπώνουν το οριακό σημείο στο οποίο βρέθηκε ο Κρητικός: τη σάρκα μου να χωριστώ και να τον ακλουθήσω. Στ. 50: Σημαντικό για την εξέταση της διαλεκτικής σχέσης που παρουσιάζει η αντιθετική δυάδα Έρωτας-Χάρος στο ποίημα είναι το θεματικό υλικό που συναντούμε μέσα στις επεξεργασίες του Κρητικού και που ο ίδιος ο ποιητής ονομάζει συνοπτικά "Θέμα του Αδάμ" [...]. Ο Σολωμός στην αρχή είχε σκεφτεί να παραλληλίσει απλά την εντύπωση που προκαλεί ο ήχος στον Κρητικό με τη γλύκα που μεθά το νου, όπως η παράδεισος, και με τη δύναμη του έρωτα και του θανάτου [...]. Αργότερα όμως ο ποιητής δοκιμάζει, αναπτύσσοντας το "θέμα του Αδάμ" να περιγράψει έμμεσα την "άρρητη" εντύπωση που προκαλεί στον Κρητικό ο μαγικός εξωγήινος ήχος [...]. Το ξύπνημα του πρωτόπλαστου [...] λειτουργεί ποιητικά σε συσχετισμό με την αντιστροφή της εικόνας στο τέλος του ποιήματος: η παραδείσια μαγεία διαλύεται και ο Κρητικός ανακτά τις φυσικές του αισθήσεις για να αποθέσει στο ακρογιάλι νεκρό "το άλλο μισό του". Έτσι, ο γήινος κύκλος που ανοίγεται με την εμφάνιση του πρώτου ερωτικού ζεύγους στον φωτεινό χώρο του παραδείσου ("Θέμα του Αδάμ") κλείνει με τον αφανισμό του ερωτικού ζεύγους του ποιήματος, και ο επίγειος παράδεισος ερημώνει και σκοτεινιάζει. Ε. Τσαντσάνογλου, Μια Λανθάνουσα Ποιητική Σύνθεση..., Στ. 50 του 5 [21.]: Χάρη στη συνεργασία αυτών των δύο [Έρωτα και Θανάτου], που κατέληξε στο θάνατο της αγαπημένης του, μπόρεσε εκείνος να υπερβεί το Χρόνο (την άλλη δύναμη που διαφεντεύει τη ζωή στη γη [...]). Παρ' όλη τη βαθιά πληγή που του άνοιξε ο θάνατος του κοριτσιού, μπορεί τώρα να προσμένει με χαρά μια αιώνια ευδαίμονα ύπαρξη στον Παράδεισο με την αγαπημένη του. Αυτή η αίσθηση της ασημαντότητας της επίγειας ζωής, αν τη συγκρίνει κανείς με την αιωνιότητα, είναι παρόμοια με τα αισθήματα που εκφράζουν κι άλλα πρόσωπα στην ποίηση του Σολωμού [...]. Ο πάναγνος έρωτας του Κρητικού για την αρραβωνιαστικιά του είναι αυτός που του επέτρεψε να ρίξει μια ελάχιστη ματιά στην αιωνιότητα. Π. Μάκριτζ, 4η Αφηγηματική Ενότητα 5 [22.], στ (στίχοι 55-58): Η Φύση, ως εκδήλωση και συμπύκνωση της Ιδέας και ενός Ανώτερου Κόσμου, σαγηνεύει το ναυαγό, έλκει την προσοχή και τις δυνάμεις του και τον «αποσπά» από τις προσπάθειες σωτηρίας της κόρης. Ταυτόχρονα, ο ήρωας μετέχει σε μια μεταφυσική εμπειρία μέσα στη φύση, βιώνοντας ταυτόχρονα γεγονότα του πραγματικού και του φανταστικού, δίχως να τα ξεχωρίζει στη συνείδησή του και στην αφήγηση. Ο χώρος και πάλι εγκοσμιώνεται και τότε ξαναθυμάται την κόρη, που αποκτά μάλιστα για πρώτη φορά και τον επίσημο τίτλο της «αρραβωνιασμένη» ο ήρωας με χαρά την απιθώνει στο γιαλό, πιστεύοντας ότι πέρασε πια η περίοδος της δοκιμασίας, εμβρόντητος όμως διαπιστώνει το θάνατό της: «Την απιθώνω με χαρά, κι ήτανε πεθαμένη.» Ίσως ο ήχος να ήταν η τέλεια αρμονία που συνόδευε την ψυχή της αγαπημένης στον ουρανό. Τώρα το μόνο που έχει να περιμένει είναι η αιώνια συνύπαρξη με την αγαπημένη του, όπως την περιέγραψε ο ποιητής στο απόσπασμα 15

16 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς 2[19]. Η προσπάθεια του Κρητικού να σώσει την κόρη αποβαίνει μάταιη. Ίσως η απώλεια της κόρης να είναι το αντιστάθμισμα για την τύχη που είχε ο ήρωας να ακούσει τον μαγευτικό ήχο. Οι στ , με τους οποίους ολοκληρώνεται η ποιητική σύνθεση, παραπέμπουν στις αντιλήψεις και στα έθιμα για τον Χάρο. Αν μια κοπέλα πέθαινε ανύπαντρη, ήταν αρραβωνιασμένη με τον Χάρο. Η ομοιότητα ανάμεσα στις λέξεις «χαρά» και «χάρος», συχνά αποτελεί πηγή λογοπαιγνίων και ειρωνείας στο δημοτικό τραγούδι. Το ποίημα έχει κυκλική δομή καθώς αρχίζει με την αναφορά του στόχου που ήταν η άφιξη στο ακρογιάλι και τελειώνει με την επίτευξη του στόχου. Το ακρογιάλι, σύμφωνα με τη Ζωή Μπέλλα, λειτουργεί ως διπλό σύμβολο: είναι ο αρχικός στόχος για τη σωτηρία του ήρωα και της κόρης, αλλά και είναι ένας υψηλότερος πνευματικός στόχος. Μετά την υπερβατική εμπειρία και τον μετασχηματισμό του ήρωα από απλό αγωνιστή σε ποιητή προφήτη λειτουργεί ως αποκάλυψη αυτής της υπερβατικής εμπειρίας στους ανθρώπους. Στ του 5 [22.]: Το σκηνικό των τελευταίων τούτων στίχων είναι καθαρά γήινο, σε αντίθεση ακριβώς προς τον "Πρόλογο" [δηλ. την παρέκβαση της Έσχατης κρίσης]. Κι εδώ η κίνηση είναι από τη φυσική ζωή προς την πνευματική η Κόρη πεθαίνει πλήρως ταυτιζόμενη με την οπτασία [... ]. Ο Σολωμός χρησιμοποιεί αυτή την τεχνική αντιπαράθεσης για να παρουσιάσει τους διττούς κόσμους, φυσικό και πνευματικό, ή ιδεατό, ως συμπληρωματικούς, διαιρούμενους από μια ένταση σχεδόν φυλετική, αμοιβαία εξαρτώμενους κι επιπλέον ανίκανους να αλληλεπιδράσουν παρεκτός σε στιγμή ύψιστης έντασης που καταλείπει ένα τραγικό επακόλουθο. R. Beaton. Ο ΤΟΠΟΣ ΤΗΣ ΣΟΛΩΜΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ [ ].O τόπος στον Κρητικό δεν είναι φυσικός. Είναι τόπος μυστικός, τόπος της αποκάλυψης. Γι' αυτό και μας μεταθέτει σε μιαν άλλη προοπτική θέασης. Όλο το τοπίο του Κρητικού, ενώ εκκινεί από την ιστορία, τελεί ή κείται πέραν της ιστορίας. Κάθε πραγματολογική ανάπτυξη του ποιήματος, οποιαδήποτε εμμονή στα ιστορικά συμφραζόμενα ή υπονοούμενα θα βίαζε το ποιητικό σώμα του Κρητικού. [ ]. Ο τόπος του Κρητικού γίνεται τόπος αποκάλυψης του μυστικού φωτός. Τόπος αποκάλυψης του Ιερού. Έτσι, είναι η νύχτα που πλημμυρίζει «από φώς μεσημερνό», η χτίσις που γίνεται «ναός κι ολούθε λαμπυρίζει». Το τοπίο πλημμυρίζει από ένα άλλο, αλλόκοτο, μυστικό φώς. Η αποκάλυψη της Ιερότητας και του μυστικού φωτός που κομίζει η φεγγαροντυμένη συντελείται σ' ένα τόπο μεταθανάτιας γαλήνης. Όλα ακινητοποιούνται, σταματούν, τελούν σε στιγμή βαθύτατης έκστασης και μυστικής μαγείας. Δεν είναι τυχαίο που το ίδιο μυστηριακό, αποκαλυπτικό σκηνικό θα συναντήσουμε και στο «Τρίτο Σχεδίασμα» των Ελεύθερων Πολιορκημένων. Αυτή η ακινησία, η μυστηριακή γαλήνη, παραπέμπει σε μιαν άλλη πραγματικότητα και σ' έναν άλλο τόπο, πού δεν είναι του κόσμου τούτου. Υπερβαίνει τα φυσικά τοπία πού καθίστανται τόπος μυστικός, μυστηριακός, τόπος αποκάλυψης. Η αποκάλυψη του Ιερού προϋποθέτει την υπέρβαση της φύσεως. Η φύση ιερώνεται, μεταστοιχειώνεται, μεταποιείται, μεταμορφώνεται. Το φως δεν είναι πλέον φως φυσικό, αλλά μυστικό. Η φύση, ως πειρασμός, υπερβαίνεται, γι' αυτό και τα φυσικά τοπία ακινητούν, γι' αυτό και προβάλλει μια μεταθανάτια γαλήνη, προκειμένου να αποκαλυφθεί η άλλη φύση, ο άλλος τόπος, που δεν είναι του κόσμου τούτου. Είναι ο κόσμος της μυστικής αποκάλυψης. Στο πιο πάνω ποίημα η φύση καθίσταται ένθεη. Έχουμε την πλησμονή της μυστικής αγάπης, που οδηγεί στην ανθοφορία, στην αποκάλυψη της μυστικής ενότητας του κόσμου. Ο τόπος δεν είναι πλέον φυσικός, άλλα μυστικός, ιερός, όπως αποκαλύπτεται στην ολοκλήρωση της ποιητικής πορείας του Διονυσίου Σολωμού. Μιας πορείας που μας αποκαλύπτει ένα ποιητή ένθεο, ένα ποιητή της ιερότητας και του μυστικού, ένα ποιητή του μεταφυσικού μετα-ιστορικού δράματος του φωτός. (Π. Μοίρα, Φωτόδεντρο). Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΟΝ ΚΡΗΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ Το θέμα του έρωτα φαίνεται να είναι κεντρικό στον «Κρητικό» του Σολωμού, αφού ο ίδιος ο ποιητής στις σημειώσεις λέει ότι είναι το ποίημα του «θεοποιημένου έρωτα». Ο έρωτας στο ποίημα με έναν υπέροχα λυρικό τρόπο-συμπλέκεται με το θάνατο: Μόλις είν έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος [ ]. Ο ποιητής μας έχει ήδη δώσει στην ενότητα 2[19] το πρότυπο της ιδανικής γυναίκας: είναι αυτή που έχει και αισθητικό και ηθικό κάλλος, όμορφη στο σώμα και στη ψυχή. Γι αυτήν την ιδανική γυναίκα (που στο ποίημα αντιπροσωπεύεται και με τη Φεγγαροντυμένη και με τον αρραβωνιαστικιά του) ο ήρωας θα δρασκελίσει την αιωνιότητα και θα ζήσει ως άμεσο παρόν την ανάσταση των νεκρών στη Δευτέρα Παρουσία. Την αρραβωνιαστικιά του αγάπησε πέρα από το χρόνο και τα ανθρώπινα μέτρα, ως τη Δευτέρα Παρουσία, και αυτός ο πάναγνος έρωτάς του είναι εκείνος που του επέτρεψε τελικά μια ελάχιστη ματιά στην αιωνιότητα. Μετά την επαφή του ήρωα με τις δύο υπερβατικές εμπειρίεςτη φεγγαροντυμένη και τον ανήκουστο ήχο- η περιπέτειά του στη τρικυμισμένη θάλασσα θα τελειώσει αλλά με την αγαπημένη του νεκρή [ ]. Πριν από αυτό όμως βλέπουμε τον ήρωα να μιλάει για την σύζευξη του Έρωτα με το Χάρο (Μόλις είν έτσι δυνατός ο Έρωτας και ο Χάρος). Αυτό θεωρείται στοιχείο της Ορφικής και Ελευσίνειας λατρείας (Διόνυσος - Άδης είναι διπλή όψη του ίδιου μυθικού συμβόλου).μας δίνει δυο γνωστές και ομοειδείς εκδηλώσεις του ίδιου καταλυτικού ενστίκτου, που ερεθίζει μέσα στην ψυχή του Κρητικού ο «γλυκύτατος ηχός». Το ένστικτο του θανάτου είναι ακριβώς η αντίθετη ροπή προς το ένστικτο της αυτοσυντήρησης και της επιβολής. Ωθεί το άτομο στην αυτοκαταστροφή. Αντίθετα ο Έρωτας αντιπροσωπεύει μερική κατάργηση της ατομικότητας (συγχώνευση του Εγώ με το «ερώμενο» αντικείμενο). Έρωτας και θάνατος, οι δύο αναπόδραστες βεβαιότητες, καταργούν τα σύνορα της ανθρώπινης ύπαρξης, η κάθε μια με το τρόπο της.[ ]. Μια άλλη αντίστοιχη οπτική βλέπουμε και στο συμβολισμό της φεγγαροντυμένης ως Αφροδίτης. Η Αφροδίτη-Φεγγαροντυμένη, η θεά του έρωτα, λειτουργεί σαν σύνδεσμος ανάμεσα στον επίγειο(σωματικό) και στον ουράνιο (ψυχικό) Έρωτα. Διδάσκει τον άντρα τον ήρωα εδώ- ότι ο επίγειος έρωτας δεν είναι παρά ο δρόμος για να φτάσει στον ουράνιο. (Π. Μοίρα, Φωτόδεντρο). 16

17 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς ΠΑΡΑΔΕΙΓΜ ΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ από ΚΕΕ Α Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραμματολογικά στοιχεία: 1. Από ποια πραγματικά γεγονότα είναι εμπνευσμένο το ποίημα Ο Κρητικός; 2. Ποια χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής αναγνωρίζετε στον Κρητικό; [Βλ. Κ.Ν.Λ. Β' Λυκείου, σ. 8]. 3. Ποιες επιρροές από τη δημοτική ποίηση διακρίνετε στον Κρητικό; 4. Ποιος ήταν ο αντίκτυπος της Επανάστασης του 1821 στο Σολωμό και πώς ενσωματώνεται στο συγκεκριμένο έργο; 5. Πώς εκφράζεται η χριστιανική πίστη του Σολωμού στον Κρητικό; Β. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκφραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης): 1. Σε ποιο χώρο και χρόνο τοποθετείται η θαλασσινή περιπέτεια του Κρητικού; 2. Να αναφέρετε τα πρόσωπα και το ρόλο τους στο ποίημα. 3. Πώς επαληθεύεται, κατά την άποψή σας, η διαπίστωση ότι το ποίημα Ο Κρητικός είναι μια βαθιά λυρική σύνθεση; 4. Πώς γίνεται στον Κρητικό η μετάβαση από το φυσικό τοπίο στο μη φυσικό (στ. 1-8 του 4ου απ.); 5. Να αναζητήσετε τις αντιθέσεις που υπάρχουν στο ποίημα (π.χ. φως -σκοτάδι) και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους. 6. Τι δηλώνει η επανάληψη της έννοιας «ησυχία» στο στίχο: «Ησύχασε και έγινε όλο ησυχία και πάστρα» (στ. 3 του 3ου απ.); 7. Στους στίχους 7-14 (2ο απ.) η φύση συνενώνεται με το πνεύμα. Πώς επιτυγχάνεται αυτό; 8. Πώς λειτουργεί ο όρκος στο ποίημα (στ. 2-4 του 2ου απ.); 9. Ποια στοιχεία προσδίδουν αφηγηματικό χαρακτήρα στο ποίημα; 10. Να σχολιάσετε τη λειτουργία των παρενθετικών στίχων. 11. Ποιες εικόνες του ποιήματος προετοιμάζουν την εμφάνιση της Φεγγαροντυμένης; 12. Πώς λειτουργεί, κατά την άποψή σας, η αντίθεση ανάμεσα στην «ομορφιά της φύσης» και το «θάνατο της κόρης» (στ. 45 κ.ε. 5 ο απ.); 13. Πώς επιβεβαιώνεται στον Κρητικό η διαπίστωση ότι στην ποίηση του Σολωμού προβάλλεται η γυναικεία μορφή, η οποία περιβάλλεται από μυστήριο και πνευματικότητα; 3. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου: 1. Για ποιο λόγο ο αφηγητής λέει: «Πιστέψετε π' ό,τι θα πω είν' ακριβή αλήθεια»; Τι θέλει να τονίσει; 2. Ποια επίδραση ασκεί η φύση στον εσωτερικό κόσμο του Κρητικού; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας. 3. Ποιες απόψεις του ποιητή, διαφαίνονται από τον 5ο στίχο και εξής του 2ου απ.; Να σχολιαστούν. 4. Πώς ερμηνεύεται, κατά την άποψή σας, η εμφάνιση της Φεγγαροντυμένης στο ποίημα; 5. Ο Κρητικός, προσδοκώντας να συναντήσει την αρραβωνιαστικιά του στον «Παράδεισο», ξεπερνά τα όρια του Χρόνου. Να σχολιάσετε την παραπάνω άποψη. 6. Ποια συναισθήματα γεννά στον αφηγητή - ήρωα η Φεγγαροντυμένη; Ενδεικτικές απαντήσεις στη διεύθυνση: ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ από το βιβλίο του καθηγητή: 1. Γκαίτε: Ο ψαράς Κ ύ μ α κ υ λ ά ε ι, τ ο κ ύ μ α σ π ά ε ι Δ ε ν π α ί ρ ν ε ι ο ή λ ι ο ς α π ό ε δ ώ ψ α ρ ά ς σ ' τ ή ν α μ μ ο υ δ ι ά τ η χ ά ρ η, τ η δ ρ ο σ ι ά τ ' α γ κ ί σ τ ρ ι σ κ ύ β ε ι κ α ι κ υ τ τ ά ε ι κ α ι τ ο φ ε γ γ ά ρ ι τ ' α ρ γ υ ρ ό μ ε α τ ά ρ α χ η κ α ρ δ ι ά. τ η ν τ ό σ η τ ο υ ο μ ο ρ φ ι ά ; Μ α ε κ ε ί π ο υ κ ά θ ε τ α ι κ α ι α κ ο ύ ε ι, Δ ε σ ε μ α γ ε ύ ε ι τ ' ο υ ρ α ν ο ύ σ ' τ α δ υ ο τ ο κ ύ μ α σ κ ά ε ι τ ο χ ρ ώ μ α τ ο φ α ι δ ρ ό ; κ α ι έ ξ α φ ν α μ έ σ ' α π ' τ ο υ ς α φ ρ ο ύ ς Δ ε σ ε τ ρ α β ά ε ι μ ε σ ' σ ' τ η δ ρ ο σ ι ά Ν ε ρ ά ι δ α ξ ε π η δ ά ε ι τ ο δ ι ά φ α ν ο ν ε ρ ό ; Τ ο υ τ ρ α γ ο υ δ ε ί κ α ι τ ο υ μ ι λ ε ί Κ ύ μ α κ υ λ ά ε ι, τ ο σ ώ μ α σ π ά ε ι, Μ ο υ σ έ ρ ν ε ι ς τ α π α ι δ ι ά τ α π ό δ ι α τ ο υ φ ι λ ε ί μ ε π ο ν η ρ ι ά κ α ι δ ό λ ω μ α π ό θ ο τ ο υ α ν ά β ε ι κ α ι θ α ρ ρ ε ί, σ ' τ ο υ Χ ά ρ ο υ τ η φ ω τ ι ά ; η α γ ά π η τ ο υ μ ι λ ε ί. Μ α α ν ή ξ ε ρ ε ς π ώ ς χ α ί ρ ο ν τ α ι Τ ο υ τ ρ α γ ο υ δ ε ί κ α ι ό λ ο τ ο υ λ έ ε ι τ α ψ ά ρ ι α σ ' τ α ν ε ρ ά, κ α ι χ ά ν ε ι τ η ν κ α ρ δ ι ά. θ ά π ε φ τ ε ς τ ώ ρ α σ ' τ ο β υ θ ό Τ ρ α β ά ε ι κ α ι α υ τ ή, π έ φ τ ε ι κ α ι α υ τ ό ς, ν α ν ο ι ώ σ η ς τ η χ α ρ ά. δ ε ν τ ο ν ξ α ν ά ε ι δ α ν π ι ά Στον Ψαρά του Γκαίτε, όπως και στον Κρητικό, το πνεύμα ενώνεται με τη φύση. Να σχολιάσετε πώς αναδεικνύεται αυτή η σύζευξη και στα δύο ποιήματα. 2. Γ. Μαρκοράς: Ο Όρκος Π λ έ ε ι τ ο κ α ρ ά β ι α δ ι ά κ ο π α, κ ι η Π ο ύ λ ι α ω σ τ ό σ ο δ ε ί χ τ ε ι, Σ τ ο ν ο υ ρ α ν ό α ρ μ ε ν ί ζ ο ν τ α ς, π ω ς ε ί ν α ι μ ε σ ο ν ύ χ τ ι. Ό λ α σ ι γ ο ύ ν. Σ τ η θ ά λ α σ σ α γ λ υ κ ο κ ο ι μ ο ύ ν τ ' ο ι α ν έ μ ο ι, Κ α ι κ ά θ ε α σ τ έ ρ ι, π ο υ ψ η λ ά φ ε γ γ ο β ο λ ά ε ι κ α ι τ ρ έ μ ε ι, Φ α ί ν ε τ ' α γ γ έ λ ο υ σ π λ α χ ν ι κ ο ύ π ρ ο σ η λ ω μ έ ν ο β λ έ μ μ α Σ τ ο ν κ ό σ μ ο, π ο υ π ο τ ί ζ ε τ α ι π ά ν τ α μ ε δ ά κ ρ υ α κ ι α ί μ α. Κ ά π ο ι ο, σ τ α β ά θ η τ η ς ν υ χ τ ό ς, Π ν ε ύ μ α κ α λ ό κ α ι θ ε ί ο 17

18 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς Μ ' ε λ ε η μ ο σ ύ ν η θ α ' γ υ ρ ε τ α μ ά τ ι α κ α ι σ τ ο π λ ο ί ο, Α ν έ ν α κ ο ύ ρ α σ μ α γ λ υ κ ό κ ι ύ π ν ο ς α γ ά λ ι α ε χ ύ θ η Σ ε τ ό σ α ε κ ε ί, π ο υ λ ά χ τ ι ζ α ν, α π ε λ π ι σ μ έ ν α σ τ ή θ η. Ό λ ο ι κ ο ι μ ο ύ ν τ α ι μ ο ν α χ ά δ ε ν ε ί ν α ι σ φ α λ ι σ μ έ ν α Δ υ ο μ ά τ ι α ο υ ρ α ν ο γ ά λ α ζ α, δ υ ο μ ά τ ι α ε ρ ω τ ε μ έ ν α. Ο σ τ ο χ α σ μ ό ς, π ο υ γ λ ή γ ο ρ α θ ' α ρ ά ξ ε ι σ τ ' α κ ρ ο γ ι ά λ ι, Ό π ο υ φ α ν τ ά ζ ε τ α ι ν α ι δ ε ί τ ο ν α κ ρ ι β ό τ η ς π ά λ ι, Ω ς έ χ ε ι χ ρ ε ί α, τ η ς Ε υ δ ο κ ι ά ς α ν ά σ α σ α δ ε δ ί ν ε ι, Μ ή τ ε ν α κ λ ε ί σ ε ι β λ έ φ α ρ ο κ α θ ό λ ο υ τ η ν α φ ή ν ε ι Π λ η ν σ τ ο ν α γ ώ ν α, π ο υ ξ υ π ν ή τ η ν ε β α σ τ ο ύ σ ε α κ ό μ α, Τ ο τ ρ υ φ ε ρ ό τ η ς έ π ε σ ε π α ρ α δ α ρ μ έ ν ο σ ώ μ α, Κ ι ε κ ε ί π ο υ η μ α ύ ρ η κ α τ α γ ή ς α κ ί ν η τ η α π ο μ έ ν ε ι, Σ τ η χ λ ό η θ α ρ ρ ε ί τ ο υ τ ό π ο υ τ η ς π ω ς ε ί ν α ι π λ α γ ι α σ μ έ ν η. Α ν σ τ ο ρ ο δ ά τ ο μ ά γ ο υ λ ο σ ι γ ά - σ ι γ ά τ ' α έ ρ ι Μ ι α ν ά κ ρ η α π ό τ α ξ έ π λ ε κ α σ γ ο υ ρ ά μ α λ λ ι ά τ η ς φ έ ρ ε ι τ ' α γ α π η μ έ ν ο υ τ ο φ ι λ ί π ώ ς α γ ρ ι κ ά ε ι π α ν τ έ χ ε ι, Κ α ι ν έ α σ ε κ ά θ ε φ λ έ β α τ η ς γ λ υ κ ά δ α ο υ ρ ά ν ι α τ ρ έ χ ε ι. Ποιες αναλογίες - θεματικές και μορφολογικές- ανιχνεύετε ανάμεσα στο απόσπασμα από τον Όρκο του Γ. Μαρκορά και τον Κρητικό; 3. Α. Σικελιανός: Μήτηρ Θεού Ά ν ε μ ο ς φ ύ σ α γ ε γ λ υ κ ό ς, α π ό μ α κ ρ ά φ τ α σ μ έ ν ο ς, μ ε τ η γ α λ ή ν ι α ε υ ω δ ι ά τ ω ν κ ά μ π ω ν φ ο ρ τ ω μ έ ν ο ς. Τ α μ ύ ρ α π λ έ α ν α ν ά ε ρ α α ν τ ί κ ρ ι ζ ε η ψ υ χ ή μ ο υ, ό θ ε κ ι α ν γ ύ ρ ι ζ ε, γ ο ρ γ ή, τ η μ υ σ τ ι κ ή ά θ λ η σ ή μ ο υ. Κ α ι ι δ έ ς... Α ν θ ο ί α ν ε π ά ν τ ε χ ο ι, δ α φ ν ό δ ε ν τ ρ α κ α ι β ά γ ι α σ τ η ς γ η ς α ν ε υ ω δ ά γ α ν ε τ α ε υ λ ο γ η μ έ ν α π λ ά γ ι α σ τ α χ ρ υ σ ο π ρ ά σ ι ν α έ λ α τ α α ν ο ή λ ι ο ς, σ ε μ ι α σ τ ά λ α, φ λ ό γ α γ α λ ά ζ ι α α ν ά β ρ υ ζ ε, π ή δ α ε π υ ρ ρ ή δ ι χ ά λ α, Κ α ι μ ι α ν α κ ο ί μ η τ η δ ρ ο σ ι ά κ ι ν ο ύ σ α ν, ν α μ ε ζ ώ ν ε ι, τ ' ά γ ι α φ α ρ ά γ γ ι α π ο υ κ ρ α τ ο ύ ν ο λ ο χ ρ ο ν ί ς τ ο χ ι ό ν ι α, π ώ ς σ π α ρ τ ά ρ ι σ ε η κ α ρ δ ι ά σ α ν έ ν ι ω σ ε τ α μ ά γ ι α τ α γ λ υ κ α ν ά π ν ο α, σ ε σ φ ι χ τ ά ν α τ η ν κ ρ α τ ο ύ ν α ρ π ά γ ι α! Π ώ ς τ ο ρ ο υ μ π ί ν ι π ύ ρ ι ν ο ζ ώ ν ε ι ψ η λ ά τ ο σ τ έ μ μ α, ό μ ο ι α σ τ ο ν ο υ μ ο υ ο λ ό γ υ ρ α μ α ζ ώ χ τ η ξ ά φ ν ο υ τ ο α ί μ α Κ α ι π ά λ ι π ι σ ω δ ρ ό μ ι σ ε γ ο ρ γ ό, σ α γ ι α ν α π ά ρ ε ι χ λ ω μ ά δ α μ ε γ α λ ύ τ ε ρ η ν α π ' τ ο μ α ρ γ α ρ ι τ ά ρ ι. Ψ υ χ ή! Κ α ι ξ ά φ ν ο υ, σ κ ί ζ ο ν τ α ς τ ο φ ο β ε ρ ό σ κ ο τ ά δ ι η α χ τ ί δ α τ η ς τ ο δ ά κ ρ υ μ ο υ τ ο β ρ ή κ ε ω σ ά ν π ε τ ρ ά δ ι! Ποια είναι η θέση της Φύσης στο ποιητικό όραμα του Σολωμού και του Σικελιανού; ΠΑΡΑΔΕΙΓΜ ΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ από το βιβλίο του καθηγητή 1. Τι δηλώνουν οι διάφοροι ήχοι (βροντές, χοχλός, γλυκός ήχος, τραγούδι βρύσης, αντίλαλος, ήχος λεπτός) στο σκηνικό του ναυαγίου; 2. «Σαν του Μαϊού τες ευωδιές γιομίζαν τον αέρα /Γλυκύτατοι, ανεκδιήγητοι... / Μόλις είναι έτσι δυνατός ο Έρωτας κι ο Χάρος» (στ ): Να συγκρίνετε τους παραπάνω στίχους με ανάλογους από τους Ελεύθερους Πολιορκημένους και να τους σχολιάσετε. [«Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη / η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι / Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει: / "Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει» (II, στ ). Και: «Έστησ' ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη...» (VI, στ. 1 κ.ε.).] 3. Να αναζητηθούν και να καταγραφούν ρομαντικά στοιχεία στον Κρητικό. [Το λυρικό στοιχείο, η αποθέωση της φύσης και του έρωτα, ο υποκειμενισμός, η εξιδανίκευση είναι ορισμένα χαρακτηριστικά του ρομαντισμού.] ΠΑΡΑΔΕΙΓΜ ΑΤΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΩΝ - ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ από το βιβλίο του καθηγητή 1. Η γυναικεία μορφή αποτελεί σημαντικό θέμα των ποιητικών συνθέσεων του Σολωμού. Να αναζητήσετε ποιήματα στα οποία προβάλλεται ιδιαιτέρως η γυναικεία παρουσία και να την σχολιάσετε [Βλ. τα ποιήματα: Η Ξανθούλα, Η Αγνώριστη, Ευρυκόμη, Φραγκίσκα Φραίζερ, Πόθος]. 2. Να μελετήσετε τη λειτουργία του όρκου στην παραλογή Του Νεκρού Αδελφού και να τη συγκρίνετε με τη λειτουργία του όρκου στον Κρητικό. 3. Ποιες επιδράσεις από την Κρητική λογοτεχνία και ειδικά από τον Ερωτόκριτο διαπιστώνετε στον Κρητικό; 4. Να συνθέσετε ένα σύντομο δοκίμιο στο οποίο να περιγράφεται η Φεγγαροντυμένη στον Κρητικό και στους Ελεύθερους Πολιορκημένους. 18

19 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς 1. Τ ὴ ν ε ἶ δ α τ ὴ ν Ξ α ν θ ο ῦ λ α, Τ ὴ ν ε ἶ δ α ψ ὲ ς ἀ ρ γ ά, Ποῦ ἐ μπῆ κ ε ' ς τ ὴ β α ρ κ ο ῦ λα Ν ὰ πάῃ ' ς τ ὴ ν ξ ε ν ι τ ε ι ά. Η Ξανθούλα 4. Καὶ τ ὸ χ α ι ρ ε τ ι σ μ ό τ η ς Ἐ σ τ ά θ η κ α ν ὰ ἰ δ ῶ, Ὡ ς π ο ῦ ἡ π ο λ λ ὴ μ α κ ρ ό τ η ς Μοῦ τ ὸ κ ρ υ ψ ε κ α ὶ α ὐ τό 7. Δ ὲ ν κ λ α ί γ ω τ ὴ β α ρ κ ο ῦ λ α, Δ ὲ ν κ λ α ί γ ω τ ὰ π α ν ι ά, Μ ό ν ' κ λ α ί γ ω τ ὴ ν Ξ α ν θ ο ῦ λ α, Ποῦ π ά ε ι ' ς τ ὴ ν ξ ε ν ι τ ε ι ὰ. 2. Ἐ φ ο ύ σ κ ω ν ε τ ' ἀ έ ρ ι Λ ε υ κ ό τ α τ α π α ν ι ά, Ὡ σ ὰ ν τ ὸ π ε ρ ι σ τ έ ρ ι, Ποῦ ἁ π λ ώ ν ε ι τ ὰ φ τ ε ρ ά. 5. ' Σ ὀ λ ί γ ο, ' ς ὀ λ ι γ ά κ ι Δ ὲ ν ἤ ξ ε ρ α ν ὰ π ῶ, Ἄ ν ἔ β λ ε π α π α ν ά κ ι, Ἤ τοῦ π ε λ ά γ ο υ ἀ φρό. 8. Δ ὲ ν κ λ α ί γ ω τ ὴ β α ρ κ ο ῦ λ α, Δ ὲ ν κ λ α ί γ ω τ ὰ π α ν ι ά, Μ ό ν ' κ λ α ί γ ω τ ὴ ν Ξ α ν θ ο ῦ λ α, Μ ὲ τ ὰ ξ α ν θ ὰ μ α λ λ ι ά. 3. Ἐ σ τ έ κ ο ν τ α ν ο ἱ φ ί λ ο ι Μ ὲ λ ύ π η, μ ὲ χ α ρ ά, Καὶ α ὐ τ ὴ μ ὲ τ ὸ μ α ν τ ῆ λι Τοὺ ς ἀ π ο χ α ι ρ ε τ ᾷ. 1. Π ο ι ὰ ε ἶ ν α ι τ ο ύ τ η Ποὺ κ α τ ε β α ί ν ε ι Ἀ σ π ρ ο ν τ υ μ έ ν η Ὀ χ τ ὸ β ο υ ν ό ; 2. Τ ώ ρ α π ο ὺ τ ο ύ τ η Ἡ κ ό ρ η φ α ί ν ε τ α ι, Τ ὸ χ ό ρ τ ο, γ έ ν ε τ α ι Ἄ ν θ ι ἁ π α λ ό H Ευρυκόμη 6. Καὶ ἀ φοῦ π α ν ί, μ α ν τ ῆ λ ι, Ἐ χ ά θ η ' ς τ ὸ ν ε ρ ό, Ἐ δ ά κ ρ υ σ α ν ο ἱ φ ί λ ο ι, Ἑ δ ά κ ρ υ σ α κ ' ἐ γ ώ. Η Αγνώριστη 3. Κ ε ὐ θ ὺ ς ἀ ν ο ί γ ε ι 5. Κ ό κ κ ι ν α κ ι ὄ μ ο ρ φ α Τ ὰ ὡ ραῖ α τ ο υ κ ά λ λ α, Καὶ τ ὸ κ ε φ ά λ ι Σ υ χ ν ο κ ο υ ν ε ῖ 4. Κ ἐ ρ ω τ ε μ έ ν ο, Ν ὰ μ ὴ τ ὸ ἀ φ ή σ ῃ, Ν ὰ τ ὸ π α τ ή σ ῃ, Π α ρ α κ α λ ε ῖ. Θάλ ασσα, πότε θ έλ ἰδῶ τὴ ν ὄμ ορ φη Ε ὐρ υκ όμ η; Πολ ὺς και ρὸς ἐπ έρασ ε καὶ δὲ ν τ ὴν εἶδ α ἀκόμ η. Πόσ ες φορ ὲς κοι τά ζο ντας ἀ πὸ τὸ βρ άχ ο γέρ νω Καὶ τ ὸν ἀφρὸ τῆς θ άλα σσα ς γι ὰ τὰ παν ιά τη ς παί ρνω! Φέρ τη νε, τέλος, φέρ τη ν ε». Α ὐτὰ ὁ Θύρσ ης λέ ε ι, Καὶ παίρ ν ει ἀπὸ τὴ θά λασσ α κα ὶ τὴ φι λε ῖ καὶ κλα ίε ι Καὶ δὲν ἠξ έρ ει ὁ δύσ τυ χος ὁποῦ φιλ εῖ τὸ κῦμα Ἐκεῖν ο, π οὺ τῆς ἔ δωσε κα ὶ θάνα το καὶ μνῆ μα. 1. Ἄ χ! ν ἄ σ ο υ ν α μ α ζ ί μ ο υ, Ἀ γ ά π η μ ο υ Μ ε ρ τ ο ῦ λ α, Σ ὲ τ ο ύ τ η τ ὴ β α ρ κ ο ῦ λα Μ ὲ τ ἄ σ π ρ ο τ ὸ π α ν ί. 2. Ἄ χ! ν ἄ σ ο υ ν α μ α ζ ί μ ο υ! Μ ὲ σ ὲ ν ὰ φ ύ γ ω ἀ π ὸ δ ω, Ποῦ ἡ ν ι ό τ η μ ο υ σ ὰ ρ ό δ ο Γιὰ σ ὲ θ ὰ μ α ρ α ν θ ῇ. Πόθος 3. Μ ο ν ά χ α τ ό τ ε ο ἱ δυὸ μ α ς Ἔ χ ε ι τ ὰ χεῖ λ α, Ὡ σ ὰ ν τ ὰ φ ύ λ λ α Τ ῆ ς ῥ ο δ α ρ ι ᾶ ς, 6. Ὅ τ α ν χ α ρ ά ζ ῃ, Καὶ ἡ α ὐ γοῦ λα Λ ε π τ ὴ β ρ ο χ ο ῦ λα Σ τ έ ρ ν ε ι δ ρ ο σ ι ᾶ ς. Εις Φραγκίσκα Φραίζερ Μ έ σ ' ' ς τ ο ῦ π ε λ ά ο υ τ ' ς ἀ γ κ ά λ α ι ς, Χ ω ρ ὶ ς μ α ρ τ ύ ρ ι α ι ς ἄ λ λ α ι ς, Π ά ρ ε ξ τ ὸ ν ο ὐ ρ α ν ό. 4. Ἐ λ ε ύ θ ε ρ ο ἕ ν α δ ά κ ρ υ Μ ὲ σ έ ν α ἤ θ ε λ ε χ ύ σ ω Στὸ π έ λ α ο ἤ θ ε λ ' ἀ φ ή σ ω, Μ ὲ σ ὲ ἕ ν α σ τ ε ν α γ μ ό. Μικρὸς προφή της ἔρρ ιξ ε σ ὲ κορ ασι ὰ τὰ μά τι α, καὶ στοὺς κρυφο ύς του λογ ισμο ὺς χαρὰ γ ιομ άτ ους εἶπ ε : Κι ἂν γι ὰ τὰ μά τι α σου Καλ ή, κι ἂν γιὰ τὴ ν κεφ αλ ή σ ο υ, κρίνο υς ὁ λίθ ος ἔβγ αν ε, χρ υσ ὸ σ τε φά νι ὁ ἥλ ιος, δῶρο δὲν ἔχ ου νε γ ιὰ Σὲ καὶ γιὰ τὸ μ έσα π λο ῦτ ος. Ὄμορ φος κόσμος, ἠθ ικ ός, ἀγγ ε λι κὰ π λασμ έν ος. 5. Καὶ τ ὰ κ α κ ὰ τοῦ ψ ε ύ τ η Θ υ μ ο ύ μ ε ν ο ι τ ο ῦ κ ό σ μ ο υ, Ταῖ ς δ υ σ τ υ χ ι α ῖ ς μ α ς φ ῶ ς μ ο υ, Καὶ κ ά θ ε σ υ μ φ ο ρ ά, 6. Ἀ π ο σ τ α μ έ ν ο ι ν α ύ τ α ι ς, Μ α κ ρ υ ὰ ν ' ἀ ν α π α υ θ ο ῦ μ ε, ' Σ τ ο ῦ π έ λ α γ ο υ ν ὰ β ρ ο ῦ με Τ ὴ ν ἔ ρ μ η ἀ γ κ α λ ι ά. ΑΛΛ Α ΠΑΡ ΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Α π ό τ ο υ ς Ε λ ε ύ θ ε ρ ο υ ς Π ο λ ι ο ρ κ η μ έ ν ο υ ς, σ χ ε δ. Α, α π. 1 Τ ό τ ε ς ἐ τ α ρ α χ τ ή κ α ν ε τ ὰ σ ω θ ι κ ά μ ο υ, κ α ὶ ἔ λ ε γ α π ὼ ς ἦ ρ θ ε ὥ ρ α ν ὰ ξ ε ψ υ χ ή σ ω κ ε ὑ ρ έ θ η κ α σ ὲ σκο τ ε ι ν ὸ τ ό π ο καὶ β ρ ο ν τ ε ρ ό, π ο ὺ ἐ σ κ ι ρ τ ο ῦ σ ε σ ὰ ν κ λ ω ν ὶ σ τ ά ρ ι ς τ ὸ μ ύ λ ο π ο ὺ ἀ λ έ θ ε ι ὀ γ λ ή γ ο ρ α, ὡ σ ὰ ν τ ὸ χ ό χ λ ο ς τ ὸ ν ε ρ ὸ ποὺ ἀ ν α β ρ ά ζ ε ι ἐ τ ό τ ε ς ἐ κ α τ ά λ α β α π ὼ ς ἐ κεῖ νο ἤ τ α ν ε τ ὸ Μ ε σ ο λ ό γ γ ι ἀ λλὰ δ ὲ ν ἔ β λ ε π α μ ή τ ε τ ὸ κ ά σ τ ρ ο, μ ή τ ε τ ὸ σ τ ρ α τ ό π ε δ ο, μ ή τ ε τ ὴ λ ί μ ν η, μ ή τ ε τ ὴ θ ά λ α σ σ α, μ ή τ ε τ ὴ γ ῆ ποὺ ἐ π ά τ ο υ ν α, μ ή τ ε τ ὸ ν ο ὐ ρ α ν ό ἐ κ α τ α σ κ έ π α ζ ε ὅ λ α τ ὰ π ά ν τ α μ α υ ρ ί λ α κ α ὶ π ί σ σ α, γ ι ο μ ά τ η λ ά μ ψ ι, β ρ ο ν τ ή, κ α ὶ ἀ σ τ ρ ο π ε λ έ κ ι κ α ὶ ὕ ψ ω σ α τ ὰ χ έ ρ ι α μ ο υ κ α ὶ τ ὰ μ ά τ ι α μ ο υ ν ὰ κ ά ν ω δ έ η σ η, κ α ὶ ἰ δοὺ μ έ ς ς τ ὴ ν κ α π ν ί λ α μ ί α μ ε γ ά λ η γ υ ν α ί κ α μ ὲ φ ό ρ ε μ α μ α ῦ ρ ο σ ὰ ν τ ο ῦ λ α γ ο ῦ τ ὸ α ἷ μ α, ὅ π ο υ ἡ σ π ί θ α ἔ γ γ ι ζ ε κ ἐ σ β ε ν ό τ ο υ ν ε κ α ὶ μ ὲ φ ω ν ή, π ο ὺ μοῦ ἐ φ α ί ν ο ν τ α ν π ὼ ς ν ι κ ά ε ι τ ὴ ν τ α ρ α χ ὴ τοῦ π ο λ έ μ ο υ, ἄ ρ χ ι σ ε «Τὸ χ ά ρ α μ α ἐ π ῆ ρα Τοῦ Ἥ λ ι ο υ τ ὸ δ ρ ό μ ο, Κ ρ ε μ ώ ν τ α ς τ ὴ λ ύ ρ α Τ ὴ δ ί κ α ι η ς τ ὸ ν ὦ μ ο, Κι ἀ π ὅ π ο υ χ α ρ ά ζ ε ι Ὡ ς ὅ π ο υ β υ θ ᾶ, Τ ὰ μ ά τ ι α μ ο υ δ ὲ ν ε ἶ δ α ν τ ό π ο ν ἐ ν δ ο ξ ό τ ε ρ ο ν ἀ π ὸ τοῦ τ ο τ ὸ ἁ λ ω ν ά κ ι.» 19

20 Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς Ὁ Π ε ι ρ α σ μ ό ς. ( σ χ ε δ. Γ, α π. 6 ) Ἒ σ τ η σ ὁ Ἔ ρ ω τ α ς χ ο ρ ὸ μ ὲ τ ὸ ν ξ α ν θ ὸ ν Ἀ π ρ ί λ η, Κι ἡ φ ύ σ ι ς η ὗ ρ ε τ ὴ ν κ α λ ὴ καὶ τ ὴ γ λ υ κ ι ά τ η ς ὥ ρ α, Καὶ μ ὲ ς σ τ ὴ σ κ ι ὰ ποὺ φ ο ύ ν τ ω σ ε κ α ὶ κ λ ε ῖ δ ρ ο σ ι ὲ ς κ α ὶ μ ό σ χ ο υ ς Ἀ ν ά κ ο υ σ τ ο ς κ ι λ α ϊ δ ι σ μ ὸ ς κ α ὶ λ ι π ο θ υ μ ι σ μ έ ν ο ς. Ν ε ρ ὰ κ α θ ά ρ ι α κ α ὶ γ λ υ κ ά, ν ε ρ ὰ χ α ρ ι τ ω μ έ ν α, Χ ύ ν ο ν τ α ι μ ὲ ς σ τ ὴ ν ἄ β υ σσ ο τ ὴ μ ο σ χ ο βολισμένη, Καὶ π α ί ρ ν ο υ ν ε τ ὸ μ ό σ χ ο τ η ς, κ ι ἀ φ ή ν ο υ ν τ ὴ δ ρ ο σ ι ά τ ο υ ς, Κι ο ὖ λ α σ τ ὸ ν ἥ λ ι ο δ ε ί χ ν ο ν τ α ς τ ὰ π λ ο ύ τ ι α τ η ς π η γ ῆ ς τ ο υ ς, Τ ρ έ χ ο υ ν ἐ δ ῶ, τ ρ έ χ ο υ ν ἐ κεῖ, κ α ὶ κ ά ν ο υ ν σ ὰ ν ἀ η δ ό ν ι α. Ἔ ξ ἀ ν α β ρ ύ ζ ε ι κ ι ἡ ζ ω ή, σ γ ῆ, σ ο ὐ ρ α ν ό, σ ὲ κ ύ μ α. Ἀ λλὰ στῆ ς λ ί μ ν η ς τ ὸ ν ε ρ ό, π ἀ κ ί ν η τ ό ν α ι κ ι ἄ σ π ρ ο, Ἀ κ ί ν η τ ὅ π ο υ κ ι ἂ ν ἰ δ ῆ ς, κ α ὶ κ ά τ α σ π ρ ὡ ς τ ὸ ν π ά τ ο, Μ ὲ μ ι κ ρ ὸ ν ἴ σ κ ι ο ν ἄ γ ν ω ρ ο ν ἔ π α ι ξ ἡ π ε τ α λ ο ύ δ α, Ποῦ χ ε ὐ ω δ ί σ ε ι τ ς ὕ π ν ο υ ς τ η ς μ έ σ α σ τ ὸ ν ἄ γρι ο κ ρ ί ν ο. Ἀ λ α φ ρ ο ΐ σ κ ι ω τ ε κ α λ έ, γ ι ὰ π ὲ ς ἀ π ό ψ ε τ ί δ ε ς Ν ύ χ τ α γ ι ο μ ά τ η θ α ύμ α τ α, νύχτα σπαρμένη μάγια! Χ ω ρ ὶ ς π ο σ ῶ ς γ ῆ ς, ο ὐ ρ α ν ὸ ς κ α ὶ θ ά λ α σ σ α ν ὰ π ν έ ν ε, Ο ὐ δ ὅ σ ο κ ά ν ἡ μ έ λ ι σ σα κ ο ν τ ὰ στὸ λ ο υ λ ο υ δ ά κ ι, Γ ύ ρ ο υ σ ὲ κ ά τ ι ἀ τ ά ρ α χ ο π ἀ σ π ρ ί ζ ε ι μ ὲ ς σ τ ὴ λ ί μ ν η, Μ ο ν ά χ ο ἀ ν α κ α τ ώ θ η κ ε τ ὸ σ τ ρ ο γ γ υ λ ὸ φ ε γ γ ά ρ ι, Κι ὄ μ ο ρ φ η β γ α ί ν ε ι κ ο ρ α σ ι ὰ ν τ υ μ έ ν η μ ὲ τ ὸ φ ῶ ς τ ο υ. Άγγελος Τερζάκης «Η πριγκιπέσα Ιζαμπώ» «Γύρω παντού σκοτάδι. Να σου λοιπόν και πιάνει τ αυτί μου μακριά, μέσα στο βουνό, ένα τραγούδι». «Αερικό θα τανε...» «Ένα τραγούδι, μα τι τραγούδι! Δεν ήταν άνθρωπος αυτός που τραγούδαγε έτσι γλυκά, δεν ήταν γυναίκα. Λες κι είχαν ανοίξει τα ουράνια κι ακούγονταν οι άγγελοι. Άλλο να σου λέω κι άλλο ν ακούς...» «Λοιπόν; λοιπόν;» κάνουνε γύρω ανυπόμονα. «Μπρος να τραβήξω φοβόμουνα, πίσω να κάνω σκιαζόμουν. Με τα πολλά, το παίρνω απόφαση και τραβώ. Κατεβαίνω στη ρεματιά, χώνομαι κάτω από τα δέντρα. Η βρύση ήταν εκειδά να, άκουγα κιόλας το νερό να τρέχει. Στρίβω, που λέτε, τι να δω! Στο βράχο καβάλα, σαν πάνω σε φαρί, μια γυναίκα ασπροφορεμένη καθότανε, κι ήταν αυτή που τραγουδούσε μ έτσι αγγελική φωνή». «Πώς ήτανε; πώς ήτανε;» ρώτησε άπληστα το μισόγυμνο παιδί σταματώντας το φυσερό. «Δούλευε μωρέ!» χούγιαξε ο σιδεράς. «Δουλεύω, αφέντη». Το καμίνι λαμπάδιασε κι η βαριά κοπάνησε το σίδερο βροντώντας. «Ήτανε ψηλή! Χριστέ μου, τι ψηλή! Κι είχε ξέπλεκα τα μαλλιά της. Στο δεξί κράταγε ένα χτένι, χρυσό χτένι, και χτενιζότανε». «Λοιπόν; λοιπόν;» «Εγώ τα χρειάστηκα. Παρατώ χάμου τον κουβά, κάθουμαι πάνω γιατί τα γόνατα δεν με βαστούσαν, και σταυροχεριάζομαι να την κοιτάζω». «Κι αυτή;» «Αυτή τραγούδαγε του καλού καιρού. Είναι σε ξέφωτο η βρύση μας, λοιπόν από δω που βρισκόμουν έβλεπα καλά, μ όλο που δεν μ έβλεπε η λάμια». «Δεν ήτανε λάμια. Νεράιδα ήτανε», διόρθωσε με ύφος έμπειρο ο ζευγάς. «Η λάμια δεν τραγουδάει». «Κι ήταν όμορφη;» ρώτησε πάλι το παιδί χωρίς όμως ν αφήσει το φυσερό. «Όμορφη λέει! Έλαμπε γύρω ο τόπος, λες κι είχε φανεί το φεγγάρι». «Ο εξαποδώ παίρνει πολλά σχήματα για να μας βάλει σε πειρασμό», παρατήρησε δογματικά ο καλόγερος. «Και δεν της μίλησες;» «Να της μιλήσω; Κύριε ημών Ιησού Χριστέ! Τι λες, κακορίζικε; Για να μου πάρει τη μιλιά;» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης «Όνειρο στο κύμα» Ἦτον ἀπόλαυσις, ὄνειρον, θαῦμα. Εἶχεν ἀπομακρυνθῆ ὡς πέντε ὀργυιᾶς ἀπὸ τὸ ἄντρον, καὶ ἔπλεε, κ ἔβλεπε τώρα πρὸς ἀνατολᾶς, στρέφουσα τὰ νῶτα πρὸς τὸ μέρος μου. Ἔβλεπα τὴν ἀμαυρὰν καὶ ὅμως χρυσίζουσαν ἀμυδρῶς κόμην της, τὸν τράχηλόν της τὸν εὔγραμμον, τὰς λευκὰς ὡς γάλα ὠμοπλάτας, τοὺς βραχίονας τοὺς τορνευτούς, ὅλα συγχεόμενα, μελιχρ ὰ καὶ ὀνειρώδη εἰς τὸ φέγγος τῆς σελήνης. Διέβλεπα τ ὴν ὀσφύν της τὴν εὐλύγιστον, τὰ ἰσχία της, τὰς κνήμας, τοὺς πόδας της, μεταξ ὺ σκιᾶς καὶ φωτός, βαπτιζόμενα εἰς τὸ κῦμα. Ἐμάντευα τὸ στέρνον της, τοὺς κόλπους της, γλαφυρούς, προέχοντας, δεχομένους ὅλας τῆς αὔρας τὰς 20

ÈÅÌÁÔÁ 2007 ÏÅÖÅ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2007

ÈÅÌÁÔÁ 2007 ÏÅÖÅ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2007 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» 3 3 4 σαν πέτρες µε βυθίζουν! 4 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Θέµατα της Επτανησιακής Σχολής που απαντούν στα δοθέντα αποσπάσµατα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α1. Τα βασικά θέµατα της Επτανησιακής σχολής είναι η φύση, η θρησκεία, η πατρίδα, η γυναίκα και ο έρωτας στην εξιδανικευµένη τους µορφή. Στο πρώτο απόσπασµα γίνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Η επίδραση του Ευρωπαϊκού Ρομαντισμού είναι πρόδηλη στο έργο του Σολωμού. Το μεταφυσικό στοιχείο εντοπίζεται λόγου χάρη στο στίχο 54 όπου ανιχνεύουμε

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Πολλές από τις επιδράσεις που έχουν εντοπιστεί στα ποιήματα του Δ. Σολωμού προέρχονται από τη δημοτική μας ποίηση. Ποιες επιδράσεις του δημοτικού τραγουδιού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Η ποιητική έκφραση των ποιητών της Επτανησιακής

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 11 Ιουνίου 2015 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Απαντήσεις Θεμάτων Επαναληπτικών Πανελληνίων Εξετάσεων Γενικών Λυκείων Α1. Ο Δ. Σολωμός ως δάσκαλος της Επτανησιακής Σχολής χρησιμοποιεί θέματα αυτής, όπως τη φύση

Διαβάστε περισσότερα

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς Δ. Σ ο λ ω μ ό ς, Ο Κ ρ η τ ι κ ό ς Ο Σολωμός, κορυφαίος εκπρόσωπος της Επτανησιακής Σχολής, υπήρξε ο ποιητής του πάθους

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΙΟΥ 2011 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΙΟΥ 2011 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΙΟΥ 2011 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1) «Ο Κρητικός» αποτελεί χαρακτηριστικό δείγµα δηµιουργίας της Επτανησιακής σχολής καθώς και τα τέσσερα

Διαβάστε περισσότερα

ιονύσιος Σολωµός ( )

ιονύσιος Σολωµός ( ) ιονύσιος Σολωµός (1798 1857) Ένας από τους σηµαντικότερους νεοέλληνες ποιητές. Είναι ο εθνικός µας ποιητής Ήταν ο πρώτος που καλλιέργησε συστηµατικά τη δηµοτική γλώσσα Αξιοποίησε την προγενέστερη ποιητική

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Στοιχεία δηµοτικού τραγουδιού που εντοπίζουµε στο ποίηµα "Κρητικός"

Διαβάστε περισσότερα

Δ. ΣΟΛΩΜΟΥ, ΚΡΗΤΙΚΟΣ

Δ. ΣΟΛΩΜΟΥ, ΚΡΗΤΙΚΟΣ 1 Ο ΓΕΛ ΚΙΛΚΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΤΑΞΗ ΓΘ1 Δ. ΣΟΛΩΜΟΥ, ΚΡΗΤΙΚΟΣ Α. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ( σελ. 281) Από τι χαρακτηρίζεται η ποίηση του Σολωμού και σε τι διαφέρει από τους περισσότερους

Διαβάστε περισσότερα

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς

Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ 1 ο Λ ύ κ ε ι ο Κ α ι σ α ρ ι α ν ή ς Δ. Σ ο λ ω μ ό ς, Ο Κ ρ η τ ι κ ό ς : Σ η μ ε ι ώ σ ε ι ς Η ΘΕΜ ΑΤΙΚΗ: Συχνά θεματικά μοτίβα στην ποίηση του Σολωμού, κορυφαίου εκπροσώπου της Επτανησιακής Σχολής, ποιητή του πάθους για το υψηλό, το πνευματικό,

Διαβάστε περισσότερα

Οι διαφορές που µπορούµε να εντοπίσουµε στα δύο αποσπάσµατα είναι: - Στον Όρκο ο πρωταγωνιστής είναι νεκρός και προσµένει την ετοιµοθάνατη αγαπηµένη

Οι διαφορές που µπορούµε να εντοπίσουµε στα δύο αποσπάσµατα είναι: - Στον Όρκο ο πρωταγωνιστής είναι νεκρός και προσµένει την ετοιµοθάνατη αγαπηµένη ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ A1. Τρία από τα κύρια θέµατα της Επτανησιακής σχολής που απαντώνται στο ποίηµα «Ο Κρητικός» του. Σολωµού είναι το θέµα της γυναίκας, το θέµα της θρησκείας και το θέµα της φύσης στην ιδανική

Διαβάστε περισσότερα

AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α. Να εντοπίσετε το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος, όπως προκύπτει από το απόσπασμα 5.

AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΘΕΜΑ Α. Να εντοπίσετε το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος, όπως προκύπτει από το απόσπασμα 5. AΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διονύσιος Σολωμός, «Κρητικός» ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ 5 [22] ΘΕΜΑ Α. Να εντοπίσετε το ιστορικό πλαίσιο του ποιήματος, όπως προκύπτει από το απόσπασμα 5. Όταν ο Διονύσιος Σολωμός επιστρέφει στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. Παρά τις διαφορές των λογοτεχνών που συναποτελούν την Επτανησιακή Σχολή, υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά. Αυτά συσχετίζονται µε αναφορές

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ÍÔÁÂÏÓ ÁÈÇÍÁ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ÍÔÁÂÏÓ ÁÈÇÍÁ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ A1. Τρία από τα κύρια θέµατα της Επτανησιακής σχολής που απαντώνται στο ποίηµα «Κρητικός» του. Σολωµού

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου

Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου Το Σενάριο Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου... 2-10 Σενάριο Ντοκιμαντέρ Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου. 11 12 Σημειώσεις για ένα Σενάριο Ντοκιμαντέρ Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου... 13-19 Το σενάριο

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστήριο «ΕΠΙΛΟΓΗ» Α1. Χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής είναι: 1. η γυναίκα, 2. η πατρίδα, 3. η θρησκεία και 4. η φύση.

Φροντιστήριο «ΕΠΙΛΟΓΗ» Α1. Χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής είναι: 1. η γυναίκα, 2. η πατρίδα, 3. η θρησκεία και 4. η φύση. ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α1. Χαρακτηριστικά της Επτανησιακής Σχολής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. καθημερινό λεξιλόγιο: «κάτι», «ἀρμαθιά»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΦΥΣΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΦΥΣΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΦΥΣΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2010 2011 ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ Γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1798 και πέθανε στην Κέρκυρα το 1857 Μετά το θάνατο

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Σολωμός. Ο Κρητικός. Αγάθη Γεωργιάδου, δ.φ.

Δ. Σολωμός. Ο Κρητικός. Αγάθη Γεωργιάδου, δ.φ. Δ. Σολωμός Ο Κρητικός Αγάθη Γεωργιάδου, δ.φ. v v Η εποχή του Κρητικού Ο Κρητικός του Διονύσιου Σολωμού είναι ένα αφηγηματικό ποίημα 134 στίχων που γράφτηκε το 1833-1834, σε μια εποχή κρίσιμη για τον Σολωμό,

Διαβάστε περισσότερα

1 Ο Κρητικός του ιονυσίου Σολωµού Η ζωή και το έργο του ποιητή Ο ιονύσιος Σολωµός γεννήθηκε το 1798 στη Ζάκυνθο. Ο πατέρας του ήταν ευγενής ενώ η µητέρα του απλή γυναίκα του λαού. Σπούδασε στην Ιταλία

Διαβάστε περισσότερα

Μ. ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ Η ΑΠΟΚΡΙΑ

Μ. ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ Η ΑΠΟΚΡΙΑ Μ. ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ Η ΑΠΟΚΡΙΑ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ Ανήκει στην 1η μεταπολεμική γενιά. Βιώνει έντονα τα δραματικά γεγονότα της εποχής του και τα μετουσιώνει σε ποιητικές φόρμες. Διακρίνεται για το αντιλυρικό ύφος και την

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ. στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ Λυκείου Μανόλης Αναγνωστάκης «Στον Νίκο Ε 1949» Ερωτήσεις Φίλοι Που φεύγουν Που χάνονται μια μέρα Φωνές Τη νύχτα Μακρινές φωνές Μάνας τρελής στους έρημους δρόμους

Διαβάστε περισσότερα

αντήχαν (αντήχααν σχηματισμένο όπως το Εκοίταα του στ. 1) αντηχούσαν

αντήχαν (αντήχααν σχηματισμένο όπως το Εκοίταα του στ. 1) αντηχούσαν ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Διονύσιος Σολωμός Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ 1 [18.]...... Ἐκοίταα, κι ἤτανε μακριά ἀκόμη τ ἀκρογιάλι «Ἀστροπελέκι μου καλό, γιά ξαναφέξε πάλι!» Τρία ἀστροπελέκια ἐπέσανε, ἕνα

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. «Μόνο γιατί µ αγάπησες» (Οι τρίλιες που σβήνουν, 1928, σελ. 72 73 σχολικού βιβλίου) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. «Μόνο γιατί µ αγάπησες» (Οι τρίλιες που σβήνουν, 1928, σελ. 72 73 σχολικού βιβλίου) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ «Μόνο γιατί µ αγάπησες» (Οι τρίλιες που σβήνουν, 1928, σελ. 72 73 σχολικού βιβλίου) Μαρία Πολυδούρη ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Το ποίηµα υπερασπίζεται µια ορισµένη ποιητική επιλογή. Ποια είναι αυτή και σε ποιο είδος

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις ( ΣΤΙΧΟΙ 1-13) 1.Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα με βάση τους στίχους 1-13, αιτιολογώντας σύντομα κάθε χαρακτηρισμό σας

Ερωτήσεις ( ΣΤΙΧΟΙ 1-13) 1.Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα με βάση τους στίχους 1-13, αιτιολογώντας σύντομα κάθε χαρακτηρισμό σας ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΗΛΕΜΑΧΕΙΑ Ραψωδία α Προοίμιο(στίχοι 1-25) ΔΟΜΗ Στην Οδύσσεια διακρίνουμε δύο προοίμια: α προοίμιο ( κυρίως προοίμιο ή προοίμιο του ποιητή) στίχοι 1-13 β προοίμιο( το προοίμιο της Μούσας )

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Μόνο με το αίσθημα μπορείς να διδάξεις. Αν καθήσεις στην έδρα η ποίηση θα φύγει από το παράθυρο. «Κώστας Μόντης» Βασικές αρχές: 1) Το λογοτεχνικό

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ» Δ. Σολωμός Δελτίο τύπου 1) Το Σάββατο 15-03-08 πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα τέχνης από το 1 ο ΓΕΛ και υπό την αιγίδα του Δήμου Κοζάνης παράσταση με θέμα: «Ελεύθεροι πολιορκημένοι»

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΔΡΟΓΥΝΟ: Η ΘΕΣΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΑΝΔΡΟΓΥΝΟ: Η ΘΕΣΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Το ερωτικό παιχνίδι του άντρα και της γυναίκας είναι μια μικρή εκδήλωση του παιχνιδιού όλης της ζωής. Το ζευγάρι γνωρίζει και ζει τους κραδασμούς που το διαπερνούν, συμμετέχοντας έτσι στις δονήσεις του

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2015

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2015 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2015 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1. Στο έργο του Σολωμού υπάρχουν επιρροές από το δημοτικό τραγούδι, οι οποίες εντοπίζονται αρχικά στη στιχουργική. Ο Σολωμός χρησιμοποιεί

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1 1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιος Σολωμός Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιος Σολωμός Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΠΑΝΕΛΛΑ ΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΜΑΪOY 2015 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιος Σολωμός

Διαβάστε περισσότερα

Δεκατέσσερις ιστορίες ζητούν συγγραφέα

Δεκατέσσερις ιστορίες ζητούν συγγραφέα ΓΙΩΡΓΟΣ Σ. ΔΡΟΥΛΙΑΣ Δεκατέσσερις ιστορίες ζητούν συγγραφέα Παραγωγή λόγου για την Ε και την ΣΤ Δημοτικού ΠΡΟΛΟΓΟΣ Για να κρατάς αυτό το βιβλίο στα χέρια σου, σημαίνει ότι θέλεις να μάθεις να εκφράζεσαι

Διαβάστε περισσότερα

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια»

«Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Το κορίτσι με τα πορτοκάλια» «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου αρχίζει να ξετυλίγει το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 1.Α. Ο ρόλος και η λειτουργία του Προλόγου ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας: Ο πρόλογος μιας τραγωδίας αποτελεί τα πρώτο από τα απαγγελλόμενα μέρη και εκτελείται από τους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 16 ΜΑΪΟΥ 2011

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 Α1 Ο Διονύσιος Σολωμός, ο εθνικός ποιητής και ο πρώτος Έλληνας λογοτέχνης με ευρωπαϊκό διαμέτρημα αντλεί την πηγή της έμπνευσής του από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι Αφηγηματικές τεχνικές Οι λειτουργίες του αφηγητή 0 αφηγητής μπορεί να είναι πρόσωπο της αφήγησης, με πρωταγωνιστικό ή δευτερεύοντα ρόλο, ή μπορεί να είναι αμέτοχος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 22/05/2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 22/05/2015 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ & ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 22/05/2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ Α1. Ο Διονύσιος Σολωμός

Διαβάστε περισσότερα

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με προβληματισμούς για την αλήθεια και τη γνώση. Απηχεί τις

Διαβάστε περισσότερα

Διονύσιος Σολωμός, Ο Κρητικός

Διονύσιος Σολωμός, Ο Κρητικός Διονύσιος Σολωμός, Ο Κρητικός Ο Σολωμός θεωρείται από τους κορυφαίους ποιητές όχι μόνο της Επτανησιακής αλλά και ολόκληρης της νεοελληνικής ποίησης. Τα γνωρίσματα της Επτανησιακή ποίησης ως προς το περιεχόμενο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ. Επιλεγμένα ποιήματα. Μέσα από την Αγάπη. γλυκαίνει καθετί πικρό. το χάλκινο γίνεται χρυσό

ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ. Επιλεγμένα ποιήματα. Μέσα από την Αγάπη.   γλυκαίνει καθετί πικρό. το χάλκινο γίνεται χρυσό http://hallofpeople.com/gr/bio/roumi.php ΤΖΑΛΑΛΑΝΤΙΝ ΡΟΥΜΙ Επιλεγμένα ποιήματα γλυκαίνει καθετί πικρό το χάλκινο γίνεται χρυσό το θολό κρασί γίνεται εκλεκτό ο κάθε πόνος γίνεται γιατρικό οι νεκροί θα αναστηθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 11 Ο Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας, από τις αντίστοιχες φράσεις α, β,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΙΟΣ 2015 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Α.1. Η επίδραση απ το δημοτικό τραγούδι γίνεται αντιληπτή σε όλα τα αποσπάσματα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΙΟΣ 2015 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Α.1. Η επίδραση απ το δημοτικό τραγούδι γίνεται αντιληπτή σε όλα τα αποσπάσματα ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΙΟΣ 2015 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α.1. Η επίδραση απ το δημοτικό τραγούδι γίνεται αντιληπτή σε όλα τα αποσπάσματα μέσω της χρήσης του ιαμβικού δεκαπεντασύλλαβου, της προσωποποίησης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει

Μια νύχτα. Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα Μπαίνω στ αμάξι με το κορίτσι μου και γέρνει γλυκά στο πλάϊ μου και το φεγγάρι λες και περπατάει ίσως θέλει κάπου να μας πάει Μια νύχτα σαν κι αυτή μια νύχτα σαν κι αυτή θέλω να σου πω πόσο σ

Διαβάστε περισσότερα

ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ )

ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ ) 1. KEIMENO ηµοτικό τραγούδι: [Της έσπως] (25 εκεµβρίου 1803) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 105-106) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. α) Ποιο όνοµα ακούγεται κατ επανάληψη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ

ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΏΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ Γυμνασίου οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με ένα δείγμα ερωτικής ποίησης. Συγκεκριμένα διδάχτηκαν το ποίημα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ & Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2013 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Το μεταφυσικό στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

Βασικά στοιχεία Αφηγηματολογίας

Βασικά στοιχεία Αφηγηματολογίας Βασικά στοιχεία Αφηγηματολογίας Διδάσκουσα: Δέσποινα Καραβαγγέλη 1. Αφηγηματικές τεχνικές Η αφηγηματολογία είναι η επιστήμη που μελετά την αφηγηματική λειτουργία και µας προσφέρει ό,τι απαιτείται για να

Διαβάστε περισσότερα

Νικηφόρου Βρεττάκου: «ύο µητέρες νοµίζουν πως είναι µόνες στον κόσµο» (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σ. 253-254)

Νικηφόρου Βρεττάκου: «ύο µητέρες νοµίζουν πως είναι µόνες στον κόσµο» (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σ. 253-254) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ Νικηφόρου Βρεττάκου: «ύο µητέρες νοµίζουν πως είναι µόνες στον κόσµο» (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σ. 253-254) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. Τι εκφράζει

Διαβάστε περισσότερα

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου]

Το κορίτσι με τα πορτοκάλια. Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας. [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας [Σεμίραμις Αμπατζόγλου] [Γ'1 Γυμνασίου] Εργασία Χριστουγέννων στο μάθημα της Λογοτεχνίας: Σεμίραμις Αμπατζόγλου Τάξη: Γ'1 Γυμνασίου

Διαβάστε περισσότερα

Τετάρτη, 22 Φεβρουαρίου "Το κορίτσι με τα τριαντάφυλλα" του Θάνου Κονδύλη. Κριτική: Χριστίνα Μιχελάκη

Τετάρτη, 22 Φεβρουαρίου Το κορίτσι με τα τριαντάφυλλα του Θάνου Κονδύλη. Κριτική: Χριστίνα Μιχελάκη Τετάρτη, 22 Φεβρουαρίου 2017 "Το κορίτσι με τα τριαντάφυλλα" του Θάνου Κονδύλη Κριτική: Χριστίνα Μιχελάκη Ο Θάνος Κονδύλης είναι ένας από τους πιο αξιόλογους συγγραφείς της χώρας μας, κατά την γνώμη μου.

Διαβάστε περισσότερα

Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82)

Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82) 1. KEIMENO Βιτσέντζου Κορνάρου: Ερωτόκριτος β. [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] (στίχοι 767-818) (Κ.Ν.Λ. Α Λυκείου, σσ. 80-82) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Παραδείγµατα ερωτήσεων ελεύθερης ανάπτυξης 1. Σε ποιο

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη

Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Χάρτινη Αγκαλιά Συγγραφέας: Ιφιγένεια Μαστρογιάννη Επιμέλεια εργασίας: Παναγιώτης Γιαννόπουλος Περιεχόμενα Ερώτηση 1 η : σελ. 3-6 Ερώτηση 2 η : σελ. 7-9 Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 2 Ερώτηση 1 η Η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 27-05-2004

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 27-05-2004 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 27-05-2004 1. Πράγματι, τα προαναφερθέντα αποτελούν κυρίαρχα χαρακτηριστικά της ποίησης του Ελύτη, που πιστοποιούνται σαφέστατα- και στο δοθέν ποίημα. Συγκεκριμένα:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER

ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΑ ΤΟΥ JOSTEIN GAARDER 1 Α Ομάδα «Κάθεσαι καλά, Γκέοργκ; Καλύτερα να καθίσεις, γιατί σκοπεύω να σου διηγηθώ μια ιστορία για γερά νεύρα». Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας του βιβλίου

Διαβάστε περισσότερα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα

Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα Χρήστος Τερζίδης: Δεν υπάρχει το συναίσθημα της αυτοθυσίας αν μιλάμε για πραγματικά όνειρα 21/04/2015 Το φως της λάμπας πάνω στο τραπέζι αχνοφέγγει για να βρίσκουν οι λέξεις πιο εύκολα το δρόμο τους μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Η Πένυ Παπαδάκη μας μιλά με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου της "Φως στις σκιές"

Η Πένυ Παπαδάκη μας μιλά με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου της Φως στις σκιές Η Πένυ Παπαδάκη μας μιλά με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου της "Φως στις σκιές" Κυρία Παπαδάκη, το βιβλίο σας Φως στις Σκιές που επανεκδίδεται από τις εκδόσεις Ψυχογιός, πραγματεύεται δύσκολα κοινωνικά

Διαβάστε περισσότερα

Ο ίδιος είχε μια έμφυτη ανάγκη ισορροπίας και θετικισμού μέσα στο όνειρο.

Ο ίδιος είχε μια έμφυτη ανάγκη ισορροπίας και θετικισμού μέσα στο όνειρο. Λίγα λόγια Γεννήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1911 Αντιμετωπίζει διώξεις μαζί με την οικογένειά του ύστερα από την πτώση τού Βενιζέλου Το συγγραφικό του ξεκίνημα συμβαίνει στο περιοδικό «Τα νέα γράμματα» το 1935

Διαβάστε περισσότερα

Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου

Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου Τ ρ ί τ η, 5 Ι ο υ ν ί ο υ 2 0 1 8 Το τελευταίο φως, Ιφιγένεια Τέκου "Υπήρχε μαγεία πίσω από τη συγγραφή, που ξεπερνούσε κατά πολύ τα οφέλη της κάθαρσης. Κυριαρχία πάνω στα αισθήματα και στις κινήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις διαγωνίσματος λογοτεχνίας (20/10/2013)

Απαντήσεις διαγωνίσματος λογοτεχνίας (20/10/2013) Απαντήσεις διαγωνίσματος λογοτεχνίας (20/10/2013) 1) Το είδος του ποιήματος Στον Κρητικό ο Σολωμός επιχειρεί να εφαρμόσει έναν συνδυασμό του δραματικού, αφηγηματικού και λυρικού τρόπου: το ποίημα παρουσιάζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης:

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης: 1 ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης: ο χρόνος της ιστορίας ο χρόνος της αφήγησης είναι ο φυσικός

Διαβάστε περισσότερα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα

15/9/2009. 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Νέα Αθηναϊκή Σχολή Λογοτεχνία Β Λυκείου Εισαγωγή Επιμέλεια: Τ. Γιακουμάτου www.netschoolbook.gr 1880 ποίηση & πεζογραφία στρέφονται προς νέες κατευθύνσεις Νέα εκφραστικά μέσα Εσωτερική αναδιάρθρωση κράτους-στόχος

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες: Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή ΜΑΘΗΜΑ 6 Ο ΠΟΙΗΣΩΜΕΝ ΑΝΘΡΩΠΟΝ... Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, και 3 επιλέγοντας τη σωστή απάντηση, κατά τη διδασκαλία του Χριστιανισμού, από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. Στη συνέχεια,

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α

ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β. Ερώτηση 1 α ΧΑΡΤΙΝΗ ΑΓΚΑΛΙΑ ΟΜΑΔΑ Β Ερώτηση 1 α Το βιβλίο με τίτλο «Χάρτινη Αγκαλιά», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη, περιγράφει την ιστορία ενός κοριτσιού, της Θάλειας, η οποία αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Φεύγει

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ

ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΥΠΑΡΞΗ ΚΑΙ ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ Την έρευνα για τη φύση του την αρχίζει ο άνθρωπος θέτοντας στον εαυτό του την ερώτηση: «Ποιός είμαι; Τι είμαι;» Στην πορεία της αναζήτησης για την απάντηση, η ερώτηση διαφοροποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ «ΤΑ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ» Ἡ Ποίηση εἶναι μιά πόρτα ἀνοιχτή. Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ «ΤΑ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ» Ἡ Ποίηση εἶναι μιά πόρτα ἀνοιχτή. Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ «ΤΑ ΑΝΤΙΚΛΕΙΔΙΑ» Ἡ Ποίηση εἶναι μιά πόρτα ἀνοιχτή. Πολλοί κοιτάζουν μέσα χωρίς να βλέπουν τίποτα καί προσπερνοῦνε. Ὃμως μερικοί κάτι βλέπουν, τό

Διαβάστε περισσότερα

4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία

4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία 4. Η τέχνη στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χέγκελ για την ιστορία Α1. Ερωτήσεις γνώσης - κατανόησης 1. Πώς συλλαµβάνει ο Χέγκελ τη σχέση ιστορίας και πνεύµατος και ποιο ρόλο επιφυλάσσει στο πνεύµα; 2. Τι

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις στην Νεοελληνική Λογοτεχνία

Απαντήσεις στην Νεοελληνική Λογοτεχνία Απαντήσεις στην Νεοελληνική Λογοτεχνία Α1. Ένα από τα βασικά λογοτεχνικά ρεύματα της Επτανησιακής σχολής είναι ο ρομαντισμός. Ο ρομαντισμός εμφανίστηκε στη Γερμανία στα τέλη του 18 ου αιώνα και στις αρχές

Διαβάστε περισσότερα

ιονύσιος Σολωµός: Ο Πόρφυρας (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ )

ιονύσιος Σολωµός: Ο Πόρφυρας (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ ) 1. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιος Σολωµός: Ο Πόρφυρας (Κ.Ν.Λ. Γ Λυκείου, σσ. 16-19) 2. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 2.1. Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραµ- µατολογικά στοιχεία: 1. Πώς

Διαβάστε περισσότερα

2 - µεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο = δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στη κύρια αφήγηση, π.χ η αφήγηση του Οδυσσέα στους Φαίακες για τις π

2 - µεταδιηγητικό ή υποδιηγητικό επίπεδο = δευτερεύουσα αφήγηση που εγκιβωτίζεται στη κύρια αφήγηση, π.χ η αφήγηση του Οδυσσέα στους Φαίακες για τις π 1 ΟΡΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑΣ Εστίαση (πρόκειται για τη σχέση του αφηγητή µε τα πρόσωπα της ιστορίας). Μηδενική = όταν έχουµε αφηγητή έξω από τη δράση (αφηγητής παντογνώστης). Εξωτερική = ο αφηγητής γνωρίζει

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Το 19 ο αιώνα οι ρομαντικοί, είχαν γοητευτεί από τη δημοτική ποίηση που έδειχνε να περιφρονεί τους νεοκλασικούς τύπους και ήταν μέρος μιας αντίδρασης ενάντια στον

Διαβάστε περισσότερα

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗ: http //blgs.sch.gr/anianiuris ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Νιανιούρης Αντώνης (email: anianiuris@sch.gr) Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε Διηγούμαστε ή αφηγούμαστε ένα γεγονότος, πραγματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Ενδεικτικές της αποσπασματικότητας είναι και οι τελείες του πρώτου αποσπάσματος.

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Ενδεικτικές της αποσπασματικότητας είναι και οι τελείες του πρώτου αποσπάσματος. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Στοιχείο που χαρακτηρίζει τα έργα της ωριμότητας του Σολωμού είναι η αποσπασματικότητα. Να εντοπίσετε στοιχεία που την επιβεβαιώνουν στο 1[18] απόσπασμα. Επίσης, να δικαιολογήσετε την αποσπασματικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων

Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Λογοτεχνικό Εξωσχολικό Ανάγνωσμα Περιόδου Χριστουγέννων Τίτλος βιβλίου: «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» Συγγραφέας: Άννα Κοντολέων Εκδόσεις: Πατάκη ΕΡΓΑΣΙΕΣ: 1. Ένας έφηβος, όπως είσαι εσύ, προσπαθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ. Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ Το κίνημα του ρομαντισμού κυριάρχησε στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Ο ρομαντισμός προβάλλει το συναίσθημα και τη φαντασία. Στα ποιήματα υπάρχει

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ Αρχαία Ελληνική θρησκεία ως "εθνική θρησκεία". Παράδοση +Συλλογική µνήµη. Ποικιλία παραδόσεων (ύθοι) + δυνατότητα πολλαπλής προσέγγισής τους Η ΦΩΩΝΗ ΤΩΩΝ ΠΟΙΗΤΩΩΝ Διάσωση

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1. α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις Νεοελληνική λογοτεχνία 2013

Απαντήσεις Νεοελληνική λογοτεχνία 2013 Απαντήσεις Νεοελληνική λογοτεχνία 2013 Α1. Μεταφυσικό στοιχείο/ Αγάπη για την Πατρίδα/ Εξιδανίκευση του έρωτα Μεταφυσικό στοιχείο: Η επίδραση του ανεκλάλητου ήχου. Από τη στιγμή που φτάνει στα αυτιά του,

Διαβάστε περισσότερα

Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 5

Φροντιστήρια Εν-τάξη Σελίδα 1 από 5 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : Νεοελληνική Γλώσσα / Γ ΕΠΑΛ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 03/01/2018 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. Μη λογοτεχνικό κείμενο Α1. Πρόταση 1. Η λέξη πρόοδος ισοδυναμεί με βελτίωση της ζωής σε όλους τους τομείς. Σωστό/ Λάθος

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Ορόσημο. Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 22-5-2013

Ορόσημο. Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 22-5-2013 Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεωρητικής Κατεύθυνσης 22-5-2013 Θέμα Α Α1. Ο Κρητικός του Διονυσίου Σολωμού είναι ένα αφηγηματικό ποίημα που μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών παρουσιάζει έντονη επίδραση από τον Ευρωπαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

Διάρκεια: 2Χ80 Προτεινόμενη τάξη: Δ -Στ Εισηγήτρια: Χάρις Πολυκάρπου

Διάρκεια: 2Χ80 Προτεινόμενη τάξη: Δ -Στ Εισηγήτρια: Χάρις Πολυκάρπου ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Θεατρικό Εργαστήρι: Δημιουργία δραματικών πλαισίων με αφορμή μαθηματικές έννοιες. Ανάπτυξη ικανοτήτων για επικοινωνία μέσω του θεάτρου και του δράματος. Ειδικότερα αναφορικά με τις παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2015 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α1. Το δηµοτικό τραγούδι αποτελεί έναν από τους παράγοντες που επηρέασαν το Σολωµό. - Το «αδιανόητο καθ υπερβολή» αποτελεί στοιχείο

Διαβάστε περισσότερα

α) Πατρίδα: Απόσπασµα 2[19] στ. 2 3: «Μα τες πολλές λαβωµατικές που µοφαγαν τα στήθια, Μα τους συντρόφους ποπεσαν στην Κρήτη πολεµώντας»

α) Πατρίδα: Απόσπασµα 2[19] στ. 2 3: «Μα τες πολλές λαβωµατικές που µοφαγαν τα στήθια, Μα τους συντρόφους ποπεσαν στην Κρήτη πολεµώντας» ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2011 Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 16 ΜΑΪΟΥ 2011 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΟΣΚΙΝΑ ΒΙΟΛΕΤΤΑ, ΓΚΙΟΚΑ ΕΛΙΝΑ, ΚΑΡΜΟΚΟΛΙΑ ΜΑΡΙΑ, ΜΑΡΓΙΩΛΟΥ ΓΙΩΤΑ, ΧΑΤΖΑΚΗ ΟΞΑ Α1. Οι ποιητές

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΤΑ XVII: ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ. Συντάχθηκε απο τον/την Ονειρόκοσμος Τετάρτη, 11 Αυγούστου 2010 13:27 * ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ * 1 / 5

ΚΑΡΤΑ XVII: ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ. Συντάχθηκε απο τον/την Ονειρόκοσμος Τετάρτη, 11 Αυγούστου 2010 13:27 * ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ * 1 / 5 * ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ * 1 / 5 Τ αστέρι που εικονίζεται σ αυτή την κάρτα είναι ο πλανήτης Αφροδίτη, ο Έσπερος των αρχαίων, που ο λαός τον ονομάζει Αποσπερίτη. Το ίδιο άστρο, όταν προβάλλει την αυγή πριν ανατείλει

Διαβάστε περισσότερα

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015

Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Σχολή Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου Το κορίτσι με τα πορτοκάλια Του Γιοστέιν Γκάαρντερ Λογοτεχνικό ανάγνωσμα Χριστουγέννων 2014-2015 Δημητριάννα Σκουρτσή Γ2 Σχολικό έτος 2014-15 Τάξη Γ Γυμνασίου Λογοτεχνικό Εξωσχολικό

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί ως αναγνώστης: Τα στάδια ανάπτυξης της ανάγνωσης και η σημασία της στην ευρύτερη καλλιέργεια του παιδιού

Το παιδί ως αναγνώστης: Τα στάδια ανάπτυξης της ανάγνωσης και η σημασία της στην ευρύτερη καλλιέργεια του παιδιού Το παιδί ως αναγνώστης: Τα στάδια ανάπτυξης της ανάγνωσης και η σημασία της στην ευρύτερη καλλιέργεια του παιδιού Διεπιστημονικό Συνέδριο: InfoKid 2017 Κέρκυρα Σπυροπούλου Χριστίνα Μαργαρίτα, Εκπαιδευτικός

Διαβάστε περισσότερα

Β2. α) 1 ος τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική Μέσο πειθούς: Επιχείρημα («Να γιατί η αρχαία τέχνη ελευθερίας»)

Β2. α) 1 ος τρόπος πειθούς: Επίκληση στη λογική Μέσο πειθούς: Επιχείρημα («Να γιατί η αρχαία τέχνη ελευθερίας») Α1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το κείμενο πραγματεύεται το διαχρονικό ρόλο και τη συμβολή της αρχαίας ελληνικής τέχνης σε παγκόσμια κλίμακα. Αρχικά, επισημαίνεται ότι ο καλλιτέχνης προσπαθεί μέσω της τέχνης να αποστασιοποιηθεί

Διαβάστε περισσότερα

Οι ρίζες του δράματος

Οι ρίζες του δράματος Οι ρίζες του δράματος Σύνθετη ποιητική δημιουργία Το δράμα, το έπος και η λυρική ποίηση = αρχαίος ελληνικός ποιητικός λόγος. ράμα: θεατρικό είδος. Περιλάμβανε το λόγο, τη μουσική και την όρχηση (κίνηση).

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ Η Ιλιάδα μαζί με την Οδύσσεια αποτελούν τα αρχαιότερα έπη, όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που μας

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20

Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου :20 Η συγγραφέας Πένυ Παπαδάκη και το «ΦΩΣ ΣΤΙΣ ΣΚΙΕΣ» Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2015-22:20 Από τη Μαίρη Γκαζιάνη «Μέσω της μυθοπλασίας, αποδίδω τη δικαιοσύνη που θα ήθελα να υπάρχει» μας αποκαλύπτει η συγγραφέας

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ 2013 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ 2013 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ 2013 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α1. Ο ρομαντισμός αποτέλεσε ένα από τα σπουδαιότερα λογοτεχνικά ρεύματα. Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του είναι : η απελευθέρωση της φαντασίας, η έκφραση

Διαβάστε περισσότερα

Αγγελική Βαρελλά, Η νίκη του Σπύρου Λούη

Αγγελική Βαρελλά, Η νίκη του Σπύρου Λούη Αγγελική Βαρελλά, Η νίκη του Σπύρου Λούη Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α Γυμνασίου Απαντήσεις ερωτήσεων σχολικού βιβλίου σχ. βιβλίο (σελ. 157) Γυμνάσιο: 9.000 μαθήματα με βίντεο-διδασκαλία για όλο το

Διαβάστε περισσότερα

Eκπαιδευτικό υλικό. Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού. Σημαία στον ορίζοντα

Eκπαιδευτικό υλικό. Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού. Σημαία στον ορίζοντα Eκπαιδευτικό υλικό Για το βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού Σημαία στον ορίζοντα Α) Συζητάμε για εμάς με αφορμή το κείμενο. 1. Τι δώρο θα ονειρευόσουν εσύ να βρεις μέσα σε ένα κουτί; 2. Τι δώρο πιστεύεις ότι

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Κ.Ε.Ε. 1. Ερώτηση 2.1.1: Εισαγωγή σχολ. βιβλίου, σελ.15 και 285.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Κ.Ε.Ε. 1. Ερώτηση 2.1.1: Εισαγωγή σχολ. βιβλίου, σελ.15 και 285. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Κ.Ε.Ε. 1. Ερώτηση 2.1.1: Εισαγωγή σχολ. βιβλίου, σελ.15 και 285. 2. Ερώτηση 2.1.2: Τα κύρια θέματα της Επτανησιακής Σχολής είναι η θρησκεία, η πατρίδα,

Διαβάστε περισσότερα