ΘΕΜΑ: «ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΥΦΟΛΟΓΙΑ» «ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΑΔΕΡΦΕΣ ΤΟΥ ΤΣΕΧΩΦ»

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΘΕΜΑ: «ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΥΦΟΛΟΓΙΑ» «ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΑΔΕΡΦΕΣ ΤΟΥ ΤΣΕΧΩΦ» Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: κ. Βούλγαρη Μαρία Φοιτήτρια: Πορφυρίδου Σβετλάνα Α.Μ.: 4653 Ηγουμενίτσα, Οκτώβριος 2008

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΜΕΡΟΣ Α... 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ... 4 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ... 7 ΜΕΡΟΣ Β... 9 ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ... 9 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ - ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΥΦΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΜΕΡΟΣ Γ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 59

3 ΜΕΡΟΣ Α ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανά χείρας πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος της Εξειδικευμένης Μετάφρασης και αποτελεί μια μεταφρασεολογική προσέγγιση των μεταφρασμάτων του έργου «Οι Τρεις Αδερφές» του Αντόν Τσέχωφ. Στην παρούσα εργασία καταρχήν γίνεται αναφορά στη ζωή του Αντόν Τσέχωφ μιας και το θεατρικό του έργο αποτέλεσε το κύριο στοιχείο της πτυχιακής μου εργασίας. Πρόκειται για ένα δράμα σε τέσσερις πράξεις, ένα θεατρικό έργο από τα πιο γνωστά του Τσέχωφ, το οποίο παίζεται μέχρι σήμερα στα περισσότερα θέατρα του κόσμου. Ο σκοπός της εργασίας μου ήταν η συγκριτική ανάλυση των μεταφρασμάτων, στις ακόλουθες γλώσσες: ρωσικά, ελληνικά, αγγλικά και ιταλικά. Το πρωτότυπο κείμενο είναι στα ρωσικά, ενώ συγκεντρώθηκε και το αντίστοιχο υλικό για τις υπόλοιπες γλώσσες. Έτσι συγκρίνοντας την κάθε γλώσσα με τα ρωσικά αναλύονται ορισμένα σημεία του έργου στα τέσσερα βασικά επίπεδα: α) μορφολογικό - συντακτικό, β) σημασιολογικό, γ) υφολογικό και δ) πραγματολογικό. Σύντομη αναφορά γίνεται σε ένα πέμπτο πεδίο, την ορολογία, η οποία σε σπάνιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται στην λογοτεχνία και ιδιαίτερα στα θεατρικά έργα. Γι αυτό και περισσότερο η σύγκριση επικεντρώθηκε στα πρώτα τέσσερα πεδία. Λόγω του ότι ο διάλογος επικράτησε στο έργο αυτό (μιας και επρόκειτο για ένα θεατρικό έργο το οποίο προορίζεται για θεατρική παράσταση), ήταν δύσκολο να βρεθούν μεγάλες διαφορές και στις τέσσερις γλώσσες, διότι κάθε μεταφραστής προσπάθησε να μεταφέρει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο αρχικό κείμενο τη σημασία, την έννοια, τα συναισθήματα των ηρώων, όπου μερικές φορές το επιτύγχανε χρησιμοποιώντας τις ίδιες φράσεις και άλλες φορές το κατόρθωνε αποδίδοντας περιφραστικά. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να τονισθεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που παρουσίασε η εν λόγω εργασία για τη γράφουσα διότι για πρώτη φορά ήρθε αντιμέτωπη ταυτόχρονα με τέσσερις γλώσσες. Εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι η μετάφραση στην ιταλική γλώσσα, ήταν η πιο «πιστή» σε σχέση με τα υπόλοιπα μεταφράσματα. Σε αυτή την γλώσσα δεν υπήρχαν τεράστιες διαφορές, κάτι που μερικές φορές παρατηρήθηκε σε κάποια άλλη γλώσσα. 2

4 Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω την καθηγήτρια μου κ. Βούλγαρη Μαρία, η οποία προσφέρθηκε να επιβλέψει την πτυχιακή μου εργασία, για την πολύτιμη βοήθειά της κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της και τη μητέρα μου κ. Πορφυρίδου Ναταλία, η οποία μου δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για την ολοκλήρωση της εργασίας μου. 3

5 Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ Αντόν Πάβλοβιτς Τσέχωφ ( ) Ρώσος συγγραφέας, ένας από τους πιο διακεκριμένους δραματουργούς, τα θεατρικά έργα του οποίου παίζονται στα περισσότερα θέατρα όλου του κόσμου. Ο Αντόν Τσέχωφ γεννήθηκε στις 17 Ιανουαρίου του 1860 στην πόλη Ταγκανρόγκ, στη νότια Ρωσία. Ο παππούς του συγγραφέα, ο Εγκόρ Μιχάιλοβιτς Τσέχωφ ( ), ήταν δουλοπάροικος, αλλά εξαγόρασε την ελευθερία του το Ο πατέρας του συγγραφέα, ο Πάβελ Εγκόροβιτς Τσέχωφ ( ) εργάστηκε πάνω από μια δεκαετία στο μαγαζί ενός πλούσιου έμπορου, δούλεψε ως διαχειριστής και είχε δικές του επιχειρήσεις. Η οικογένεια του Τσέχωφ είχε πολλά ταλέντα και έδωσε στον κόσμο κάποιους συγγραφείς και ζωγράφους. Το 1857 ο Πάβελ Τσέχωφ άνοιξε το δική του μαγαζί. Πριν ξεκινήσει την εμπορική δραστηριότητά του, παντρεύτηκε την δεκαοχτάχρονη Μορόζοβα Ευγενία Γιάκοβλεβνα, δίνοντας έτσι αρχή στην μελλοντική του οικογένεια. Στις 17 Ιανουαρίου το 1860 στο σπίτι των Τσέχωφ στο Ταγκανρόγκ γεννήθηκε o τρίτος γιος, ο Αντόν, o μελλοντικός συγγραφέας. Συνολικά η οικογένεια έχει έξι παιδιά: τον Αλεξάντρ, τον Νικολάι, τον Αντόν, τον Ιβάν, τη Μαρία και τον Μιχαήλ. Ο πατέρας του σε γενικές γραμμές ήταν ένας άνθρωπος ταλαντούχος. Εκτός του ότι δήλωνε «έμπορος» στο επάγγελμα και ζωγράφος στην ψυχή, έμαθε μόνος του να παίζει βιολί και χόμπι του ήταν η αγιογραφία. Ο Αντόν Πάβλοβιτς συνήθιζε να λέει για τον εαυτό του και τα αδέρφια του: «Το ταλέντο το πήραμε από τη μεριά του πατέρα, ενώ την ψυχή από τη μεριά της μητέρας μας.» Η παιδική ηλικία του μικρού Αντόν δεν ήταν καθόλου εύκολη, μαζί με τα αδέρφια του δούλευε πολύ σκληρά στο μαγαζί του πατέρα από τις πέντε η ώρα το πρωί έως έντεκα η ώρα το βράδυ. Ο πατέρας τους ναι μεν ήταν αυστηρός και ανάτρεφε τα παιδιά του με δεσποτικό τρόπο, όμως η μητέρα τους είχε πολύ μαλακό χαρακτήρα. Παρ όλη αυτή την αυστηρότητα ο σκοπός του πατέρα τους ήταν να μεγαλώσει μορφωμένους ανθρώπους, ήθελε τα παιδιά του να είναι πιο ευτυχισμένα από αυτόν. Τους έγραψε όλους στο γυμνάσιο, βρήκε καθηγητή ξένων γλωσσών για ιδιαίτερα, ενώ οι μεγαλύτεροι του γιοί ήδη πριν την εφηβεία τους μιλούσαν άνετα γαλλικά. Στην αρχή ο Τσέχωφ πήγαινε στο ελληνικό σχολείο στο Ταγκανρόγκ. Ο ιδιοκτήτης του σχολείου που ήταν Έλληνας ανάγκαζε τους μαθητές του να μαθαίνουν το μάθημά 4

6 τους απ έξω, τους έδερνε με το χάρακα και τους έβαζε στη γωνία στα γόνατα πάνω σε αλάτι. Όντας οκτώ ετών ο Τσέχωφ γράφτηκε στο γυμνάσιο του Ταγκανρόγκ. Το κλασικό γυμνάσιο αρένων (το οποίο ιδρύθηκε το 1806) ήταν από τα παλαιότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα στο νότο της Ρωσίας και έδινε σπουδαία μόρφωση και ανατροφή εκείνη την εποχή. Έχοντας τελειώσει τις οχτώ τάξεις του γυμνασίου, οι έφηβοι μπορούσαν να εισαχθούν χωρίς περαιτέρω εξετάσεις σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο ή να φύγουν για σπουδές στο εξωτερικό. Ο χαρακτήρας του διαμορφώθηκε στο γυμνάσιο: εκεί άρχισε να αισθάνεται απέχθεια για την υποκρισία και το ψέμα, εκεί διαμορφώθηκε η θεώρηση του κόσμου, η αγάπη προς τα βιβλία, τη γνώση και το θέατρο. Εκεί πήρε το πρώτο του λογοτεχνικό ψευδώνυμο «Τσεχόντε» και εκεί ξεκίνησαν οι πρώτες του λογοτεχνικές και σκηνικές δοκιμές. Η μουσική και τα βιβλία του ενέπνευσαν την τάση προς την δημιουργία. Σ αυτό μεγάλο ρόλο έπαιξε το θέατρο του Ταγκανρόγκ, που ιδρύθηκε το Για πρώτη φορά ο Αντόν πήγε στο θέατρο όταν ήταν δεκατριών ετών. Από τότε έγινε θερμός λάτρης του θεάτρου. Σ ένα από τα γράμματα του θα πει: «Κάποτε το θέατρο μου έδινε πολλά καλά πράγματα το να βρίσκομαι εκεί για μένα ήταν η μεγαλύτερη απόλαυση». Έτσι οι πρώτοι ήρωες του Τσέχωφ ήταν ηθοποιοί, λόγω αυτής της αγάπης και αφοσίωσης που είχε προς το θέατρο. Το 1879 τελείωσε το γυμνάσιο, την ίδια χρονιά μετακόμισε στο πατρικό του στη Μόσχα,( η οικογένειά του ήταν ήδη εκεί αφού η επιχείρηση του πατέρα είχε χρεοκοπήσει), όπου γράφτηκε στο ιατρικό τμήμα του πανεπιστημίου της Μόσχας. Είχε πολύ γνωστούς καθηγητές. Το 1884 τελείωσε τη σχολή και άρχισε να δουλεύει ως γιατρός και για κάποιο καιρό ήταν υπεύθυνος του νοσοκομείου. Άσκησε το επάγγελμα του γιατρού για μερικά χρόνια. Το 1890 ο Τσέχωφ έκανε ένα ταξίδι στο νησί Σαχαλίν ολομόναχος. Το ταξίδι αυτό υπήρξε μια πραγματική δοκιμασία, λόγω των συνθηκών του. Ο Τσέχωφ αναγκάστηκε να διασχίσει την Σιβηρία με άμαξες και ποταμόπλοια μιας και δεν υπήρχε ακόμα ο σιδηροδρομικός σταθμός που επρόκειτο να κατασκευαστεί αργότερα. Εκεί στο νησί βρισκόταν πολιτικοί εξόριστοι και κατάδικοι του τσάρου Αλέξανδρου Β. Επίσης σκοπός του ταξιδιού ήταν να μετρήσει τον πληθυσμό και αφού ολοκλήρωσε την αποστολή του γύρισε πίσω. Στη Μόσχα πλέον προσπάθησε να προτείνει διάφορα μέτρα όσον αφορά στην αλλαγή των συνθηκών διαβίωσης στις φυλακές του Σαχαλίν. Επηρεασμένος τόσο πολύ από αυτά που είδε, από τους ανθρώπους και τις συνθήκες ζωής τους, αποφασίζει να γράψει το έργο Το νησί Σαχαλίν. 5

7 Από το 1892 έζησε στο αγρόκτημα Μελίχοβο, όπου σήμερα είναι σε λειτουργία ένα από τα σημαντικότερα μουσεία του Τσέχωφ. Έζησε εκεί για μερικά χρόνια μαζί με τους ηλικιωμένους γονείς του και την αδερφή του. Στη διάρκεια της παραμονής του στο Μελίχοβο, ο Τσέχωφ έγραψε σαράντα δύο έργα. Αργότερα ταξίδεψε πολύ σε όλη την Ευρώπη. Αλλά λόγω του προβλήματος της υγείας του έπρεπε τα ταξίδια αυτά να τερματιστούν και έτσι αποφάσισε να μείνει στο σπίτι του στην Γιάλτα. Το πρόβλημα που είχε ήταν σοβαρό, είχε φυματίωση, την οποία απέκτησε κατά τα νεανικά του χρόνια, η συγκεκριμένη αρρώστια ήταν αθεράπευτη εκείνη την εποχή και ο γιατρός Τσέχωφ το γνώριζε. Τα πρώτα συμπτώματα είχαν παρουσιαστεί στο παρελθόν, όμως ο συγγραφέας δεν είχε δώσει καμία σημασία τότε, αλλά αν και γιατρός, προτίμησε να τα αγνοήσει. Έτσι τον χειμώνα βρισκόταν στην Γιάλτα, και σπάνια πήγαινε στη Μόσχα και Αγία Πετρούπολη. Την τελευταία περίοδο της ζωής του έγραψε δύο θεατρικά έργα: «Τρεις αδερφές ( ) και ο Βυσσινόκυπος ( )», τα οποία γράφτηκαν για το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας. Το 1901 παντρεύεται μια νεαρή ηθοποιό, την Όλγα Λεονάρντοβνα Κνίππερ, η οποία ερμήνευε ηρωίδες του στις παραστάσεις του θεάτρου του Στανισλάβσκι. Το καλοκαίρι του 1904 έφυγε στη Γερμανία λόγω της επιδείνωσης της υγειάς του, από την οποία δεν συνήλθε ποτέ. Ο συγγραφέας πέθανε στις 2 Ιουλίου το 1904 στην πόλη Μπαντενβέϊλερ της Γερμανίας. Ήταν μόλις 44 ετών. Το τάφος του βρίσκεται στη Μόσχα στο νεκροταφείο «Νοβοντέβιτσιε». Σε γενικές γραμμές ο Τσέχωφ ήταν ένας άνθρωπος που και σαν γιατρός βοηθούσε και νοιαζόταν τους ανήμπορους και έκανε ότι μπορούσε για να βοηθήσει τον κόσμο. Κατά την διάρκεια της συγγραφικής του καριέρας συνεργαζόταν αρκετά συχνά με λογοτεχνικά περιοδικά, δημοσίευε κείμενα του σε περιοδικά και εφημερίδες της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης. Ήταν σταθερός στις αξίες και τα «πιστεύω» του και πολεμούσε κάθε μορφής αδικία, υπεύθυνος, τίμιος και θαρραλέος. 6

8 ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ Για πρώτη φορά το έργο τυπώθηκε το 1901 στο περιοδικό «Ρωσική σκέψη» (Русская мысль) 2, σελ Το θεατρικό έργο οι «Τρεις αδερφές» γράφτηκε το Σ ένα γράμμα που απευθυνόταν στον ηθοποιό Α.Λ.Βισνέβσκι στις 5 Αυγούστου ο Τσέχωφ ανακοίνωνε: «Έχω γράψει αρκετά στο καινούριο μου θεατρικό έργο, αλλά δεν βρίσκομαι στη Μόσχα και δεν μπορώ να το κρίνω. Ποιος ξέρει, μπορεί εν τέλει να βγει όχι κάποιο έργο, αλλά μια χαζομάρα», ενώ στις 9 Αυγούστου έγραψε στην Ο.Λ.Κνίππερ ότι υποσχέθηκε στον Στανισλάβσκι (έναν από τους ιδρυτές του Θεάτρου Τέχνης) ότι θα τελειώσει το έργο πριν τον Σεπτέμβρη. Τον Οκτώβρη το έργο είχε ολοκληρωθεί πρόχειρα και στις 23 του μηνός ο Τσέχωφ ήρθε στη Μόσχα και το διάβασε σ έναν θίασο του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας (το οποίο ιδρύθηκε το 1898 από τους: Νεμίροβιτς, Ντατσένκο και Στανισλάβσκι). Ο θίασος άρχισε να κάνει πρόβες σύμφωνα με τις πρόχειρες σημειώσεις, ενώ ο Τσέχωφ βρισκόταν στη Ρώμη τελειοποιώντας το έργο όπου έφυγε στη μέση του Δεκέμβρη του 1900 και έζησε για τρεις μήνες, όπως θυμάται η Κνίππερ. Ο συγγραφές ανησυχούσε πολύ για το πώς πάνε οι πρόβες και η σκηνοθεσία του έργου. Η πρεμιέρα του έργου έλαβε χώρα στις 31 Ιανουαρίου του 1901 στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας. Ο Στανισλάβσκι θυμάται: «Η πρεμιέρα του θεατρικού έργου οι Τρεις αδερφές τάραξε τόσο πολύ τον συγγραφέα που ο ίδιος μία μέρα πριν την έναρξή της έφυγε από την πόλη, για να μην ακούσει καμιά κριτική.» Η πρώτη παράσταση δεν είχε μεγάλη επιτυχία και χρειάστηκε χρόνος ώστε το κοινό να εκτιμήσει το έργο. Εν τούτοις πολύ γρήγορα η παράσταση έγινε μια από τις αγαπημένες τόσο των ηθοποιών όσο και του κοινού. Η παράσταση «Τρεις αδερφές» προσέλκυσε την προσοχή του Β.Ι.Λένιν, παρ όλο που εκείνη την περίοδο ζούσε στο εξωτερικό, μακρυά από την πατρίδα. Στις 20 Φεβρουαρίου του 1901 ο Βλαντίμιρ Ιλιίτς στο γράμμα προς την οικογένειά του ρωτάει: «Πήγατε στο θέατρο? Τι είναι αυτή η καινούρια παράσταση του Τσέχωφ οι Τρεις αδερφές? Την είδατε και πως σας φάνηκε? Διάβασα την κριτική στην εφημερίδα. Παίζουν υπέροχα στο θέατρο». Το Μάρτιο του 1901 το Θέατρο Τέχνης έκανε τουρνέ στην Αγία Πετρούπολη. Οι κριτικές ήταν οι καλύτερες, η παράσταση σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Ο ίδιος ο συγγραφέας είδε την παράσταση ζωντανά για πρώτη φορά στη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης μόλις τον Σεπτέμβριο του 1901, όταν ερχόμενος στη Μόσχα, πήρε ενεργά 7

9 μέρος στη δουλειά του θεάτρου, στις πρόβες, βοηθούσε με τις συμβουλές του και έκανε υποδείξεις στους ηθοποιούς. Η σκηνοθεσία του άρεσε πολύ και έμεινε ευχαριστημένος. Στο πρόσωπο του συγκεκριμένου θεάτρου ο Τσέχωφ βρήκε τον θίασο που μπόρεσε με μεγαλύτερο βάθος και ακρίβεια να μεταδώσει στο κοινό την ιδιομορφία της δραματουργίας του και να κατανοήσει την ουσία της ιδέας του συγγραφέα. Στις Τρεις Αδερφές ο Τσέχωφ προβάλλει την ψυχική κατάσταση των ανθρώπων, που ονειρεύονται ένα μακρινό και λαμπρό μέλλον, ένα μέλλον όπου η ειρήνη και η ευτυχία θα είναι τα κυρίαρχα στοιχεία και οι άνθρωποι θα ευγνωμονούν όλους εκείνους που έζησαν πριν από αυτούς και υπέφεραν για μια διαφορετική ζωή. Οι ήρωές του πιστεύουν στην μελλοντική ευτυχία της ανθρωπότητας. Πολλές φορές στο έργο παρατηρούμε τους ήρωες να λένε ότι την ευτυχία του μέλλοντος θα την επιτύχουν με την εργασία. Πιστεύουν στο αύριο, πιστεύουν με την ψυχή τους και είναι αισιόδοξοι. 8

10 ΜΕΡΟΣ Β ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ Πριν αναλύσουμε τα επίπεδα των μεταφραστικών σχόλιων, θα ήθελα να αναφερθούμε συνοπτικά στην θεωρία των θεατρικών κειμένων. Μιλώντας για θεατρικά έργα σύμφωνα με την Sussan Bassnett (1985) «η μετάφραση θεατρικών έργων αποτελεί την πλέον παραμελημένη ζώνη των μελετητών και η απουσία θεωρητικών προσεγγίσεων στο τομέα αυτό συνδέεται με τη φύση του θεατρικού κειμένου, που υφίσταται σε διαλεκτική σχέση με την παράσταση που βασίζεται σε αυτό». Το θέατρο είναι η τέχνη της επί σκηνής, είναι ένα ιδιότυπο λογοτεχνικό είδος. Στην θεατρική παράσταση επιδιώκεται η παρέμβαση και όχι η παρεμβολή (και παρά το γεγονός ότι οι λέξεις αυτές είναι συνώνυμες: η λέξη παρέμβαση συνήθως έχει καλή σημασία, ενώ η λέξη παρεμβολή συχνά δηλώνει την ανάμειξη που αποδεικνύεται εμπόδιο). Ο μεταφραστής οφείλει να μεταφέρει τις παύσεις, τους δισταγμούς και τις επαναλήψεις ενός θεατρικού έργου. Τα κείμενα αυτά προορίζονται για παραστάσεις και όχι για ανάγνωση, γιατί ο αναγνώστης μπορεί να επιλέξει το χρόνο και το χώρο ανάγνωσης και τις κατάλληλες για αυτόν συνθήκες, ενώ ο θεατής παρακολουθεί την παράσταση τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή και σε συγκεκριμένο χώρο, αποτελώντας έτσι τον δέκτη γλωσσικών και παραγλωσσικών πληροφοριών ταυτόχρονα. Η θεατρική σκηνή από μόνη της σε μεγάλο βαθμό καθορίζει τις κειμενικές προσαρμογές που υπάρχουν στο θεατρικό έργο. Λόγω του ότι ο θεατρικός χρόνος είναι πολύ συμπυκνωμένος, χρειάζεται ο απαραίτητος χρόνος για τις σκηνικές αλλαγές ή το διάλειμμα. Τέλος, σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η θεατρική μετάφραση υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει όσο έχουμε τα θεατρικά έργα και νέους θεατρικούς συγγραφείς. Επίσης, ένας πραγματικά καλός θεατρικός μεταφραστής είναι κατά κάποιο τρόπο ένας δεύτερος «δημιουργός», διότι στο μετάφρασμά του αντικατοπτρίζεται η προσωπικότητά του. Εάν λοιπόν ο μεταφραστής κάνει τη δουλειά του επιτυχώς, τότε μπορεί να αποκτήσει το δικό του κοινό. (Βίκυ Μαρκελλαράκη, Παρακάτω θα δούμε αναλυτικά τα επίπεδα των μεταφραστικών σχόλιων. 9

11 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟ - ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Σε αυτό το επίπεδο θα δούμε με ποιο τρόπο αποδίδεται μια φράση σε διαφορετικές γλώσσες όσον αφορά στην γραμματική και τη σύνταξη. Θα παρατηρήσουμε τη χρήση διαφορετικών γραμματικών φαινόμενων, διότι μια φράση δεν μπορεί πάντα να μεταφράζεται με τον ίδιο τρόπο σε μια γλώσσα - στόχο, αφού η γραμματική, η σύνταξη, τα σημεία στίξης και οι χρόνοι διαφέρουν από μια γλώσσα στην άλλη. Όπως υποστηρίζουν οι Μπατσαλιά - Σελλά: «η σύνταξη είναι η μελέτη και η περιγραφή του τρόπου με τον οποίο οι ακροατές είναι ικανοί να ανασυνθέτουν την εμπειρία που τους ανακοινώνεται, ενώ η μορφολογία είναι η εξέταση και η παρουσίαση περιορισμών μη λειτουργικών και δυσχερειών που επιβάλλονται στους ομιλητές.» (Μπατσαλιά Σελλά: 1997, 107). Με λίγα λόγια ο μεταφραστής καλείται να μεταφράσει το κείμενο στην γλώσσα - στόχο με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι κατανοητό στους αναγνώστες, οπότε πρέπει να το προσαρμόσει κατάλληλα, χρησιμοποιώντας σωστά γραμματικά φαινόμενα (σύνταξη, χρόνοι) γιατί αν δεν το αλλάξει, η μετάφραση μπορεί να είναι τελείως διαφορετική από αυτήν του κειμένου - πηγή. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: 1. Κ.Π. Мне казалось, я не переживу, ты лежала, как мёртвая. Κ.Σ. «Εγώ ένοιωθα πως δε θα μπορούσα να το βαστάξω Κι εσύ είχες λιποθυμήσει κι ήσουνα χλωμή, σαν πεθαμένη.» Κ.Σ. It seemed to me as if I would not live through it, you were lying in a front, as if you were dead. Κ.Σ. Io credevo che non ce l avrei fatta a reggere, tu giacevi svetuna, come morta. Στην ελληνική γλώσσα: υπάρχουν δύο προτάσεις αντί για μία, επιπλέον παρατηρούμε ότι ο μεταφραστής πρόσθεσε το επίθετο χλωμός για να προσδιορίσει όσο το δυνατόν καλύτερα την κατάσταση της ηρωίδας (πεθαμένη, άρα χλωμή), επίσης ο χρόνος χρησιμοποιείται σε υποτακτική αορίστου. 10

12 Στην αγγλική γλώσσα: ο μεταφραστής προσδιορίζει την ακριβή θέση της ηρωίδας, προσθέτοντας τη φράση in a front. Επίσης το ρήμα βρίσκεται στο τρίτο πρόσωπο, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες γλώσσες που το ρήμα είναι στο πρώτο πρόσωπο. Σημασιολογικά οι λέξεις νοιώθω (=αισθάνομαι, έχω συγκεκριμένο συναίσθημα), φαίνεται (=είναι πιθανό, είναι φανερό) και πιστεύω (=αποδέχομαι κάτι / κάποιον ως αληθινό ή υπαρκτό, έχω εμπιστοσύνη σε κάποιον, +ότι=έχω τη γνώμη, νομίζω, εκτιμώ.) Στην ιταλική γλώσσα: ο χρόνος που χρησιμοποιείται είναι η ευκτική παρατατικού (avrei, sarei + Participio Passato - l avrei fatta). 2. Τα σημεία στίξης (: ; - ) σε κάθε γλώσσα χρησιμοποιούνται διαφορετικά μιας και δεν σημαίνουν τα ίδια πράγματα. 3. Κ.Π. Именины Κ.Σ. «ημέρα της γιορτής» Κ.Σ. name day Κ.Σ. onomastico Διαφορετική μετάφραση (именины = τα γενέθλια, και όχι η ημέρα της γιορτής). Επειδή στη Ρωσία τα γενέθλια έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο από την ονομαστική γιορτή, η οποία γιορτάζεται σπανίως, ενώ στην Ελλάδα αντιθέτως η ονομαστική γιορτή είναι πιο σημαντική ο μεταφραστής θεώρησε ότι έπρεπε να μεταφέρει αυτό που ισχύει σε κάθε χώρα. Όπως παρατηρούμε και στις υπόλοιπες γλώσσες μεταφράστηκε με τον ίδιο τρόπο. 4. Κ.Π. Глядя в окно Κ.Σ. «Κοιτάζει έξω από το παράθυρο.» Κ.Σ. Looking out of the window. Κ.Σ. Guardando. Στην ελληνική γλώσσα: η μετοχή του Κ.Π. γίνεται ρήμα. Στις υπόλοιπες γλώσσες παραμένει η μτχ. Διαφορετικές προθέσεις σε κάθε γλώσσα, το «в» που σημαίνει «στο» μεταφράστηκε ως από το στα ελληνικά, ως έξω από το στα αγγλικά, ενώ παραλήφθηκε τελείως από τα ιταλικά. 11

13 5. Κ.Π. Как вышел из университета так не ударил пальцем о палец... Κ.Σ. «Δεν κούνησα ούτε το δαχτυλάκι μου από τότε που τελείωσα το πανεπιστήμιο» Κ.Σ. When I left university I didn t lift a finger, I didn t even read a book Κ.Σ. Appena finita l universitá ho incrociato le braccia, nemmeno Στην ελληνική γλώσσα: παρατηρούμε αλλαγή σύνταξης για καλύτερη απόδοση, δηλαδή η φράση ξεκινάει με την δευτερεύουσα πρόταση και συνεχίζει με την κύρια. Στην αγγλική γλώσσα: ο μεταφραστής προσθέτει ολόκληρη φράση «I didn t even read a book» για να τονίσει τη μη θέληση του ήρωα να κάνει το οτιδήποτε, ούτε καν να διαβάσει ένα βιβλίο. Στην ιταλική γλώσσα: ο μεταφραστής περιγράφει την ανικανότητα και την τεμπελιά του ήρωα χρησιμοποιώντας τη φράση «incrociare le braccia», που σημαίνει «σταυρώνω τα χέρια». 6. Κ.Π. Встаёт и напевает тихо. Κ.Σ. «Σηκώνεται σιγοτραγουδώντας.» Κ.Σ. She stands up and quietly hum. Κ.Σ. Si alza e canticchia a bassa voce. Στην ελληνική γλώσσα: το ρήμα γίνεται μετοχή. Στην αγγλική γλώσσα: hum=μουρμουρίζω (τραγούδι) με κλειστό το στόμα. Στην ιταλική γλώσσα: εδώ έγινε ακριβή μετάφραση (canticchiare - σιγοτραγουδώ). 7. Κ.Π. У лукоморья дуб зелёный, златая цепь на дубе том... Κ.Σ. «Πλάι στην ακροποταμιά, πράσινη βαλανιδιά Πάνω στη βαλανιδιά, αλυσίδα κρεμαστή» Κ.Σ. A green oak grows up by the curving shore. A gilded chain on the oak tree hangs Κ.Σ. Sulla riva del mare c è una quercia verde, e sulla quercia, d oro una catena Κάποιοι στοίχοι από το ποίημα «Ρουσλάν και Λιουντμίλα» του Α.Σ.Πούσκιν (1820). Ένα από τα πιο γνωστά του ποιήματα. 12

14 Στην ελληνική και αγγλική γλώσσα: δύο προτάσεις αντί για μια, παραλείπεται ο χαρακτηρισμός της αλυσίδας που είναι χρυσή. Επίσης στα αγγλικά παρατηρούμε αλλαγή σύνταξης, δηλαδή η πρόταση ξεκινάει με το ουσιαστικό α green oak και όχι με τοπικό προσδιορισμό, όπως βλέπουμε στο Κ.Π. Στην ιταλική γλώσσα: ενώ βλέπουμε μια πρόταση στην ουσία είναι δύο αφού ενώνονται με τον σύνδεσμο -e-(και). 8. Κ.Π. Сегодня я в мерлехлюндии, невесело мне, и ты не слушай меня. Κ.Σ. «Δεν έχω κέφι σήμερα, είμαι στις κακές μου. Μη σε πειράζουν αυτά που λέω» Κ.Σ. Today I have a fit of the blues, I m not happy, so don t listen to me. Κ.Σ. Oggi sono isterica, ho la luna storta, non far caso a me. Στην ελληνική γλώσσα: δύο προτάσεις αντί για μια καθώς και αλλαγή σύνταξης για περισσότερη συνάφεια στην Γ.Σ. Το ρήμα слушать (ακούω) μεταφράστηκε ως πειράζει. Στην αγγλική γλώσσα: η φράση a fit of the blues θα μπορούσα να πω ότι είναι υπερβολική, γιατί η ηρωίδα μας απλά δεν έχει πολύ όρεξη, ενώ η φράση αυτή δηλώνει ότι είναι πάρα πολύ στεναχωρημένη. Στην ιταλική γλώσσα: το επίθετο isterica έχει τελείως διαφορετική σημασία από αυτήν που μας δίνεται στην Γ.Π (υστερικός - αυτός που σχετίζεται με την υστερία, δηλαδή την εκδήλωση υπερβολικών και εντονότατων αντιδράσεων ως αποτέλεσμα αδικαιολόγητου πανικού.) Επίσης η φράση far caso a me σημαίνει δίνω σημασία, ενώ στην Γ.Π. αναφέρεται το ρήμα ακούω. 9. Κ.Π...Аринушка... Κ.Σ. «Ειρήνουσκα» Κ.Σ. Irina, dearest Κ.Σ. Arinuška Στην ελληνική και αγγλική γλώσσα: για κάποιο λόγο οι μεταφραστές έχουν αλλάξει το όνομα της κοπέλας, πράγμα απαγορευμένο (από Αρίνα έχει αλλάξει σε Ειρήνα), έπρεπε το όνομα της να παραμείνει ως έχει, όπως πολύ καλά το βλέπουμε στο ιταλικό 13

15 κείμενο. Στα αγγλικά παρατηρούμε τη χρήση του επιθέτου dearest, για να τονίσει το πώς νοιώθει η Ανφίσα απέναντι στην Αρίνα. 10. Κ.Π А я вас - нет! Κ.Σ. «Εγώ δε σας θυμάμαι.» Κ.Σ. But yours I don t, no, not at all! Κ.Σ. Io di voi, proprio no! Η παύλα (-) στα ρώσικα σημαίνει παύση, παρατηρούμε ότι δεν χρησιμοποιείται σε άλλες γλώσσες, όπως αναφέρθηκε και στην αρχή κάποια σημεία στίξης σημαίνουν διαφορετικά πράγματα σε κάθε γλώσσα. Στην ελληνική γλώσσα: ο μεταφραστής προσθέτει το ρήμα θυμάμαι και στην αγγλική τη φράση not at all. 11. Κ.Π. Хорошая была, царство ей небесное. Κ.Σ. «Ήτανε σπουδαία γυναίκα, θεός σχωρέσ την.» Κ.Σ. She was beautiful, God rest her soul. Κ.Σ. Era una santa donna, che Iddio l abbia in Gloria. Χρήση διαφορετικών επιθέτων: στην Γ.Π καλή - αυτή που χαρακτηρίζεται από συναισθήματα αγάπης, φιλίας, καλής διάθεσης, στις Γ.Σ. σπουδαία - αυτή που είναι σημαντική σε έναν τομέα, που έχει αρμόζουσα ηθική στάση, όμορφη - ωραία, αυτή που προκαλεί ευχαρίστηση ή βιώνεται με ευχαρίστηση και αγία - αυτή που χαρακτηρίζεται από ηθική αγνότητα και καλοσύνη. 12. Κ.Π. Надворный советник Κ.Σ. « » Κ.Σ. His majesty s official servant of the seventh grade Κ.Σ. Consigliere onorario Надворный советник - πολιτικός τίτλος εβδόμου βαθμού στον πίνακα αξιωμάτων στην Ρωσία. Στον στρατό αντιστοιχούσε στον τίτλο του αντισυνταγματάρχη. Στην ελληνική γλώσσα: η πρόταση παραλείπεται τελείως. 14

16 Στην αγγλική γλώσσα: δίνονται παραπάνω στοιχεία για τον τίτλο που παρέχει ο ήρωάς μας, με σκοπό να βοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει όσο το δυνατόν καλύτερα αυτό που διαβάζει. 13. Κ.Π. Э, матушка, да не всё ли равно! Κ.Σ. «Κι έπειτα, καλό μου κορίτσι, τι σημασία έχει;» Κ.Σ. Heavens above, does it matter! Κ.Σ. Poi, insomma, che vi importa! Ενώ το матушка σημαίνει «μητέρα», στα ελληνικά μεταφράζεται ως καλό μου κορίτσι. Στα αγγλικά και ιταλικά η λέξη матушка παραλείπεται. 14. Κ.Π. Когда мы вдвоём с ним, то он бывает очень умён и ласков, а в обществе он грубый человек, бретёр. Κ.Σ. «Όταν είμαστε οι δυο μας μόνοι, είναι πολύ έξυπνος και τρυφερός. Αλλά μέσα σε κόσμο γίνεται αγροίκος, έτοιμος για καυγά.» Κ.Σ. When I m with him alone, then he s very intelligent and kind, but in society he s generally coarse, a bit of a bruiser. Κ.Σ. Quando sono a tu per tu con lui, sa essere intelligente e delicato, ma in compagnia diventa grossolano, litigioso. Μανιώδης μονομάχος και αδιόρθωτος καβγατζής (ή πιο συγκεκριμένα κάποιος που τρελαίνεται να προσκαλεί κάποιον σε μονομαχία γενικά στην λογοτεχνία), ενώ παλιότερα και στην καθημερινή ζωή, συχνά ονομάζεται бретёр (από την γαλλική λέξη bretter, από το brette που σημαίνει το σπαθί). Ένας άνθρωπος που στο αίμα του ήταν να προκαλεί φασαρίες. Χρήση διαφορετικών ουσιαστικών όπως: ο κόσμος - ο κοινωνικός περίγυρος, η κοινωνία - οργανωμένο σύνολο ανθρώπων που συμβιώνει σε ορισμένο τόπο και χρόνο σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες / σύνολο ανθρώπων με κοινά χαρακτηριστικά και η παρέα - τα πρόσωπα με τα οποία συναναστρέφεται κανείς. 15. Κ.Π. Выпью рюмочку винца! Эх-ма, жизнь малиновая, где наша не пропадала! 15

17 Κ.Σ. «Κύριες και κύριοι, θέλω να πιω ένα ποτηράκι κρασί, να πάνε κάτω τα φαρμάκια!» Κ.Σ. Why not down a glass or two! Friends, life is rosy, let us celebrate all we can. Κ.Σ. Voglio bere un bicchiere di vino! Eh,vita sei bella, comunque vadano le cose! Ενώ στο αρχικό κείμενο ο ήρωας δεν αναφέρεται κάπου συγκεκριμένα, μιλάει ουσιαστικά μόνος του, στην ελληνική γλώσσα παρατηρούμε ότι κάνει πρόποση απευθύνοντας σε αυτούς που βρίσκονται γύρω του χρησιμοποιώντας τη φράση κύριες και κύριοι. Στην αγγλική αντιθέτως ο ήρωας απευθύνεται σε φίλους και γενικώς εδώ η απόδοση είναι περιφραστική. Επίσης: στα ελληνικά παραλείπεται τελείως μια φράση (жизнь малиновая = η ζωή είναι γλυκιά όπως το σμέουρο), στα αγγλικά από την άλλη ο χαρακτηρισμός που δίνεται στη λέξη ζωή είναι rosy = ρόδινη, στα ιταλικά ο μεταφραστής θέλησε να χαρακτηρίσει τη ζωή ως bella = όμορφη. 16. Κ.Π. Ты ведёшь себя на три с минусом. Κ.Σ. «Μάσσα, θα σου βάλω μηδέν για τη διαγωγή σου.» Κ.Σ. You would lose marks for that, Masha. Κ.Σ. Meriteresti una ramanzina per come ti comporti. Γενικώς παρατηρείται διαφορετική σύνταξη και στις τρεις γλώσσες. Στην ελληνική και αγγλική γλώσσα αναφέρεται το όνομα της κοπέλας, κάτι που δεν συμβαίνει στο Κ.Π. όσον αφορά στην σύνταξη: η πρόταση στην Γ.Π. είναι στον ενεστώτα, στα ελληνικά στον μέλλοντα, στα αγγλικά χρησιμοποιείται το modal would + infinitive, ενώ στα ιταλικά η ευκτική. Επίσης στα ρωσικά και ελληνικά προσδιορίζονται κάποιες συγκεκριμένες βαθμολογίες: три с минусом (-3) και μηδέν (0), στα αγγλικά αναφέρεται πολύ γενικά στη βαθμολογία χωρίς να την εξακριβώνει, ενώ στα ιταλικά που η μετάφραση είναι πολύ περιφραστική και θα μπορούσα να πω ελεύθερη (σου χρειάζεται κατσάδιασμα για τον τρόπο που συμπεριφέρεσαι). 17. Κ.Π. Я не знаю, что со мной делается, а они поднимают меня на смех. Κ.Σ. «Δεν ξέρω τι λόγο έχουν να παίζουνε μαζί μου.» 16

18 Κ.Σ. I don t know what is happening to me, but I know they re making fun of me. Κ.Σ. Non capisco che cosa mi succeda e quelli mi ridono dietro. Στην ελληνική γλώσσα η φράση что со мной делается (τι μου γίνεται) παραλείπεται τελείως. Επίσης η φράση поднимают меня на смех σημαίνει γελάνε μαζί μου και όχι παίζουνε μαζί μου όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά. Στην αγγλική γλώσσα: παρατηρούμε την επανάληψη του ρήματος know. Στην ιταλική γλώσσα: η πρόταση ενώνεται με τον σύνδεσμο -e- (και), ενώ η αρχική πρόταση ενώνεται με τον σύνδεσμο -а- (ενώ). 18. Κ.Π. Теперь масленица, прислуга сама не своя, гляди да и гляди, чтоб чего не вышло. Κ.Σ. «Είναι αποκριές, οι υπηρέτες δεν έχουνε το νου τους Πρέπει κανείς να ξαγρυπνάει και να προσέχει μπας και συμβεί κανένα κακό.» Κ.Σ. It s Shrovetide, the servant doesn t know what she s doing, so I keep my eyes open, I must keep my eyes open to make sure nothing goes wrong. Κ.Σ. È carnevale, la servitù ha altro per la testa, se non controlli tu chissà che combinano. Στην ελληνική γλώσσα: υπάρχουν δυο προτάσεις αντί για μία. Παρατηρούμε την αλλαγή στον αριθμό, η λέξη прислуга (υπηρέτρια) χρησιμοποιείται στον ενικό αριθμό στην Γ.Π, ενώ στα ελληνικά είναι οι υπηρέτες. Όσον αφορά στο δεύτερο σκέλος της πρότασης στην Γ.Π το ρήμα είναι στο δεύτερο πρόσωπο, στα ελληνικά χρησιμοποιείται απρόσωπη έκφραση πρέπει κανείς να ξαγρυπνάει, στα αγγλικά είναι γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο, ενώ στα ιταλικά στο δεύτερο. 19. Κ.Π. Я боюсь Бобик наш совсем не здоров. Κ.Σ. «Φοβάμαι πως ο μπέμπης μας δεν είναι καθόλου καλά.» Κ.Σ. I m very worried about Bobik. He s not well. Κ.Σ. Ho paura che il nostro Bobik non stia bene. Στην ελληνική γλώσσα: δεν αναφέρεται το όνομα του παιδιού Бобик, αλλά αποκαλείται ως ο μπέμπης. Στα αγγλικά υπάρχουν δύο προτάσεις αντί για μία. Χρήση διαφορετικών ρημάτων: φοβάμαι (κατέχομαι από φόβο, έχω ανησυχία για κάποιον/κάτι, διαισθάνομαι κάτι δυσάρεστο) και ανησυχώ (+για σημαίνει αισθάνομαι 17

19 αγωνία, προκαλώ αναστάτωση, ανησυχία). Επίσης στα αγγλικά παρατηρούμε ότι παραλήφθηκε η κτητική αντωνυμία δικός μας. 20. Κ.Π. Здравствуй, душа моя. Что скажешь? Κ.Σ. «Καλησπέρα, γεροντάκο μου, τι τρέχει;» Κ.Σ. Greetings, old fellow. What news do you have? Κ.Σ. Buon giorno, carissimo. Che mi racconti? Διαφορετικοί χαιρετισμοί: στα ελληνικά - καλησπέρα, στα αγγλικά - greetings (χαιρετισμούς) και στα ιταλικά buon giorno (καλημέρα). 21. Κ.Π. И тот же подрядчик сказывал - может, и врет, - будто поперек всей Москвы канат протянут. Κ.Σ. «Ο ίδιος πάλι εργολάβος έλεγε - μα μπορεί και να λεγε ψέματα - πως υπάρχει, λέει, ένα σκοινί τεζαρισμένο από τη μια άκρη της Μόσχας ως την άλλη.» Κ.Σ. The same contractor, he said, perhaps he was fibbing, he said that they wanted to stretch a cable right across Moscow. Κ.Σ. Poi l appaltatore ha detto, ma magari è una frottola, che hanno tirato una corda per tutta Mosca. Στην Γ.Π το ρήμα врать (λέω ψέματα) βρίσκεται στον ενεστώτα. Στα ελληνικά το ίδιο ρήμα βρίσκεται στον παρατατικό, ενώ στα αγγλικά το ρήμα είναι στο Past continuous (was/were + verb-ing), στα ιταλικά το ρήμα χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό frottola (ψέμα). 22. Κ.Π. Но мне кажется, всё равно, что штатский, что военный, одинаково интересно, по крайней мере в этом городе. Κ.Σ. «Μου φαίνεται ωστόσο πως δεν έχει να κάνει αν είναι πολίτες ή στρατιωτικοί. Όλοι τους είναι το ίδιο, χωρίς κανένα ενδιαφέρον. Τουλάχιστο σ αυτή την πόλη.» Κ.Σ. But it seems to me that it doesn t matter whether it s civilian or military personnel, they are all much the same and equally interesting, at least in this town. Κ.Σ. Ma a me pare che comunque militari e civili siano ugualmente poco interessanti, per lo meno in questa città. 18

20 Στην ελληνική και ιταλική γλώσσα: τα ουσιαστικά πολίτες- civili και στρατιωτικοίmilitari βρίσκονται στον πληθυντικό αριθμό, ενώ στην Γ.Π είναι στον ενικό. Στα αγγλικά από την άλλη civilian και military παίζουν ρόλο των επιθέτων του ουσιαστικού personnel (προσωπικό) που προσθέτει ο μεταφραστής. 23. Κ.Π. Мы должны только работать и работать, а счастье - это удел наших далёких потомков. Κ.Σ. «Έχουμε χρέος μονάχα να δουλέψουμε, να δουλέψουμε! Όσο για την ευτυχία, αυτή είναι μια κληρονομιά για τους μακρινούς απογόνους μας.» Κ.Σ. We must simply work and work, while happiness - that will be the destiny of our distant descendants. Κ.Σ. Noi dobbiamo soltano lavorare e ancora lavorare, mentre la felicità toccherà ai nostri nipoti, ai nostri lontani nipoti. Η λέξη удел (μοίρα) της Γ.Π μεταφράζεται ως κληρονομιά στα ελληνικά, δηλαδή ότι αφήνει κανείς ως παρακαταθήκη (αγαθό που διαφυλάσσεται ως πολύτιμη κληρονομιά) στους μεταγενεστέρους. Στα αγγλικά ο μεταφραστής παραμένει πιστός στο αρχικό κείμενο, destiny (μοίρα), ενώ στα ιταλικά αυτή η λέξη δεν μεταφράζεται καν, στη θέση της το ρήμα toccare (φτάνω). Επίσης ο μεταφραστής εδώ προσθέτει την φράση ai nostri nipoti (στους απογόνους μας). 24. Κ.Π. Когда я вдвоём с кем-нибудь, то ничего, а как все, но в обществе я уныл, застенчив и... говорю всякий вздор. Κ.Σ. «Λοιπόν, σαν είμαι μόνος με κάποιον, τετ-α-τετ, είμαι πολύ εντάξει, όπως ο καθένας. Όταν όμως βρίσκομαι με κόσμο, γίνομαι μελαγχολικός και λέω κάθε λογής σαχλαμάρες.» Κ.Σ. When I am alone with another person, then I m normal, like everyone else. But in social gatherings I m gloomy and shy and I talk all sorts of rubbish. Κ.Σ. Quando sono a tu per tu con una persona, tutto va bene, ma in società divento tetro, timido e dico un sacco di sciocchezze. Στην ελληνική γλώσσα: παραλείπεται το επίθετο застенчив (ντροπαλός). Δύο προτάσεις αντί για μία. Προσθέτει επίσης τη φράση τετ-α-τετ. Στα αγγλικά επίσης υπάρχουν δυο προτάσεις αντί για μία, προσθέτει το επίθετο normal (φυσιολογικός). 25. Κ.Π. За сценой бьют в набат по случаю пожара, начавшегося уже давно. 19

21 Κ.Σ. «Πίσω από τη σκηνή χτυπάει το καμπανάκι της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας. Μια πυρκαγιά έχει ανάβει στην πόλη εδώ και κάμποση ώρα.» Κ.Σ. Behind the scene a siren is sounding owing to a fire in the town which started some time ago. Κ.Σ. Fuori scena si sentono le campane a Martello per un incendio che è cominsiato da molto tempo. Στην ελληνική γλώσσα: αντί για μια πρόταση γράφονται δύο. Η φράση бить в набат σημαίνει χτυπώ τις καμπάνες για συναγερμό, εδώ όμως αναφέρεται συγκεκριμένα στην Πυροσβεστική Υπηρεσία. Επίσης στα ελληνικά και στα αγγλικά αναφέρεται στην κάμποση ώρα - some time που άναψε η φωτιά, μόνο που στο Κ.Π. η φωτιά άναψε προ πολλού. Η ιταλική μετάφραση παραμένει πιστή στην ρωσική. 26. Κ.Π. Папаша, говорят, не знаем где. Не дай бог, говорят, сгорел. Κ.Σ. «Δεν ξέρουμε που είναι ο μπαμπάς», μου λένε, «κι αν κάηκε στην πυρκαγιά;» Κ.Σ. Daddy, they said, we don t know where he is. Please God, please God, don t say he s died in the fire. Κ.Σ. Il papa dicono non sappiamo dov è. Dio, che non sia morto nell incendio. Στην ελληνική γλώσσα: παραλείπεται η φράση не дай бог που σημαίνει θεός φυλάξει. Και στις τρεις γλώσσες αναφέρεται η λέξη πυρκαγιά (fire, l incendio) κάτι που δεν υπάρχει στο Κ.Π., στα ρωσικά μιλάει πολύ γενικά χωρίς να προσδιορίζει τίποτα. Στα αγγλικά οι λέξεις Please God, please God είναι κραυγές απελπισίας. 27. Κ.Π. (утомлённо) Олюшка, милая, не гони ты меня! Не гони! Κ.Σ. «αποκαμωμένη: Όλια, χρυσή μου, μη με διώξετε, μη με διώξετε!» Κ.Σ. (Exhausted) Dear Olya, my dearest one, don t get rid of me, please don t get rid of me! Κ.Σ. (affranta) Oljuška, cara, non mi cacciare! Non mi cacciare! Στην ελληνική γλώσσα: το ρήμα βρίσκεται στο δεύτερο πληθυντικό, ενώ στο Κ.Π είναι στο δεύτερο ενικό. Στην αγγλική γλώσσα χρησιμοποιείται ο ιδιωματισμός get rid of sb ο οποίος σημαίνει ξεφορτώνομαι ή απαλλάσσομαι από κάποιον. 28. Κ.Π. Теперь в городе инфлюэнца, боюсь, как бы не захватили дети. 20

22 Κ.Σ. «Και στην πόλη σέρνεται η γρίπη - φοβούμαι τόσο μην κολλήσουν τα παιδιά.» Κ.Σ. There is influenza in the town. I m worried that the children might catch it. Κ.Σ. In città c è l influenza, speriamo che i bambini non se la prendano. Σύμφωνα με το ρωσικό λεξικό ξένων όρων, η λέξη инфлюэнца είναι μια απαρχαιωμένη ονομασία της γρίπης. Σήμερα πλέον χρησιμοποιείται η λέξη грип (γρίπη). Επίσης παρατηρείται η χρήση διαφορετικών ρημάτων: φοβάμαι, worry (ανησυχώ), sperare (ελπίζω). Μόνο στα ελληνικά το ρήμα είναι ίδιο με αυτό του Κ.Π. 29. Κ.Π. Вчера я мельком слышал будто нашу бригаду хотят перевести куда-то далеко. Κ.Σ. «Χτές άκουσα εντελώς τυχαία μιαν είδηση, πως τάχα η Ταξιαρχία μας πρόκειται να μετατεθεί.» Κ.Σ. Yesterday I heard in passing that they are thinking of transferring our brigade to somewhere far off. Κ.Σ. Ieri ho sentito dire che pare vogliano transferire la nostra brigata lontano da qui. Στην ελληνική γλώσσα: το επίρρημα τυχαία είναι διαφορετικό στο Κ.Π, мельком (στα πεταχτά, μέσες άκρες), προστίθεται η λέξη είδηση, ενώ δεν μεταφράζεται η φράση куда-то далек (κάπου μακριά). 30. Κ.Π. Одни говорят, в Царство Польское, другие - будто в Читу. Κ.Σ. «Άλλοι λένε στο Πόλαντ, άλλοι στην Τσιτά» Κ.Σ. Some say it would be to Poland, others to Chita. Κ.Σ. Qualcuno dice in Polonia, altri a Eita, in Siberia. Ενώ στο Κ.Π αναφέρεται στο Βασίλειο της Πολωνίας (το οποίο κατείχε τη κεντρική Πολωνία και είχε δυο εκατομμύρια εφτακόσιους κατοίκους το 1816), οι υπόλοιπες γλώσσες αναφέρονται στην σύγχρονη Πολωνία. Στα ιταλικά μας αναφέρει ότι η Τσιτά βρίσκεται στην Σιβηρία, λανθασμένη πληροφορία, μιας και η τοποθεσία της πόλη αυτής είναι στην περιοχή του Ζαμπαϊκάλ (Забайкалский край). 31. Κ.Π. Сердце у меня сжалось, когда я увидел эти лица. Κ.Σ. «Μάτωσε η καρδιά μου όταν είδα τα μουτράκια τους.» Κ.Σ. My heart was devastated when I saw those faces. 21

23 Κ.Σ. Il cuore mi si è stretto quando ho visto quei volti. Χρήση διαφορετικών ρημάτων: сжиматься (σφίγγω), ματώνω, devastate (ερημώνω), stessarsi (αγχώνομαι). Στην αγγλική γλώσσα το ρήμα είναι σε παθητική μορφή ( the passive is formed with the verb to be + past participle was devastated), ενώ το ρήμα της ιταλικής γλώσσας είναι σε παρακείμενο μέσης φωνής. 32. Κ.Π. О, наверное, какая это будет жизнь, какая жизнь! Κ.Σ. «Α, τι υπέροχη ζωή που θα ναι τότε, τι θαυμάσια ζωή!» Κ.Σ. Yes, certainly, what a life it will be then, what a life! Κ.Σ. Oh, come sarà quella vita, come sarà bella! Διαφορετικά επιφωνήματα: О, Α, Yes, Oh, τα οποία εκφράζουν ευχή. Στα ελληνικά και τα ιταλικά προστίθενται επίθετα: θαυμάσια και bella (όμορφη). 33. Κ.Π. Сегодня у меня какое-то особенное настроение. Хочеться жить чертовски. Κ.Σ. «Απόψε έχω διαβολεμένο κέφι Λαχταρώ να ζήσω, να ζήσω!» Κ.Σ. I am in a special mood today. I want to live life to the full and to the brim Κ.Σ. Oggi sono d umore particolare. Ho una voglia sfrenata di vivere Το сегодня (σήμερα) της ρωσικής μεταφράστηκε ως απόψε στα ελληνικά, ενώ στις υπόλοιπες γλώσσες η μετάφραση είναι ίδια με την ρωσική (today, oggi). Στην δεύτερη πρόταση: το επίρρημα чертовски (διαβολεμένα) της ρωσικής γλώσσας μεταφράστηκε με το ρήμα λαχταρώ στα ελληνικά, με την φράση to the full and to the brim (γεμάτος ως επάνω, ξέχειλος) στα αγγλικά και με το επίθετο sfrenata (ξέφρενη) στα ιταλικά. 34. Κ.Π. Уходи, они утомлены...завтра обьяснишься. Κ.Σ. «Πήγαινε, είναι πολύ κουρασμένες. Θα τα πούμε αύριο.» Κ.Σ. Leave them, they re tired Tomorrow you can sort things out Κ.Σ. Lasciale, sono sfinite domani ti spiegharai Το ρήμα объясняться (εξηγούμαι) του Κ.Π. βρίσκεται στο δεύτερο ενικό, στα ελληνικά το ρήμα είναι στο δεύτερο πληθυντικό (θα τα πούμε), στα αγγλικά χρησιμοποιείται το περιφραστικό ρήμα (phrasal verb) sort sth out (ξεδιαλύνω) και το 22

24 spiegare (εξηγώ) στα ιταλικά. Χρησιμοποιούνται διαφορετικά ρήματα ώστε να υπάρχει συνάφεια σε κάθε γλώσσα. 35. Κ.Π. Назюзюкался, Иван Романыч! Κ.Σ. «Τα κοπανήσατε λοιπόν πάλι, Ιβαν Ρομάνιτς!» Κ.Σ. You ve got a good drop, Ivan Romanich! Κ.Σ. Abbiamo brindato eh, Ivan Romanyè! Το ρήμα στα ρωσικά και στα αγγλικά είναι στο δεύτερο ενικό, στα ελληνικά βρίσκεται στο δεύτερο πληθυντικό και στα ιταλικά στα πρώτο πληθυντικό. 36. Κ.Π. Сгорел только один квартал, а ведь был ветер, вначале казалось, что горит весь город. Κ.Σ. «Κάηκε μονάχα ένα τετράγωνο. Κι όμως φυσούσε ένας αέρας Στην αρχή έλεγε κανείς πως όλη η πόλη θα γινόταν παρανάλωμα του πυρός.» Κ.Σ. Only one district burned, but really, if there had been a wind, it seemed at first as if the whole town would be alight. Κ.Σ. È bruciato un solo quartiere, e dire che c era vento, all inizio sembrava che sarebbe andata a fuoco tutta la città. Στην ελληνική γλώσσα: τρεις προτάσεις αντί για μία. Η λέξη весь (όλη) του Κ.Π αντικαθίσταται με την φράση γίνομαι παρανάλωμα του πυρός (καίγομαι ολοκληρωτικά). Στα αγγλικά η φράση if there had been a wind δείχνει την ευχή του ήρωα, την ψυχική του κατάσταση, σκεφτόταν δηλαδή ότι μακάρι να φυσούσε, όμως στο Κ.Π η ίδια φράση είναι λίγο διαφορετική, δεν δηλώνει την ευχή αλλά τονίζει ότι ο αέρας όντως υπήρχε. 37. Κ.Π. Сегодня уйдут три батареи дивизионно, завтра опять три - в городе наступит тишина и спокойствие. Κ.Σ. «Τρεις λόχοι της Πυροβολαρχίας φύγανε σήμερα, οι άλλοι τρεις φεύγουν αύριο - και ύστερα γαλήνη και ησυχία θ απλωθεί σ αυτή την πόλη!» Κ.Σ. Today three batteries of the division are leaving, tomorrow another three - then in the town will be peace and quiet. Κ.Σ. Oggi partiranno tre batterie, domani alter tre, e in città scenderanno il silenzio e la pace. 23

25 Στην ελληνική γλώσσα: παραλείπεται το επίρρημα дивизионно (μεραρχιακά), επίσης από την ελληνική πρόταση καταλαβαίνουμε ότι οι τρεις λόχοι έχουν ήδη φύγει, ενώ στα ρωσικά αναφέρει ότι θα φύγουν (δηλαδή η πράξη αυτή δεν έγινε ακόμα). Το ρήμα наступать (έρχομαι) μεταφράστηκε ως απλώνω στα ελληνικά και ως κατεβαίνω στα ιταλικά. 38. Κ.Π. Сейчас придёт подвода за вещами... Κ.Σ. «Σε λίγο θα ρθει τ αμάξι για τα πράγματά μου» Κ.Σ. The wagon will be here any minute for my things. Κ.Σ. Adesso arriva il carro per i bagagli. Η κυριολεκτική μετάφραση της λέξης подвода είναι το κάρο (όχημα με καρότσα που σύρεται συχνά από ζώα), στα ελληνικά όμως μεταφράστηκε ως αμάξι, λανθασμένη απόδοση γιατί εκείνη την εποχή αμάξια δεν υπήρχαν. 39. Κ.Π. Вот живу! В гимназии на казёной квартире, золотая, вместе с Олюшкой - определил господь на старости лет. Κ.Σ. «Μένω στο Γυμνάσιο καλέ, σε δημόσιο κτήριο, μαζί με την χρυσή μου Όλιενκα Έτσι το θελε ο θεός τώρα στα γερατειά μου.» Κ.Σ. I m in the school building, in a council flat, it s wonderful, with little Olga - God provided this for me in my old age. Κ.Σ. Viva! Al ginnasio nell appartamento della scuola, con Olja, tesoro, Dio ha disposto cosi per I miei ultimi anni. Η φράση на казёной квартире σημαίνει ότι το διαμέρισμα αυτό το παραχωρήθηκε από το κράτος, αυτός που μένει εκεί πληρώνει για όλα εκτός από το ενοίκιο. Η λέξη διαμέρισμα στα ελληνικά μεταφράστηκε ως κτήριο. Η φράση на старости лет σημαίνει στα γεράματα, ενώ στα ιταλικά αναφέρει τα τελευταία χρόνια. Το επίθετο золотая (χρυσή μου) αναφέρεται στην Ειρήνα με την οποία μιλάει η Ανφίσα και όχι στην Όλιενκα όπως αναφέρεται στα ελληνικά, ενώ στα αγγλικά αντί γι αυτό το επίθετο αναφέρεται η φράση it s wonderful (είναι υπέροχο). 40. Κ.Π. Много, очень уж много я говорил - и за это простите, не поминайте лихом. Κ.Σ. «Λέω πολλά καμιά φορά Συγχωρέστε με γι αυτό Να με θυμόσαστε με συμπάθεια.» 24

26 Κ.Σ. I spoke a lot, gabbled so much - forgive me for that, don t have bad memories. Κ.Σ. Ho parlato molto, scusatemi anche per questo, non mi serbate rancore. Στα ελληνικά: η πρώτη πρόταση είναι στον ενεστώτα, ένα στα ρωσικά βρίσκεται στον αόριστο. Η φράση не поминайте лихом σημαίνει μη μου κρατάτε κακία, αλλά στα ελληνικά αποδόθηκε ως να με θυμόσαστε με συμπάθεια, αντίστοιχα στα αγγλικά αποδόθηκε ως don t have bad memories (μην έχετε άσχημες αναμνήσεις) και μόνο στα ιταλικά παρατηρούμε ότι η μετάφραση είναι ίδια με αυτήν του Κ.Π, serbare rancore (κρατώ κακία). 41. Κ.Π. Жена-полька обнимет и скажет: «Кохане! Κ.Σ. «Η Πολωνέζα γυναίκα σας θα σας σφίγγει στην αγκαλιά της και θα σας λέει: «Κοχάνε», «Κοχάνε!...» Κ.Σ. Yours Polish wife will kiss you and say Sweetcake! Κ.Σ. Una mogliettina polacca she vi abbraccerà e dirà: Kochanie! Παρατηρούμε ότι υπάρχει χρήση πολωνικής λέξης кохане (αγαπημένε), στα ελληνικά και τα ιταλικά οι μεταφραστές χρησιμοποίησαν τη λέξη χωρίς να την μεταφράσουν, στα ελληνικά μάλιστα η λέξη επαναλαμβάνεται δυο φορές. Στα αγγλικά από την άλλη ο μεταφραστής έγραψε την αντίστοιχη λέξη που χρησιμοποιείται συχνά, το sweetcake (γλυκέ μου). 42. Κ.Π. Через год дадут мне отставку, опять приеду сюда и буду доживать свой век около вас... Κ.Σ. «Σ ένα χρόνο αποστρατεύομαι. Θα ξαναγυρίσω εδώ και θα περάσω το υπόλοιπο της ζωής μου κοντά σας.» Κ.Σ. In a year I ll be retired, then I ll come here again to live my life out somewhere close to you. Κ.Σ. Fra un anno andrò in pensione, tornerò qui e finirò I miei giorni con voi. Στα ελληνικά αντί για μια πρόταση έχουμε δύο. Η λέξη век που σημαίνει αιώνας μεταφράστηκε ως ζωή στα ελληνικά και τα αγγλικά και ως μέρες στα ιταλικά. 43. Κ.Π. Далеко вы ушли, не догонишь вас. Κ.Σ. «Θα φύγεις μακρυά κι εγώ πια που να σε φτάσω.» Κ.Σ. You have gone so far ahead, I can t keep up with you any more. 25

27 Κ.Σ. Siete fuggita lontano, non vi raggiungerò. Στο Κ.Π. το ρήμα που χρησιμοποιείται βρίσκεται στο δεύτερο πληθυντικό, ενώ στα ελληνικά και τα αγγλικά στο πρώτο ενικό, αντίθετα η ιταλική μετάφραση είναι ως συνήθως πιο πιστή. 44. Κ.Π. А завтра вечером я уже не буду слышать этой «Молитвы девы», не буду встречаться с Протопоповым... Κ.Σ. «Από αύριο βράδυ δε θα ακούω πια αυτή τη μουσική. Μήτε θα ξαναδώ τον Πρωτοπόπωφ» Κ.Σ. At least tomorrow morning I will no longer have to listen to The Maiden s Prayer and I won t have to meet Protopopov Κ.Σ. Domani sera non sentirà più la Preghiera di una vergine, non dovrò incontrare Protopopov Στα ελληνικά παρατηρούμε δύο προτάσεις αντί για μία. Στην πρώτη πρόταση αναφέρεται στη μουσική, πολύ γενικά, χωρίς να λέει κάτι για τον τίτλο, ο οποίος υπάρχει στο Κ.Π. «Молитва девы» που σημαίνει «η Προσευχή της Παρθένου». Στα αγγλικά η φράση завтра вечером (αύριο το βράδυ) μεταφράζεται ως tomorrow morning (αύριο το πρωί), δηλαδή τελείως διαφορετική σημασία. 45. Κ.Π. Андрей Сергеич, бумаги-то ведь не мои, а казённые. Не я их выдумал. Κ.Σ. «Αντρέι Σεργκέιτς, τα χαρτιά αυτά δεν είναι δικά μου, είναι του Δημοσίου Δεν τα βγαλα γω από το μυαλό μου!...» Κ.Σ. Andrey Sergeyevich, the papers are not mine, after all, they re the town council s. I didn t invent them. Κ.Σ. Andrej Sergeiè, i documenti non sono miei, ma dell ufficio. Non li ho mica inventati io. Το ρήμα выдумывать σημαίνει επινοώ, εδώ όμως αποδόθηκε πιο ελεύθερα. Στα αγγλικά αναφέρει ότι τα χαρτιά είναι του Δημοτικού Συμβουλίου, ενώ στα ρωσικά δεν εξακριβώνει κάτι τέτοιο, λέει απλά ότι τα έγγραφα αυτά είναι του κράτους, ενώ όσον αφορά στο ίδιο σημείο στα ιταλικά, αναφέρει ότι τα χαρτιά είναι της υπηρεσίας. 46. Κ.Π. Я позволю себе немного, я только подстрелю его, как вальдшнепа. Κ.Σ. «Θα του ρίξω μονάχα όπως θα ριχνα σε μια μπεκάτσα.» 26

28 Κ.Σ. I ll just allow myself a little sport, I ll just wing him, like a snipe. Κ.Σ. Non pretenderò molto, gli sparerò come una beccaccia. Στα ελληνικά δεν μεταφράζεται η πρώτη φράση я позволю себе немного (θα επιτρέψω λίγα πράγματα στον εαυτό μου). Στα αγγλικά ο μεταφραστής προσθέτει τη λέξη sport (σπορ), ενώ στα ιταλικά χρησιμοποιεί το ρήμα pretendere (απαιτώ, επιδιώκω). 27

29 ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Σε αυτό το επίπεδο ο μεταφραστής δεν πρέπει να αρκεστεί στην κατά λέξη μετάφραση, ειδικά όταν πρόκειται για λογοτεχνικά ή θεατρικά κείμενα, αλλά να ψάξει σε βάθος τι ακριβώς επιθυμεί να μεταφέρει ο συγγραφέας και πολλές φορές το επιτυγχάνει αποδίδοντας το νόημα περιφραστικά. Ο στόχος του μεταφραστή είναι η εκφορά ισοδύναμης έννοιας στην γλώσσα - στόχο, διότι ανάλογα με τις επικοινωνιακές περιστάσεις η εκφορά μιας έννοιας - λέξης είναι διαφορετική. Δηλαδή πολλές φορές στη γλώσσα - πηγή χρησιμοποιείται η ίδια λέξη, μεταφράζεται όμως στην γλώσσα - στόχο διαφορετικά σύμφωνα πάντα με τις επικοινωνιακές περιστάσεις στις οποίες προαναφερθήκαμε. (Μπατσαλιά Σελλά: 1997, 159). «Το περιεχόμενο που δίνεται σε μια έκφραση είναι η σημασία, ενώ η έννοια είναι το αυθεντικό περιεχομένου ενός κειμένου, εφ όσον το περιεχόμενο αυτό δεν ταυτίζεται με τη σημασία», αναφέρει ο Κεντρωτής. Τονίζει πως πολλές φορές κάποιες λέξεις ενώ έχουν διάφορες σημασίες, μπορούν υπό κάποιες προϋποθέσεις σε όλες τις γλώσσες να σημαίνουν το ίδιο πράγμα. Άρα ο μεταφραστής πρέπει να καταλάβει εις βάθος εάν μπορεί να χρησιμοποιήσει την ίδια φράση στην γλώσσα - στόχο αποδίδοντάς την με τις ίδιες ακριβώς λέξεις ή θα πρέπει να βρει κάποιες άλλες λέξεις ή φράσεις που να έχουν την ίδια σημασία του αρχικού κειμένου. (Κεντρωτής, 2000, ). ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ: 1. Κ.Π. Выпью рюмочку винца! Эх-ма, жизнь малиновая, где наша не пропадала! Κ.Σ. «Κύριες και κύριοι, θέλω να πιω ένα ποτηράκι κρασί, να πάνε κάτω τα φαρμάκια!» Κ.Σ. Why not down a glass or two! Friends, life is rosy, let us celebrate all we can. Κ.Σ. Voglio bere un bicchiere di vino! Eh,vita sei bella, comunque vadano le cose! Στην ελληνική γλώσσα: η φράση κύριες και κύριοι μας δείχνει την σοβαρότητα και την επισημότητα της κατάστασης, από την άλλη στην αγγλική γλώσσα ο ήρωας 28

30 απευθύνεται σε φίλους, δηλαδή δύο καταστάσεις με τελείως διαφορετικούς χαρακτήρες. Στα ελληνικά παραλείπεται τελείως μια φράση (жизнь малиновая = η ζωή είναι γλυκιά όπως το σμέουρο), στα αγγλικά από την άλλη ο χαρακτηρισμός που δίνεται στη λέξη ζωή είναι rosy = ρόδινη, στα ιταλικά ο μεταφραστής θέλησε να χαρακτηρίσει τη ζωή ως bella = όμορφη. 2. Κ.Π. Года через два-три вы умрёте от кондрашки, или я вспылю и всажу вам пулю в лоб, ангел мой. Κ.Σ. «Σε δύο-τρία χρόνια ή εσείς θα τινάξετε τα πέταλα, αγγελούδι μου, ή εγώ θα χάσω την υπομονή μου και θα σας φυτέψω καμιά σφαίρα στο κεφάλι.» Κ.Σ. In two or three years you ll either die of a fit, or I will fly into a rage and slam a bullet into your head, my dear angel. Κ.Σ. Fra un paio d anni vi verrà un colpo, oppure io perderò la pazienza e vi pianterò una pallottola in fronte, mio diletto amico. Ενώ στο κύριο κείμενο ο συγγραφέας αναφέρεται σε αρρώστια кондрашка (που σημαίνει η παράλυση, η αποπληξία), στις υπόλοιπες γλώσσες παρατηρούμε ότι η αρρώστια αυτή αποδόθηκε περιφραστικά. Στα ελληνικά η αρρώστια δεν αναφέρεται καν, το μόνο που περιγράφεται είναι το ρήμα умирать (πεθαίνω) με την φράση θα τινάξετε τα πέταλα, όπως και στα αγγλικά, ενώ στα ιταλικά κάνει μια αναφορά στην αρρώστια. Επίσης ένας από τους ήρωες προσφωνεί τον άλλον ως ангел мой (άγγελε μου), αλλά στα ιταλικά το μεταφράζει ως diletto amico (αγαπητέ φίλε). 3. Κ.Π. Я не знаю, что со мной делается, а они поднимают меня на смех. Κ.Σ. «Δεν ξέρω τι λόγο έχουν να παίζουνε μαζί μου.» Κ.Σ. I don t know what is happening to me, but I know they re making fun of me. Κ.Σ. Non capisco che cosa mi succeda e quelli mi ridono dietro. Στην ελληνική γλώσσα η φράση что со мной делается (τι μου γίνεται) παραλείπεται τελείως. Επίσης η φράση поднимают меня на смех σημαίνει γελάνε μαζί μου και όχι παίζουνε μαζί μου όπως μεταφράστηκε στα ελληνικά. 29

31 Στην ιταλική γλώσσα: παρατηρούμε ότι ο μεταφραστής πρόσθεσε τη λέξη dietro (πίσω, στη συγκεκριμένη περίπτωση πίσω από την πλάτη κπ) στο ρήμα ridere (γελάω) θέλοντας έτσι να μεταφέρει την ακριβή εικόνα στους αναγνώστες. 4. Κ.Π. Сегодня я в мерлехлюндии, невесело мне, и ты не слушай меня. Κ.Σ. «Δεν έχω κέφι σήμερα, είμαι στις κακές μου. Μη σε πειράζουν αυτά που λέω» Κ.Σ. Today I have a fit of the blues, I m not happy, so don t listen to me. Κ.Σ. Oggi sono isterica, ho la luna storta, non far caso a me. Στην ελληνική γλώσσα: Το ρήμα слушать (ακούω) μεταφράστηκε ως πειράζει. Στην αγγλική γλώσσα: η φράση a fit of the blues θα μπορούσα να πω ότι είναι υπερβολική, γιατί η ηρωίδα μας απλά δεν έχει πολύ όρεξη, ενώ η φράση αυτή δηλώνει ότι είναι πάρα πολύ στεναχωρημένη. Στην ιταλική γλώσσα: το επίθετο isterica έχει τελείως διαφορετική σημασία από αυτήν που μας δίνεται στην Γ.Π (υστερικός - αυτός που σχετίζεται με την υστερία, δηλαδή την εκδήλωση υπερβολικών και εντονότατων αντιδράσεων ως αποτέλεσμα αδικαιολόγητου πανικού.) Επίσης η φράση far caso a me σημαίνει δίνω σημασία, ενώ στην Γ.Π. αναφέρεται το ρήμα слушать (ακούω). 5. Κ.Π. Хорошая была, царство ей небесное. Κ.Σ. «Ήτανε σπουδαία γυναίκα, θεός σχωρέσ την.» Κ.Σ. She was beautiful, God rest her soul. Κ.Σ. Era una santa donna, che Iddio l abbia in Gloria. Χρήση διαφορετικών επιθέτων: στην Γ.Π καλή - αυτή που χαρακτηρίζεται από συναισθήματα αγάπης, φιλίας, καλής διάθεσης, στις Γ.Σ. σπουδαία - αυτή που είναι σημαντική σε έναν τομέα, που έχει αρμόζουσα ηθική στάση, όμορφη - ωραία, αυτή που προκαλεί ευχαρίστηση ή βιώνεται με ευχαρίστηση και αγία - αυτή που χαρακτηρίζεται από ηθική αγνότητα και καλοσύνη. 6. Κ.Π. Когда мы вдвоём с ним, то он бывает очень умён и ласков, а в обществе он грубый человек, бретёр. 30