Διαπολιτισμική Ψυχολογία

Transcript

1 Eric B. Shiraev & David A. Levy Διαπολιτισμική Ψυχολογία Κριτική Σκέψη και Εφαρμογές Επιστημονική επιμέλεια Βασίλης Παυλόπουλος Πεδίο Αθήνα 2018

2 ΠΕΔΙΟ Επιστημονικές Εκδόσεις Τίτλος πρωτοτύπου: Cross-Cultural Psychology: Critical Thinking and Contemporary Applications (6th edition) 2017 Taylor and Francis All rights reserved Authorized translation from English language edition published by Routledge, an imprint of Taylor & Francis Group LLC. Μετάφραση: Mάρα Ασπιώτη Επιμέλεια μετάφρασης: Xρύσα Ξενάκη Διόρθωση: Αγγελική Τσαμπάζη Ηλεκτρονική επεξεργασία-εξώφυλλο: Παναγιώτα Δημοπούλου 2018 Εκδόσεις Πεδίο για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αποθήκευση σε κάποιο σύστημα διάσωσης και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο ή μορφή, τμηματικά ή περιληπτικά, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη. Eκδόσεις Πεδίο Α.Ε. Συνταγματάρχου Δαβάκη 10 & Μυλοποτάμου, 11526, Αθήνα Τηλ.: Fax: http: // Κεντρική διάθεση-βιβλιοπωλείο Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, 10564, Αθήνα Τηλ.: Fax: ISBN:

3 Περιεχόμενα Πρόλογος της ελληνικής έκδοσης Πρόλογος Bιογραφικά συγγραφέων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Κατανοώντας τη Διαπολιτισμική Ψυχολογία Τι είναι η Διαπολιτισμική Ψυχολογία; Ορισμοί βασικών εννοιών Πολιτισμός Κοινωνία, φυλή και εθνικότητα Τέσσερα είδη γνώσης στη Διαπολιτισμική Ψυχολογία Πολιτισμός και παράδοση Εμπειρική εξέταση του πολιτισμού Συλλογικότητα και ατομικισμός: Περαιτέρω έρευνα Πολιτισμικά σύνδρομα Η προσέγγιση των φυσικών επιστημών Η προσέγγιση των κοινωνικών επιστημών Η προσέγγιση των ανθρωπιστικών επιστημών Η οικοπολιτισμική προσέγγιση Η προσέγγιση των πολιτισμικών υβριδίων Η συνθετική προσέγγιση: Σύνοψη Γηγενείς ψυχολογίες Εθνοκεντρισμός Πολυπολιτισμικότητα Σύντομη ιστορική αναδρομή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η Κριτική Σκέψη στη Διαπολιτισμική Ψυχολογία Η αξιολογική μεροληψία της γλώσσας: Περιγράφω σημαίνει ορίζω Διχότομες μεταβλητές και συνεχείς μεταβλητές: Μαύρο-άσπρο ή αποχρώσεις του γκρι; Το παράδοξο της ομοιότητας-ιδιοτυπίας: Όλα τα φαινόμενα είναι όμοια και συγχρόνως διαφορετικά Το φαινόμενο Barnum: Ενιαίες περιγραφές που (δεν) ταιριάζουν σε όλους Η μεροληψία της αφομοίωσης: Βλέποντας τον κόσμο μέσα από έγχρωμα γυαλιά Η μεροληψία της αντιπροσωπευτικότητας: Όταν η κατηγοριοποίηση δεν είναι κατάλληλη η μεροληψία της μνημονικής διαθεσιμότητας: Η δύναμη πειθούς των εντυπωσιακών γεγονότων

4 10 3 ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Το θεμελιώδες σφάλμα απόδοσης: Υποτιμώντας τον ρόλο των εξωτερικών παραγόντων Η αυτοεκπληρούμενη προφητεία: Όταν οι προσδοκίες διαμορφώνουν την πραγματικότητα Η συνάφεια δεν είναι απόδειξη αιτιότητας: Συγχέοντας το «Τι» με το «Γιατί» Αμφίδρομη αιτιότητα και πολλαπλή αιτιότητα: Κυκλικές και σύνθετες διαδρομές Αμφίδρομη αιτιότητα Πολλαπλή αιτιότητα Φυσιοκρατική πλάνη: Η θολή διαχωριστική γραμμή μεταξύ του «είναι» και του «θα έπρεπε» Το φαινόμενο της εμμονικής πεποίθησης: «Μη με σκοτίζετε με τα γεγονότα!» Συμπεράσματα: «Όποιος μετασυλλογάται συλλογάται καλά» ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Μεθοδολογία της Διαπολιτισμικής Έρευνας Στόχοι της διαπολιτισμικής έρευνας Η ποσοτική έρευνα στη Διαπολιτισμική Ψυχολογία Κλίμακες μέτρησης Αναζητώντας συσχετίσεις και διαφορές Η ποιοτική προσέγγιση στη Διαπολιτισμική Ψυχολογία Βασικά βήματα για τον σχεδιασμό μιας διαπολιτισμικής μελέτης Επιλογή του δείγματος Η μέθοδος της παρατήρησης Έρευνες με ερωτηματολόγια Πειραματικές μελέτες Ανάλυση περιεχομένου Ομάδες εστίασης Μετα-ανάλυση: Ερευνώντας τις έρευνες Ένα κρυμμένο εμπόδιο στη διαπολιτισμική έρευνα: Μετάφραση των ψυχομετρικών μέσων Συγκρίνοντας δύο φαινόμενα: Ορισμένες σημαντικές αρχές Ομοιότητες και διαφορές: Εφαρμογές της κριτικής θεώρησης Πολιτισμικές διχοτομήσεις Υπάρχουν λιγότερες διαφορές από όσες νομίζουμε Υπάρχουν περισσότερες διαφορές από όσες αναμένουμε Αποφεύγοντας την αυθαιρεσία της γενίκευσης Μάθετε περισσότερα για τους πολιτισμούς που εξετάζετε ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Νόηση: Αισθήσεις, Αντίληψη και Καταστάσεις της Συνείδησης Αισθήσεις και αντίληψη: Βασικές αρχές Πώς ο πολιτισμός επηρεάζει την αντίληψή μας

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 11 Πώς αντιλαμβανόμαστε τις εικόνες Αντίληψη του βάθους Οπτικές πλάνες Πολιτισμικά μοτίβα στη ζωγραφική και στο σχέδιο Αντίληψη των χρωμάτων Άλλες αισθήσεις Ακοή Γεύση Όσφρηση Αφή και πόνος Αντίληψη του χρόνου Αισθητική αντίληψη Αντίληψη της μουσικής Συνείδηση και πολιτισμός Ύπνος και η πολιτισμική σημασία των ονείρων Τροποποιημένες καταστάσεις της συνείδησης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Νοημοσύνη Ορίζοντας τη νοημοσύνη Διαπολιτισμικές διαφορές στη βαθμολογία των τεστ νοημοσύνης Διαφορές φύλου στη βαθμολογία των τεστ νοημοσύνης Ερμηνεύοντας τις διομαδικές διαφορές στη βαθμολογία των τεστ: Νοημοσύνη και ευφυής συμπεριφορά Συμβάλλουν οι βιολογικοί παράγοντες στη νοημοσύνη; Όταν τα τεστ δεν είναι ισοδύναμα: Πολιτισμική μεροληψία Λίγα λόγια για τον «πολιτισμικό αλφαβητισμό» Περιβάλλον και νοημοσύνη Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες Ο ρόλος της οικογένειας «Φυσική επιλογή» και νοητική επίδοση Πολιτισμικές αξίες της νόησης Γενικές γνωστικές λειτουργίες: Τι είναι η «λανθάνουσα» νοημοσύνη; Ταξινόμηση Κατηγοριοποίηση Μνήμη Τυπικοί και μαθηματικοί συλλογισμοί Δημιουργικότητα Γνωστικές δεξιότητες, σχολική επίδοση και εκπαιδευτικά συστήματα Πολιτισμός, τεστ και κίνητρα Δείκτης νοημοσύνης, πολιτισμός και κοινωνική δικαιοσύνη Καταλήγοντας: Ηθικές αξίες

6 12 3 ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Συναισθήματα Όταν γελάμε, είμαστε ευτυχισμένοι: Οικουμενικά στοιχεία της συναισθηματικής εμπειρίας Δεν μπορείτε να εξηγήσετε τον πόνο αν δεν έχετε πονέσει: διαφορές στη συναισθηματική εμπειρία Συναισθήματα: Πολιτισμικά συγκεκριμένα ή οικουμενικά; Νευροφυσιολογική διέγερση Η σημασία των πρωθύστερων γεγονότων Το συναίσθημα ως αξιολόγηση Πολιτισμικοί κανόνες και ο ρόλος των προσδοκιών Αξιολόγηση της συναισθηματικής εμπειρίας Έκφραση των συναισθημάτων Συναισθήματα και τάσεις συμπεριφοράς Συναισθήματα και γνωστικές διεργασίες Όταν τα συναισθήματα σηματοδοτούν προκλήσεις: Διαπολιτισμικές μελέτες για το στρες και το άγχος Όταν τα συναισθήματα πληγώνουν: Διαπολιτισμικές μελέτες για τον θυμό Διαμορφώνοντας θετικά συναισθήματα: Διαπολιτισμικές μελέτες για την ευτυχία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Κίνητρα και Συμπεριφορά Μια ματιά στη βιολογική εξέλιξη Κοινωνικές επιστήμες: Προτεραιότητα στον ρόλο της κοινωνίας Ενόρμηση και διέγερση: Δύο οικουμενικοί μηχανισμοί των κινήτρων Η δύναμη του ασυνείδητου: Ψυχανάλυση Ανθρωπιστικές θεωρίες Μάθηση και κίνητρα Το αίσθημα της πείνας και οι διατροφικές προτιμήσεις Όταν το φαγητό γίνεται πρόβλημα: Διατροφικές διαταραχές Ατομική επιτυχία και κοινωνική αρμονία: Κίνητρα επίτευξης Επιθετικά κίνητρα και βία Πολιτισμός και σεξουαλικότητα Φύλο και σεξουαλικότητα: Μερικές διαπολιτισμικές ομοιότητες ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ανθρώπινη Ανάπτυξη και Κοινωνικοποίηση Ανάπτυξη και κοινωνικοποίηση Ποιότητα ζωής και ανάπτυξη του παιδιού Κανόνες, έθιμα και παιδική φροντίδα Αξίες και προσδοκίες των γονέων Τα στάδια ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης κατά τον Erikson Τα στάδια γνωστικής ανάπτυξης κατά τον Piaget

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 13 Τα στάδια ηθικής ανάπτυξης κατά τον Kohlberg Αναπτυξιακά στάδια Η ζωή πριν τον τοκετό: Προγεννητική περίοδος Τα πρώτα βήματα: Βρεφική ηλικία Ανακαλύπτοντας τον κόσμο: Παιδική ηλικία Πρόβα τζενεράλε: Εφηβεία Ενηλικίωση Ώριμη ηλικία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ψυχικές Διαταραχές Διαγνωστικά συστήματα Δύο προσεγγίσεις για τον πολιτισμό και την ψυχοπαθολογία Κεντρικά και περιφερικά συμπτώματα ή η επίλυση της διαμάχης μεταξύ οικουμενιστών και σχετικιστών Πολιτισμικά σύνδρομα Αγχώδεις διαταραχές Καταθλιπτικές διαταραχές Σχιζοφρένεια Πολιτισμός και αυτοκτονία Διαταραχές προσωπικότητας Σχετίζεται η κατάχρηση ουσιών με το πολιτισμικό πλαίσιο; Ψυχοδιαγνωστική μεροληψία Ψυχοθεραπεία Πολιτισμική συμμετρία; ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Κοινωνική Αντίληψη, Κοινωνική Νόηση και Κοινωνική Αλληλεπίδραση Στάσεις και αξίες Δυτικές και μη δυτικές αξίες Επιδιώκοντας την ισορροπία: Η θεωρία της γνωστικής συνέπειας Αποφεύγοντας την ασυνέπεια: Γνωστική ασυμφωνία Ψυχολογικός δογματισμός Κοινωνική απόδοση Κοινωνικές αποδόσεις της επιτυχίας και της αποτυχίας Αίσθηση του καθήκοντος και αντίληψη της δικαιοσύνης σε πολιτισμούς ατομικισμού και συλλογικότητας Στερεότυπα και η δύναμη της γενίκευσης Η κοινωνική αλληλεπίδραση σε οικουμενική προοπτική Άμεσες κοινωνικές επαφές και η γλώσσα του σώματος Συμμόρφωση Είναι η συμμόρφωση οικουμενικό φαινόμενο;

8 14 3 ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Ακολουθώντας εντολές: Υπακοή Κοινωνική επιρροή Ομαδοσκέψη και ομαδική πόλωση Είναι η κοινωνική οκνηρία οικουμενικό φαινόμενο; ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Προσωπικότητα και Εαυτός Τι είναι η προσωπικότητα; Έδρα ελέγχου Η αυτοτελής προσωπικότητα Το στερεότυπο του εθνικού χαρακτήρα Εαυτός Κατηγορίες σχετικά με τον εαυτό και το φύλο Είναι το φύλο διχότομη ή συνεχής μεταβλητή; Παραδοσιακές πολιτισμικές απόψεις για το βιολογικό φύλο Σύγχρονες απόψεις για το βιολογικό φύλο Το φύλο ως κοινωνική κατασκευή Έμφυλοι ρόλοι Παραδοσιακές απόψεις για το κοινωνικό φύλο Σύγχρονες απόψεις για το κοινωνικό φύλο Σεξουαλικός προσανατολισμός: Σύγχρονες αντιλήψεις Θρησκευτική ταυτότητα Πολιτισμικές αντιλήψεις για το σώμα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Εφαρμοσμένη Διαπολιτισμική Ψυχολογία: Στιγμιότυπα Υγεία Πνευματικότητα, επιστήμη και υγεία Ολιστικές θεραπείες Επαγγελματικές αποφάσεις Μετανάστευση και επιπολιτισμοποίηση Ανθρώπινα δικαιώματα Εκπαίδευση Νομικά ζητήματα Εξουσία και πολιτικές ελέγχου Αντί συμπεράσματος Βιβλιογραφία Ευρετήριο