ράσεις ευαισθητοποίησης µαθητών Αιγαίου µε θέµα την αειφόρο ανάπτυξη: Χρήση της Τέχνης ως µέσο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Transcript

1 ράσεις ευαισθητοποίησης µαθητών Αιγαίου µε θέµα την αειφόρο ανάπτυξη: Χρήση της Τέχνης ως µέσο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Γεωργία Κίκου Γεωγράφος Μsc Περιβαλλοντολόγος Υπεύθυνη ράσεων Ευαισθητοποίησης µαθητών Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισµού Πρόγραµµα Αειφόρο Αιγαίο ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το Πρόγραµµα ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΙΓΑΙΟ της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Περιβάλλοντος και Πολιτισµού πραγµατοποιεί 4 διαφορετικά προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης µε στόχο την ευαισθητοποίηση των µαθητών, και µέσω αυτών όλης της τοπικής κοινωνίας, αναφορικά µε την αειφόρο ανάπτυξη και συγκεκριµένα την ανάπτυξη µέσα από την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς τους. Αποτελεσµατικό εργαλείο ευαισθητοποίησης είναι η χρήση διάφορων µορφών τέχνης και συγκεκριµένα της φωτογραφίας και του κινηµατογράφου. Η επιλογή των µορφών αυτών έγινε επειδή αποτελούν δοκιµασµένους και αξιόπιστους τρόπους προβολής και καταγραφής της φυσικής κληρονοµιάς και των προβληµάτων που άπτονται του περιβάλλοντος (ρύπανση, υπερδόµηση, κ.α.). Η τοποθέτηση του µαθητή στο ρόλο του δηµιουργού έχει σκοπό να αναπτύξει την κριτική του σκέψη, να εφαρµόσει τις θεωρητικές γνώσεις γύρω από το θέµα, να εξοικειωθεί µε την έννοια αυτή και να αλλάξει τη στάση τους. Τα προγράµµατα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης µε χρήση της τέχνης ως µέσο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι δυο: Α) ιαγωνισµός Φωτογραφίας µε θέµα: «Τι µου αρέσει στο νησί µου και θα θελα να διατηρηθεί, τι θα θελα να αλλάξει» Β) δηµιουργία ντοκιµαντέρ µε θέµα «Τοπίο και Τουρισµός» Οι εργασίες των µαθητών στην πορεία προβάλλονται και στην τοπική κοινωνία για την ανάδειξη τους, αλλά και την ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσµού. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα νησιά του Αιγαίου είναι περιοχές µοναδικού φυσικού κάλλους. Τα τελευταία χρόνια, όµως, η οµορφιά αυτή κινδυνεύει, κυρίως λόγω της ασχεδίαστης ανάπτυξη του τουρισµού, που βρήκε τα περισσότερα νησιά ανέτοιµα να αντιµετωπίσουν τις προκλήσεις του νέου αυτού φαινοµένου (Arsenis, 2006). Η τεράστια αξία, όµως του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος των νησιών του Αιγαίου, δεν µας επιτρέπει να αφήσουµε να συµβεί αυτό. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση των µαθητών αποτελεί έναν έµµεσο τρόπο για την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς των νησιών, καθώς ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 259

2 στοχεύει όχι µόνο στην ανάπτυξη του γνωστικού τοµέα της προσωπικότητας του µαθητή αλλά και στην αλλαγή στάσεων και συµπεριφορών. Επιπλέον, ένα από τα βασικά της πλεονεκτήµατα είναι ότι δρα σε βάθος χρόνου. Αποτελεσµατικό εργαλείο για το σκοπό αυτό αποτελεί η τέχνη (Σταθοπούλου, 2006). Για το λόγο αυτό το Πρόγραµµα Αειφόρο Αιγαίο της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισµού έχει δηµιουργήσει δυο ράσεις Ευαισθητοποίησης που χρησιµοποιούν τη φωτογραφία και τον κινηµατογράφο ως µέσα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Τα προγράµµατα αυτά αφορούν: Α) το ιαγωνισµό Φωτογραφίας µε θέµα: «Τι µου αρέσει στο νησί µου και θα ήθελα να διατηρηθεί, τι θα ήθελα να αλλάξει» Β) τη δηµιουργία ντοκιµαντέρ µε θέµα «Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών: Τοπίο και Τουρισµός». Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται οι ράσεις Ευαισθητοποίησης του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισµού που χρησιµοποιούν την τέχνη ως µέσο προκειµένου να ευαισθητοποιήσει τους µαθητές για την αξία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος των νησιών που κατοικούν. Πριν ξεκινήσει η περιγραφή των ράσεων Ευαισθητοποίησης, είναι σκόπιµο να γίνει µια σύντοµη περιγραφή της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισµού και του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο. Η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισµού, είναι µια Μη Κυβερνητική Οργάνωση, ένα Σωµατείο Μη Κερδοσκοπικό, που λειτουργεί από το 1972, µε στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Από το 2005, η Ελληνική Εταιρεία υλοποιεί µια εκστρατεία που ονοµάζεται Πρόγραµµα Αειφόρο Αιγαίο σκοπός της οποίας είναι η ευαισθητοποίηση των κατοίκων των νησιών του Αιγαίου για την προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς ως καθοριστικούς παράγοντες για την ποιότητα ζωής και την οικονοµική ανάπτυξη του Αιγαίου. Οι κύριες δράσεις του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο είναι δυο: 1. η δηµιουργία του δικτύου Αειφόρο Αιγαίο το οποίο αποτελεί µια πρωτοβουλία µε στόχο την εµπλοκή 5 οµάδων (Επιχειρηµατιών, Ακαδηµαϊκών, Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τοπικών ΜΚΟ και Πολιτών) στη συλλογή και διάδοση καλών πρακτικών αειφόρου ανάπτυξης στο Αιγαίο. 2. οι ράσεις Ευαισθητοποίησης, οι οποίες είναι συνολικά µέχρι τώρα 4 και έχουν στόχο την ευαισθητοποίηση των µαθητών, και µέσω αυτών όλης της τοπικής κοινωνίας, αναφορικά µε την αειφόρο ανάπτυξη και συγκεκριµένα την ανάπτυξη µέσα από την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς των νησιών του Αιγαίου. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 260

3 ΣΤΟΧΟΣ / ΣΚΟΠΟΣ ΡΑΣΕΩΝ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΙΓΑΙΟ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ Η δραστηριοποίηση των ανθρώπων για την αειφόρο ανάπτυξη εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση τους (UNESCO,1997). Έτσι, οι στόχοι των προγραµµάτων αυτών είναι: - η ευαισθητοποίηση των µαθητών των νησιών του Αιγαίου σε θέµατα που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη του τόπου τους, - η ανάπτυξη κριτικής σκέψης µέσω της πρόσβασης των µαθητών σε όλες τις πολλαπλές και αντιπαρατιθέµενες απόψεις (Αθανασάκης, Κουσούρης, 1999). Η κριτική αυτή ικανότητα αναφέρεται κυρίως, στις αλλαγές που σηµειώνονται στο νησί τους ως προς την αναπτυξιακή του πορεία. - η πρακτική εφαρµογή των θεωρητικών γνώσεων που σχετίζονται µε την αειφόρο ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών, - η εξοικείωση µε την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης, - η αλλαγή στάσεων και συµπεριφορών απέναντι στα θέµατα αυτά. Η τέχνη, είναι γνωστή για την επίδραση της στον άνθρωπο και το ρόλο της στην εκπαίδευση (Σταθοπούλου, 2006). Έτσι, χρησιµοποιώντας την ως εργαλείο για το συγκεκριµένο σκοπό, οι στόχοι είναι: - η εξοικείωση των µαθητών µε την τέχνη του κινηµατογράφου και της φωτογραφίας, - η καλλιέργεια κλίσεων και δεξιοτήτων. Επιπλέον, η προβολή των αποτελεσµάτων των εργασιών αυτών, µέσω δηµόσιων εκδηλώσεων στοχεύει ταυτόχρονα στην ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσµού για τα θέµατα που θίγουν οι µαθητές. Περιγραφή-Μεθοδολογία: Οι εργασίες αυτές κινούνται στα πλαίσια του σχεδίου εργασίας (project) και δίνουν έµφαση στην µελέτη πεδίου, την περίπτωση µελέτης και την ανίχνευση των εναλλακτικών ιδεών (Βούκουνας, 2004). Επιπλέον, τα υπό µελέτη θέµατα προσεγγίζονται βιωµατικά από τους µαθητές και έτσι απαιτούν την ενεργή συµµετοχή τους σε όλα τα στάδια. Α) ιαγωνισµός Φωτογραφίας Ο ιαγωνισµός Φωτογραφίας έχει θέµα: «Τι µου αρέσει στο νησί µου και θα ήθελα να διατηρηθεί, τι θα ήθελα να αλλάξει» και αφορά µαθητές ηλικίας 10 έως 17. Αποτελεί µια ατοµική εργασία των µαθητών κατά την οποία καλούνται να απαθανατίσουν τις ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 261

4 οµορφιές και τα κακώς κείµενα του τόπου τους και στη συνέχεια να τα σχολιάσουν. Κατόπιν, οι φωτογραφίες αυτές παρουσιάζονται σε δηµόσιο χώρο. Παράλληλα µε την Έκθεση Φωτογραφίας δίνονται βραβεία σε εκείνες που ξεχωρίζουν τόσο από πλευράς θέµατος όσο και σχολίων. Η έκθεση των φωτογραφιών οργανώνεται σε όλα τα νησιά που πραγµατοποιείται η συγκεκριµένη ράση. Το πρώτο στάδιο του ιαγωνισµού αφορά την ενηµέρωση των εκπαιδευτικών των σχολείων για τις διαδικαστικές λεπτοµέρειες από τους υπεύθυνους του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο της Ελληνικής Εταιρείας. Κατόπιν οι εκπαιδευτικοί του κάθε σχολείου αναλαµβάνουν την επεξήγηση της διαδικασίας στους µαθητές, η οποία προβλέπει τα εξής: Επεξήγηση των σχετικών εννοιών, παρουσίαση των γενικών προκλήσεων που αντιµετωπίζουν τα νησιά του Αιγαίου σήµερα, παράθεση παραδειγµάτων µέσα από την πραγµατικότητα του νησιού που εφαρµόζεται το πρόγραµµα και παρουσίαση των προβληµάτων και προοπτικών ανάπτυξης του Προβολή του βραβευµένου ντοκιµαντέρ της Λ. Καρρά, «Φωνή Αιγαίου» Συζητήσεις µε τους µαθητές Στη συνέχεια, έχοντας έρθει σε επαφή µε τις απαραίτητες θεωρητικές γνώσεις, µπορούν οι µαθητές να ξεκινήσουν να φωτογραφίζουν τα στοιχεία που τους εντυπωσιάζουν θετικά ή αρνητικά. Ένας ενδεικτικός αριθµός φωτογραφιών που µπορούν να παραδώσουν είναι δεκαέξι (8 θετικές και 8 αρνητικές). Έπειτα από την προθεσµία (2 µήνες έπειτα) που δίνεται, ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός σε κάθε σχολείο αναλαµβάνει τη συγκέντρωση των φωτογραφιών σε υπολογιστή του σχολείου. Κατόπιν, ακολουθούν συνεντεύξεις µε τους µαθητές από τον εκπαιδευτικό, κατά τις οποίες οι πρώτοι σχολιάζουν τα θέµατα των φωτογραφιών τους. Στη συνέχεια, γίνεται επιλογή των 2 καταλληλότερων φωτογραφιών κάθε µαθητή από µια επιτροπή αξιολόγησης που αποτελείται από τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό και έναν εκπρόσωπο του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο της Ελληνικής Εταιρείας. Οι φωτογραφίες αυτές µε τα σχόλια των µαθητών στέλνονται στην Ελληνική Εταιρεία για εµφάνιση, µεγέθυνση και ηλεκτρονική επεξεργασία προκειµένου να ετοιµαστούν για την έκθεση που πραγµατοποιείται σε κάθε νησί και τη βράβευση των καλύτερων συµµετοχών και όλων των µαθητών συνολικά. Ο στόχος των βραβείων αυτών είναι η παροχή κινήτρων για τη συµµετοχή στο ιαγωνισµό και η επιβράβευση της προσπάθειας τους. Όλες οι συµµετοχές των παιδιών αναρτώνται στην ιστοσελίδα του Προγράµµατος, και στις ιστοσελίδες όσων σχολικών µονάδων διαθέτουν ιστοσελίδα και συµµετέχουν στο πρόγραµµα. Το πρόγραµµα αυτό ξεκίνησε το Κατά την πρώτη του φάση µέχρι το υλοποιούνταν µε ορισµένες διαφοροποιήσεις σε σχέση µε τη Β Φάση. Καταρχάς, υπήρχε συνεχής παρουσία του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο. Η διαδικασία αυτή έγινε σε τέσσερα νησιά: τη Σίφνο, τη Σέριφο, την Αντίπαρο και την Αµοργό. Επιπλέον, ο ιαγωνισµός δεν γίνονταν µε την χρήση ψηφιακής µηχανής, αλλά το Πρόγραµµα Αειφόρο Αιγαίο, διέθετε στους µαθητές δωρεάν φιλµ. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 262

5 Με τον ίδιο τρόπο, αργότερα (2008) έγινε ο ιαγωνισµός και σε άλλα νησιά, όπως τη Σκύρο και τη Νάξο. Η Β φάση του προγράµµατος ξεκινά από το Κατά την περίοδο αυτή, η εφαρµογή του έγινε σε µεγαλύτερη γεωγραφική κλίµακα θέλοντας µε τον τρόπο αυτό να συµµετέχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι µαθητές του Αιγαίου, ακόµα και στα πιο αποµακρυσµένα νησιά, όπως για παράδειγµα το Αγαθονήσι. Στη φάση αυτή, περά από το Αγαθονήσι συµµετείχαν τα υπόλοιπα Βόρεια ωδεκάνησα, δηλαδή η Κως, η Κάλυµνος, η Πάτµος, η Λέρος, οι Λειψοί και η Αστυπάλαια. Επίσης, συµµετείχε και η Πάρος. Στη φάση αυτή, το Πρόγραµµα Αειφόρο Αιγαίο διέθεσε σε όλες τις σχολικές µονάδες των Βορείων ωδεκανήσων που συµµετείχαν, από µια ψηφιακή φωτογραφική µηχανή για τη διευκόλυνση των µαθητών που δε διέθεταν δική τους. Β) ηµιουργία ντοκιµαντέρ µε θέµα: «Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη των νησιωτικών περιοχών: Τοπία και Τουρισµός» Βασική δράση του προγράµµατος είναι η δηµιουργία ενός ντοκιµαντέρ ανά τάξη ή ανά σχολείο από τους µαθητές µε την καθοδήγηση του εκπαιδευτικού µε βάση τη θεµατολογία που προτείνεται. Η ράση Ευαισθητοποίησης απευθύνεται σε µαθητές Γυµνασίων, Λυκείων και ΤΕΕ και το θέµα στο οποίο εξειδικεύτηκε στην πρώτη εφαρµογή του ήταν: «Περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη στις νησιωτικές περιοχές: Τοπία & τουρισµός» Τα σενάρια των ντοκιµαντέρ αφορούν στα εξής θέµατα: Αειφόρο ανάπτυξη Ήπιες/εναλλακτικές µορφές τουριστικής ανάπτυξης Πολιτισµικά Τοπία Τοπική ταυτότητα Υπερδόµηση Η διαδικασία είναι η εξής: 1. ιεξάγεται σεµινάριο για τους εκπαιδευτικούς που συµµετέχουν στο πρόγραµµα, το οποίο περιλαµβάνει: Α) την παρουσίαση των στόχων και των παροχών, Β) εισηγήσεις από εξειδικευµένους επιστήµονες σε θέµατα που αφορούν στην αειφόρο ανάπτυξη και στον τουρισµό, Γ) workshops πρακτικής εξάσκησης/ εξοικείωσης των καθηγητών µε τις κάµερες και την τεχνική ου ντοκιµαντέρ. Επιπλέον, καθ όλη τη διάρκεια της χρονιάς -και εάν κριθεί σκόπιµο από τους εκπαιδευτικούς -παρέχεται στήριξη προς αυτούς από ειδικούς επιστήµονες, ντοκιµαντερίστες, τεχνικούς, κ.α.. Η στήριξη γίνεται από επιτόπου επισκέψεις ειδικών ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 263

6 στο κάθε νησί. Επιπλέον, παρέχεται ηλεκτρονικό και έντυπο υλικό ανάλογα µε τις ανάγκες και ύστερα από αίτηση του εκπαιδευτικού. 2. Μετά την ολοκλήρωση των γυρισµάτων, ακολουθεί η διαδικασία του µοντάζ, η οποία γίνεται σύµφωνα µε τις υποδείξεις των µαθητών. 3. Προβολή όλων των ταινιών των µαθητών σε εορταστική εκδήλωση παρουσία όλων των µαθητών που συµµετείχαν, των αρµόδιων καθηγητών τους, καθώς και της τοπικής κοινωνίας. Τα νησιά που εντάχθηκαν στην Α φάση του προγράµµατος ήταν: η Άνδρος, η Κύθνος και η Σύρος και συµµετείχαν συνολικά 8 σχολεία που δηµιούργησαν 7 ντοκιµαντέρ. Για τις ανάγκες της ράσης αυτής το Πρόγραµµα ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΙΓΑΙΟ διέθεσε στα σχολεία που συµµετείχαν από µια βιντεοκάµερα. Αυτό αποτελεί το γενικό πλαίσιο του προγράµµατος, το οποίο ανάλογα µε τις ανάγκες και τις συνθήκες που θα εφαρµόζεται κάθε φορά, µπορεί να τροποποιείται σε κάποια σηµεία, όπως έγινε και κατά την πρώτη εφαρµογή του (για παράδειγµα, λόγω κακοκαιρίας και του νησιωτικού χαρακτήρα του πεδίου εφαρµογής του, ορισµένοι εισηγητές δεν µπόρεσαν να προσέλθουν στο σεµινάριο και για το λόγο αυτό, µετέβη µοντέρ σε κάθε νησί ξεχωριστά για να αναπληρώσει τις σχετικές εισηγήσεις, κ.α.). ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αν και δε µπορούµε να έχουµε ποσοτικά στοιχεία αξιολόγησης των ράσεων, µπορούµε εύκολα να διακρίνουµε την αλλαγή στις απόψεις των µαθητών για την ανάπτυξη του τόπου τους µέσα από τις συζητήσεις πριν και µετά την κάθε ράση. Οι µαθητές µέσα από τις εργασίες που παραδίδουν φαίνεται πως συνειδητοποιούν καλύτερα την περιπλοκότητα της αναπτυξιακής διαδικασίας του νησιού τους, τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα του και των απειλών της ανάπτυξης του. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον των νησιών του Αιγαίου, βρίσκεται σε ένα πολύ κρίσιµο στάδιο που αν ξεπεραστεί µε επιτυχία τότε θα µπορέσει να συνεχίσει την πορεία του στο χρόνο. Σηµαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη θα παίξουν οι νέοι πολίτες που έχοντας γνώση και όντας ευαισθητοποιηµένοι θα µπορέσουν να συµβάλλουν θετικά στην εξέλιξη του τόπου τους (UNESCO, 1997). Από τα πιο σηµαντικά µέσα µετάδοσης γνώσης, αλλαγής στάσεων και συµπεριφορών αποτελεί η περιβαλλοντική εκπαίδευση. Με εργαλείο την τέχνη, οι µαθητές µπορούν µέσα από ευχάριστες και δηµιουργικές διαδικασίες να έρθουν σε επαφή και να ευαισθητοποιηθούν για περίπλοκα θέµατα όπως αυτό της αειφόρου ανάπτυξης. Η φωτογραφία και ο κινηµατογράφος δεν αποτελούν µόνο µέσα καταγραφής και αποτύπωσης του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς, αλλά και ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 264

7 τρόπους προβολής και έκφρασης των ανησυχιών που υπάρχουν για τα θέµατα που αφορούν το µέλλον του τόπου των µαθητών από τους ίδιους. Οι στόχοι που έχουµε θέσει ως Πρόγραµµα «Αειφόρο Αιγαίο» για τις εκπαιδευτικές µας ράσεις φαίνεται πως εκπληρώνονται βλέποντας το αποτέλεσµα των εργασιών των µαθητών, που συνειδητοποιούν την αξία των πόρων του νησιού τους, σχολιάζουν την υφιστάµενη κατάσταση, αλλά και προτείνουν µέτρα για την ένταξη της αναπτυξιακής του πορείας σε µια αειφορική τροχιά. Θα πρέπει να σηµειωθεί πως η ιδέα για το ιαγωνισµό Φωτογραφίας ανήκει στον κ. Κρίτωνα Αρσένη, Υπεύθυνο του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο, ενώ η ιδέα για τη ράση Ευαισθητοποίησης για τη δηµιουργία ντοκιµαντέρ ανήκει στην Τοπική Επιτροπή της Ελληνικής Εταιρείας της Τήνου. Επιπλέον, το ιαγωνισµό Φωτογραφίας, την προετοιµασία και διοργάνωση της Έκθεσης Φωτογραφίας και της εκδήλωσης βράβευσης της καλύτερης συµµετοχής στη Σίφνο, Σέριφο, Αµοργό και Αντίπαρο συντόνισε και υλοποίησε ο Υπεύθυνος του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο, κ. Κρίτωνας Αρσένης. Το ιαγωνισµό Φωτογραφίας στη Σκύρο και τη Νάξο, την προετοιµασία και διοργάνωση των αντίστοιχων των Εκθέσεων Φωτογραφίας και εκδηλώσεων βράβευσης της καλύτερης συµµετοχής υλοποίησαν οι κ.κ. Μυρτώ Παππά και Βίβιαν Ρένεση αντίστοιχα, που απασχολήθηκαν µέσω ειδικών προγραµµάτων που εφάρµοσε το Υπουργείο Απασχόλησης. Τον συντονισµό των δυο παραπάνω ράσεων έκανε η υπογράφουσα. Το συντονισµό και τη διοργάνωση των εκδηλώσεων της ράσης Ευαισθητοποίησης µε βάση την τέχνη του ντοκιµαντέρ έκανε η υπογράφουσα (Πρόγραµµα Αειφόρο Αιγαίο Αειφόρο Αιγαίο), οι κ.κ. Ιωάννα Παπασταθοπούλου, έσποινα Παυλάκη, (µέλη της ΜΚΟ «Αλαλάζοντα Τοπία») και η κ. Σπαρτινού, (Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, ιεύθυνση ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων). Επιπλέον, τη διοργάνωση της τελικής εκδήλωσης υποστήριξε επίσης, και η Νοµαρχιακή αυτοδιοίκηση Κυκλάδων. Θα θέλαµε επίσης να ευχαριστήσουµε: τους Υπεύθυνους Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης των αντίστοιχων ιευθύνσεων Πρωτοβάθµιας και ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης, όλους τους εισηγητές των σεµιναρίων που οργανώθηκαν στα πλαίσια των ράσεων Ευαισθητοποίησης, τους καθηγητές που συµµετείχαν και φυσικά τους µαθητές. Επίσης, ευχαριστούµε τους χορηγούς των ράσεων Ευαισθητοποίησης του Προγράµµατος Αειφόρο Αιγαίο: Ίδρυµα Λεβέντη, Ίδρυµα Ευγενίδου, κ. Θέµη Βώκο, Intersys (αποκλειστικό αντιπρόσωπο στην Ελλάδα της Canon), ΗΛΒΙ (αποκλειστικό αντιπρόσωπο στην Ελλάδα της JVC), ΟΤΕ, Γενική Γραµµατεία Νέας Γενιάς, Blue star ferries, Agoudimos και Nel Lines. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 265

8 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική Βιβλιογραφία Αθανασάκης, Α. Κουσουρής, Θ. (1999). Περιβάλλον και Οικολογία στην Εκπαίδευση. Αθήνα, εκδόσεις Χρ. αρδάνος. Βούκουνας, Κ. (2004) (επιµ. Έκδοσης). Περιβαλλοντική εκπαίδευση: Τα προγράµµατα που υλοποιήθηκαν από µαθητές δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης Χίου. Χίος, Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Χίου. Σταθοπούλου, Π. (2006). ιδάσκοντας το περιβάλλον µέσα από την τέχνη. Αθήνα, πρακτικά συνεδρίου: 1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Σχολικών Πολιτιστικών Προγραµµάτων «Πολιτισµός & Αισθητική στην Εκπαίδευση» Πανεπιστήµιο Πειραιά, διοργάνωση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισµού (Συµβούλιο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης) και Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών (Τµήµα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική ηλικία). Ξενόγλωσση Βιβλιογραφία Arsenis, K. (2006). Triggering Collective Self Awareness in Local Societies: A New Approach to Push for the Protection of Greece s Landscape, Environment and Cultural Heritage. Naxos, International Conference: Sustainable Management and Development of Mountainous and Island Areas. -Internet site της UNESCO ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 266