ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

Transcript

1 "Αρχιμήδης - Ενίσχυση ερευνητικών ομάδων στα Τ.Ε.Ι " του Β Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ.- Γ Κ.Π.Σ Ενέργεια ζ, Υποέργο 6, "Ακριβής χαρακτηρισμός του μέσου διάδοσης στην Ελληνική επικράτεια σε χιλιοστομετρικά μήκη κύματος από δεδομένα τοπικής κλιματολογίας, προσδιορισμός της επίδρασης της ατμόσφαιρας σε ασύρματα συστήματα επικοινωνιών και αξιολόγηση στατικών και δυναμικών τεχνικών για την βελτίωση της απόδοσής των". ΠΕ2: Επεξεργασία δεδομένων και εξαγωγή χρήσιμων στατιστικών μετεωρολογικών παραμέτρων που απαιτούνται ως είσοδοι στα μοντέλα διάδοσης. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Αναστάσιος Παπατσώρης, Κωνσταντίνος Πολυμέρης, Ειρήνη Σκλαρή και Αθανασία Λάζου Νοέμβριος 2007

2 1.2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όλα τα ηλεκτρομαγνητικά επικοινωνιακά συστήματα αποτελούνται από ένα πομπό, ένα δέκτη και ένα μέσο μετάδοσης. Σε μερικά συστήματα, το μέσο μετάδοσης είναι μία άμεση ζεύξη όπως ένα συρμάτινο καλώδιο ή καλώδιο οπτικής ίνας. Στα ράδιοεπικοινωνιακά συστήματα δεν υπάρχουν απευθείας συνδέσεις, το σύστημα είναι ασύρματο. Το σήμα RF που παράγεται από τον πομπό στέλνεται στον ελεύθερο χώρο και συλλέγεται από το δέκτη. Οι κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν σημαντικά ένα ασύρματο τηλεπικοινωνιακό σύστημα κατά τη διάδοση ενός σήματος. Το χιόνι, η βροχή, ο άνεμος αλλά και οι ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις σε οποιαδήποτε περιοχή και σε οποιοδήποτε χρόνο μπορούν να καταστήσουν μία επικοινωνιακή ζεύξη εκτός λειτουργίας για αρκετό χρονικό διάστημα με αποτέλεσμα η επικοινωνία μεταξύ δύο απομακρυσμένων σημείων να μην είναι πλέον εφικτή. Στο παρών παραδοτέο (ΠΕ2) υλοποιείται η επεξεργασία των δεδομένων που ολοκληρώθηκε στο παραδοτέο (ΠΕ1) και συγκεκριμένα εστιάζεται στην εξαγωγή χρήσιμων στατιστικών μετεωρολογικών παραμέτρων καθώς και στην αποτύπωση ισοϋψών διαγραμμάτων (χαρτών) για το σύνολο της Ελληνικής επικράτειας που απαιτούνται ως είσοδοι στα μοντέλα διάδοσης. Πριν όμως, παρουσιάζεται μια εισαγωγή στις γενικές αρχές διάδοσης των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων και των παραγόντων που την επηρεάζουν καθώς και στην δομή ενός δορυφορικού συστήματος ώστε να εκτιμηθεί η σπουδαιότητα του συγκεκριμένου εγχειρήματος. 1.3

4 1 ΔΙΑΔΟΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΩΝ ΚΥΜΑΤΩΝ 1.1 Διάδοση ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων στο γήινο περιβάλλον Η ενέργεια που ακτινοβολείτε από μία κεραία εκπομπής μπορεί να φτάσει στην περιοχή της κεραίας λήψης ακολουθώντας διάφορους δρόμους στο γήινο περιβάλλον. Η διαδρομή την οποία ένα ραδιοσήμα ακολουθεί εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η συχνότητα του σήματος, οι ατμοσφαιρικές συνθήκες, και η ώρα που γίνεται η διάδοση. Οι τρεις βασικές διαδρομές που ένα ραδιοσήμα μπορεί να ακολουθήσει στον ελεύθερο χώρο είναι α) στην επιφάνεια της γης, β) στην ατμόσφαιρα, και γ) στο χώρο. 1.2 Διάδοση στην επιφάνεια της γης Σήματα που μεταδίδονται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους ονομάζονται κύματα εδάφους ή επιφάνειας (ground waves), είναι αυτά που εκπέμπονται από την κεραία και παραμένουν κοντά στη επιφάνεια της γης. Το κύμα εδάφους ακολουθεί την καμπυλότητα της γης και μπορεί να ταξιδέψει σε αποστάσεις πέραν του ορίζοντος. Η διάδοση με κύματα εδάφους είναι ισχυρότερη στις χαμηλές και μεσαίες συχνότητες, δηλαδή, είναι η κύρια διαδρομή σήματος για ραδιοσήματα στην περιοχή των 30KHz ως 3MHz. Τα σήματα μπορούν να διαδοθούν κατά εκατοντάδες και μερικές χιλιάδες μιλίων σε αυτές τις χαμηλές συχνότητες. Σε συχνότητες υψηλότερες από 3MHz η γη αρχίζει να εξασθενεί τα ραδιοσήματα. Τα αντικείμενα πάνω στη γη και τα χαρακτηριστικά του εδάφους γίνονται της ίδιας τάξης μεγέθους με το μήκος κύματος του σήματος και συνεπώς θα απορροφούν και θα επηρεάζουν το σήμα. Γι αυτό το λόγο, η διάδοση των σημάτων με κύματα εδάφους πάνω από 3MHz δεν συνίσταται για αποστάσεις πέραν μερικών μιλίων. 1-4

5 1.3 Διάδοση στην ατμόσφαιρα Η γήινη ατμόσφαιρα διαιρείται σε τρεις χωριστές περιοχές, ή στρώματα. Αυτά είναι η Τροπόσφαιρα, η Στρατόσφαιρα και η Ιονόσφαιρα. Συγκεκριμένα, έχουμε κύματα που φθάνουν στο δέκτη ύστερα από ανάκλαση ή σκέδαση στην ιονόσφαιρα και ονομάζονται ουράνια κύματα (sky waves) ή ιονοσφαιρικά. Η ιονόσφαιρα είναι το άνω στρώμα της ατμόσφαιρας που εκτείνεται πάνω από τα 60km και χαρακτηρίζεται, τουλάχιστον, στα ψηλότερα στρώματά της από ψηλή πυκνότητα ελευθέρων ηλεκτρονίων οπότε και συμπεριφέρεται ως αγώγιμο στρώμα σε μια μεγάλη ζώνη συχνοτήτων ανακλώντας τα προσπίπτοντα κύματα. Μπορούμε με καλή προσέγγιση να θεωρήσουμε ότι αυτή η περιοχή της ατμόσφαιρας έχει μια αξιοσημείωτη επίδραση στη διάδοση συχνοτήτων κάτω από 30MHz και κύρια στο διάστημα από 1 έως 30MHz. Η στρατόσφαιρα βρίσκεται μεταξύ της τροπόσφαιρας και της ιονόσφαιρας. Η θερμοκρασία σε όλη αυτήν την περιοχή θεωρείται σχεδόν σταθερή και υπάρχει λίγος υδρατμός.. Η στρατόσφαιρα έχει σχετικά μικρή επίδραση στα ραδιοκύματα επειδή είναι μια σχετικά ήρεμη περιοχή με ελάχιστες ή καθόλου αλλαγές θερμοκρασίας. Από την άλλη μεριά, κύματα ανακλώνται ή σκεδάζονται στην τροπόσφαιρα και ονομάζονται τροποσφαιρικά. Η τροπόσφαιρα είναι το κατώτερο τμήμα της ατμόσφαιρας στο οποίο κάτω από κανονικές συνθήκες η τιμή της θερμοκρασίας ελαττώνεται με το ύψος. Η τροπόσφαιρα εκτείνεται από την επιφάνεια του εδάφους έως ένα ύψος που κυμαίνεται από περίπου 6km στους πόλους μέχρι 17km στον ισημερινό. Μια μέση τιμή, για μια περιοχή που δεν ανήκει στις δύο αυτές ακραίες τοποθεσίες, είναι τα 10km. Η τροπόσφαιρα είναι εκείνο το τμήμα της ατμόσφαιρας όπου οι μεταβολές του δείκτη διάθλασης της πίεσης και της υγρασίας καθώς επίσης τα νέφη και οι υδρομετεωρίτες (βροχή, χιόνι, χαλάζι) επηρεάζουν σημαντικά τη διάδοση των ραδιοσυχνοτήτων για συχνότητες πάνω από 30MHz. Συγκεκριμένα, πάνω από 30MHz: (α) τοπικές μεταβολές του δείκτη διάθλασης στην τροπόσφαιρα μπορεί να σκεδάσουν την ενέργεια, (β) απότομες μεταβολές της κατακόρυφης δομής 1-5

6 του δείκτη διάθλασης μπορεί να προκαλέσουν φαινόμενα ανάκλασης και (γ) εκτεταμένες ανώμαλες μεταβολές του δείκτη διάθλασης με το ύψος δημιουργούν φαινόμενα παγίδευσης των ραδιοακτίνων (ducting propagation). Όλοι οι προηγούμενοι μηχανισμοί μπορούν να μεταφέρουν ενέργεια αρκετά μακριά από τον κανονικό ορίζοντα, ειδικότερα μάλιστα η ανάκλαση επηρεάζει κυρίως τις συχνότητες μεταξύ 30 έως 1000MHz ενώ η παγίδευση έχει επίδραση στις συχνότητες πάνω περίπου από 1000MHz. 1.4 Διάδοση στο χώρο Η τρίτη μέθοδος διάδοσης ραδιοκυμάτων είναι τα κύματα χώρου (space waves). Περαιτέρω, το κύμα χώρου διακρίνεται στο κατ ευθείαν κύμα (direct wave) δηλαδή, στο κύμα που ακολουθεί την ευθεία γραμμή σκόπευσης, και το ανακλώμενο από το έδαφος κύμα (ground reflected wave) που φθάνει στο δέκτη ύστερα από ανάκλαση από την επιφάνεια του εδάφους. Το κύμα χώρου περιλαμβάνει επίσης το τμήμα της ενέργειας που λαμβάνεται από το δέκτη αφού διαθλασθεί από την ατμόσφαιρα ή υποστεί περίθλαση (diffraction) από τη γήινη επιφάνεια. Σημειώνεται ότι ο συγκεκριμένος μηχανισμός διάδοσης πρέπει να λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη για συχνότητες κάτω από 1MHz, ενώ εξασθενεί σημαντικά σε περιοχές ψηλότερων συχνοτήτων. 1.5 Διάδοση μέσω δορυφόρου Ένας δορυφόρος είναι ένα φυσικό αντικείμενο που είναι σε τροχιά ή περιφέρεται γύρω από κάποιο ουράνιο σώμα. Οι δορυφόροι, είναι φυσικοί και το δικό μας ηλιακό σύστημα είναι ένα τέλειο παράδειγμα. Μια ισορροπία μεταξύ της αδράνειας του περιφερόμενου δορυφόρου και της βαρυτικής έλξης του σώματος κρατά το δορυφόρο σε τροχιά. Τεχνητοί δορυφόροι μπορούν να εκτοξευθούν σε τροχιά για διάφορους σκοπούς. Σήμερα, χιλιάδες δορυφόροι βρίσκονται σε τροχιά, καλύπτοντας τρεις μεγάλες γεωγραφικές περιοχές Ατλαντικό, Ειρηνικό και Ινδικό ωκεανό εφοδιασμένοι με τηλεπικοινωνιακό υλικό μεγάλης χωρητικότητας. Οι συχνότητες 1-6

7 λειτουργίες που χρησιμοποιούν τα σημερινά δορυφορικά συστήματα καλύπτουν τις ζώνες SHF (3-30GHz), EHF (30-300GHz) που διαιρούνται σε διάφορες υποζώνες όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα. Η διαχείριση του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος για τηλεπικοινωνιακές εφαρμογές, γίνεται κάτω από την αιγίδα της Διεθνούς Τηλεπικοινωνιακής Ένωσης (ITU). Ζώνη συχνοτήτων Περιοχή (GHz) L 1-2 S 2 4 C 4 8 X 8 12 Ku K Kα Χιλιοστομετρική περιοχή Ένας δορυφόρος περιφέρεται γύρω από τη γη είτε σε κυκλική είτε σε ελλειπτική τροχιά και έτσι είναι δυνατός ο υπολογισμός της θέσης ενός δορυφόρου οποιοδήποτε χρονική στιγμή. Οι κύκλοι και οι ελλείψεις είναι ειδικά γεωμετρικά σχήματα που μπορούν να περιγραφούν με μαθηματική ακρίβεια. Επιπλέον, η φορά περιφοράς του δορυφόρου μπορεί να είναι είτε ίδια με τη φορά της γης ή αντίθετη. Στη πρώτη περίπτωση η τροχιά καλείται θετικής φοράς και στη δεύτερη, αρνητικής φοράς. Οι περισσότερες τροχιές είναι θετικής φοράς. Σε μία κυκλική τροχιά η ταχύτητα περιφοράς είναι σταθερή. Ωστόσο, σε μια ελλειπτική τροχιά η ταχύτητα μεταβάλλεται ανάλογα με το ύψος του δορυφόρου πάνω από τη γη. Φυσιολογικά η ταχύτητα του δορυφόρου είναι μεγαλύτερη όταν είναι κοντά στη γη απ ότι όταν είναι απομακρυσμένος. Για να χρησιμοποιηθεί ένας δορυφόρος για σκοπούς επικοινωνιακής αναμετάδοσης, η κεραία του επίγειου σταθμού πρέπει να μπορεί να ακολουθεί το δορυφόρο καθώς διέρχεται από πάνω του. Ανάλογα με το ύψος και την ταχύτητα του δορυφόρου, ο επίγειος σταθμός θα μπορεί να τον χρησιμοποιεί για επικοινωνιακούς σκοπούς μόνο για εκείνη τη μικρή χρονική περίοδο που είναι ορατός. Η κεραία του επίγειου σταθμού θα παρακολουθεί το δορυφόρο από ορίζοντα σε ορίζοντα, αλλά σε κάποιο σημείο, ο δορυφόρος θα εξαφανιστεί από την άλλη πλευρά της γης. Κατ αυτό το χρονικό διάστημα δε θα μπορεί να εξυπηρετεί επικοινωνιακά. 1-7

8 Μια λύση στο πρόβλημα αυτό δόθηκε με την χρήση των γεωστατικών δορυφόρων οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από τον ισημερινό της γης σε ύψος περίπου 22,300mil ή 35,860km και έχουν την ίδια γωνιακή ταχύτητα με αυτή με αποτέλεσμα να φαίνονται από έναν παρατηρητή πάνω στη γη ως ακίνητοι. Εφόσον ο δορυφόρος φαίνεται ότι παραμένει σταθερός, δεν απαιτούνται ειδικές κεραίες παρακολούθησης στους επίγειους σταθμούς. Η κεραία μπορεί απλώς να σημαδεύει το δορυφόρο και να παραμένει σε μια σταθερή θέση. Με αυτό τον τρόπο, είναι δυνατή μια συνεχής επικοινωνία. Οι περισσότεροι επικοινωνιακοί δορυφόροι σε χρήση σήμερα είναι γεωσύγχρονοι. Ένας τέτοιος δορυφόρος μπορεί να βλέπει ή να έχει πρόσβαση περίπου στο 40% της γήινης επιφάνειας. Όσοι βρίσκονται μέσα σ αυτήν την περιοχή μπορούν να χρησιμοποιήσουν το δορυφόρο για επικοινωνία. Ο δορυφόρος μετά την εκτόξευση του δεν επιδέχεται επιδιορθώσεις βλαβών. Επιβάλλεται να είναι όσο το δυνατόν, ένα αξιόπιστο σύστημα. Το συνολικό κόστος ενός συνήθους τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου ανέρχεται σε περίπου 150 εκατομμύρια δολάρια. Η ποιότητα των ψηφιακών δορυφορικών ζεύξεων αξιολογείται από τη διαθεσιμότητα και την αξιοπιστία που επιτυγχάνεται. Η διαθεσιμότητα μιας ζεύξης εκφράζεται από το ποσοστό της διάρκειας ενός έτους κατά το οποίο ο δέκτης διατηρεί το συγχρονισμό του. Για να διατηρείται ο συγχρονισμός, ο ρυθμός λανθασμένων ψηφίων (BER) δεν πρέπει να υπερβαίνει μια στάθμη κατωφλίου BER th η οποία συνήθως λαμβάνεται ίση με 10-3, 10-7 ανάλογα με την εφαρμογή. Η διαθεσιμότητα ενός συστήματος εκφράζεται από την πιθανότητα διακοπής του, P out, ή το χρόνο διακοπής της λειτουργίας του, T out, μέσω των σχέσεων: P out = P(BER>BER th ) (1.1) T out = * P out (min/year) (1.2) Ο ρυθμός λανθασμένων ψηφίων είναι φθίνουσα συνάρτηση της παραμέτρου (E b /n 0 ) όπου, E b η ενέργεια ενός ψηφίου και n 0 η πυκνότητα θορύβου στην είσοδο του αποκωδικοποιητή του δέκτη. Η αξιοπιστία μιας δορυφορικής ζεύξης σχετίζεται με το ποσοστό λανθασμένων ψηφίων στην έξοδο του δέκτη. Κατά τη λειτουργία υπό συνθήκες καθαρού ουρανού 1-8

9 (clear sky conditions), οπότε δεν υπάρχουν μεταβολές στην τροπόσφαιρα που προκαλούν διαλείψεις του δορυφορικού συστήματος, το ποσοστό λαθών της ζεύξης διατηρείται σταθερό. Κατά τη διάρκεια ενός έτους, το μέγεθος αυτό εμφανίζει τυχαίες διακυμάνσεις λόγω της μεταβλητής απόσβεσης που εισάγεται εξαιτίας βροχοπτώσεων. Η αξιοπιστία μιας δορυφορικής ζεύξης περιγράφεται ποσοτικά από το ποσοστό του χρόνου κατά το οποίο επιτυγχάνεται ποσοστό λαθών μεγαλύτερο μιας δεδομένης στάθμης. Ισοδύναμα, η αξιοπιστία περιγράφεται από την πιθανότητα υπέρβασης μιας στάθμης ρυθμού λαθών Μ, δηλαδή την πιθανότητα: P M = P(BER>M) (1.3) Τόσο η διαθεσιμότητα όσο και η αξιοπιστία των δορυφορικών συστημάτων επικοινωνιών προδιαγράφονται από την ITU R και πρέπει να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις για αξιόπιστες διεθνείς επικοινωνίες. Το ποσοστό λαθών μιας δορυφορικής ζεύξης δεν πρέπει να υπερβαίνει ορισμένες στάθμες για ποσοστό χρόνου μεγαλύτερο από συγκεκριμένη τιμή κατά τη διάρκεια έτους. Οι περιοριστικές στάθμες και αντίστοιχα ποσοστά χρόνου συστήνονται από την ITU για διάφορους ρυθμούς μετάδοσης ψηφίων και κώδικες για διόρθωση λαθών. Πολλοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν τη διάδοση του σήματος ενός επίγειου τηλεπικοινωνιακού συστήματος ισχύουν και στην περίπτωση ενός δορυφορικού συστήματος. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση, λόγω των τεράστιων αποστάσεων μεταξύ ενός γεωστατικού δορυφόρου και των επίγειων σταθμών, και καθώς είναι γνωστό ότι το σήμα εξασθενεί ανάλογα με το τετράγωνο της αποστάσεως, τα προβλήματα διάδοσης είναι πιο σημαντικά στον καθορισμό της αξιοπιστίας του συστήματος, Για χαμηλές γωνίες ανύψωσης της δορυφορικής ζεύξεως, όπως αυτό συμβαίνει όταν λειτουργούμε ένα γεωστατικό δορυφόρο και ένα επίγειο σταθμό που βρίσκεται σε τοποθεσία που χαρακτηρίζεται από ψηλό γεωγραφικό πλάτος, οι ανακλάσεις από το έδαφος, οι μεταβολές του δείκτη διάθλασης της τροπόσφαιρας καθώς και η παγίδευση των ραδιοακτίνων μπορεί να είναι σημαντικές αιτίες εξασθένησης του σήματος. Επιπλέον, ραδιοσήματα που διέρχονται από την ιονόσφαιρα υπόκεινται σε μεταπτώσεις, απορρόφηση, μεταβολή στην κατεύθυνση διάδοσης, καθυστέρηση 1-9

10 διάδοσης και μεταβολές της πόλωσης λόγω της παρουσίας ελεύθερων ηλεκτρονίων και του γήινου μαγνητικού πεδίου. Σαν γενικό πάντως συμπέρασμα, όταν η ζεύξη λειτουργεί κάτω από σχετικά μεγάλες γωνίες ανύψωσης (μεγαλύτερες από 20 0 περίπου) και σε συχνότητες πάνω από τη ζώνη UHF (300MHz-3GHz), τα κύρια προβλήματα διάδοσης εστιάζονται στην απόσβεση λόγω ατμοσφαιρικών κατακρημνίσεων και στην απορρόφηση λόγω των ατμοσφαιρικών αερίων. Η τελευταία περίπτωση διάλειψης αφορά κύρια τα συστήματα που λειτουργούν σε συχνότητες EHF (>30GHz). 1.6 Διαλείψεις στο γήινο περιβάλλον Η αρχή της διάδοσης ελευθέρου χώρου προϋποθέτει ότι η ατμόσφαιρα είναι ομογενές μέσο και μη απορροφητικό, καθώς επίσης ότι το έδαφος είναι σε άπειρη απόσταση, ή πρακτικά ο συντελεστής ανάκλασης των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων πάνω σε αυτό είναι αμελητέος. Στην πραγματικότητα όμως, για ένα πραγματικό τηλεπικοινωνιακό σύστημα οι προϋποθέσεις αυτές δεν ισχύουν, καθώς το κύμα διαδίδεται σε μέσο που δεν έχει τις ιδιότητες της "ιδανικής" ατμόσφαιρας και το έδαφος είναι γενικά σε κοντινή απόσταση από την οπτική ευθεία ζεύξεως. Σε ένα τηλεπικοινωνιακό σύστημα, πέρα από τις απώλειες διάδοσης του ελευθέρου χώρου και τις απώλειες των ατμοσφαιρικών συνθηκών ένα πλήθος παραγόντων, εποχιακών και τοπικών, συνιστούν τις διαλείψεις (fadings), που μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες αποσβέσεις στο σήμα. Η ένταση γενικά της διάλειψης αυξάνει με τη μέση συχνότητα του φέροντος και το μήκος της ζεύξεως. Λόγω γενικά του μεγάλου αριθμού των παραγόντων που συμβάλλουν στη δημιουργία των διαλείψεων, οι διαλείψεις είναι ένα τυχαίο φαινόμενο που μπορεί να καθορισθεί μόνο με τη χρήση μιας συνάρτησης στατιστικής κατανομής. Οι κυριότερες αιτίες διαλείψεων που αναφέρονται σε ένα τηλεπικοινωνιακό σύστημα και οφείλονται στην τροπόσφαιρα είναι οι ακόλουθες: Α) Το φαινόμενο των πολλαπλών διοδεύσεων (multipath propagation). Το φαινόμενο αυτό είναι πολύ σημαντικό και λαμβάνεται πολύ σοβαρά στη σχεδίαση τηλεπικοινωνιακών ζεύξεων, αλλά για συχνότητες κάτω των 10GHz. 1-10

11 B) Για συχνότητες που υπερβαίνουν τα 30GHz αξιόλογη επίδραση έχει επίσης και η απορρόφηση που εισάγουν στο διαδιδόμενο σήμα τα αέρια της ατμόσφαιρας, όπως το οξυγόνο και οι ατμοί. Γ) Οι διαλείψεις που οφείλονται στην εξασθένηση Η/Μ κύματος από ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις (π.χ. βροχή, χιόνι και χαλάζι), η απόσβεση που εισάγεται λόγω των συγκεκριμένων σκεδαστών είναι πολύ σημαντική αλλά μόνο για συχνότητες του φέροντος κύματος που υπερβαίνουν τα 10GHz. 1.7 Διαλείψεις που οφείλονται στην ατμοσφαιρική απορρόφηση Σε συχνότητες πάνω περίπου από τα 50GHz, η απόσβεση που εισάγεται από τα ατμοσφαιρικά αέρια υπερβαίνει κατά πολύ την απόσβεση που σχετίζεται ακόμη και με την πιο έντονη βροχόπτωση. Για τις επίγειες όμως ραδιοζεύξεις που έχουν μεγάλο μήκος (long radio paths), η απόσβεση αυτού του είδους είναι αξιοσημείωτη ακόμη και για συχνότητες της τάξεως των 15GHz. Οι κύριες ατμοσφαιρικές συνιστώσες που εισάγουν απόσβεση στο διαδιδόμενο σήμα, είναι το οξυγόνο και οι υδρατμοί, αν και η παρουσία σύνθετων μορίων στους υδρατμούς μπορεί να έχει κάποια επίδραση ακόμη και σε συχνότητες πάνω από τους 100GHz. Το οξυγόνο απορροφά ενέργεια από τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα εξαιτίας της ηλεκτρικής διπολικής ροπής, ενώ οι υδρατμοί λόγω της μαγνητικής διπολικής ροπής. Η απορρόφηση λόγω οξυγόνου σε κάθε ύψος είναι προσεγγιστικά σταθερή με το χρόνο, όπως ακριβώς και η αναλογία του οξυγόνου στην ατμόσφαιρα. Αντίθετα, το περιεχόμενο υδρατμών είναι μια ποσότητα που έντονα διακυμαίνεται με το χρόνο, και ως εκ τούτου η αντίστοιχη απορρόφηση ακολουθεί τον ίδιο νόμο. Η μέση τιμή της συγκέντρωσης υδρατμών στο επίπεδο του εδάφους, για μεσαία κλίματα, είναι περίπου 7,5g/m 3, αλλά η ποσότητα των υδρατμών που μπορεί να συγκρατήσει ο αέρας εξαρτάται κατά μεγάλο βαθμό από τη θερμοκρασία του. 1-11

12 1.8 Εξασθένιση λόγω ατμοσφαιρικών αερίων Η μείωση από τα ατμοσφαιρικά αέρια που προκαλείται κυρίως από την απορρόφηση βασίζεται κυρίως στη συχνότητα, στη γωνία ανύψωσης, στο ύψος πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και στην πυκνότητα του υδρατμού (απόλυτη υγρασία). Στις συχνότητες κάτω από 10GHz, μπορεί κανονικά να παραμεληθεί. Έχει σημαντική αύξηση σε συχνότητες πάνω από 10GHz, ειδικά για τις χαμηλές γωνίες ανύψωσης. Σε μια δεδομένη συχνότητα η συμβολή οξυγόνου στην απορρόφηση λόγω αερίων είναι σχετικά σταθερή. Εντούτοις, η μέγιστη εξασθένιση λόγω αερίων συμβαίνει κατά τη διάρκεια της εποχής με τη μεγαλύτερη βροχόπτωση. 1.9 Εξασθένιση λόγω βροχής Στην φασματική περιοχή GHz, η επίπτωση της βροχής στην εξασθένηση του σήματος είναι πλέον σημαντική. Οι βροχοπτώσεις εισάγουν σημαντική απόσβεση που αυξάνεται με τη συχνότητα. Επομένως, για την οικονομική σχεδίαση τηλεπικοινωνιακών συστημάτων που ικανοποιούν τις προδιαγραφές αξιοπιστίας και διαθεσιμότητας που συστήνει η ITU-R (International Telecommunication Union - Radio), απαιτείται η διεξοδική μελέτη των προβλημάτων διάδοσης που δημιουργούν οι βροχοπτώσεις και ο συστηματικός προσδιορισμός των επιπτώσεων τους. Στη χώρα μας παρά την σχετικώς μεγάλη ποικιλία και ποσότητα σε κλιματικά δεδομένα δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία μελέτη για τον προσδιορισμό των κλιματικών παραγόντων που αφορούν τις επίγειες και δορυφορικές επικοινωνίες. Σαν αποτέλεσμα αυτού, για τον σχεδιασμό τηλεπικοινωνιακών συστημάτων χρησιμοποιούνται προτεινόμενες τιμές από την ITU οι οποίες όμως δεν ανταποκρίνονται πλήρως στις πραγματικές συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα. Στα πλαίσια του ερευνητικού έργου πραγματοποιήθηκε η επεξεργασία των τοπικών κλιματολογικών δεδομένων που ελήφθησαν από 24 σταθμούς της χώρας μας σε μια περίοδο 30 ετών και κατόπιν η στατιστική τους ανάλυση ώστε να υπολογιστεί η μέση τιμή τους ανά σταθμό και ανά μήνα καθώς επίσης και ανά εποχή. Τέλος, 1-12

13 πραγματοποιήθηκε ο σχεδιασμός χαρτών της Ελληνικής επικράτειας για κάθε ένα από τους διαθέσιμους κλιματικούς παράγοντες. Ειδικότερα, επεξεργαστήκαμε τους παρακάτω κλιματικούς παράγοντες: Σχετική υγρασία Απόλυτη υγρασία Θερμοκρασία Νέφωση Πίεση Παρακάτω, επισυνάπτονται, σε ξεχωριστό κεφάλαιο ο κάθε κλιματικός παράγοντας, πίνακες των παραπάνω αποτελεσμάτων με τους αντίστοιχους χάρτες τους. Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι εποχές που αναφέρονται χρησιμοποιούν τους εξής μήνες: Χειμώνας Δεκέμβριος, Ιανουάριος, Φεβρουάριος Άνοιξη Μάρτιος, Απρίλιος, Μάιος Καλοκαίρι Ιούνιος, Ιούλιος, Αύγουστος Φθινόπωρο Σεπτέμβριος, Οκτώβριος, Νοέμβριος. Επίσης, στην περίπτωση των πιέσεων κρίθηκε σκόπιμο να γίνει μόνο η παρουσίαση των πινάκων, μιας και όπως είναι φανερό από εκεί οι διαφορές από μήνα σε μήνα και από σταθμό σε σταθμό είναι ελάχιστες 1-13

14 1-14

15 2 ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ Στον παρακάτω Πίνακα παρουσιάζονται οι μέσοι όροι της μηνιαίας απόλυτης υγρασίας για τις 24 τοποθεσίες, όπως προέκυψαν από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών που καλύπτουν την χρονική περίοδο ΣΤΑΘΜΟΙ ΑΠΟΛΥΤΗ ΥΓΡΑΣΙΑ Ιαν. Φεβρ. Μαρ. Απρ. Μαιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοεμ. Δεκ. Αγρίνιο 75,5 73,2 70,4 68,1 63,0 57,2 55,3 52,8 63,6 69,9 77,8 78,5 Αλεξανδρουπ. 75,3 73,4 72,6 71,4 68,1 60,1 53,9 53,6 59,9 68,2 75,3 77,0 Άργος 75,4 73,5 72,2 68,2 60,3 54,0 52,7 56,9 65,4 64,1 76,4 76,6 Αργοστόλι 71,6 70,8 70,7 70,7 70,0 65,9 62,9 64,8 67,9 70,1 73,7 73,2 Άρτα 72,6 70,9 70,0 71,9 68,5 64,6 64,1 65,5 70,3 73,2 77,5 76,5 Ελληνικό 68,8 67,6 65,8 62,5 58,6 52,2 46,8 46,7 53,5 62,0 68,8 70,1 Ηράκλειο 67,3 65,4 65,3 61,2 59,9 55,9 56,9 59,1 61,0 64,8 66,4 67,5 Ιωάννινα 77,9 73,6 69,2 69,0 65,8 58,4 52,7 55,9 65,2 72,5 79,9 82,1 Καλαμάτα 72,9 72,1 71,3 70,4 66,5 58,6 57,9 61,4 65,4 69,4 75,1 75,2 Καστοριά 78,6 73,4 66,6 62,4 63,5 53,1 49,3 52,5 59,5 69,1 77,5 80,4 Κέρκυρα 75,9 74,3 73,2 72,7 69,5 63,4 59,8 62,1 70,4 74,8 77,6 77,4 Κύθηρα 72,4 72,0 72,3 68,0 63,7 56,4 54,2 56,9 62,6 68,2 72,2 73,0 Λαμία 76,6 74,4 70,9 64,6 59,1 49,7 50,1 54,5 60,1 70,5 75,8 77,1 Λάρισα 79,8 75,0 72,6 68,1 61,3 48,8 46,3 49,9 58,7 69,8 79,2 82,0 Λήμνος 76,9 74,8 75,3 73,9 68,6 59,7 56,7 61,1 66,3 67,0 77,8 78,6 Μακεδονία 75,9 72,5 71,6 67,5 63,6 55,4 52,8 55,1 61,9 70,1 76,4 77,8 Μήλος 73,2 72,0 71,6 66,0 61,3 55,1 56,5 62,8 65,4 71,4 73,9 74,4 Μυτιλήνη 72,1 70,5 67,8 64,7 63,3 58,3 56,8 58,3 60,6 66,9 71,5 72,9 Πύργος 73,6 72,2 71,2 70,5 67,9 62,4 59,5 62,1 67,1 71,0 75,2 75,5 Σέρρες 78,1 72,0 67,6 63,4 60,7 54,2 51,9 54,9 60,5 70,0 77,1 80,6 Σκύρος 76,2 74,2 74,2 71,5 70,4 66,0 66,2 68,1 70,5 74,3 76,5 76,8 Σούδα 73,3 71,1 70,0 64,7 58,3 50,4 50,1 54,2 61,2 68,4 72,0 73,0 Χίος 73,2 72,4 71,8 69,8 67,4 61,4 57,7 59,6 63,6 70,9 74,8 74,3 Χρυσούπολη 74,4 72,4 72,3 72,0 67,3 62,8 57,5 59,0 65,0 69,7 75,3 75,0 Πίνακας 2-1. Μέσοι όροι μηνιαίας απόλυτης υγρασίας (%) για 24 τοποθεσίες στην Ελληνική Επικράτεια και για ην χρονική περίοδο Τα παραπάνω πινακοποιημένα αποτελέσματα παρουσιάζονται επίσης και σε μορφή ισογραμμικών καμπυλών απόλυτης υγρασίας, από το Σχήμα 2-1 έως το Σχήμα

16 Σχήμα 2-1. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Ιανουάριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-2

17 Σχήμα 2-2. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Φεβρουάριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-3

18 Σχήμα 2-3. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Μάρτιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-4

19 Σχήμα 2-4. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Απρίλιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-5

20 Σχήμα 2-5. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Μάιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-6

21 Σχήμα 2-6. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Ιούνιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-7

22 Σχήμα 2-7. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Ιούλιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-8

23 Σχήμα 2-8. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Αύγουστο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-9

24 Σχήμα 2-9. Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Σεπτέμβριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-10

25 Σχήμα Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Οκτώβριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-11

26 Σχήμα Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Νοέμβριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-12

27 Σχήμα Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Δεκέμβριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-13

28 Επίσης, στον Πίνακα 2 δίδονται οι μέσοι όροι κατά εποχή του μέσου έτους, όπως προέκυψαν από επεξεργασία δεδομένων 30 ετών που καλύπτουν την χρονική περίοδο ΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ ΣΤΑΘΜΟΙ Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Φθινόπωρο Αγρίνιο 75,7 67,2 55,1 70,4 Αλεξανδρουπ. 75,3 70,7 55,9 67,8 Άργος 75,2 66,9 54,5 68,6 Αργοστόλι 71,9 70,5 64,6 70,6 Άρτα 73,3 70,1 64,7 73,7 Ελληνικό 68,8 62,3 48,6 61,4 Ηράκλειο 66,7 62,1 57,3 64,1 Ιωάννινα 77,9 68,0 55,7 72,5 Καλαμάτα 73,4 69,4 59,3 70,0 Καστοριά 77,4 64,2 51,6 68,7 Κέρκυρα 75,8 71,8 61,7 74,3 Κύθηρα 72,5 68,0 55,8 67,7 Λαμία 76,0 64,9 51,4 68,8 Λάρισα 78,9 67,4 48,3 69,2 Λήμνος 76,8 72,6 59,2 70,4 Μακεδονία 75,4 67,6 54,4 69,5 Μήλος 73,2 66,3 58,2 70,3 Μυτιλήνη 71,9 65,3 57,8 66,3 Πύργος 73,8 69,9 61,3 71,1 Σέρρες 76,9 63,9 53,7 69,2 Σκύρος 75,8 72,0 66,7 73,8 Σούδα 72,5 64,4 51,6 67,2 Χίος 73,3 69,6 59,6 69,8 Χρυσούπολη 73,9 70,5 59,8 70,0 Πίνακας 2-2. Μέσοι όροι εποχικής απόλυτης υγρασίας (%) για 24 τοποθεσίες στην Ελληνική Επικράτεια και για ην χρονική περίοδο

29 Σχήμα Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για την εποχή της Άνοιξης που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-15

30 Σχήμα Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για την εποχή του Καλοκαιριού που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-16

31 Σχήμα Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για την εποχή του Φθινοπώρου που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-17

32 Σχήμα Χάρτης μέσης απόλυτης υγρασίας στην Ελλάδα για την εποχή του Χειμώνα που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 2-18

33 3 ΠΙΝΑΚΕΣ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ Στον παρακάτω Πίνακα παρουσιάζονται οι μέσοι όροι της μηνιαίας σχετικής υγρασίας για τις 24 τοποθεσίες, όπως προέκυψαν από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών που καλύπτουν την χρονική περίοδο ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΧΕΤΙΚΗ ΥΓΡΑΣΙΑ Ιαν. Φεβρ. Μαρ. Απρ. Μαιος Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοεμ. Δεκ. Αγρίνιο 6,3 6,4 7,1 8,6 11,0 13,0 14,4 14,3 12,9 10,7 9,0 7,2 Αλεξανδρουπ. 5,3 5,5 6,2 8,2 10,9 12,8 13,4 13,0 11,2 9,4 7,7 6,2 Άργος 6,1 6,1 6,8 8,4 10,4 12,6 14,0 14,3 13,0 5,7 8,6 6,8 Αργοστόλι Άρτα 6,0 6,2 7,1 8,9 11,7 14,0 15,7 15,8 13,8 11,2 8,6 6,8 Ελληνικό 6,7 6,7 7,2 8,6 10,8 12,6 13,3 13,1 12,3 10,8 9,3 7,6 Ηράκλειο 7,2 7,0 7,6 8,6 10,6 12,7 14,6 15,0 13,5 11,6 9,4 7,9 Ιωάννινα 5,1 5,1 5,7 7,2 9,5 11,1 11,6 11,8 10,8 9,0 7,1 5,7 Καλαμάτα 6,9 7,0 7,6 9,1 11,5 13,1 14,8 15,6 13,8 11,4 9,6 7,8 Καστοριά 4,3 4,2 4,7 6,0 8,5 9,6 10,1 10,3 9,1 7,7 5,9 4,6 Κέρκυρα 7,0 7,0 7,7 9,2 11,9 13,9 15,1 15,6 14,3 12,0 9,7 7,8 Κύθηρα 7,2 7,1 7,7 8,6 10,3 12,0 13,5 14,1 13,3 11,7 9,8 8,1 Λαμία 5,9 6,0 6,7 8,1 10,2 11,7 13,0 13,3 11,9 10,1 8,0 6,4 Λάρισα 5,4 5,6 6,4 7,9 10,2 11,2 12,1 12,3 11,1 9,5 7,8 6,0 Λήμνος 6,2 6,2 7,1 8,9 11,1 13,1 14,1 14,7 12,9 6,9 8,7 7,1 Μακεδονία 5,2 5,5 6,5 8,1 10,8 12,5 13,7 13,7 12,0 9,9 7,8 6,0 Μήλος 7,2 7,1 7,7 8,6 10,3 12,3 13,8 15,0 13,7 12,0 9,8 8,1 Μυτιλήνη 6,6 6,6 7,1 8,7 11,3 13,6 14,8 14,8 12,8 10,9 9,0 7,5 Πύργος 6,8 6,9 7,6 9,1 11,7 13,8 15,2 15,6 14,0 11,5 9,3 7,6 Σέρρες 4,8 5,2 6,0 7,6 10,1 12,0 12,9 12,9 11,2 9,2 6,9 5,3 Σκύρος 7,2 7,1 7,7 9,3 11,9 14,5 16,3 16,3 14,3 11,9 9,8 8,1 Σούδα 7,2 7,1 7,7 8,7 10,2 11,6 13,0 13,7 13,1 11,5 9,7 8,1 Χίος 3,1 6,9 7,6 9,3 11,7 14,0 15,0 15,1 13,3 11,4 9,2 7,6 Χρυσούπολη 5,2 5,3 6,3 8,5 10,9 13,5 14,4 14,2 12,1 9,5 7,4 5,7 Πίνακας 3-1. Μέσοι όροι μηνιαίας σχετικής υγρασίας (%) για 24 τοποθεσίες στην Ελληνική Επικράτεια και για ην χρονική περίοδο Τα παραπάνω πινακοποιημένα αποτελέσματα παρουσιάζονται επίσης και σε μορφή ισογραμμικών καμπυλών απόλυτης υγρασίας, στα Σχήματα 17 έως

34 Σχήμα 3-1. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Ιανουάριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-2

35 Σχήμα 3-2. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Φεβρουάριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-3

36 Σχήμα 3-3. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Μάρτιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-4

37 Σχήμα 3-4. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Μάιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-5

38 Σχήμα 3-5. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Ιούνιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-6

39 Σχήμα 3-6. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Ιούλιο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-7

40 Σχήμα 3-7. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Αύγουστο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-8

41 Σχήμα 3-8. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Σεπτέμβριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-9

42 Σχήμα 3-9. Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Οκτώβριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-10

43 Σχήμα Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Νοέμβριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-11

44 Σχήμα Χάρτης μέσης σχετικής υγρασίας στην Ελλάδα για τον μήνα Δεκέμβριο που κατασκευάστηκε από μετεωρολογικά δεδομένα 30 ετών ( ). 3-12

45 Επίσης, στον Πίνακα 4 δίδονται οι μέσοι όροι κατά εποχή του μέσου έτους, όπως προέκυψαν από επεξεργασία δεδομένων 30 ετών που καλύπτουν την χρονική περίοδο ΜΕΣΕΣ ΤΙΜΕΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ ΣΤΑΘΜΟΙ Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Φθινόπωρο Αγρίνιο 6,6 8,9 13,9 10,8 Αλεξανδρουπ. 5,6 8,4 13,1 9,4 Άργος 6,3 8,5 13,6 9,1 Αργοστόλι Άρτα 6,3 9,2 15,2 11,2 Ελληνικό 7,0 8,9 13,0 10,8 Ηράκλειο 7,4 8,9 14,1 11,5 Ιωάννινα 5,3 7,4 11,5 9,0 Καλαμάτα 7,2 9,4 14,5 11,6 Καστοριά 4,4 6,4 10,0 7,6 Κέρκυρα 7,3 9,6 14,9 12,0 Κύθηρα 7,5 8,9 13,2 11,6 Λαμία 6,1 8,3 12,7 10,0 Λάρισα 5,7 8,2 11,9 9,5 Λήμνος 6,5 9,0 14,0 9,5 Μακεδονία 5,5 8,5 13,3 9,9 Μήλος 7,5 8,9 13,7 11,8 Μυτιλήνη 6,9 9,0 14,4 10,9 Πύργος 7,1 9,5 14,9 11,6 Σέρρες 5,1 7,9 12,6 9,1 Σκύρος 7,5 9,6 15,7 12,0 Σούδα 7,5 8,9 12,8 11,4 Χίος 5,9 9,5 14,7 11,3 Χρυσούπολη 5,4 8,6 14,0 9,7 Πίνακας 3-2. Μέσοι όροι εποχικής σχετικής υγρασίας (%) για 24 τοποθεσίες στην Ελληνική Επικράτεια και για ην χρονική περίοδο