ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2018) 511 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την υλοποίηση της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής προς τρίτες χώρες το 2017 {SWD(2018) 361 final} EL EL

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟ Επισκόπηση Μεμονωμένες πράξεις ΜΧΣ στις δικαιούχες χώρες κατά τη διάρκεια του Γεωργία Ιορδανία Μολδαβία Τυνησία Ουκρανία Επισκόπηση των μεταρρυθμίσεων που υποστηρίζονται από πράξεις ΜΧΣ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΤΗΣ ΜΧΣ: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ, ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΙ Επιχειρησιακές αξιολογήσεις Εκ των υστέρων αξιολογήσεις Έλεγχοι ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΜΧΣ Λειτουργία του μηχανισμού της ΜΧΣ Μελλοντικές εξελίξεις: Η ΜΧΣ στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο ΝΕΕΣ ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

3 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την υλοποίηση της μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής προς τρίτες χώρες το ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή, ή ΜΧΣ, είναι ένα χρηματοδοτικό μέσο της ΕΕ 1 που έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση εξαιρετικών εξωτερικών χρηματοδοτικών αναγκών των χωρών που έχουν γεωγραφική, οικονομική και πολιτική εγγύτητα με την ΕΕ. Πρωταρχικός στόχος της είναι η αποκατάσταση της μακροοικονομικής και δημοσιονομικής σταθερότητας στις υποψήφιες και εν δυνάμει υποψήφιες χώρες και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, και παράλληλα η ενθάρρυνση μακροοικονομικών προσαρμογών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Λαμβάνει είτε τη μορφή δανείων, για τα οποία η Επιτροπή δανείζεται τα αναγκαία κονδύλια στις κεφαλαιαγορές και στη συνέχεια τα δανείζει στη δικαιούχο χώρα, είτε, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη μορφή επιχορηγήσεων, οι οποίες χρηματοδοτούνται μέσω του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η ΜΧΣ συμπληρώνει και προϋποθέτει την ύπαρξη ενός προγράμματος προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων που έχει συμφωνηθεί με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ). Προϋπόθεση επίσης για τη χορήγηση της ΜΧΣ αποτελούν ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η εφαρμογή αποτελεσματικών δημοκρατικών μηχανισμών στη δικαιούχο χώρα. Η ΜΧΣ εκταμιεύεται σε δόσεις οι οποίες εξαρτώνται αυστηρά από την επιτυχή εφαρμογή αυστηρών μεταρρυθμιστικών μέτρων που αποσκοπούν στην επαναφορά της οικονομίας της δικαιούχου χώρας σε τροχιά μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας. Με τον τρόπο αυτό, η ΜΧΣ συμπληρώνει την κανονική συνδρομή συνεργασίας της ΕΕ και συμβάλλει στην επίτευξη του ευρύτερου στόχου για διατήρηση της σταθερότητας και προώθηση της ευημερίας πέραν των συνόρων της ΕΕ. Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης μακροοικονομικής και πολιτικής αστάθειας στη γειτονία της ΕΕ, η ΜΧΣ έχει τύχει ευρείας αναγνώρισης ως αποτελεσματικό μέσο αντιμετώπισης κρίσεων, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στην ΕΕ να παρεμβαίνει με διαφανή και ευέλικτο τρόπο και με σημαντική πολιτική μόχλευση. Τα τελευταία εννέα έτη, τα ποσά της ΜΧΣ έχουν αυξηθεί από 1,5 δισ. EUR σε αναλήψεις υποχρεώσεων για την περίοδο , σε 5,2 δισ. EUR από το 2009 και μετά. Οι πολιτικές και οικονομικές αναταραχές στις αραβικές μεσογειακές χώρεςεταίρους οδήγησαν σε αυξημένη ζήτηση για ΜΧΣ μετά το 2012, με την υλοποίηση πράξεων στην Ιορδανία και την Τυνησία. Στο μεταξύ, το 2014 οι συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία και η έντονη επιδείνωση της οικονομικής και δημοσιονομικής κατάστασης της χώρας ενεργοποίησαν την παροχή στήριξης μέσω ΜΧΣ σε ένα άνευ προηγουμένου επίπεδο. Μεταξύ του 2014 και του 2015 διατέθηκε στην Ουκρανία συνολικό ποσό ύψους 3,4 δισ. EUR στο πλαίσιο τριών πράξεων ΜΧΣ. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη χρηματοδοτική συνδρομή που έχει χορηγηθεί ποτέ σε τρίτη χώρα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. 1 Η νομική βάση για τη μακροοικονομική συνδρομή προς τρίτες χώρες εκτός των αναπτυσσόμενων χωρών είναι το άρθρο 212 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). 2

4 Για την αντιμετώπιση της συνεχιζόμενης γεωπολιτικής και οικονομικής αστάθειας της περιφέρειας, ο μέγιστος όγκος χρηματοδότησης για δάνεια ΜΧΣ αυξήθηκε από 0,5 δισ. EUR σε 2 δισ. EUR ετησίως για το υπόλοιπο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της περιόδου Η παρούσα ετήσια έκθεση καταρτίζεται σύμφωνα με τις υποχρεώσεις της Επιτροπής για την παροχή πληροφοριών, όπως προβλέπονται στις διάφορες αποφάσεις του Συμβουλίου και στις κοινές αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με πράξεις ΜΧΣ. Συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που παρέχει πιο διεξοδική ανάλυση του μακροοικονομικού πλαισίου και της υλοποίησης μεμονωμένων πράξεων ΜΧΣ. 2 ΠΡΑΞΕΙΣ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟ Επισκόπηση Το 2017 ολοκληρώθηκαν οι πράξεις ΜΧΣ στη Γεωργία και την Τυνησία, οι οποίες είχαν καθυστερήσει για λόγους ανεξάρτητους από τον έλεγχο της ΕΕ, και σημειώθηκε πρόοδος στην εφαρμογή των νέων προγραμμάτων ΜΧΣ στην Ιορδανία και την Τυνησία που εγκρίθηκαν το Τον Σεπτέμβριο του 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν απόφαση για τη χορήγηση ΜΧΣ στη Μολδαβία, και η Επιτροπή πρότεινε νέα πράξη στη Γεωργία. Τέλος, το τρίτο πρόγραμμα ΜΧΣ στην Ουκρανία έληξε τον Ιανουάριο του 2018 χωρίς να εκταμιευθεί η τελευταία δόση, καθώς η πρόοδος στην εφαρμογή των συμφωνημένων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ήταν ανεπαρκής. Το 2017 η εφαρμογή των προγραμμάτων ΜΧΣ είχε ως εξής: Γεωργία ΜΧΣ II: Τον Αύγουστο του 2013, η ΕΕ ενέκρινε πράξη ΜΧΣ στη Γεωργία ανώτατου ύψους 46 εκατ. EUR 2, η οποία προβλεπόταν να εκταμιευθεί σε δύο ισόποσες δόσεις των 23 εκατ. EUR (10 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων και 13 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων). Η πρώτη δόση εκταμιεύθηκε το 2015: Η δεύτερη δόση καθυστέρησε λόγω έλλειψης προόδου στο πλαίσιο του προγράμματος που συμφωνήθηκε με το ΔΝΤ και εκταμιεύθηκε τον Μάιο του Ιορδανία ΜΧΣ ΙΙ: Στις 14 Δεκεμβρίου 2016, οι συννομοθέτες εξέδωσαν απόφαση 3 για τη χορήγηση περαιτέρω ΜΧΣ στην Ιορδανία (ΜΧΣ ΙΙ) ανώτατου ύψους 200 εκατ. EUR, αποκλειστικά υπό μορφή δανείων, ως συνέχεια της πράξης ύψους 180 εκατ. EUR που ολοκληρώθηκε το Το μνημόνιο συνεννόησης μεταξύ της ΕΕ και της Ιορδανίας υπογράφηκε στις 19 Σεπτεμβρίου Η συνδρομή θα εκταμιευθεί σε δύο δόσεις. Η πρώτη δόση ύψους 100 εκατ. EUR εκταμιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2017, και η δεύτερη αναμένεται να εκταμιευθεί το δεύτερο τρίμηνο του Μολδαβία ΜΧΣ: Στις 13 Σεπτεμβρίου 2017 οι συννομοθέτες εξέδωσαν απόφαση για την παροχή ΜΧΣ στη Μολδαβία, ανώτατου ύψους 100 εκατ. EUR, εκ των οποίων έως 40 εκατ. EUR θα χορηγηθούν υπό μορφή επιχορηγήσεων και έως 60 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων. Το μνημόνιο συνεννόησης μεταξύ της ΕΕ 2 Απόφαση αριθ. 778/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Αυγούστου 2013, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Γεωργία (ΕΕ L 218 της , σ. 15). 3 Απόφαση (ΕΕ) 2016/2371 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας (ΕΕ L 352 της , σ. 18). 3

5 και της Μολδαβίας υπογράφηκε στις 24 Νοεμβρίου Η συνδρομή θα εκταμιευθεί σε τρεις δόσεις. Τυνησία ΜΧΣ I και II: Το πρώτο πρόγραμμα ΜΧΣ ύψους 300 εκατ. EUR εγκρίθηκε τον Μάιο του και εκταμιεύθηκε σε τρεις δόσεις την περίοδο Στις 6 Ιουλίου 2016, η ΕΕ ενέκρινε τη χορήγηση περαιτέρω ΜΧΣ ύψους 500 εκατ. EUR στην Τυνησία υπό μορφή δανείων 5, η οποία προβλεπόταν να εκταμιευθεί σε τρεις δόσεις. Η πρώτη δόση ύψους 200 εκατ. EUR του προγράμματος ΜΧΣ ΙΙ εκταμιεύθηκε στις 25 Οκτωβρίου 2017 και οι εναπομείνασες δύο δόσεις αναμένεται να χορηγηθούν εντός του Ουκρανία ΜΧΣ ΙΙΙ: Η τρίτη πράξη ανώτατου ύψους 1,8 δισ. EUR υπό μορφή δανείων εγκρίθηκε από τους συννομοθέτες τον Απρίλιο του Με τον συνδυασμό των δύο πράξεων που υλοποιήθηκαν μεταξύ Μαΐου του 2014 και Απριλίου του , το σύνολο της ΜΧΣ της ΕΕ που διατέθηκε στην Ουκρανία από την έναρξη της κρίσης ανέρχεται σε 3,4 δισ. EUR. Μετά την εκταμίευση της πρώτης δόσης (600 εκατ. EUR) τον Ιούλιο του 2015, εκταμιεύθηκε τον Απρίλιο του 2017 η δεύτερη δόση της πράξης, ύψους 600 εκατ. EUR ως απάντηση στα μέτρα που θεσπίστηκαν από τις αρχές της χώρας στο τέλος του 2016 και στις αρχές του Μια σειρά πολιτικών δεσμεύσεων που συνδέονται με την τρίτη και τελευταία δόση ύψους 600 εκατ. EUR, μεταξύ άλλων σε σχέση με την καταπολέμηση της διαφθοράς, δεν είχε υλοποιηθεί κατά τη λήξη της περιόδου διαθεσιμότητας της συνδρομής, τον Ιανουάριο του Λόγω αυτού, η Επιτροπή δεν ήταν σε θέση να εκταμιεύσει την τελευταία δόση στο πλαίσιο της ΜΧΣ III, η οποία ακυρώθηκε επισήμως στις 17 Ιανουαρίου Το 2017 εκταμιεύθηκε συνολικά 1,01 δισ. EUR. Τα παραρτήματα 1Α και 1Β παρέχουν περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την κατάσταση των πραγματικών εκταμιεύσεων ανά χώρα και ανά περιφέρεια στα τέλη Δεκεμβρίου του Επιπλέον, δύο νέα προγράμματα ΜΧΣ ήταν σε προκαταρκτικό στάδιο: Γεωργία ΜΧΣ II: Κατόπιν αιτήματος της κυβέρνησης της Γεωργίας, η Επιτροπή ενέκρινε στις 29 Σεπτεμβρίου 2017 πρόταση για νέο πρόγραμμα ΜΧΣ ανώτατου ύψους 45 εκατ. EUR. Η πρόταση για ΜΧΣ, η οποία αναμένεται να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο τον Απρίλιο του 2018, συνίσταται σε 35 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων και σε 10 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων, τα οποία προβλέπεται να εκταμιευθούν σε δύο δόσεις το Ουκρανία ΜΧΣ IV: Στις 29 Νοεμβρίου 2017, η Επιτροπή έλαβε επίσημο αίτημα για περαιτέρω πράξη ΜΧΣ στην Ουκρανία. Στις 9 Μαρτίου 2018, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για χορήγηση επιπλέον ΜΧΣ ύψους 1 εκατ. EUR 4 Απόφαση αριθ. 534/2014/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαΐου 2014, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Δημοκρατία της Τυνησίας (ΕΕ L 151 της , σ. 9). 5 Απόφαση (ΕΕ) 2016/1112 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Ιουλίου 2016, για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Τυνησία (ΕΕ L 186 της , σ. 1). 6 Απόφαση (ΕΕ) 2015/601 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Απριλίου 2015, για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στην Ουκρανία (ΕΕ L 100 της , σ. 1). 4

6 στην Ουκρανία υπό μορφή δανείων που αναμένεται να εκταμιευθούν σε δύο δόσεις την περίοδο Μεμονωμένες πράξεις ΜΧΣ στις δικαιούχες χώρες κατά τη διάρκεια του Γεωργία Οι μακροοικονομικές προοπτικές της Γεωργίας παραμένουν ευάλωτες. Παρά την αύξηση του ΑΕΠ το 2017, η οικονομία αντιμετωπίζει κινδύνους λόγω των εξωτερικών ανισορροπιών (δηλαδή μεγάλο έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και σημαντικό εξωτερικό χρέος) και λόγω των διεθνών συναλλαγματικών αποθεμάτων που βρίσκονται κάτω από το ενδεδειγμένο επίπεδο. Το ΑΕΠ της Γεωργίας αυξήθηκε κατά 4,8 % την περίοδο Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2017 και αναμένεται να αυξηθεί περισσότερο από 4 % για το 2017 συνολικά, λόγω ανάκαμψης τόσο στην εξωτερική όσο και στην εσωτερική ζήτηση και λόγω αύξησης των επενδύσεων. Η ταχύτερη από την αναμενόμενη οικονομική ανάπτυξη του τελευταίου έτους έρχεται μετά από 2 έτη επιβράδυνσης λόγω εξωτερικών κραδασμών, ιδίως λόγω της επιβράδυνσης στην περιοχή. Οι καλύτερες επιδόσεις λόγω της ταχύτερης από την αναμενόμενη οικονομικής ανάπτυξης αναμένεται να οδηγήσει σε μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στο 3,5 % του ΑΕΠ το 2017, σε σύγκριση με το 4,1 % το Το δημόσιο χρέος της Γεωργίας αναμένεται να μειωθεί το 2017, περίπου στο 42 % του ΑΕΠ (σε σύγκριση με το 45 % το 2016). Ωστόσο, η κατάσταση του ισοζυγίου πληρωμών της Γεωργίας παραμένει ευάλωτη λόγω του μεγάλου ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (αναμένεται περίπου στο 10 % το 2017) και του υψηλού εξωτερικού χρέους (αναμένεται στο 107 % το 2017). Τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα της Γεωργίας έχουν παραμείνει εν γένει σταθερά σε απόλυτους όρους από το 2011, και στο τέλος του 2017 ανέρχονταν συνολικά σε 3,0 δισ. δολάρια ΗΠΑ (USD) (κάλυψη εισαγωγών περίπου 3 μηνών), όμως οι ανάγκες σε αποθέματα αυξάνονται διαρκώς και βρίσκονται επί του παρόντος κάτω από το επίπεδο το οποίο εκτιμάται ως επαρκές από το ΔΝΤ. Στο πλαίσιο αυτό, τον Απρίλιο του 2017 η Γεωργία και το ΔΝΤ σύναψαν τριετή ( ) διευρυμένη συμφωνία στο πλαίσιο της διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (EFF) ύψους 285 εκατ. USD. Μετά την πρώτη επανεξέταση του προγράμματος, τον Οκτώβριο του 2017, το ΔΝΤ επιβεβαίωσε ότι το πρόγραμμα εξελίσσεται ικανοποιητικά και ότι η Γεωργία πέτυχε όλους τους συναφείς στόχους. Η δεύτερη επανεξέταση του προγράμματος της Γεωργίας που υποστηρίζεται από το ΔΝΤ έχει προγραμματιστεί για τον Απρίλιο του Στο πλαίσιο της διεθνούς διάσκεψης δωρητών που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες τον Οκτώβριο του 2008 αναλήφθηκαν δεσμεύσεις για την πρώτη και τη δεύτερη πράξη ΜΧΣ για τη Γεωργία, μετά τη στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Γεωργίας και Ρωσίας τον Αύγουστο του Η δεύτερη πράξη ύψους 46 εκατ. EUR, εκ των οποίων το 50 % υπό μορφή επιχορηγήσεων και το υπόλοιπο 50 % υπό μορφή δανείων, υλοποιήθηκε την περίοδο , με εκταμίευση της τελευταίας δόσης τον Μάιο του Μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης πράξης ΜΧΣ, η κυβέρνηση της Γεωργίας ζήτησε περαιτέρω ΜΧΣ από την ΕΕ τον Ιούνιο του Τον Σεπτέμβριο του 2017, η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για ΜΧΣ ανώτατου ύψους 45 εκατ. EUR, εκ των οποίων 35 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων και 10 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων. Μετά την έκδοση της απόφασης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και την υπογραφή του μνημονίου συνεννόησης, η ΜΧΣ προς τη Γεωργία πρόκειται να χορηγηθεί σε δύο δόσεις το

7 2.2.2 Ιορδανία Η οικονομία της Ιορδανίας εξακολουθεί να πλήττεται από τις επιπτώσεις της κρίσης στη Συρία και το Ιράκ: η διακοπή εμπορικών οδών, η μείωση των άμεσων ξένων επενδύσεων και των εξωτερικών εσόδων λειτούργησαν ανασταλτικά για την ανάπτυξη και επιβάρυναν την εξωτερική και δημοσιονομική κατάσταση της χώρας. Επιπλέον, η σύγκρουση στη Συρία οδήγησε στην εισροή περίπου 1,3 εκατ. Σύριων προσφύγων στην Ιορδανία, γεγονός που αύξησε την πίεση στη δημοσιονομική θέση, στις δημόσιες υπηρεσίες και στις υποδομές της Ιορδανίας. Το 2017 η ανάπτυξη παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα (περίπου 2,2 %) ενώ η ανεργία αυξήθηκε στο 18,5 % κατά το τρίτο τρίμηνο του 2017, από 15,3 % το Το συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα (συμπεριλαμβανομένων των επιχορηγήσεων) περιορίστηκε στο 2,6 % του ΑΕΠ, υποστηριζόμενο από δημοσιονομικά μέτρα της τάξης του 1,5 % του ΑΕΠ τα οποία θεσπίστηκαν από τις αρχές της χώρας στις αρχές του Παρά την πρόοδο, η δημοσιονομική θέση εξακολουθεί να εξαρτάται από εξωτερικές επιχορηγήσεις, οι οποίες ανήλθαν στο 2,9 % του ΑΕΠ το Ομοίως, παρά την προσαρμογή του ελλείμματος ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τα τελευταία έτη, αυτό παρέμεινε πολύ υψηλό (περίπου στο 11,7 % του ΑΕΠ το 2017), εξαιρουμένων των εξωτερικών επιχορηγήσεων. Στις 24 Αυγούστου 2016 το Συμβούλιο του ΔΝΤ ενέκρινε τριετές πρόγραμμα διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (EFF) ύψους 723 εκατ. USD (150 % της ποσόστωσης), ποσό σημαντικά χαμηλότερο από τα 2 δισ. USD (ή 800 % της ποσόστωσης) της τριετούς συμφωνίας stand-by που ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του Η πρώτη επανεξέταση του προγράμματος του ΔΝΤ ολοκληρώθηκε με επιτυχία τον Ιούνιο του Η δεύτερη επανεξέταση του προγράμματος προγραμματίστηκε αρχικά για τον Σεπτέμβριο του 2017, όμως δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα λόγω παρατεταμένων συζητήσεων σχετικά με την εκπλήρωση ορισμένων προϋποθέσεων του ΔΝΤ. Επίσης, στις 14 Δεκεμβρίου του 2016 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν απόφαση για δεύτερο πρόγραμμα μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής (ΜΧΣ-ΙΙ) ύψους 200 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων. Το πρόγραμμα ΜΧΣ-ΙΙ, το οποίο συμπληρώνει τα 180 εκατ. EUR της ΜΧΣ-Ι που εκταμιεύθηκαν το 2015, θα βοηθήσει την Ιορδανία να καλύψει τις αυξημένες εξωτερικές και δημοσιονομικές ανάγκες της οι οποίες συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με την περιφερειακή αστάθεια, περιλαμβανομένης της παρουσίας μεγάλου αριθμού Σύριων προσφύγων στην Ιορδανία. Το μνημόνιο συνεννόησης και η συμφωνία δανειακής διευκόλυνσης της ΜΧΣ-ΙΙ υπογράφηκαν στις 19 Σεπτεμβρίου Το μνημόνιο συνεννόησης καθορίζει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων το οποίο συνδέεται με τις δύο δόσεις που πρόκειται να εκταμιευθούν στο πλαίσιο της ΜΧΣ. Οι τομείς στους οποίους τίθενται όροι περιλαμβάνουν μεταρρυθμίσεις με τους ακόλουθους στόχους: i) ενίσχυση της διαφάνειας του φορολογικού συστήματος και αύξηση της είσπραξης φόρων ii) ενίσχυση της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, του δικτύου κοινωνικής προστασίας και της αγοράς εργασίας iii) διευκόλυνση των επενδύσεων και του εμπορίου και iv) βελτίωση των επιδόσεων του τομέα ύδρευσης. Η Επιτροπή εκταμίευσε την πρώτη δόση ύψους 100 εκατ. EUR στις 25 Οκτωβρίου Η εκταμίευση της δεύτερης δόσης δεν κατέστη δυνατή λόγω της μέχρι τώρα ανεπαρκούς προόδου όσον αφορά τέσσερα μέτρα πολιτικής (νόμος περί του φόρου εισοδήματος, φοροαπαλλαγές, δημόσιες συμβάσεις και νόμος περί του γραφείου λογιστικού ελέγχου). 6

8 2.2.3 Μολδαβία Τον Νοέμβριο του 2014 ξέσπασε ένα μεγάλο σκάνδαλο τραπεζικής απάτης το οποίο έφερε στο φως σοβαρά προβλήματα διακυβέρνησης που συνοδεύτηκαν από πολιτική αστάθεια. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν σε επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, αναστολή της δημοσιονομικής στήριξης από τους διεθνείς εταίρους της χώρας, καθώς και εξασθένηση της δημοσιονομικής θέσης και του ισοζυγίου πληρωμών. Το ΑΕΠ της Μολδαβίας μειώθηκε κατά 0,5 % το 2015, και μόλις το 2016 η οικονομία σημείωσε ανάπτυξη της τάξης του 4,1 %. Την περίοδο η οικονομία αναμένεται να παραμείνει στα επίπεδα 3,5 %-4,0 %, υποστηριζόμενη από την κατανάλωση και από δημοσιονομικά κίνητρα. Παρατηρήθηκε συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων, ενώ ο ετήσιος πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει σταθερός στο 6,5 % το 2017, με επιβράδυνση της τάξης του 4,4 % το Η βελτίωση της εξωτερικής ζήτησης και των τιμών συνέβαλε στην τόνωση της αύξησης των εξαγωγών. Ωστόσο, η εκ νέου αύξηση των τιμών εισαγωγής εμπορευμάτων και η ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης οδήγησαν σε επιδείνωση του ελλείμματος ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο ανήλθε στο 6 % του ΑΕΠ το Το ίδιο έτος, τα εμβάσματα εργαζομένων άρχισαν να ανακάμπτουν σε σύγκριση με το Διατηρήθηκε η χρηματοπιστωτική σταθερότητα βρίσκονται σε εξέλιξη προσπάθειες ευρείας κλίμακας για την εξυγίανση του τομέα, συμπεριλαμβανομένων προσπαθειών για τη βελτίωση της διαφάνειας των μετόχων και τον διαγνωστικό έλεγχο των τραπεζών. Στον απόηχο της κρίσης του 2014, η Μολδαβία ζήτησε στήριξη από το ΔΝΤ, και τον Νοέμβριο του 2016 το ΔΝΤ ενέκρινε την τριετή ρύθμιση ECF/EFF ύψους 183 εκατ. USD. Μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης επανεξέτασης του προγράμματος τον Δεκέμβριο του 2017, το ΔΝΤ επιβεβαίωσε ότι το πρόγραμμα βρίσκεται, γενικά, σε ορθή πορεία. Η κυβέρνηση της Μολδαβίας επανέλαβε επίσης το αίτημά της για νέα ΜΧΣ από την ΕΕ τον Μάρτιο του Στις 13 Ιανουαρίου 2017 η Επιτροπή πρότεινε τη χορήγηση ΜΧΣ στη Μολδαβία, ανώτατου ύψους 100 εκατ. EUR, εκ των οποίων 60 εκατ. EUR υπό μορφή δανείων και 40 εκατ. EUR υπό μορφή επιχορηγήσεων. Στις 13 Σεπτεμβρίου 2017 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο υπέγραψαν την απόφαση για χορήγηση ΜΧΣ στη Μολδαβία. Στόχος της συνδρομής είναι να βοηθήσει τη Μολδαβία να καλύψει εν μέρει τις εναπομένουσες ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης και να μειώσει το ισοζύγιο πληρωμών και τα δημοσιονομικά τρωτά σημεία της οικονομίας για τα επόμενα 2 έτη. Στις 24 Νοεμβρίου 2017, οι αρχές της Μολδαβίας υπέγραψαν το μνημόνιο συνεννόησης, τη συμφωνία δανειακής διευκόλυνσης και τις συμφωνίες επιχορήγησης. Η Μολδαβία κοινοποίησε την ολοκλήρωση των εθνικών διαδικασιών για την έναρξη ισχύος των τριών συμφωνιών στις 18 Ιανουαρίου Το μνημόνιο συνεννόησης καθορίζει ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων το οποίο συνδέεται με τις τρεις δόσεις που πρόκειται να εκταμιευθούν στο πλαίσιο της ΜΧΣ. Οι όροι που τίθενται καλύπτουν τα ακόλουθα: i) μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της διακυβέρνησης στον χρηματοπιστωτικό τομέα, της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών και της καταπολέμησης της διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες ii) μεταρρύθμιση του ενεργειακού τομέα και iii) συνοδευτικά μέτρα για την ενίσχυση του δικτύου κοινωνικής προστασίας, τη βελτίωση του επενδυτικού κλίματος και τη στήριξη της εφαρμογής της σφαιρικής και σε βάθος συμφωνίας ελευθέρων συναλλαγών (DCFTA). 7

9 2.2.4 Τυνησία Μετά την επανάσταση του 2011, η Τυνησία αντιμετώπισε επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και ολοένα σοβαρότερα προβλήματα με το ισοζύγιο πληρωμών της. Αυτό οφείλεται στην αναγκαία αναπροσαρμογή της οικονομίας μετά την αλλαγή του καθεστώτος, καθώς και σε μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων το 2015, οι οποίες είχαν σημαντικές επιπτώσεις σε ορισμένους από τους βασικούς τομείς της χώρας (π.χ. στον τουρισμό και τις μεταφορές). Το 2017 η οικονομία της Τυνησίας παρουσίασε σημάδια ανάκαμψης, με εκτιμώμενη αύξηση του ΑΕΠ της τάξης περίπου του 2 % μετά από 2 έτη σχεδόν μηδενικής ανάπτυξης (0,8 % το 2015 και 1,1 % το 2016). Η αύξηση του πληθωρισμού επιταχύνθηκε κατά τη διάρκεια του έτους, υπερβαίνοντας το 6 % στα τέλη του έτους σε σύγκριση με το 4,2 % στα τέλη του Η κατάσταση των δημόσιων οικονομικών επιδεινώθηκε με την πάροδο των ετών, κυρίως λόγω των αυξήσεων των δαπανών (ιδίως των μισθών) οι οποίες δεν αντισταθμίστηκαν επαρκώς από την ενθαρρυντική αύξηση των εσόδων λόγω των μέτρων φορολογικής μεταρρύθμισης που εφαρμόστηκαν μετά το Εκτιμάται ότι το 2017 το δημόσιο έλλειμμα υπερέβη το 6 % του ΑΕΠ, ενώ το χρέος αναμένεται να φθάσει το 70 % στο τέλος του έτους. Πρόσφατα επιδεινώθηκε επίσης η εξωτερική θέση, με το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών να πλησιάζει το 10 % του ΑΕΠ, εξαντλώντας τα αποθέματα σε περίπου 90 ημέρες εισαγωγών στο τέλος του 2017, και το συνολικό εξωτερικό χρέος να ανέρχεται περίπου στο 70 % του ΑΕΠ. Τον Ιούνιο του 2013 η Τυνησία σύναψε πρώτα συμφωνία stand-by ύψους 1,75 δισ. USD με το ΔΝΤ. Η συμφωνία έληξε τον Δεκέμβριο του Τον Μάιο του 2016 δρομολογήθηκε δεύτερο πρόγραμμα του ΔΝΤ στο πλαίσιο της διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης, ύψους 2,9 δισ. USD και διάρκεια 48 μηνών. Λόγω ορισμένων καθυστερήσεων στην εφαρμογή της μεταρρύθμισης, μόνο δύο δόσεις της διευρυμένης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (ύψους περίπου 320 εκατ. USD έκαστη) εκταμιεύθηκαν μέχρι στιγμής, όταν δρομολογήθηκε το πρόγραμμα και όταν ολοκληρώθηκε η πρώτη επανεξέταση τον Ιούνιο του Η δεύτερη επανεξέταση ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2017 με τεχνική συμφωνία και εγκρίθηκε από το συμβούλιο στις 23 Μαρτίου Η πρώτη πράξη ΜΧΣ (ΜΧΣ-Ι) ύψους 300 εκατ. EUR εγκρίθηκε από τους συννομοθέτες τον Μάιο του 2014, δρομολογήθηκε τον Μάρτιο του 2015, και η τελευταία δόση εκταμιεύθηκε τον Ιούλιο του Στο μεταξύ, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του 2015 και την επιδείνωση της κρίσης, οι αρχές της Τυνησίας ζήτησαν δεύτερη πράξη ΜΧΣ (ΜΧΣ-ΙΙ) τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Εγκρίθηκε από τους συννομοθέτες τον Ιούλιο του Η πράξη ΜΧΣ-ΙΙ συνίσταται σε 500 εκατ. EUR τα οποία πρόκειται να εκταμιευθούν σε τρεις δόσεις, μία των 200 εκατ. EUR, και δύο των 150 εκατ. EUR έκαστη. Η πρώτη δόση, η οποία δεν εξαρτάται από όρο του μνημονίου συνεννόησης, εκταμιεύθηκε στις 25 Οκτωβρίου Τα μέτρα πολιτικής που απαιτούνται για τη δεύτερη και την τρίτη δόση αφορούν βασικούς τομείς μεταρρύθμισης όπως οι δημόσιες υπηρεσίες και η διαχείριση των δημόσιων οικονομικών γενικότερα, το φορολογικό σύστημα, η κοινωνική πολιτική και η πολιτική απασχόλησης, ο τραπεζικός τομέας και το επιχειρηματικό περιβάλλον. Εφόσον ολοκληρωθούν όλα τα συναφή μέτρα, οι εκταμιεύσεις θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν πριν το τέλος του Ουκρανία Το 2014 και το 2015 η οικονομία της Ουκρανίας εισήλθε σε βαθιά ύφεση η οποία οδήγησε σε πραγματική συρρίκνωση του ΑΕΠ σε ποσοστό 6,6 % και 9,8 % αντίστοιχα. Μολονότι στην κρίση αντικατοπτρίζονταν οι μακροοικονομικές και διαρθρωτικές αδυναμίες της Ουκρανίας, αυτή ουσιαστικά πυροδοτήθηκε από τη σύγκρουση που 8

10 προκάλεσαν οι αποσταθεροποιητικές ενέργειες της Ρωσίας στα ανατολικά της χώρας και η οποία προκάλεσε απώλεια εμπιστοσύνης και ζημία στην παραγωγική ικανότητα της χώρας. Ο συνδυασμός της ισχυρής πολιτικής απάντησης εκ μέρους των αρχών και της μεγάλης κλίμακας διεθνούς δέσμης μέτρων στήριξης βοήθησαν την οικονομία της Ουκρανίας να επιστρέψει σε πορεία ανάπτυξης το 2016 (2,3 %). Η ανάκαμψη συνεχίστηκε το 2017, με την Ουκρανία να καταγράφει ανάπτυξη της τάξης του 2,3 % κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα του έτους (σε σύγκριση με τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2016). Η επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας το 2017 οφείλεται κυρίως στις επενδύσεις και στην κατανάλωση των νοικοκυριών, λόγω της αύξησης των μισθών και της σταθεροποίησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Βελτιώθηκε επίσης η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, με το δημόσιο χρέος να σταθεροποιείται σε εκτιμώμενο ποσοστό 75,6 % του ΑΕΠ στο τέλος του 2017, εν μέρει ως αποτέλεσμα των προσπαθειών της κυβέρνησης για δημοσιονομική εξυγίανση κατά τα τελευταία 3 έτη. Παρά τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της Ουκρανίας μετά το 2015, εξακολουθούν να υφίστανται ορισμένα εξωτερικά τρωτά σημεία. Αυτά οφείλονται ιδίως στην βραδύτερη από την προσδοκώμενη ανασύσταση των διεθνών αποθεμάτων της Ουκρανίας, στην εξάρτηση της χώρας από τις εξαγωγές εμπορευμάτων, καθώς και στο σταθερά υψηλό επίπεδο εξωτερικού χρέους. Ανταποκρινόμενο στο αίτημα της Ουκρανίας για χρηματοδοτική συνδρομή, το ΔΝΤ ενέκρινε, τον Μάρτιο του 2015, τετραετή διευρυμένη χρηματοδοτική διευκόλυνση ύψους 17,5 δισ. USD για τη χώρα. Η εν λόγω διευκόλυνση θα λήξει τον Μάρτιο του Μέχρι στιγμής έχουν εκταμιευθεί 8,5 δισ. USD στο πλαίσιο του εν λόγω προγράμματος, ενίοτε με σημαντικές καθυστερήσεις λόγω της ελλιπούς εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων. Η ολοκλήρωση της τρέχουσας επανεξέτασης του προγράμματος, η οποία εκκρεμεί από τα μέσα του 2017 και θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για την εκταμίευση 1,9 δισ. USD, εξαρτάται από την εκπλήρωση σειράς προηγούμενων ενεργειών από την Ουκρανία. Η στήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία αποτέλεσε αναπόσπαστο μέρος της διεθνούς χρηματοδοτικής δέσμης μέτρων που θέσπισε το ΔΝΤ, με τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής ύψους 3,4 δισ. EUR στην Ουκρανία. Από το εν λόγω ποσό, 2,8 δισ. EUR εκταμιεύθηκαν την περίοδο , συμπεριλαμβανομένου 1,6 δισ. EUR στο πλαίσιο των δύο πρώτων πράξεων ΜΧΣ και δύο δόσεων των 600 εκατ. EUR έκαστη στο πλαίσιο της τρίτης πράξης ΜΧΣ. Η τελική δόση ύψους 600 εκατ. EUR χορηγήθηκε στην Ουκρανία στο πλαίσιο του τρίτου προγράμματος ΜΧΣ, με την επιφύλαξη της εφαρμογής των 21 μέτρων πολιτικής που συμφωνήθηκαν στο μνημόνιο συνεννόησης. Η Ουκρανία εκπλήρωσε 17 από τις πολιτικές δεσμεύσεις που συνδέονται με την εν λόγω εκταμίευση, μεταξύ των οποίων μεταρρυθμίσεις στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, στη δημόσια διοίκηση, στον τομέα της ενέργειας και της δικαστικής εξουσίας. Ωστόσο, τέσσερα μέτρα δεν είχαν εφαρμοστεί όταν έληξε η περίοδος ισχύος της ΜΧΣ. Σε αυτά περιλαμβάνονταν δύο μέτρα σχετικά με την καταπολέμηση της διαφθοράς τα οποία αφορούσαν, μεταξύ άλλων, τη θέσπιση μηχανισμού για τον έλεγχο των δηλώσεων περιουσιακών στοιχείων των δημόσιων λειτουργών. Ως εκ τούτου, η τρίτη δόση της ΜΧΣ ακυρώθηκε στις 18 Ιανουαρίου Κατόπιν αιτήματος της Ουκρανίας, η Επιτροπή υπέβαλε, στις 9 Μαρτίου 2018, πρόταση για χορήγηση επιπλέον ΜΧΣ ύψους 1 εκατ. EUR στην Ουκρανία υπό μορφή δανείων που αναμένεται να εκταμιευθούν σε δύο δόσεις την περίοδο

11 2.3 Επισκόπηση των μεταρρυθμίσεων που υποστηρίζονται από πράξεις ΜΧΣ Τα κριτήρια διαρθρωτικής μεταρρύθμισης που περιλαμβάνονται στα μνημόνια συνεννόησης περιγράφουν τη δέσμη μέτρων που πρέπει να λάβει η δικαιούχος χώρα προκειμένου να ενισχύσει τη μακροοικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα και να βελτιώσει τη βιωσιμότητα της κατάστασης του ισοζυγίου πληρωμών. Όσον αφορά τα προγράμματα ΜΧΣ που εφαρμόστηκαν το 2017, οι συμφωνηθέντες όροι διαφοροποιούνται ως προς τον αριθμό και το είδος στις χώρες της ανατολικής και της νότιας γειτονίας. Στην ανατολική γειτονία, οι πιο συχνοί όροι αποσκοπούσαν στη βελτίωση της διακυβέρνησης του δημόσιου τομέα, και στη συνέχεια σε μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος και σε μεταρρυθμίσεις με στόχο τον ενεργειακό τομέα και την καταπολέμηση της διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Οι όροι των μνημονίων συνεννόησης στις χώρες της νότιας γειτονίας ήταν αριθμητικά λιγότεροι και είχαν την τάση να επικεντρώνονται στη διακυβέρνηση του δημόσιου τομέα, σε μέτρα κοινωνικής προστασίας, στο σύστημα κοινωνικής προστασίας και σε μέτρα σχετικά με την αγορά εργασίας. Διαχείριση δημόσιου τομέα Καταπολέμηση της διαφθοράς και της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες Ενεργειακός τομέας Επιχειρηματικό κλίμα Χρηματοπιστωτικός τομέας Σύστημα κοινωνικής προστασίας και αγορά εργασίας Γεωργία ΙΙ Ιορδανία ΙΙ Μολδαβία Τυνησία I Τυνησία ΙΙ Ουκρανία III Ανατολική γειτονία Νότια γειτονία ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΟΡΘΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΤΗΣ ΜΧΣ: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ, ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΙ 3.1 Επιχειρησιακές αξιολογήσεις Σύμφωνα με τις απαιτήσεις του δημοσιονομικού κανονισμού της ΕΕ, η Επιτροπή διενεργεί επιχειρησιακές αξιολογήσεις με τη βοήθεια εξωτερικών συμβούλων, ώστε να λάβει εύλογες διασφαλίσεις σχετικά με τη λειτουργία των διοικητικών διαδικασιών και των χρηματοπιστωτικών κυκλωμάτων στις δικαιούχες χώρες. Οι επιχειρησιακές αξιολογήσεις επικεντρώνονται στα συστήματα διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, ιδίως στους τρόπους οργάνωσης των υπουργείων οικονομικών και των κεντρικών τραπεζών, καθώς και στις διαδικασίες που εφαρμόζουν και, ειδικότερα, στους τρόπους διαχείρισης των λογαριασμών στους οποίους κατατίθενται τα κεφάλαια της ΕΕ. Επιπλέον, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο λειτουργίας των οργανισμών εξωτερικού ελέγχου, στην ανεξαρτησία τους, στα προγράμματα εργασίας τους και στην αποτελεσματικότητα των ελέγχων τους. Εξετάζονται επίσης οι διαδικασίες σύναψης δημοσίων συμβάσεων σε κεντρικό επίπεδο. 10

12 Το 2017 η Επιτροπή διενήργησε επιχειρησιακή αξιολόγηση της Γεωργίας, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τη νέα πράξη ΜΧΣ. Η αξιολόγηση ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2017 και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι διαδικασίες στη Γεωργία παρείχαν επαρκείς εγγυήσεις για να προχωρήσει η προβλεπόμενη πράξη ΜΧΣ. 3.2 Εκ των υστέρων αξιολογήσεις Σύμφωνα με τον δημοσιονομικό κανονισμό της ΕΕ, η Επιτροπή διενεργεί εκ των υστέρων αξιολογήσεις 7 μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων ΜΧΣ για να αξιολογήσει τον αντίκτυπό τους. Οι κύριοι στόχοι είναι οι εξής: i. ανάλυση του αντίκτυπου στην οικονομία της δικαιούχου χώρας, ιδίως όσον αφορά τη βιωσιμότητα της εξωτερικής της θέσης ii. αξιολόγηση της προστιθέμενης αξίας της δράσης της ΕΕ. Οι εκθέσεις των εξωτερικών αντισυμβαλλομένων σχετικά με τις εκ των υστέρων αξιολογήσεις των πράξεων των ΜΧΣ Ι και ΜΧΣ ΙΙ για την Ουκρανία και της πράξης ΜΧΣ Ι για την Ιορδανία ολοκληρώθηκαν στο τέλος του Από την εκ των υστέρων αξιολόγηση των πράξεων ΜΧΣ I και II για την Ουκρανία προέκυψε ότι η ΜΧΣ είχε θετικό αντίκτυπο στην οικονομία της Ουκρανίας, εν μέρει λόγω της ταχείας εφαρμογής της. Ειδικότερα, συνέβαλε στη σταθεροποίηση της δημοσιονομικής κατάστασης και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην προώθηση μεταρρυθμίσεων στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών και στο σύστημα κοινωνικής προστασίας. Αν δεν υπήρχαν τα προγράμματα ΜΧΣ, οι σημαντικές περικοπές των δημόσιων δαπανών θα είχαν σοβαρό αρνητικό κοινωνικό αντίκτυπο, το πραγματικό ΑΕΠ θα είχε υποστεί μεγαλύτερη συρρίκνωση το 2014 και το 2015, και ο ρυθμός ανάπτυξης θα ήταν μικρότερος το Όσον αφορά την πράξη ΜΧΣ Ι για την Ιορδανία, από την αξιολόγηση προέκυψε ότι η ΜΧΣ, σε συνδυασμό με παράλληλο πρόγραμμα του ΔΝΤ, συνέβαλε αποτελεσματικά στην έγκαιρη σταθεροποίηση και στη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα της εξωτερικής οικονομικής και της δημοσιονομικής κατάστασης της Ιορδανίας. Οι όροι της ΜΧΣ εκπληρώθηκαν σε ικανοποιητικό βαθμό και συνέβαλαν έμμεσα στην εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε αρκετούς τομείς προτεραιότητας της ΕΕ. Ωστόσο, από την αξιολόγηση προέκυψε επίσης ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων για την πράξη ΜΧΣ επιδέχεται βελτίωσης ώστε να αποφεύγονται άσκοπες καθυστερήσεις. 3.3 Έλεγχοι Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) δημοσίευσε δύο ειδικές εκθέσεις αξιολόγησης της συνδρομής της ΕΕ προς την Ουκρανία και την Τυνησία. Οι εκθέσεις σχετικά με τη ΜΧΣ ήταν, σε γενικές γραμμές, θετικές και παρείχαν ορισμένες ειδικές συστάσεις τις οποίες έκανε δεκτές η Επιτροπή. Τον Δεκέμβριο του 2016 το ΕΕΣ δημοσίευσε ειδική έκθεση σχετικά με τη συνδρομή της ΕΕ προς την Ουκρανία, στην οποία καλύπτεται η δημοσιονομική στήριξη και η ΜΧΣ 8. Η έκθεση καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η συνδρομή της ΕΕ προς την Ουκρανία ήταν μερικώς αποτελεσματική όσον αφορά τη στήριξη της διαδικασίας μετατροπής της 7 Όλες οι εκ των υστέρων αξιολογήσεις είναι διαθέσιμες στον δικτυακό τόπο της ΓΔ ECFIN: 8 Η έκθεση είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση: 11

13 Ουκρανίας σε ευνομούμενο κράτος, καλύπτοντας ζητήματα που άπτονταν της διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών, της καταπολέμησης της διαφθοράς και του τομέα του φυσικού αερίου κατά την περίοδο Όσον αφορά τη ΜΧΣ, η έκθεση αναφέρει ότι «ο μηχανισμός της μακροοικονομικής συνδρομής που διαχειρίζεται η Επιτροπή ήταν το αποτελεσματικότερο μέσο για την άμεση εκταμίευση της στήριξης που προοριζόταν για την Ουκρανία, προκειμένου η χώρα να αντιμετωπίσει τη δύσκολη οικονομική της κατάσταση». Με την αναβολή των εκταμιεύσεων της ΜΧΣ διασφαλίστηκε επίσης ευκολότερα η ορθή εκπλήρωση ορισμένων προϋποθέσεων που συνόδευαν το πρόγραμμα. Αφετέρου, η έκθεση επισήμανε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις τέθηκαν οι όροι της ΜΧΣ, και η εκπλήρωσή τους αξιολογήθηκε κατά τρόπο που παρείχε ευρύ περιθώριο εκτίμησης. Στην έκθεση παρουσιάζονται πέντε συστάσεις για τη βελτίωση της συνδρομής της ΕΕ: i) μεγαλύτερη έμφαση στη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών ii) βελτίωση του σχεδιασμού των προϋποθέσεων και των εκταμιεύσεων της οικονομικής συνδρομής iii) ενίσχυση της παρακολούθησης του τρόπου με τον οποίο υλοποιείται η συνδρομή της ΕΕ iv) μεγαλύτερη έμφαση στην αποτελεσματική υλοποίηση και βιωσιμότητα των μεταρρυθμίσεων και v) ενέργειες που επιβάλλονται για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της συνδρομής της ΕΕ προς την Ουκρανία στον τομέα του φυσικού αερίου. Σε συνέχιση των εν λόγω συστάσεων, η Επιτροπή καθόρισε στόχους πολιτικής με περισσότερο ακριβή και στοχευμένο τρόπο και θα εξακολουθήσει να καταβάλλει προσπάθειες προκειμένου να ανταποκριθεί στις χρηματοδοτικές ανάγκες της δικαιούχου χώρας, στηρίζοντας παράλληλα βασικές μεταρρυθμίσεις ώστε η οικονομία της χώρας να επανέλθει σε βιώσιμη τροχιά. Τον Μάρτιο του 2017 το ΕΕΣ δημοσίευσε ειδική έκθεση σχετικά με τη βοήθεια της ΕΕ προς την Τυνησία, στην οποία καλύπτεται η δημοσιονομική στήριξη και η ΜΧΣ 9. Η έκθεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χρηματοδότηση της ΕΕ συνέβαλε σημαντικά στη μετάβαση προς τη δημοκρατία και την οικονομική σταθερότητα της Τυνησίας και ότι το δάνειο μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής προσέφερε πολύτιμη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, παρά τις καθυστερήσεις στην εκταμίευση. Στην έκθεση παρουσιάζονται συστάσεις για τη βελτίωση της συνδρομής της ΕΕ. Ειδικά όσον αφορά τη ΜΧΣ, το ΕΕΣ σύστησε στην Επιτροπή να διερευνήσει, από κοινού με τους συννομοθέτες της, τις διαθέσιμες επιλογές για την επίσπευση των διαδικασιών έγκρισης των επόμενων προγραμμάτων μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής, ιδίως όσον αφορά καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η Επιτροπή θεωρεί ότι η καθυστερημένη εκταμίευση των δανείων ΜΧΣ προς την Τυνησία οφείλονται σε έναν συνδυασμό εξωτερικών παραγόντων που είναι ανεξάρτητοι από τον έλεγχο της ΕΕ. Η Επιτροπή αναγνωρίζει επίσης ότι μπορούν να καταβληθούν μεγαλύτερες προσπάθειες για την ταχύτερη εκταμίευση της συνδρομής, και ότι θα εξακολουθήσει να συνεργάζεται με τους συννομοθέτες για την επίτευξη μιας περισσότερο αποδοτικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων. 9 Η έκθεση είναι διαθέσιμη στη διεύθυνση: 12

14 4 ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΜΧΣ 4.1 Λειτουργία του μηχανισμού της ΜΧΣ Η κοινή δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου του 2013 σχετικά με τη ΜΧΣ 10 ορίζει ότι η συνδρομή έχει μακροοικονομικό και χρηματοδοτικό χαρακτήρα και δηλώνει σαφώς ότι στόχος της είναι η «αποκατάσταση μιας βιώσιμης θέσης εξωτερικής χρηματοδότησης για επιλέξιμες χώρες και εδάφη που αντιμετωπίζουν δυσκολίες εξωτερικής χρηματοδότησης. Θα πρέπει να στηρίζει την εφαρμογή προγράμματος πολιτικής που περιλαμβάνει μέτρα σοβαρής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που έχουν σχεδιαστεί για τη βελτίωση της θέσης του ισοζυγίου πληρωμών, ιδίως στη διάρκεια της περιόδου του προγράμματος, και να ενισχύει την εφαρμογή των σχετικών συμφωνιών και των προγραμμάτων που έχουν συμφωνηθεί με την Ένωση.» Σύμφωνα με την αρχή 6.α) της ίδιας κοινής δήλωσης, «[π]ροϋπόθεση για τη χορήγηση μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής θα πρέπει να είναι ο σεβασμός, εκ μέρους της επιλέξιμης χώρας ή εδάφους, των ουσιαστικών θεσμών της δημοκρατίας, στους οποίους περιλαμβάνονται το πολυκομματικό κοινοβουλευτικό σύστημα, το κράτος δικαίου και ο σεβασμός για τα ανθρώπινα δικαιώματα». Σε όλη τη διάρκεια ισχύος της πράξης ΜΧΣ, η Επιτροπή, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, παρακολουθεί την εκπλήρωση αυτών των πολιτικών προϋποθέσεων και κάθε εκταμίευση θα πρέπει να έχει ως προϋπόθεση την εκπλήρωσή τους. Το 2017, στο πλαίσιο της νομοθετικής διαδικασίας για τις νέες προτάσεις για τη Μολδαβία και τη Γεωργία, οι συννομοθέτες συμπεριέλαβαν λεπτομερέστερες διατάξεις σχετικά με τις εν λόγω πολιτικές προϋποθέσεις, πέραν της πρότασης της Επιτροπής που βασιζόταν στο συμφωνηθέν υπόδειγμα της κοινής δήλωσης του Αυτή η αυξημένη εστίαση στις πολιτικές προϋποθέσεις οδήγησε σε μια περισσότερο παρατεταμένη διαδικασία λήψης αποφάσεων, γεγονός που επιμήκυνε το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την έγκριση των αποφάσεων για ΜΧΣ. Υπονομεύθηκε έτσι ο βασικός στόχος της ΜΧΣ, δηλαδή η παροχή στήριξης στο ισοζύγιο πληρωμών σε καταστάσεις κρίσης, όταν είναι περισσότερο αναγκαίο, όπως επισημάνθηκε επίσης στην προαναφερθείσα ειδική έκθεση του ΕΕΣ σχετικά με τη βοήθεια της ΕΕ προς την Τυνησία. Η Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για να αντιμετωπίσει το εν λόγω ζήτημα και συνεργάζεται με τους συννομοθέτες διερευνώντας τρόπους για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας της υφιστάμενης διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Η Επιτροπή θεωρεί σημαντικό να εξακολουθήσουν όλα τα θεσμικά όργανα να τηρούν τις αρχές και τα πάγια νομικά κείμενα βάσει της κοινής δήλωσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, του 2013, σχετικά με τη ΜΧΣ. Για την πλήρη εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή σύμφωνα με το άρθρο 9 της συμφωνίαςπλαισίου για τις σχέσεις μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής 10 Κοινή δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, που εγκρίθηκε μαζί με την απόφαση για τη χορήγηση περαιτέρω μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής στη Γεωργία [απόφαση (ΕΕ) 2013/778 της 12ης Αυγούστου 2013)]. 13

15 Επιτροπής, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου (επιτροπή INTA) κατέληξαν σε νέα ρύθμιση το Συμφώνησαν στη σύσταση τεχνικών σημείων επαφής στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στην επιτροπή INTA. Τα συγκεκριμένα σημεία επαφής θα διασφαλίσουν ότι η Επιτροπή αποστέλλει όλα τα έγγραφα, ιδίως τα έγγραφα εκτός επιτροπολογίας που δεν διαβιβάζονται μέσω του μητρώου για τις διαδικασίες των επιτροπών, ταυτόχρονα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. 4.2 Μελλοντικές εξελίξεις: Η ΜΧΣ στο επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο Καθώς συνεχίζεται η γεωπολιτική και οικονομική αστάθεια της γειτονίας της ΕΕ, είναι πιθανό να διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα η ανάγκη για μακροοικονομική χρηματοδοτική συνδρομή της ΕΕ κατά τα προσεχή έτη. Εν προκειμένω, στο πλαίσιο της ενδιάμεσης αξιολόγησης του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου της περιόδου , η Επιτροπή πρότεινε, και οι συννομοθέτες στήριξαν, την ενίσχυση της ΜΧΣ ως μέσου μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής και, ως εκ τούτου, την αύξηση της ετήσιας δανειοδοτικής ικανότητας της ΜΧΣ από 500 εκατ. EUR σε εκατ. EUR. Στις 2 Μαΐου 2018 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο μετά το Όσον αφορά την εξωτερική δράση της ΕΕ, υπάρχουν σχέδια για σημαντικό εξορθολογισμό των υφιστάμενων μέσων ώστε να βελτιωθεί η προβολή των δράσεων της ΕΕ, να αποφευχθούν επικαλύψεις, να καταστούν οι διαδικασίες λιγότερο επαχθείς, να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα και η συμπληρωματικότητα και να καταδειχθεί καλύτερα η προστιθέμενη αξία της ΕΕ. Προτείνεται η ενσωμάτωση ορισμένων μέσων του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου στον νέο Μηχανισμό Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας (ΜΓΑΔΣ). Ωστόσο, οι ειδικές πράξεις ΜΧΣ θα εξακολουθήσουν να ενεργοποιούνται βάσει χωριστών ad-hoc αποφάσεων κατά περίπτωση, καθώς αναγνωρίζεται ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων για τις πράξεις ΜΧΣ θα πρέπει να παραμείνει διακριτή. Επομένως, η ΜΧΣ θα εξακολουθήσει να διέπεται από συνήθη νομοθετική διαδικασία, η οποία απαιτεί την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για κάθε ειδική πράξη. Παράλληλα, η εγγύηση για τα δάνεια ΜΧΣ θα καλυφθεί από τη νέα εγγύηση εξωτερικής δράσης που θα δημιουργηθεί στο πλαίσιο του ΜΓΑΔΣ και προβλέπεται να ενσωματώσει το υφιστάμενο Ταμείο Εγγύησης για τις εξωτερικές δράσεις. Επιπλέον, οι επιχορηγήσεις ΜΧΣ θα εξακολουθήσουν να παρέχονται σε επιλέξιμες χώρες με πολύ υψηλά τρωτά σημεία. 5 ΝΕΕΣ ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Το πρόγραμμα πράξεων ΜΧΣ για το 2018 έχει ως εξής: i. υλοποίηση των υπό εξέλιξη πράξεων ΜΧΣ, όπως περιγράφεται ανωτέρω. Περιλαμβάνουν την εκταμίευση των τελικών δόσεων της ΜΧΣ ΙΙ προς την Ιορδανία και ΜΧΣ ΙΙ προς την Τυνησία, καθώς και την έναρξη της εκταμίευσης της πράξης για τη Μολδαβία, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι αναγκαίοι όροι ii. iii. έγκριση και υλοποίηση της πράξης ΜΧΣ IIΙ για τη Γεωργία, με την αναμενόμενη εκταμίευση των πρώτων δύο δόσεων της συνδρομής έγκριση και έναρξη της εφαρμογής νέου προγράμματος ΜΧΣ IV για την Ουκρανία. Οι συνολικές εκταμιεύσεις ΜΧΣ αναμένεται να ανέλθουν σε 995 εκατ. EUR το 2018 σε σύγκριση με το 1,01 εκατ. EUR το

16 Στον πίνακα που ακολουθεί παρέχεται επισκόπηση των αναλήψεων υποχρεώσεων και των πληρωμών για επιχορηγήσεις ΜΧΣ κατά τα έτη 2016, 2017 και 2018 (προσωρινά στοιχεία). Οι προβλέψεις για το 2018 είναι προκαταρκτικές και περιλαμβάνουν μόνον τις πράξεις ΜΧΣ για τις οποίες έχει εγκριθεί απόφαση από τους συννομοθέτες ή έχει προταθεί απόφαση από την Επιτροπή. Τέλος, σύμφωνα με προηγούμενες αναλήψεις υποχρεώσεων, το 2018 η Επιτροπή θα διερευνήσει περαιτέρω τις χρηματοδοτικές ανάγκες επιλέξιμων χωρών οι οποίες επωφελούνται επί του παρόντος από πρόγραμμα του ΔΝΤ, ειδικότερα της Ιορδανίας και της Τυνησίας και, εφόσον ενδείκνυται, θα προτείνει πρόσθετες πράξεις ΜΧΣ για τις εν λόγω χώρες. Αναλήψεις υποχρεώσεων και πληρωμές για επιχορηγήσεις ΜΧΣ, εκταμιεύσεις δανείων ΜΧΣ (σε EUR) 2018 (προσωρινά στοιχεία) Πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων για επιχορηγήσεις στον προϋπολογισμό Επιχειρησιακές αξιολογήσεις, μελέτες ΔΔΔΕ, εκ των υστέρων αξιολογήσεις ΜΧΣ Γεωργία ΙΙ (εγκεκριμένη απόφαση)* ΜΧΣ Μολδαβία (εγκεκριμένη απόφαση) Άλλες πιθανές πράξεις ΜΧΣ θα οριστεί θα οριστεί Αναλήψεις υποχρεώσεων, σύνολο Μη δεσμευθείσες πιστώσεις του προϋπολογισμού Πιστώσεις πληρωμών για επιχορηγήσεις στον προϋπολογισμό Επιχειρησιακές αξιολογήσεις, μελέτες ΔΔΔΕ, εκ των υστέρων αξιολογήσεις ΜΧΣ Δημοκρατία της Κιργιζίας (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Γεωργία (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Γεωργία ΙΙ (εγκεκριμένη απόφαση)* ΜΧΣ Μολδαβία (εγκεκριμένη απόφαση) Άλλες πιθανές πράξεις ΜΧΣ θα οριστεί θα οριστεί Πληρωμές, σύνολο Μη χρησιμοποιηθείσες πιστώσεις για πληρωμές επιχορηγήσεων Εκταμιεύσεις δανείων ΜΧΣ ΜΧΣ Γεωργία (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Γεωργία ΙΙ (εγκεκριμένη απόφαση)* ΜΧΣ Τυνησία Ι (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Δημοκρατία της Κιργιζίας (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Ουκρανία ΙΙΙ (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Τυνησία II (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Ιορδανία ΙΙ (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Μολδαβία (εγκεκριμένη απόφαση) ΜΧΣ Ουκρανία ΙΙ (εγκεκριμένη πρόταση)* Άλλες πιθανές πράξεις ΜΧΣ θα οριστεί θα οριστεί Εκταμιεύσεις δανείων ΜΧΣ, σύνολο * Η πράξη αναμένεται να λάβει έγκριση εντός του