Εισήγηση: «Παρενόχληση στην εργασία και διακρίσεις λόγω φύλου: οι επιπτώσεις στο εργασιακό περιβάλλον»

Transcript

1 ΗΜΕΡΙΔΑ ΣΕΠΕ «ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ» Αθήνα,, 22 Μαρτίου 2012 Εισήγηση: «Παρενόχληση στην εργασία και διακρίσεις λόγω φύλου: οι επιπτώσεις στο εργασιακό περιβάλλον» Σταματίνα Γιαννακούρου Δρ. Νομικής, Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη

2 Διάγραμμα παρουσίασης Ι. Μορφές Παρενόχλησης στην εργασία Εννοιολογικός προσδιορισμός ΙΙ. Παρενόχληση και φύλο ΙΙΙ. Ρόλος ΣτΠ ΙV. Επιπτώσεις στο εργασιακό περιβάλλον : η εμπειρία του ΣτΠ - Ενδεικτικές περιπτώσεις διαμεσολάβησης ΣτΠ - Διαπιστώσεις - Προτάσεις

3 Ι. Μορφές Παρενόχλησης - Εννοιολογικός προσδιορισμός Σεξουαλική παρενόχληση: οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος (ν. 3896/2010 οδηγία 2006/54/ΕΚ) Παρενόχληση (λόγω φύλου): ανεπιθύμητη συμπεριφορά συνδεόμενη με το φύλο ενός προσώπου, με σκοπό ή αποτέλεσμα την παραβίαση της αξιοπρέπειας του προσώπου αυτού και τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος (ν. 3896/2010 οδηγία 2006/54/ΕΚ) Παρατηρήσεις: - νομοθετικοί ορισμοί - ορισμοί κατά το δίκαιο της Ε.Ε.

4 Ι. Μορφές Παρενόχλησης - Εννοιολογικός προσδιορισμός Κοινά στοιχεία των ορισμών 1) ανεπιθύμητη συμπεριφορά - σωματική, λεκτική, ψυχολογική σεξουαλικού χαρακτήρα (σ.π) - συνδεόμενη με το φύλο (παρενόχληση λόγω φύλου) 2) συμπεριφορά που έχει ως σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός ατόμου (δεν απαιτείται πρόθεση) 3) ανιούσα, κατιούσα, οριζόντια : προερχόμενη από προϊστάμενο, υφιστάμενο, συνάδελφο ή πελάτη, υπεύθυνο επαγγελματικής εκπαίδευσης, άλλο εκπαιδευόμενο 4) προερχόμενη από άνδρα ή γυναίκα, ακόμα και από άτομα του ιδίου φύλου με τον παρενοχλούντα 5) δεν απαιτείται να είναι συστηματική 6) δεν απαιτείται να συνοδεύεται από δυσμενείς συνέπειες στην απασχόληση

5 Ι. Μορφές Παρενόχλησης - Εννοιολογικός προσδιορισμός - Έννοια ηθικής παρενόχλησης (mobbing) Δεν υπάρχει νομοθετικός ορισμός Σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου Δημόσιας Διοίκησης της Ε.Ε. της 9ης Δεκεμβρίου 2008 ως ηθική παρενόχληση, νοείται η καταχρηστική επί ορισμένο χρονικό διάστημα διαγωγή που εκδηλώνεται κατά τρόπο επαναληπτικό ή συστηματικό με είδη συμπεριφοράς, με προφορικό ή γραπτό λόγο, με χειρονομίες ή πράξεις που γίνονται με πρόθεση και θίγουν την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια ή τη φυσική ή ψυχολογική ακεραιότητα ενός προσώπου. Στοιχεία της έννοιας: 1) συμπεριφορά καταχρηστική, επαναλαμβανόμενη, διαρκής ή συστηματική 2) που έχει αντικειμενικά ως σκοπό τη μείωση της αξιοπρέπειας (ή την υποβάθμιση της εργασίας του) 3) η ανισορροπία δύναμης /σχέση εξάρτησης είναι στοιχείο της έννοιας;

6 ΙΙ. Παρενόχληση και φύλο - Η σεξουαλική παρενόχληση και η παρενόχληση (λόγω φύλου) εξομοιώνονται από το νομοθέτη (ν. 3896/2010) με διάκριση λόγω φύλου που απαγορεύεται - Βάσει ερευνών, η ηθική παρενόχληση συνδέεται με : - ελαστικά ωράρια - ευέλικτη απασχόληση με προσωρινότητα - εργασίες μεγάλης ψυχολογικής έντασης - αυξημένο ανταγωνισμό στο εργασιακό περιβάλλον

7 ΙΙΙ. Ρόλος του Συνηγόρου του Πολίτη o Ν. 3896/2010 (αναθεώρησε τον ν. 3488/2006) για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης και των ίσων ευκαιριών ανδρών και γυναικών στην απασχόληση και τις εργασιακές σχέσεις o Ορισμός Συνηγόρου του Πολίτη ως φορέα για την παρακολούθηση και προώθηση της εφαρμογής του ν. 3896/2010 (εξώδικη διαμεσολάβηση)

8 ΙΙΙ. Πώς Πώς μπορεί να βοηθήσει ο Συνήγορος του Πολίτη Εξετάζει εάν παραβιάστηκε το δικαίωμα του αναφερομένου στην ίση μεταχείριση, όπως κατοχυρώνεται στους νόμους 3896/2010 και 3769/2009 Εάν διαπιστώσει παραβίαση, τότε διαμεσολαβεί για να αποκαταστήσει το δικαίωμά του: - Ζητώντας την ανάκληση της απόφασης ή του μέτρου που τον αφορά - Διατυπώνοντας συστάσεις - Παρέχοντας συμβουλές σχετικά με την υπόθεση - Εξετάζοντας μάρτυρες και διενεργώντας αυτοψίες - Διατυπώνοντας νομοθετικές προτάσεις - Επιδιώκοντας τη συμφιλιωτική επίλυση της διαφοράς ή επιβάλλοντας διοικητικά πρόστιμα, σε συνεργασία με το Σ.ΕΠ.Ε (ιδιωτικός τομέας)

9 IV. Οι επιπτώσεις της παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον : η εμπειρία του Συνηγόρου του Πολίτη Παράδειγμα καταγγελίας για σεξουαλική και ηθική παρενόχληση Εργαζόμενη στη δημοτική αστυνομία επαρχιακής πόλης, καταγγέλλει τον προϊστάμενο του δήμου για παρενόχληση η οποία φέρεται να ξεκίνησε ως σεξουαλική προ 20ετίας όταν εκείνη προσελήφθη ως υπάλληλος στο δήμο, για να καταλήξει με τα χρόνια ως ηθική, με κακές αξιολογήσεις, απαγορεύσεις επιμόρφωσης, δυσμενείς μεταθέσεις και εν γένει επαγγελματική και προσωπική απομόνωση (σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της αναφερόμενης) Η υπόθεση έρχεται στο ΣτΠ από την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Ο ΣτΠ διενεργεί αυτοψία, και συντάσσει πόρισμα, ζητώντας από το δήμαρχο να απομακρύνει τους εμπλεκόμενους από τον ίδιο εργασιακό χώρο και να επαναφέρει την εργασιακή ειρήνη. Ο δήμαρχος ισχυρίζεται ότι δεν μπορεί να μεταθέσει την εργαζόμενη πουθενά αλλού, επειδή καμία άλλη υπηρεσία του δήμου δεν τη θέλει (προκομίζει και σχετικό έγγραφο). Μεγάλη άσκηση πίεσης στους λοιπούς υπαλλήλους, κυρίως στους διενεργούντες τις πειθαρχικές διαδικασίες και την μοναδική μάρτυρα της αναφερόμενης. Η μάρτυρας υπαναχώρησε.

10 IV. Οι επιπτώσεις της παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον : η εμπειρία του Συνηγόρου του Πολίτη Παράδειγμα καταγγελίας για ηθική παρενόχληση Εργαζόμενη σε ιδιωτική εταιρία, χήρα μητέρα δύο ανηλίκων, υφίσταται ηθική παρενόχληση από δυο υψηλόβαθμα στελέχη, την υπεύθυνη προσωπικού και τον διευθυντή πωλήσεων. Της φέρονται προσβλητικά, δημιουργούν ένα εχθρικό και εξευτελιστικό για την ίδια περιβάλλον, επεμβαίνουν στην εργασία της και εν τέλει επιτυγχάνουν την απόλυσή της. Όταν η αναφερόμενη καταφεύγει στο ΣτΠ, την κατηγορούν για απείθεια προς τις εντολές των προϊσταμένων, παραποίηση ηλεκτρονικών δεδομένων και αυθαίρετη τροποποίηση των πολιτικών πληρωμής της εταιρίας προς τους πελάτες. Ο ΣτΠ στις επαφές του με τους συγκεκριμένους πελάτες που επικαλείται η εταιρία δεν βρίσκει στοιχεία υπέρ της εταιρίας και σε βάρος της. Τότε θέτει στην εταιρία προθεσμία για προσκόμιση νέων ισχυρών στοιχείων (σε εξέλιξη)

11 IV. Οι επιπτώσεις της παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον : η εμπειρία του Συνηγόρου του Πολίτη Διαπιστώσεις - Η παρενόχληση σπάνια είναι αμιγώς ενός είδους - Πάντοτε πλήττεται ολόκληρο το εργασιακό περιβάλλον, και όχι μόνο οι άμεσα εμπλεκόμενοι - Οι καταγγέλλουσες σπανίως μένουν χωρίς συνέπειες από το ίδιο το εργασιακό τους περιβάλλον - Συνέπειες αντιμετωπίζουν συχνά και οι μάρτυρες, εάν είναι συνάδελφοι - Αδυναμία διαχείρισης από προϊσταμένους υπηρεσιών - Συνέπειες για τους εργοδότες σε ό,τι αφορά την αποδοτικότητα και τις οικονομικές επιδόσεις της επιχείρησης - Η ηθική παρενόχληση εμφανίζεται συχνά στο δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα ( ασάφεια καθηκόντων, υψηλά επίπεδα γραφειοκρατίας)

12 IV. Οι επιπτώσεις της παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον : η εμπειρία του Συνηγόρου του Πολίτη Προτάσεις Ενημέρωση πληροφόρηση: η πιο ενδεδειγμένη μέθοδος πρόληψης Συστηματική συλλογή δεδομένων (διανομή ερωτηματολογίων) Σύσταση γραφείου εξέτασης και ανάλυσης παραπόνων προσωπικού στην επιχείρηση και στις δημόσιες υπηρεσίες (αναζήτηση αιτίων για συχνές απουσίες) Εκπαίδευση επιμόρφωση δ/ντών προσωπικού Μέτρα απομάκρυνσης : πρέπει να είναι άμεσα και, αν παρίσταται ανάγκη, οριστικά. Σκοπό έχουν να δώσουν στο πρόσωπο που τεκμαίρεται ότι είναι ο παθών τη δυνατότητα να ανασυγκροτηθεί βοηθώντας το να μείνει σε απόσταση Ανάπτυξη δεξιοτήτων διαμεσολάβησης μέσα στην επιχείρηση/υπηρεσία Ενίσχυση των εξώδικων μηχανισμών συμφιλίωσης/ διαμεσολάβησης (ΣΕΠΕ και ΣτΠ)