ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ

Transcript

1 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΑ Τα Αρθρόποδα αποτελούν τους πολυπληθέστερους οργανισμούς πάνω στη Γη (περίπου το 55-60% όλων των ειδών φυτών και ζώων) Είναι γνωστά περίπου είδη Το σώμα καλύπτεται από εξωσκελετό φτιαγμένο από χιτίνη και πρωτεΐνη (έχει μικρό βάρος και μεγάλη ανθεκτικότητα) Αποτελείται από τμήματα που ενώνονται μεταξύ τους. Κατά την ανάπτυξη αποβάλλεται και επανεκκρίνεται νέος (έκδυση) Σημασία εξωσκελετού (*) δομική στήριξη σώματος (**) σύστημα μοχλών για την πρόσδεση των μυών κίνηση (***) προστασία από την αφυδάτωση (φέρει ένα στρώμα κεριού) ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ: φέρουν αρθρωτά πόδια

2 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΑ Το σώμα χαρακτηρίζεται από μεταμέρεια. Τα μεταμερή μπορεί να φέρουν ζεύγη εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται όχι μόνο στην κίνηση αλλά και σε πολλές άλλες λειτουργίες Φυλογενετικά τα αρθρόποδα έχουν κοινό πρόγονο με τους δακτυλιοσκώληκες Οι εσωτερικές κοιλότητες του σώματος (π.χ. αναπνευστικό, πεπτικό) έχουν χιτινώδες περίβλημα Έκδυση Η ολοκλήρωση της έκδυσης σε έναν αστακό

3 Κυκλοφορικό σύστημα (ανοικτό) * Δεν υπάρχουν αρτηρίες, φλέβες και τριχοειδή * Το αίμα (αιμολέμφος) περιβρέχει τα όργανα που βρίσκονται στο αιμοκοίλωμα * Η καρδιά βρίσκεται ραχιαία και στο περικάρδιο υπάρχουν βαλβίδες (οστιόλες) * Η αιμολέμφος μπορεί να έχει χρώμα κόκκινο (αιμοσφαιρίνη ή ερυθροκρουορίνη) ή κυανό (αιμοκυανίνη)

4 Αναπνευστικό σύστημα επιδερμική αναπνοή βράγχια τραχειακό σύστημα (μικρό μέγεθος) (υδρόβια αρθρόποδα) (χερσαία αρθρόποδα) * Το τραχειακό σύστημα χαρακτηρίζεται από δίκτυο διακλαδιζόμενων σωλήνων (τραχείες) που επικοινωνούν με τον εξωτερικό αέρα μέσω ανοιγμάτων στο σώμα (στίγματα) * Η μεταφορά των αναπνευστικών αερίων δεν γίνεται μέσω της αιμολέμφου εκτός από τα υδρόβια αρθρόποδα

5 Νευρικό σύστημα εγκεφαλικό υποοισοφαγικό κοιλιακή γαγγλιακή γάγγλιο γάγγλιο αλυσίδα * Τα αρθρόποδα μπορούν να βλέπουν με εξελιγμένα όργανα όρασης όπως οι απλοί και οι σύνθετοι οφθαλμοί που τους παρέχουν εικόνα μωσαϊκού * Διαθέτουν επίσης πολύ εξελιγμένα αισθητήρια όργανα για την όσφρηση αλλά και για την ακοή, ενώ πολλά είδη μπορούν να παράγουν ηχητικά σήματα για τη μεταξύ τους επικοινωνία

6 Αναπαραγωγή. γονοχωριστικά ερμαφρόδιτα παρθενογένεση είδη είδη * Τα περισσότερα αρθρόποδα είναι ωοτόκα υπάρχουν όμως και ζωοτόκα είδη * Η γονιμοποίηση των ωαρίων γίνεται συνήθως έξω από το σώμα, μπορεί όμως σε κάποια είδη να είναι εσωτερική * Η διαδικασία της ανάπτυξης χαρακτηρίζεται κατά κανόνα από μια σειρά μεταμορφώσεων

7 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ Η συνομοταξία με το μεγαλύτερο αριθμό ειδών (> ) Η συνομοταξία με τη μεγαλύτερα αφθονία ατόμων στα χερσαία (π.χ. έντομα) αλλά και στα υδάτινα οικοσυστήματα (π.χ. καρκινοειδή κωπήποδα) ΕΝΤΟΜΑ: τεράστια οικολογική αλλά και οικονομική σημασία - Διατροφή πάρα πολλών άλλων οργανισμών - Αναπαραγωγή φυτών (επικονίαση) - Αναπαραγωγή οργανισμών (π.χ. ενδιάμεσοι ξενιστές παρασίτων) ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ - Παραγωγή προϊόντων (π.χ. μέλι, κερί, μετάξι) - Γεωργική παραγωγή (επικονίαση) - Παραγωγή τροφής (π.χ. καρκινοειδή) ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ - Καταστροφή καλλιεργειών (επιβλαβή έντομα) - Καταστροφές προϊόντων (π.χ. τερμίτες) - Καταστροφές αποθηκευμένων αγαθών και προϊόντων - Μετάδοση ασθενειών

8 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΕΧΙΝΟΔΕΡΜΑ Τα Εχινόδερμα ζουν αποκλειστικά στο θαλάσσιο περιβάλλον Το σωματικό τοίχωμα αποτελείται από έναν αριθμό ασβεστωδών πινακιδίων τα οποία μπορεί να είναι μεταξύ τους κινητά ή σταθερά προσκολλημένα (π.χ. αχινοί) Κύριο χαρακτηριστικό: η παρουσία αγκαθιών σαν ένα μέρος του σκελετού τους Έχουν ακτινωτή συμμετρία με το στόμα να βρίσκεται στο κέντρο του σώματος Διαθέτουν το λεγόμενο υδροφορικό σύστημα που είναι μια διάταξη εσωτερικών καναλιών στα οποία κυκλοφορεί το νερό (εξυπηρετεί τις λειτουργίες της κίνησης, της αναπνοής και της διατροφής) Η κίνηση (ερπυσμός) επιτυγχάνεται με βαδιστικούς ποδίσκους, με αγκάθια ή άλλα εξαρτήματα, ενώ υπάρχουν είδη που ζουν προσκολλημένα στο υπόστρωμα του βυθού

9 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: είναι υποπλασμένο και συνδέεται με το υδροφορικό σύστημα ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: το νερό μεταφέρεται μέσω του υδροφορικού συστήματος (υπάρχουν επίσης βράγχια επιφανειακά στο σώμα, και υδροπνεύμονες ως εκπτυχώσεις του τελικού τμήματος του εντέρου) ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: αποτελείται από τον περιοισοφαγικό νευρικό κλοιό από τον οποίο εκπορεύονται πέντε νευρικές αποφυάδες (το μόνο αισθητήριο όργανο που υπάρχει είναι μια οφθαλμική κηλίδα στο άκρο κάθε ενός από τους πέντε βραχίονες στους αστερίες)

10 ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : γονοχωριστικοί οργανισμοί μεταμορφώσεις * Οι ευμεγέθεις γεννητικοί αδένες είναι πέντε και αποβάλλουν τα γεννητικά κύτταρα στη θάλασσα, όπου και επιτελείται η γονιμοποίηση * Μερικά είδη ωοζωοτόκα και ελάχιστα αναπαράγονται μονογονικά με διχοτόμηση * Κάποιοι αστερίες έχουν ικανότητα αναγέννησης των κομμένων βραχιόνων Εάν στο κομμένο τμήμα περιλαμβάνεται και μέρος του κεντρικού δίσκου τότε μπορεί να αναγεννηθεί ένα νέο άτομο ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ Βενθικοί οργανισμοί, οι περισσότεροι ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΙ, αλλά και ηθμοφάγοι, αιωρηματοφάγοι και φυτοφάγοι Επικίνδυνα είδη (δηλητηριώδη) Αντοχή στην ρύπανση.. πληθυσμιακές εξάρσεις σε υποβαθμισμένες θαλάσσιες περιοχές (π.χ. δάση κέλπιας στις δυτικές ακτές των ΗΠΑ) Μεγάλη αφθονία κάποιων ειδών θήρευση (π.χ. καταστροφή κοραλλιογενών βιοκοινωνιών στον Ειρηνικό Ωκεανό)

11 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΧΟΡΔΩΤΑ Στα Χορδωτά εμφανίζονται για πρώτη φορά τέσσερα ανατομικά χαρακτηριστικά, που υποδηλώνουν μια αυξημένη ικανότητα προσαρμογής στις συνθήκες του περιβάλλοντος πρωτοπορία στην εξέλιξη ΝΩΤΙΑΙΑ ΧΟΡΔΗ: κυλινδρικό, ελαστικό σώμα κυττάρων, το οποίο περιβάλλεται από μία παχιά εξωτερική θήκη αποτελεί τη βάση του αξονικού σκελετού και υπάρχει σε όλα τα αναπτυξιακά στάδια των περισσοτέρων ειδών, αλλά και στα ενήλικα στάδια σε πιο πρωτόγονα είδη στα σπονδυλωτά υπάρχει μόνο στο εμβρυακό στάδιο ως βασικός άξονας γύρω από τον οποίο θα αναπτυχθεί η σπονδυλική στήλη, ενώ στα ενήλικα άτομα παραμένει ως υπόλειμμα μεταξύ των σπονδύλων

12 ΡΑΧΙΑΙΑ ΝΕΥΡΙΚΗ ΧΟΡΔΗ: βρίσκεται ραχιαία αντί για κοιλιακά και στα σπονδυλωτά προστατεύεται ιδιαίτερα καθώς περνάει μέσα από τους σπονδύλους της σπονδυλικής στήλης, ενώ το πρόσθιο τμήμα της που δημιουργεί τον εγκέφαλο επίσης προστατεύεται από ένα οστέϊνο, ή χόνδρινο κρανίο ΦΑΡΥΓΓΙΚΕΣ ΣΧΙΣΜΕΣ: είναι ανοίγματα που οδηγούν από τη φαρυγγική κοιλότητα στο εξωτερικό περιβάλλον από αυτές προέρχονται άλλες ανατομικές δομές μηχανισμός ηθμοφαγίας σε κατώτερους αντιπροσώπους βελτίωση των ανταλλαγών των αναπνευστικών αερίων.βραγχιακοί θάλαμοι ΜΕΤΑΕΔΡΙΚΗ ΟΥΡΑ: έδωσε μεγαλύτερες δυνατότητες κίνησης στους υδρόβιους αντιπροσώπους της συνομοταξίας των Χορδωτών ως όργανο προώθησης μέσα στο νερό

13 ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ Υποσυνομοταξία Ουροχορδωτά Υποσυνομοταξία Κεφαλοχορδωτά Ασκίδια Σαλποειδή Κωπηλάτες Υποσυνομοταξία Σπονδυλωτά Ομάδα: ΙΧΘΥΕΣ Άγναθα Χονδριχθύες Οστεϊχθύες Ομάδα: ΤΕΤΡΑΠΟΔΑ Αμφίβια Ερπετά Πτηνά Θηλαστικά

14 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : διαφορές μεταξύ ομοταξιών. * Ανοικτό ή κλειστό κυκλοφορικό σύστημα Η καρδιά μπορεί να λείπει, ή να είναι μονόχωρη ή να αποτελείται από έναν ή δύο κόλπους και μία ή δύο κοιλίες * Στα Σπονδυλωτά καθώς μεταβαίνουμε από τους Ιχθύες προς τα Θηλαστικά παρατηρείται αύξηση των χώρων της καρδιάς και γενικά μεγαλύτερη εξέλιξη ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : μεγάλες διαφορές μεταξύ ομοταξιών. βράγχια πνεύμονες δερμική αναπνοή (υδρόβια είδη) (χερσαία είδη) (αμφίβια) * Ποικιλία στον αριθμό και το σχήμα των βραγχιακών σχισμών * Οι πνεύμονες μπορεί να συνδέονται με αεροφόρους σάκους (π.χ. Πτηνά ή κάποια Ερπετά), ενώ αεροφόροι σάκοι συναντώνται και στους Ιχθύες (π.χ. νηκτική κύστη) ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : μεγάλες διαφορές μεταξύ ομοταξιών. Στα Κεφαλοχορδωτά, δεν υπάρχει κέντρο του νευρικού συστήματος (εγκέφαλος) ενώ τα Σπονδυλωτά έχουν το πιο εξελιγμένο νευρικό σύστημα στο Βασίλειο των Ζώων

15 : Ιχθύες Άγναθα Χονδριχθύες Οστεϊχθύες στερούνται σιαγόνων, τρέφονται με απομύζηση αίματος από άλλα είδη ο σκελετός τους είναι χόνδρινος και όχι οστέϊνος (καρχαρίες, σελάχια) ο σκελετός τους είναι οστέϊνος (τα περισσότερα ψάρια) Άγναθα Στερούνται γνάθων. Κυκλικό μυζητικό στόμα και γλώσσα με κεράτινα δόντια (λειτουργεί ως έμβολο) Δεν διαθέτουν ζεύγη πτερυγίων και έχουν επτά ή και περισσότερα ζεύγη βραγχιακών θαλάμων Υπάρχει ένας υποπλασμένος οφθαλμός (μπορεί και ζεύγος) στο κεντρικό ραχιαίο τμήμα του κρανίου Χονδριχθύες Ο εσωτερικός σκελετός είναι εξολοκλήρου χόνδρινος. Διαθέτουν γνάθους και ζεύγη πτερυγίων Εξωτερικά καλύπτονται από οστέινα πλακοειδή λέπια (μοιάζουν με δόντια) ή το δέρμα είναι γυμνό Δεν διαθέτουν νηκτική κύστη ή άλλου τύπου αεροφόρες συσκευές. Σύστημα ηλεκροεντοπισμού Τα πέντε ζεύγη βραγχιακών θαλάμων καταλήγουν το καθένα σε ξεχωριστή βραγχιακή σχισμή Έντερο μικρού μήκους αλλά αύξηση της επιφάνειά του με μία εσωτερική σπειροειδή περιέλιξη Οστεϊχθύες Εσωτερικός σκελετός πάντα εν μέρει οστέινος (στα περισσότερα είναι εξολοκλήρου οστέινος) Έχουν χοριοειδή λέπια. Μόνο πρωτόγονα είδη διατηρούν όργανα ηλεκτροεντοπισμού Μπορούν να διαθέτουν νηκτική κύστη ή άλλου τύπου αεροφόρες συσκευές Ένα ζεύγος βραγχιακών θαλάμων με μόνο μία βραγχιακή σχισμή Όχι εσωτερική σπειροειδής περιέλιξη, αλλά πυλωρικά τυφλά (τυφλές απολήξεις του εντέρου)