ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΝΗΜΑΤΩΔΕΙΣ

Transcript

1 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΝΗΜΑΤΩΔΕΙΣ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΑ Σώμα νηματοειδούς μορφής, καλύπτεται εξωτερικά από παχύ, υαλώδες και ελαστικό στρώμα (εφυμενίδα): είναι διαπερατή στο νερό αλλά αδιαπέραστη σε πολλές ουσίες προστατεύει τον οργανισμό ικανότητα διαβίωσης σε ακραία περιβάλλοντα Είναι γνωστά περίπου είδη όμως μπορεί να φτάνουν και τις !!! Πεπτικό σύστημα ΠΛΗΡΕΣ: στόμα φάρυγγας έντερο πρωκτός έδρα Νευρικό σύστημα Γαγγλιακός δακτύλιος (γύρω από το φάρυγγα) Νευρικά σχοινία (κατά μήκος του σώματος ραχιαία και κοιλιακά) Αισθητήρια όργανα Αμφίδια - φασμίδια: χημειοαισθητήρια βοθρία (εμπρός και πίσω αντίστοιχα)

2 Μυικό σύστημα - κίνηση Μυϊκές ίνες διατεταγμένες κατά μήκος του σώματος και στέρεα συνδεδεμένες στην επιδερμίδα Όχι κυκλικά διατεταγμένες μυϊκές ίνες, που θα δρούσαν ανταγωνιστικά με τις επιμήκεις μόνο κυματοειδείς κινήσεις ως προς τον επιμήκη άξονά τους Αναπνευστικό σύστημα Κυκλοφορικό σύστημα Δεν υπάρχουν (οι ανταλλαγές των αναπνευστικών αερίων γίνονται με όλη την επιφάνεια του σώματος) Ψευδοκοίλωμα: αναλαμβάνει το ρόλο της μεταφοράς και κυκλοφορίας θρεπτικών ουσιών, οξυγόνου, νερού και ιόντων Αναπαραγωγή - ανάπτυξη Γονοχωριστικά τα περισσότερα είδη με όρχεις και ωοθήκες που εκβάλλουν στο οπίσθιο μέρος του σώματος Εσωτερική γονιμοποίηση Τα αρσενικά φέρουν γεννητικές άκανθες για τη συγκράτηση του θηλυκού Η ανάπτυξη είναι άμεση με τη μεσολάβηση αρκετών εκδύσεων (αποβολή της εφυμενίδας)

3 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ γνωστά είδη μπορεί να φτάνουν τις !!! Ελεύθερη διαβίωση συναντώνται σε τεράστια ποικιλία βιοτόπων μεγάλη ικανότητα προσαρμογής σε κάθε τύπο περιβάλλοντος Παρασιτική διαβίωση σε φυτικούς οργανισμούς μεγάλες καταστροφές σε γεωργικά προϊόντα σε σπονδυλωτά - άνθρωπος σοβαρές ασθένειες (π.χ. ασκαρίαση, ελεφαντίαση)

4 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΧΑΙΤΟΓΝΑΘΑ Ζουν αποκλειστικά στο θαλάσσιο περιβάλλον (περίπου 115 είδη) Μικρό μέγεθος (2-120 mm), σώμα με τη μορφή βέλους (arrow worms) Σώμα : κεφάλι - κορμός - ουρά Πεπτικό σύστημα - διατροφή ΠΛΗΡΕΣ (στόμα έδρα) Σαρκοφάγοι οργανισμοί (κωπήποδα, ζωοπλαγκτό) Νευρικό σύστημα Εγκέφαλος - κοιλιακό νευρικό γάγγλιο Αισθητήρια όργανα - Οφθαλμοί: (διακυμάνσεις φωτεινότητας) - Αισθητήριες σμήριγγες κατά μήκος του σώματος ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ - Σύνολο βιομάζας χαιτογνάθων = 30% του ζωοπλαγκτού σε όλους τους ωκεανού - Ροή ενέργειας στις θαλάσσιες τροφικές αλυσίδες (2γενείς καταναλωτές) - Είδη δείκτες συγκεκριμένων θαλάσσιων μαζών ή ρευμάτων

5 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΤΡΟΧΟΖΩΑ Ζουν κυρίως στα γλυκά νερά, ελεύθερα ή προσκολλημένα (2.000 είδη) Μικρό μέγεθος (0.1-3 mm), σώμα Σώμα διαφανές, στην κεφαλή φέρουν μία στεφάνη από βλεφαρίδες (κορόνα) Πεπτικό σύστημα - διατροφή ΠΛΗΡΕΣ (στόμα έδρα) τρέφονται με μικροοργανισμούς και οργανικό υλικό σε αιώρηση Αναπαραγωγή - Γονοχωριστικά τα περισσότερα - Παρθενογένηση - Αυγά διάπαυσης (ανθεκτικές μορφές σε δύσκολες συνθήκες περιβάλλοντος) ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ - Αφθονούν κυρίως στις λίμνες σημαντική πηγή τροφής για το ζωοπλαγκτό και τις προνύμφες των ψαριών - Ιχθυοκαλλιέργειες (καλλιέργεια ειδών σε ιχθυογενητικούς σταθμούς για να χρησιμοποιηθούν ως τροφή σε νεαρά στάδια ιχθυοπρονυμφών)

6 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΜΑΛΑΚΙΑ H δεύτερη μεγαλύτερη σε αριθμό ειδών μετά τα Αρθρόποδα ( είδη) (από τα απολιθώματα έχουν βρεθεί και αναγνωριστεί τουλάχιστον άλλα είδη) Τεράστια ποικιλία μεγέθους, μορφών, δομικής και λειτουργικής εξειδίκευσης Κοινό χαρακτηριστικό : το μαλακό και γλοιώδες σώμα συνήθως υπάρχει όστρακο (εξωτερικό ή εσωτερικό) από εκκρίσεις της υποκείμενης επιδερμίδας (μανδύας) Αμφίπλευρη συμμετρία που πολλές φορές διαταράσσεται λόγω του οστράκου Απολιθωμένοι Αμμωνίτες

7 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ - ΑΝΑΤΟΜΙΑ Η βασική διάκριση του σώματος των μαλακίων περιλαμβάνει τρεις περιοχές: κεφαλή, πόδας και σπλαχνικός σάκος (*) στα ελασματοβράγχια και τα σκαφόποδα δεν είναι ανεπτυγμένη η κεφαλή Ο κοιλιακός μυώδης πόδας είναι το όργανο κίνησης στα περισσότερα μαλάκια Εκτός από τα Δίθυρα, τα υπόλοιπα μαλάκια χρησιμοποιούν κάποιο τύπο προβοσκίδας ή συλληπτικά πλοκάμια ως όργανα διατροφής Αναπνευστικό σύστημα ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ (χερσαία είδη) ΒΡΑΓΧΙΑ (υδρόβια είδη) * Τα βράγχια μπορεί να είναι ένα ή περισσότερα και ονομάζονται κτενίδια * Ανταλλαγές αναπνευστικών αερίων μπορεί να γίνονται και μέσω της επιφάνειας του σώματος

8 Κυκλοφορικό σύστημα ανοικτό κλειστό (μόνο στα κεφαλόποδα) * Η καρδιά βρίσκεται ραχιαία, είναι δίχωρη ή τρίχωρη και ενώνεται με αρτηριακά και φλεβικά αγγεία * Το αίμα περιέχει λευκοκύτταρα και πλάσμα και ως αναπνευστική χρωστική υπάρχει αιμοσφαιρίνη ή αιμοκυανίνη γαγγλιακό νευρικό σύστημα. Νευρικό σύστημα εγκεφαλικό ποδικό σπλαχνικό ζεύγος γαγγλίων ζεύγος γαγγλίων ζεύγος γαγγλίων * * Τα Μαλάκια διαθέτουν αισθητήρια όργανα αφής, γεύσης, όρασης, όσφρησης και ισορροπίας (στατοκύστεις) ΣΤΑΤΟΚΥΣΤΕΙΣ : περιέχουν στατόλιθους από ανθρακικό ασβέστιο, τους οποίους εκκρίνουν

9 Aναπαραγωγή. γονοχωριστικά είδη ερμαφρόδιτα είδη * * * Η γονιμοποίηση μπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική Συνήθως τα μαλάκια είναι ωοζωοτόκα Σε υδρόβια είδη έχουμε εναλλαγή πλαγκτονικών προνυμφικών σταδίων με ενήλικα βενθικά.(τροχοφόρος προνύμφη) ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ Συναντώνται σε τεράστια ποικιλία βιοτόπων, έχουν μεγάλη αφθονία και αποτελούνται από πολλά είδη Πολύ μεγάλη οικονομική σημασία : - Εμπορική εκμετάλλευση π.χ. υδρόβια είδη (καλαμάρια, σουπιές, δίθυρα) και χερσαία (σαλιγκάρια) - Παραγωγή προϊόντων π.χ. μαργαριτάρια - Πρόκληση σημαντικών καταστροφών π.χ. διάνοιξη στοών διαβίωσης σε καρίνες σκαφών, προβλήτες, κ.λ.π. - Σημαντικές ζημιές σε καλλιεργούμενα φυτά π.χ. γαστερόποδα (σαλιγκάρια) - Ενδιάμεσοι ξενιστές για ορισμένα παράσιτα π.χ. τα γαστερόποδα.. νηματώδεις, τρηματώδεις (Πλατυέλμινθες)

10 Γαστερόποδα Η πολυπληθέστερη ομοταξία των Μαλακίων από άποψη αριθμού ειδών (40.000) Περιλαμβάνει είδη με όστρακο και χωρίς όστρακο Υδρόβια και χερσαία είδη η αναπνοή γίνεται είτε με βράγχια, είτε με πνεύμονες Είναι ασύμμετρα λόγω της περιέλιξης του σπλαχνικού σάκου την οποία ακολουθεί και το όστρακο κατά το φαινόμενο της συστροφής του σώματος

11 Δίθυρα Λέγονται και Ελασματοβράγχια εξαιτίας της ελασματοειδούς μορφής των βραγχίων τους Το σώμα περιβάλλεται από όστρακο που αποτελείται από δύο συμμετρικά τμήματα τις θυρίδες οι οποίες ανοίγουν και κλείνουν με τη δράση δύο ανταγωνιστικών μυών Παραγωγή μαργαριταριών στη μαργαριτοφόρο στοιβάδα Το μάργαρο παράγεται σε αντίδραση της εισόδου ενός ξένου σώματος μεταξύ του μανδύα και της μαργαριτοφόρου στοιβάδας και έχει σαν σκοπό την απομόνωση του ξένου αυτού σώματος.

12 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ: ΔΑΚΤΥΛΙΟΣΚΩΛΗΚΕΣ Αποτελούν εξελικτικά την πρώτη συνομοταξία ζωικών οργανισμών της οποίας όλοι οι αντιπρόσωποι εμφανίζουν το φαινόμενο της μεταμέρειας (το 1 0 ή και το 2 0 μεταμερές αποτελούν την κεφαλή, ενώ το τελευταίο ονομάζεται πυγίδιο) Σημασία της εμφάνισης της μεταμέρειας: - ανάπτυξη ανεξάρτητης κίνησης των μεταμερών - αύξηση ακρίβειας στον έλεγχο των κινήσεων - ανάπτυξη πιο εξελιγμένου νευρικού συστήματος - επανάληψη εσωτερικών οργάνων και συστημάτων - μεγαλύτερη πολυπλοκότητα στη δομή και τη λειτουργία των οργανισμών

13 Κυκλοφορικό σύστημα ραχιαίο αγγείο κοιλιακό αγγείο συνδέονται μεταξύ τους με τα πλευρικά αγγεία * το ραχιαίο αγγείο παρουσιάζει διευρύνσεις, τις σφυγμώδεις καρδίες * το κυκλοφορικό υγρό ονομάζεται αιμολέμφος η οποία στο ραχιαίο αγγείο κινείται από εμπρός προς τα πίσω, ενώ στο κοιλιακό αντίστροφα

14 ΣΥΝΟΜΟΤΑΞΙΑ : ΔΑΚΤΥΛΙΟΣΚΩΛΗΚΕΣ Ομοταξία : ΠΟΛΥΧΑΙΤΟΙ Ομοταξία : ΟΛΙΓΟΧΑΙΤΟΙ Ομοταξία : ΒΔΕΛΛΟΕΙΔΕΙΣ

15 ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ Συναντώνται σε ποικιλία βιοτόπων στην ξηρά και στο νερό Σαπροφάγα και αιωρηματοφάγα υδρόβια είδη αξιοποιούν ως πηγή τροφής τα υπολείμματα των νεκρών οργανισμών, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην ανακύκλωση της οργανικής ύλης Αποτελούν τροφή για άλλους οργανισμούς Οι στοές που ανοίγουν οι χερσαίοι δακτυλιοσκώληκες βοηθούν στον αερισμό και την ενυδάτωση του εδάφους οι βδέλλες χρησιμοποιούνται πολύ συχνά ακόμη και στη σύγχρονη ιατρική