Η Πυραμίδα της Υγείας. Κοινωνία και Υγεία. Προσδιοριστές Υγείας: Μοντέλο Αλληλεπιδράσεων. Ηπρώτηαποτύπωση1961 Η οργάνωση των υπηρεσιών

Transcript

1 Κοινωνία και Υγεία Τάσος Φιλαλήθης, Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Η Πυραμίδα της Υγείας Ηπρώτηαποτύπωση1961 Η οργάνωση των υπηρεσιών Η νέα αποτύπωση 2001 ΔιαφάνειεςγιατομάθημαΚοινωνίακαιΥγεία Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Ιανουάριος 2009 Τριτοβάθμια 1 Δευτεροβάθμια 9 Φροντίδα Πρωτοβάθμια Φροντίδα 250 Η πυραμίδα της χρήσης των υπηρεσιών υγείας, 1961 Επίπεδα φροντίδας υγείας, πληθυσμού ευθύνηςκαιδιοίκησηςυπηρεσιών Τριτοβάθμια (εξειδικευμένη) Δευτεροβάθμια (ειδικευμένη) Πρωτοβάθμια (γενική) 1 εκατ- 5 εκατ Περιφέρεια Νομός Δήμος, γειτονιά Ένα σύμπτωμα 500 Αυτο-φροντίδα 1-10 Οικογένεια, φίλοι Πληθυσμός 1000 White KR, Williams TF, Greenberg BG. Τhe ecology of medical care. New England Journal of Medicine, 1961, 165:885 Fry J. The place of general practice. Int. J. of Health Services, 1972;2: Η πυραμίδα της χρήσης των υπηρεσιών υγείας, Τριτοβάθμιο νοσοκομείο 8 Δευτεροβάθμιο νοσοκομείο 327 Ιατρική φροντίδα 13 Τμήμα επειγόντων περιστατικών 21 Εξωτερικά ιατρεία νοσοκομείου 14 Κατ οίκον νοσηλεία 65 Εναλλακτική φροντίδα 217 Επίσκεψη σε ιατρό 800 Ένα σύμπτωμα 1000 Άτομα Προσδιοριστές Υγείας: Μοντέλο Αλληλεπιδράσεων Green LA, Fryer GE Jr, Yawn BP, Lanier D, Dovey SM. The ecology of medical care revisited. N Engl J Med. 2001;344:

2 ΗΠΦΥ Η διακήρυξη της Άλμα-Άτα Άλλες διακηρύξεις Η αναγέννηση της ΠΦΥ Η διεθνής στροφή προς την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, 1970 Διακήρυξη της Άλμα-Άτα, 1978 Τα πεπερασμένα όρια της κλινικής ιατρικής Ηαναγνώρισητων«εξω-ιατρικών» προσδιοριστών της υγείας Η χρηματοδοτική - οικονομική κρίση του Κράτους Πρόνοιας και η πετρελαιϊκή κρίση ΠρωτοβάθμιαΦροντίδαΥγείας Οριζόντια ολοκλήρωση των συστημάτων Π.Φ.Υ., 1978: Άλμα-Άτα Διακήρυξη της Άλμα-Άτα για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Αντανακλά τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες 2. Παρέχει υπηρεσίες προαγωγής της υγείας, πρόληψης της ασθένειας, θεραπείας και αποκατάστασης. 3. Περιέχει τουλάχιστον: Αγωγή Υγείας Διάθεση ασφαλούς νερού και αποχέτευση Φροντίδα μητέρας και παιδιού Εμβολιασμούς Πρόληψη ενδημικών νόσων Κατάλληλη φροντίδα κοινών νόσων Παροχή ουσιωδών φαρμάκων 4. Εμπλέκει όλους τους τομείς (διατομεακή) 5. Απαιτεί και προάγει τη συμμετοχή της κοινότητας και των ατόμων. 6. Στηρίζεται από ολοκληρωμένα συστήματα παραπομπής 7. Στηρίζεται στην ομάδα υγείας ΗπορείατηςΠ.Φ.Υ. Ουτοπία, παγίδα ή εφικτός στόχος; Αποδοχή: Υγεία για όλους το 2000 Εφαρμογή σε αναπτυσσόμενες / αναπτυγμένες χώρες Σύνδεση με αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των υπηρεσιών υγείας Σύνδεση με οικονομική κρίση και με «φθηνή» παροχή υπηρεσιών υγείας Παρερμηνεία, περιορισμός των στόχων, κατάτμηση, πλήρης αγνόηση Διάσταση λόγων και έργων Η Χάρτα της Οτάβα για την Προαγωγή της Υγείας, 1986 Προαπαιτούμενα για την υγεία Συνηγορία, Διευκόλυνση, Μεσολάβηση Δημόσιες πολιτικές που προάγουν την υγεία: 1. Δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος 2. Ενίσχυση δράσεων της Κοινότητας 3. Ανάπτυξη ατομικών δεξιοτήτων 4. Αναπροσανατολισμός των υπηρεσιών υγείας 2

3 Αναπτυξιακοί στόχοι για την χιλιετία Π.Φ.Υ. 2008: Τώρα όσο ποτέ άλλοτε 1. Εξάλειψη της ακραίας φτώχειας και πείνας 2. Προαγωγή της ισότητας των φύλων και ενδυνάμωση των γυναικών 3. Επίτευξη καθολικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης 4. Μείωση της βρεφικής θνησιμότητας 5. Βελτίωση της υγείας της μητέρας 6. Καταπολέμηση του HIV/AIDS, της ελονοσίας και άλλων ασθενειών 7. Εξασφάλιση βιώσιμου περιβάλλοντος 8. Ανάπτυξη παγκόσμιων συνεργασιώνγιατηνανάπτυξη 4 αρχές της Π.Φ.Υ., 2008 Καθολική ασφαλιστική κάλυψη του πληθυσμού Ανθρωποκεντρική οργάνωση των υπηρεσιών φροντίδας της υγείας Δημόσιες πολιτικές που προάγουν την υγεία Συμμετοχική ηγεσία που απαιτείται για την υλοποίηση τους ΗσχέσηΑΕΠκαιπροσδόκιμου επιβίωσης, 1975 & 2005 Η μείωση δεικτών θνησιμότητας στην Πορτογαλία, Τρεις τρόποι για την αύξηση της καθολικής κάλυψης του πληθυσμού Αύξηση του ΑΕΠ ΠΦΥ Νοσοκομειακή (ιατροί και νοσηλευτές) Περιγεννητική βρεφική παιδική - μητρική 3

4 Ο αποπροσανατολισμός από της βασικές αξίες της ΠΦΥ ΗΠ.Φ.Υ. στο επίκεντρο των υπηρεσιών υγείας Ref: The world health report 2008 : primary health care now more than ever. Geneva WHO 2008 Η μετάθεση του τρόπου προσέγγισης της ΠΦΥ (11 σημεία) ΗπαλιάκαιηνέαΠΦΥ(1) Πρώιμες προσπάθειες υλοποίησης της ΠΦΥ Τρέχουσες έγνοιες για τις μεταρρυθμίσεις της ΠΦΥ 1 2 Εκτεταμένη πρόσβαση σε ένα βασικό «πακέτο» παροχών υγείας και των ουσιωδών φαρμάκων για τους φτωχούς αγρότες Επικέντρωση στην υγεία της μητέρας και του παιδιού Μετασχηματισμός και ρύθμιση των υπαρχόντων συστημάτων υγείας, στοχεύοντας στην καθολική πρόσβαση και στην κοινωνική προστασία της υγείας Εξέταση της υγείας του καθενός στην κοινότητα 3 Εστίαση σε έναν μικρό αριθμό επιλεγμένων ασθενειών, κυρίως τα λοιμώδη και οξέα νοσήματα Μια περιεκτική προσέγγιση των προσδοκιών και των αναγκών των ανθρώπων, που καλύπτουν το πλήρες φάσμα των κινδύνων και των ασθενειών ΗπαλιάκαιηνέαΠΦΥ(2) ΗπαλιάκαιηνέαΠΦΥ(3) Βελτίωση της υγιεινής, του νερού, της απολύμανσης και της αγωγής υγείας στο επίπεδο του χωριού. Απλή τεχνολογία για τους εθελοντές, μη επαγγελματίες εργαζομένους στην υγεία Η συμμετοχή ως κινητοποίηση τωντοπικώνπόρωνκαιη διαχείριση των κέντρων υγείας μέσω των τοπικών επιτροπών υγείας. Υπηρεσίες χρηματοδοτούμενες από την κυβέρνηση, με συγκεντρωτική διοίκηση (από επάνω προς τα κάτω) Προώθηση των υγιών τρόπων ζωής και μείωση των επιπτώσεων στην υγεία από τους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους Ομάδες των επαγγελματιών υγείας που διευκολύνουν την πρόσβαση και την κατάλληλη χρήση της τεχνολογίας και των φαρμάκων Θεσμοθετημένη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στους μηχανισμούς διαλόγου για τις πολιτικές και λογοδοσία Πλουραλιστικά συστήματα υγείας που λειτουργούν σε ένα διεθνοποιημένο πλαίσιο Διαχείριση του ελλείμματος της ανάπτυξης και συρρίκνωση (των υπηρεσιών) Διμερής ενίσχυση και τεχνική βοήθεια ΗΠρωτοβάθμιαΦροντίδαως αντίθεση στο νοσοκομείο ΗΠΦΥείναιφτηνή και απαιτεί μόνο μια μέτρια επένδυση Καθοδήγηση της αύξησης των πόρων για την υγεία προς την καθολική κάλυψη Παγκόσμια αλληλεγγύη και από κοινού εκμάθηση ΗΠρωτοβάθμιαΦροντίδαως συντονιστής των επιπέδων μιας περιεκτικής απάντησης σε όλα τα επίπεδα ΗΠΦΥδενείναιφτηνή: απαιτεί ιδιαίτερη επένδυση, αλλά παρέχει την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων απ ότι οι εναλλακτικές λύσεις 4

5 Γενική Ιατρική Ορισμός Χαρακτηριστικά Σχέση με Δημόσια Υγεία Οργάνωση σε διάφορες χώρες The Leeuwenhorst Group Definition of General Practice, 1974 Ο γενικός ιατρός είναι πτυχιούχος της ιατρικής που παρέχει προσωπική, πρωτοβάθμια και συνεχή φροντίδα σε άτομα, σε οικογένειες και στον πληθυσμό ευθύνης, ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο και ασθένεια. Η σύνθεση των λειτουργιών αυτών είναι μοναδική Πλαίσιο Γενικής-Οικογενειακής Ιατρικής, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 1998 Πλαίσιο Γενικής-Οικογενειακής Ιατρικής Χαρακτηριστικά 1. Γενική 2. Συνεχής 3. Συνολική 4. Συντονισμένη 5. Συνεργατική 6. Προσανατολισμένη στην οικογένεια 7. Προσανατολισμένη στην κοινότητα 1. General 2. Continuous 3. Comprehensive 4. Coordinated 5. Collaborative 6. Family-oriented 7. Community-oriented WHO GP/FM Framework, 1998: Τρία ιδιαίτερα στοιχεία της Γενικής Ιατρικής Πρόληψη - Θεραπεία - Αποκατάσταση Ευρύ φάσμα κλινικών γνώσεων και δεξιοτήτων Έμφαση στις οικογενειακές συνθήκες και στον ασθενή ως σύνολο Προσανατολισμόςστιςανάγκεςτης κοινότητας Οι κλινικές γνώσεις και δεξιότητες Προληπτική Ιατρική Διάγνωση & θεραπεία κοινών και χρονίων νόσων Ασαφή και αδιαφοροποίητα ενοχλήματα Συνταγογραφία 24ωρη φροντίδα Έκτακτα και Επείγοντα περιστατικά Κατ οίκον νοσηλεία Φροντίδα τελικού σταδίου Παραπομπή στους ειδικούς Αποκατάσταση & Κοινωνική φροντίδα 5

6 Η Οικογενειακή Ιατρική Η προσανατολισμένη στην κοινότητα ΠΦΥ COPC: Community Oriented Primary Care Η διαχείριση του ασθενούς ως σύνολο, λαμβάνοντας υπ όψιν τις ψυχολογικές παραμέτρους Αξιολόγηση αποτελέσματος Εκτίμηση αναγκών υγείας Ηγνώσητωνπροσωπικών, οικογενειακών, επαγγελματικών και κοινωνικών συνθηκών των ασθενών Ησχέσηγιατρού- ασθενούς Υλοποίηση παρέμβασης Σχεδιασμός προγραμμάτων παρέμβασης Συμμετοχή της κοινότητας και των τοπικών φορέων Δημόσια Υγεία Δημόσια Υγεία είναι «η επιστήμη και η τέχνη της πρόληψης της ασθένειας, της αύξησηςτηςδιάρκειαςζωήςκαιτης προαγωγής της υγείας μέσω οργανωμένων ενεργειών της κοινωνίας» Οσυνδυασμόςτωνεπιστημών, των δεξιοτήτων και των γνώσεων που απαιτούνται για τα παραπάνω Πεδία δραστηριότητας ΠΦΥ: Γενική/ Οικογενειακή Ιατρική Νοσοκομείο: Κλινικές και Εργαστηριακές Ειδικότητες Δημόσια Υγεία: Κοινωνική Ιατρική Οργάνωση ΠΦΥ σε χώρες της Ευρώπης (παραδείγματα) Υπηρεσίες Υγείας στην Ελλάδα Χώρα Βρετανία Ολλανδία Βέλγιο Ισπανία Ουγγαρία Σύστημα ΕΣΥ Ταμεία Υγείας Ταμεία Υγείας ΕΣΥ Εθνικό Ταμείο Υγείας Νομική Μορφή ΠΦΥ Ομάδα Ιατρών (Ιδιώτες) Ομάδα Ιατρών (Ιδιώτες) Ιδιώτες Ιατροί Κέντρο Υγείας Ιδιώτες Ιατροί σε Κέντρο Υγείας Ώρες λειτουργίας 9 πμ 5 μμ 5 μμ 9 πμ 9 πμ 5 μμ 5 μμ 9 πμ 9 πμ 5 μμ 5 μμ 9 πμ 8 πμ 8 μμ 8 μμ 8 πμ 8 πμ 8 μμ 8 μμ 8 πμ Πριν το ΕΣΥ Μετά το ΕΣΥ Παράλληλες εξελίξεις σε άλλες χώρες Ελλάδα Μεικτό - Κέντρο Υγείας - Πολυϊατρείο - Ιδιώτες Ιατροί 9 πμ 1 μμ (1 μμ 9 πμ) (5 μμ 8 μμ) 6

7 Υπηρεσίες Υγείας στην Ελλάδα, 1980 Η εποχή της Μεταπολίτευσης & της «Αλλαγής» Το Ελληνικό Παράδοξο «1980»: Υγιείς αλλά Δαπάνες Υγείας: 6,5% ΑΕΠ 55,6% Δημόσιο Υπηρεσίες υγείας: Κοινωνικές και γεωγραφικές ανισότητες, έλλειψη αποτελεσματικότητας Αναζήτηση περίθαλψης στο εξωτερικό Εθνικό Σύστημα Υγείας, 1983 Ισότητα, Ποιότητα, Δωρεάν Περίθαλψη Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας Νοσοκομειακή Περίθαλψη: 1 ο /2 ο /3 ο βάθμια Κέντρα Υγείας μη-αστικών περιοχών Εργασιακές σχέσεις νοσοκομειακών ιατρών ΟΧΙ Κέντρα Υγείας Αστικών περιοχών ΟΧΙ Ενιαίος Φορέας Υγείας ΟΧΙ περιορισμός ιδιωτικού τομέα Εξελίξεις, Στη Δυτική Ευρώπη «Εσωτερική Αγορά», Διαχωρισμός Αγοραστή - Προμηθευτή, Βασισμένη σε Τεκμήρια Ιατρική Στην Ανατολική Ευρώπη Ιδιωτικοποίηση, απο-ρύθμιση (deregulation) και διοικητική αποκέντρωση Στην Ελλάδα Ανάπτυξη υποδομής, αλλά «απλή» διαχείριση Υπηρεσίες Υγείας στην Ελλάδα, 2000 Ηεποχήτης«καθημερινότητας» Το Ελληνικό Παράδοξο «2000»: Υγιείς, αλλά... Δαπάνες Υγείας: 9,3% ΑΕΠ 55% Δημόσιο Υπηρεσίες υγείας : Αποτελεσματικές και προσπελάσιμες Ασυνεχείς και χωρίς 24ωρη κάλυψη Έλλειμμα στη οργάνωση της φροντίδας Εθνικό Σύστημα Υγείας, Εθνικό Σύστημα Υγείας, Ισότητα, Ποιότητα, Συνέχεια και Περίθαλψη σε προσιτό κόστος (;) Περιφερειακά Συστήματα Υγείας Εργασιακές σχέσεις Πανεπιστημιακών ιατρών Ολοήμερη λειτουργία των νοσοκομείων Κέντρα Υγείας Αστικών περιοχών: Νόμος Δημόσια Υγεία: Νόμος Οργανισμός Διαχείρισης Πόρων Υγείας ; Ρύθμιση ιδιωτικού τομέα ; Ισότητα, Ποιότητα, Συνέχεια και Περίθαλψη σε προσιτό κόστος (;) 6 Υγειονομικές Περιφέρειες Επανασύσταση Νοσοκομείων ως ΝΠΔΔ Δημόσια Υγεία: Νόμος Ιατρική Δεοντολογία: Νόμος Κέντρα Υγείας Αστικών περιοχών ; 7

8 ΗπορείατηςΠ.Φ.Υ. στην Ελλάδα Ο ανεκπλήρωτος στόχος; 1978: συμμετοχή στην Άλμα-Άτα 1983: Νόμος Ε.Σ.Υ.: Κέντρα Υγείας, Γενική Ιατρική 1987: Όχι στα Αστικά Κέντρα Υγείας 1996: Όχι στα δίκτυα Π.Φ.Υ. 2002: Όχι στα Αστικά Κέντρα Υγείας «Τα νόθο παιδί της μεταρρύθμισης» Σκέψεις για το μέλλον Οι αλλαγές στην Κοινωνία Στην επιστήμη Στα συστήματα υγείας Ο κόσμος που αλλάζει Κοινωνικές, οικονομικές & πολιτικές αλλαγές Η επανάσταση στην πληροφορική Παγκοσμιοποίηση & Τρομοκρατία Γήρανση & Μετανάστευση Κοινωνία των 2/3 ; Οι εξελίξεις στην ιατρική επιστήμη Επιστημονικές πρόοδοι Ηγενετική Οι νευρο-επιστήμες Αλλαγή στο φάσμα της νοσηρότητας Ναρκωτικά AIDS NV-CJD, Διοξίνες SARS, Γρίπη των πτηνών... Οι εξελίξεις στην ιατρική τεχνολογία Τεχνολογική πρόοδος High cost/ low volume v Low cost/ high volume Συλλογή, επεξεργασία και διάδοση πληροφοριών Τηλεματική και τηλε-ιατρική Στατιστική επεξεργασία δεδομένων Βιβλιογραφική ενημέρωση Προοπτικές για τη λειτουργία των υπηρεσιών υγείας Ο πολίτης ως συμπαραγωγός της υγείας Ενεργός συμμετοχή στις αποφάσεις Συνεισφορά στο κόστος Κατάρρευση του παραδοσιακού διαχωρισμού 1 ο / 2 ο /3 ο βάθμιας φροντίδας Η έξοδος της νοσοκομειακής φροντίδας στην κοινότητα Η ΠΦΥ ως σύμβουλος όχι ως ηθμός 8