Επιλεγόµενο µάθηµα «Εισαγωγή στην Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας και τη Γενική Ιατρική»

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Επιλεγόµενο µάθηµα «Εισαγωγή στην Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας και τη Γενική Ιατρική»"

Γάννη Αργυριάδης
9 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Προαγωγή της Υγείας - Βαθµίδες Πρόληψης Στις "αναπτυγµένες" κοινωνίες οι κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνησιµότητας είναι τα χρόνια νοσήµατα. Τα νοσήµατα αυτά είναι αποτέλεσµα µακρόχρονης έκθεσης του οργανισµού σε διάφορους παράγοντες, τους οποίους, ακριβώς για το ρόλο τους στην πρόκληση της νόσου, τους ονοµάζουµε παράγοντες κινδύνου. Κάθε χρόνιο νόσηµα δεν οφείλεται βέβαια σε ένα µόνο παράγοντα κινδύνου αλλά σε ένα αιτιολογικό σύµπλεγµα (causal web) όπου διάφοροι παράγοντες συνεργούν στην πρόκλιση των βλαβών. Η αιτιολογική διαδικασία για την εµφάνιση ενός νοσήµατος αρχίζει µε την πρώτη έκθεση σε κάποιο παράγοντα κινδύνου. Μετά την πάροδο ικανού χρονικού διαστήµατος, το οποίο συνήθως είναι αρκετά χρόνια και εξαρτάται από τη δόση έκθεσης και τη νόσο, αρχίζουν οι παθολογοανατοµικές βλάβες. Το νόσηµα δεν είναι πια αναστρέψιµο. Η επιδείνωση των βλαβών αυτών, η οποία εξαρτάται από τη νόσο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, οδηγεί στο επόµενο στάδιο που είναι η εµφάνιση των κλινικών συµπτωµάτων. Τέλος εφόσον δεν υπάρξει καµία παρέµβαση η επιδείνωση των βλαβών οδηγεί στην ίαση, στην χρονιότητα ή στο θάνατο. Έκθεση Βιολογική έναρξη νόσου Νόσος ανιχνεύσιµη Συµπτώµατα Τελική έκβαση Η παρέµβαση των επαγγελµατιών και υπηρεσιών υγείας σε αυτή τη διαδικασία σκοπό έχει, τόσο την πρόληψη της εµφάνισης της νόσου, όσο και την αποφυγή του τελικού αποτελέσµατός της. Βασικός στόχος της πρόληψης είναι η αναίρεση ή διακοπή του παθογενετικού µηχανισµού, όπου αυτό είναι δυνατό στη διαδικασία που οδηγεί από την έκθεση του οργανισµού σε κάποιο παράγοντα κινδύνου ως και την εκδήλωση των συµπτωµάτων της νόσου. Οι βαθµίδες πρόληψης είναι αντίστοιχες µε τα στάδια της αιτιολογικής διαδικασίας. Πρωτογενής Πρόληψη (Primary Prevention) Στόχος της είναι να αναιρεθεί η παθογόνος διαδικασία από το πρώτο της στάδιο, δηλαδή να αποφευχθεί η έκθεση ανθρώπινων πληθυσµών σε κάποιο γνωστό παράγοντα κινδύνου, έτσι ώστε να αποφευχθεί τελικά η ίδια η εµφάνιση της νόσου. Η πρωτογενής πρόληψη είναι µε άλλα λόγια η ιδανική πρόληψη εφόσον η συνεπής και συνεχής εφαρµογή της θα οδηγούσε σε έλεγχο της επίπτωσης των νοσηµάτων και την προστασία της υγείας του πληθυσµού. Ο έλεγχος και η αποµάκρυνση των παραγόντων κινδύνου από το ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον επιτυγχάνονται µε την υλοποίηση στόχων, κριτηρίων και µέτρων που αφορούν συνολικά τον πληθυσµό. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα επιτυχηµένων µέτρων Πρωτογενούς Πρόληψης είναι: η εξασφάλιση καθαρού δικτύου πόσιµου νερού για την πρόληψη των υδατογενών λοιµώξεων. οι εµβολιασµοί για την πρόληψη λοιµωδών νόσων (εκρίζωση ευλογιάς). η φθορίωση του νερού για την πρόληψη της τερηδόνας 1

Κάθε χρόνιο νόσηµα δεν οφείλεται βέβαια σε ένα µόνο παράγοντα κινδύνου αλλά σε ένα αιτιολογικό σύµπλεγµα (causal web) όπου διάφοροι παράγοντες συνεργούν στην πρόκλιση των βλαβών.

2 η υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας για την πρόληψη των ατυχηµάτων και των χρονίων νοσηµάτων µετά έκεθση σε παράγοντες κινδύνου. Απαγόρευση βιοµηχανικής χρήσης του καρκινογόνου βενζενίου,κλπ. ο έλεγχος της ατµοσφαιρικής ρύπανσης (διοξείδιο του θείου, καπναιθάλη, µόλυβδος, κλπ) για την πρόληψη πνευµονοπαθειών, νεοπλασιών κ.α. η προγεννητική φροντίδα και αποφυγή έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου (φάρµακα, ακτινοβολίες, κάπνισµα, λοιµώξεις, βαριά εργασία) στην εγκυµοσύνη για την πρόληψη συγγενών ανωµαλιών και επιπλοκών της κύησης. η χρήση προφυλακτικού στις σεξουαλικές σχέσεις για την πρόληψη του AIDS. η αγωγή υγείας για το κάπνισµα και τη διατροφή µε σκοπό την πρόληψη του καρκίνου και των καρδιαγγειακών παθήσεων. Η Πρωτογενής Πρόληψη προωθείται µε γενικά µέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, τόσο του φυσικού όσο και του κοινωνικού, στο οποίο ζει και εργάζεται ο άνθρωπος. Τα µέτρα αυτά στηρίζονται στην επιστηµονική τεκµηρίωση που παράγει η Κοινωνική Ιατρική και Επιδηµιολογία και εφαρµόζονται µε την υποστήριξη και ανάπτυξη της ηµόσιας Υγείας. Η αγωγή υγείας (health education) αποτελεί ένα σηµαντικό εργαλείο για την επίτευξη των στόχων της πρωτογενούς πρόληψης. Μετά από µιά περίοδο πατερναλισµού και ιατροκεντρικών τροµοκρατικών αντιλήψεων ("θα πεθάνεις αν καπνίζεις" κλπ), οι σύγχρονες τάσεις απαιτούν το σχεδιασµό της αγωγής υγείας από διεπιστηµονικές οµάδες (παιδαγωγοί, ψυχολόγοι, νοσηλευτές, γιατροί, επισκέπτες υγείας, κοινωνικοί λειτουργοί, κλπ) και τη δηµιουργία "υγιούς περιβάλλοντος" και ευαισθητοποίησης στο σχολείο, τη δουλειά, την πόλη. Προαγωγή της Υγείας (Health Promotion) Τα τελευταία χρόνια έχει υιοθετηθεί διεθνώς η στρατηγική του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας για την Προάσπιση της Υγείας, η οποία στοχεύει σε όλο τον πληθυσµό και όχι µόνο σε οµάδες υψηλού κινδύνου. Για την προάσπιση και προαγωγή της υγείας απαιτείται (βασικά σηµεία του Ottawa Charter for Health Promotion, WHO, 1986): 1. Η ανάπτυξη δηµόσιας πολιτικής η οποία προασπίζει την υγεία. Η υγεία δεν αφορά µόνο στις υπηρεσίες υγείας αλλά συνολικά στην κοινωνία και τις επιλογές της. 2. Η δηµιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος. Η υγεία ενός πληθυσµού εξαρτάται τον τρόπο ζωής του, τον τρόπο µε τον οποίο ο πληθυσµός αυτός διαχειρίζεται το φυσικό του περιβάλλον. Η προαγωγή υγείας στοχεύει στη δηµιουργία συνθηκών ζωής και δουλειάς οι οποίες να είναι ασφαλείς, ευχάριστες και δηµιουργικές. 3. Ενεργοποίηση - κινητοποίηση της κοινότητας. Η προαγωγή της υγείας δεν είναι δυνατή χωρίς τη συµµετοχή της κοινότητας. Στόχος είναι η ίδια η κοινότητα να αναλάβει την προάσπιση της υγείας της. Ο στόχος αυτός επιβάλλει και αλλαγές στις αντιλήψεις και τον τρόπο δουλειάς των επαγγελµατιών υγείας απέναντι σε άτοµα και πληθυσµό. Απαιτείται ειδική εκπαίδευση των επαγγελµατιών υγείας για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων επικοινωνίας ώστε να δηµιουργηθεί ένα κλίµα συνεργασίας, και όχι από καθέδρας οδηγιών, τόσο στην κλινική σχέση µε το άτοµο - ασθενή όσο και στην αντιµετώπιση προβληµάτων που αφορούν στο σύνολο του πληθυσµού. 2

3 4. Ανάπτυξη ατοµικών δεξιοτήτων - εκπαίδευση. Η προαγωγή υγείας υποστηρίζει την κοινωνική και ατοµική ανάπτυξη µε την παροχή πληροφοριών και εκπαίδευσης για την υγεία. Στόχος είναι να ελέγχει και καθορίζει ο ίδιος ο πληθυσµός τόσο την υγεία του και το περιβάλλον, όσο και να είναι ικανός και προετοιµασµένος να αντιµετωπίσει την αρρώστια, την αναπηρία ή και το θάνατο. 5. Επαναπροσανατολισµός των υπηρεσιών υγείας. Η προαγωγή υγείας αποτελεί σηµαντικό τµήµα της δραστηριότητας σύγχρονων υπηρεσιών υγείας. Η νοσοκοµειοκεντρική, ιατροκεντρική οργάνωση υπηρεσιών που ασχολούνται µόνο µε τη θεραπεία της αρρώστιας, υποχωρεί διεθνώς, αργά αλλά σταθερά, προς όφελος της πρωτοβάθµιας, διεπιστηµονικής οργάνωσης υπηρεσιών οι οποίες αντιµετωπίζουν ολιστικά την υγεία του πληθυσµού ευθύνης τους. Εκτός από την περίθαλψη, θεραπεία, αποκατάσταση, παρεµβαίνουν θετικά, συµµετέχοντας στην προαγωγή της υγείας, και στην εξάλειψη των παραγόντων που προκαλούν την αρρώστια. Η προαγωγή υγείας έχει µακροπρόθεσµα αποτελέσµατα, για την επίτευξη των οποίων απαιτείται συνεπής και συνεχής προσπάθεια σε τοπικό επίπεδο. Η Πρωτοβάθµια Φροντίδα Υγείας και οι εργαζόµενοι σ'αυτήν είναι ο βασικός και κύριος µοχλός ανάπτυξης της προαγωγής υγείας στον πληθυσµό ευθύνης τους. ευτερογενής Πρόληψη (Secondary Prevention) Στόχος της είναι η έγκαιρη και πρώΐµη διακοπή της παθολογοανατοµικής εξέλιξης της νόσου, ώστε να αποφευχθούν οι επιπλοκές, η αναπηρία και ο πρόωρος θάνατος. Μέτρο αξιολόγησης της επιτυχίας της είναι η ελάττωση του επιπολασµού της θνησιµότητας και της αναπηρίας που προκαλεί η συγκεκριµένη νόσος. Η δευτερογενής πρόληψη βασίζεται στον προσυµπτωµατικό έλεγχο, τη διάγνωση δηλαδή της νόσου πριν εµφανιστούν τα κλινικά συµπτώµατα. Ο προσυµπτωµατικός έλεγχος εφαρµόζεται στην περίοδο µεταξύ της βιολογικής έναρξης της νόσου και της εµφάνισης των κλινικών συµπτωµάτων. Η ακριβής θέση στην παραπάνω περίοδο εξαρτάται από τη φυσική ιστορία κάθςε νόσου. Ο προσυµπτωµατικός έλεγχος υλοποιείται µε τη µέθοδο της διαλογής (screening), της εξέτασης δηλαδή, κλινικής ή/και εργαστηριακής, προκαθορισµένων οµάδων πληθυσµού µε σκοπό την πρώιµη - προκλινική ανίχνευση της νόσου. Τριτογενής Πρόληψη Είναι η καθηµερινή πράξη στις υπηρεσίες υγείας, η θεραπευτική δηλαδή παρέµβαση, η οποία αρχίζει µετά την κλινική εκδήλωση της νόσου. Στόχος της είναι η πρόληψη του θανάτου, η επιβράδυνση της νόσου και η βελτίωση της πρόγνωσης. Η επιστηµολογική εξέλιξη της ιατρικής και της τεχνολογίας στον αιώνα µας έχει επικεντρώσει κυρίως το ενδιαφέρον και τους πόρους στη θεραπευτική αντιµετώπιση των προβληµάτων υγείας, σε βάρος της προληπτικής στρατηγικής. 3

5. Επαναπροσανατολισµός των υπηρεσιών υγείας. Η προαγωγή υγείας αποτελεί σηµαντικό τµήµα της δραστηριότητας σύγχρονων υπηρεσιών υγείας.

4 Να πείσεις ή να ενθαρρύνεις τα άτοµα να υιοθετήσουν υγιέστερο τρόπο ζωής ειδικού Συντηρητική ιδεολογία Οι δραστηριότητες περιλαµβάνουν συµβουλές και πληροφορίες Να προστατεύσεις τον πληθυσµό κάνοντας τις υγιέστερες επιλογές πιο προσιτές προστάτη Μεταρρυθµιστική ιδεολογία Οι δραστηριότητες περιλαµβάνουν ανάπτυξη πολιτικής, άσκηση πολιτικής πίεσης Να ενδυναµώσεις τα άτοµα µε δεξιότητες και αυτοπεποίθηση ώστε να πάρουν την υγεία τους στα χέρια τους Ο λειτουργός της υγείας σε συµβουλευτικό ρόλο υπηρετεί ανάγκες που τα άτοµα έχουν ορίσει Φιλελεύθερη και ανθρωπιστική ιδεολογία Οι δραστηριότητες περιλαµβάνουν συµβουλευτική και εκπαίδευση Να χειραφετήσεις και να δώσεις το δικαίωµα σε οµάδες και κοινότητες ώστε να αναγνωρίζουν τα κοινά σηµεία και τους κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις ζωές τους. «συνηγόρου» Ριζοσπαστική ιδεολογία Οι δραστηριότητες περιλαµβάνουν ανάπτυξη της κοινότητας και δράση 4

αυτοπεποίθηση ώστε να πάρουν την υγεία τους στα χέρια τους Ο λειτουργός της υγείας σε συµβουλευτικό ρόλο υπηρετεί ανάγκες που τα άτοµα έχουν ορίσει Φιλελεύθερη και ανθρωπιστική ιδεολογία Οι

5 ΠΡΟΑΓΩΓΗ της ΥΓΕΙΑΣ Συνασπισµοί Πολιτών Οµάδες πίεσης επιστηµονικές οικολογικές, τοπικές αρχές,κλπ Υγιείς ηµόσιες Πολιτικές Πίεση από το κοινό Κοινωνικοί, οικονοµικοί και Περιβαλλοντικοί παράγοντες Ενδυνάµωση της κοινότητας Ανάπτυξη κριτικής στάσης ΥΓΕΙΑ Επαναπροσανατολισµός υπηρεσιών υγείας Ενδυνάµωση του ατόµου ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ 5

οικονοµικοί και Περιβαλλοντικοί παράγοντες Ενδυνάµωση της κοινότητας Ανάπτυξη

Σχετικά έγγραφα

Α) Η Αγωγή της Υγείας. Η αγωγή της υγείας στοχεύει στην Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την υιοθέτηση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών.

Α) Η Αγωγή της Υγείας. Η αγωγή της υγείας στοχεύει στην Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την υιοθέτηση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών. Α) Η Αγωγή της Υγείας Η αγωγή της υγείας στοχεύει στην Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την υιοθέτηση υγιεινών στάσεων και συμπεριφορών. Α) Η Αγωγή της Υγείας Η αγωγή υγείας είναι μια διαδικασία που στηρίζεται