Πρόταση ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ. για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών. {SWD(2018) 174 final}

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2018) 272 final 2018/0128 (NLE) Πρόταση ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών {SWD(2018) 174 final} EL EL

2 1. ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Αιτιολόγηση και στόχοι της πρότασης Σε συνέχεια των συζητήσεων που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής του Γκέτεμποργκ για τη δίκαιη απασχόληση και την ανάπτυξη τον Νοέμβριο του 2017, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων εξέφρασαν τη θέλησή τους να κάνουν περισσότερα στους τομείς της εκπαίδευσης και του πολιτισμού. Η Επιτροπή παρείχε στοιχεία στη συζήτηση με την ανακοίνωσή της με τίτλο «Ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού» 1, στην οποία περιγράφει το όραμα της δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης έως το Περιγράφει μια Ευρώπη στην οποία η ποιοτική, χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και έρευνα δεν θα παρεμποδίζονται από σύνορα όπου η παραμονή σε άλλο κράτος μέλος για σπουδές, μάθηση ή εργασία είναι κάτι το συνηθισμένο όπου η γνώση δύο γλωσσών πέραν της μητρικής είναι πολύ πιο διαδεδομένη και όπου οι άνθρωποι έχουν έντονο το αίσθημα της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας και είναι ευαισθητοποιημένοι όσον αφορά την πολιτιστική κληρονομιά και την πολυμορφία της Ευρώπης. Η βελτίωση της εκμάθησης ευρωπαϊκών γλωσσών συμβάλλει στην αμοιβαία κατανόηση και στην κινητικότητα στο εσωτερικό της Ένωσης, ενώ συμβάλλει επίσης στην αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας και της οικονομικής ανθεκτικότητας. Η γλώσσα διαμορφώνει τη βάση για τη γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τα οφέλη των πολυγλωσσικών ικανοτήτων έχουν αντίκτυπο σε όλες τις πτυχές της ζωής. Οι γλωσσικές ικανότητες θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης. Ως εκ τούτου, στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου , οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων επανέλαβαν τον φιλόδοξο στόχο για «την ενίσχυση της εκμάθησης γλωσσών, ώστε περισσότεροι νέοι να μιλούν τουλάχιστον δύο ευρωπαϊκές γλώσσες επιπλέον της μητρικής τους». Η έλλειψη γλωσσικών ικανοτήτων συνιστά φραγμό στην κινητικότητα εντός της Ένωσης και παγκοσμίως, τόσο σε σχέση με την εκπαίδευση και την κατάρτιση όσο και σε σχέση με την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Στην ετήσια έκθεση του 2017 για την ενδοενωσιακή κινητικότητα του εργατικού δυναμικού παρέχονται ενδείξεις σύμφωνα με τις οποίες οι γλωσσικοί φραγμοί ενδέχεται να επισκιάζουν τις οικονομικές ευκαιρίες που προσφέρουν οι διάφορες αγορές εργασίας σε διασυνοριακές περιοχές 3. Στο έγγραφο προβληματισμού για την τιθάσευση της παγκοσμιοποίησης 4 αναφέρεται δικαίως ότι «[έ]νας πιο συνδεδεμένος κόσμος έχει δημιουργήσει νέες ευκαιρίες. Οι πολίτες πλέον ταξιδεύουν, εργάζονται, διδάσκονται και ζουν σε διαφορετικές χώρες. Αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στο διαδίκτυο, ανταλλάσσουν τις ιδέες τους, τη νοοτροπία και τις εμπειρίες τους. Οι σπουδαστές έχουν επιγραμμική πρόσβαση σε μαθήματα κορυφαίων πανεπιστημίων ανά την υφήλιο.» Οι γλωσσικές ικανότητες αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά για την εξασφάλιση της πρόσβασης σε αυτές τις νέες ευκαιρίες. Η βελτίωση των γλωσσικών ικανοτήτων των νέων σε ολόκληρη Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού COM(2017) 673 final. Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου 2017: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), 2017 Annual Report on intra-eu labour mobility: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), Έγγραφο προβληματισμού για την τιθάσευση της παγκοσμιοποίησης: EL 1 EL

3 την Ένωση προϋποθέτει τη διερεύνηση πιθανών τρόπων βελτίωσης της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών σε όλους τους τομείς της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Η παρούσα σύσταση εστιάζει στη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (η οποία καλύπτει τα σχολεία τόσο γενικής όσο και επαγγελματικής κατεύθυνσης) οι πολυγλωσσικές ικανότητες μπορούν εν συνεχεία να αναπτυχθούν στο πλαίσιο μιας διά βίου προοπτικής. Επί του παρόντος, τα κράτη μέλη δεν σημειώνουν επαρκή πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη του στόχου που συμφωνήθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης το 2002, στο πλαίσιο του οποίου ζητήθηκε η διδασκαλία «δύο τουλάχιστον ξένων γλωσσών από πολύ νεαρή ηλικία» 5. Μολονότι οι περισσότεροι μαθητές στην Ένωση ξεκινούν να μαθαίνουν μια πρώτη ξένη γλώσσα σε μικρότερη ηλικία σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες, ο βαθμός φιλοδοξίας εξακολουθεί να είναι χαμηλός ως προς τη δεύτερη ξένη γλώσσα. Το ποσοστό των μαθητών που ξεκινούν την εκμάθηση της πρώτης τους ξένης γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ανέρχεται σήμερα στο 83,8 %, ήτοι κατά 16,5 εκατοστιαίες μονάδες υψηλότερο σε σύγκριση με το Ωστόσο, υπάρχουν 11 χώρες στις οποίες η δεύτερη ξένη γλώσσα δεν είναι υποχρεωτική στη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενώ σε 16 εκπαιδευτικά συστήματα οι μαθητές στην κατεύθυνση της επαγγελματικής εκπαίδευσης μαθαίνουν σημαντικά μικρότερο αριθμό ξένων γλωσσών σε σύγκριση με τους μαθητές της γενικής εκπαίδευσης 6. Όταν η προοπτική στρέφεται από τη συμμετοχή στη μάθηση προς την πραγματική απόκτηση ικανοτήτων, οι μελέτες 7 καταδεικνύουν εν γένει χαμηλό επίπεδο επάρκειας μεταξύ των μαθητών στο τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, καθώς και πολύ μεγάλες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Το 2012 η Επιτροπή παρουσίασε ανάλυση των γλωσσικών ικανοτήτων στην Ευρώπη 8. Βάσει της πρώτης ευρωπαϊκής έρευνας για τις γλωσσικές ικανότητες 9, από την ανάλυση προέκυψε ότι, παρά τις επενδύσεις στην εκμάθηση και τη διδασκαλία γλωσσών, τα εκπαιδευτικά συστήματα εξακολουθούν να πασχίζουν για τη βελτίωση των γλωσσικών ικανοτήτων. Παρότι αναγνωρίζεται ευρέως ότι η αξιολόγηση των γλωσσικών ικανοτήτων θα μπορούσε να συμβάλει στην προώθηση της πολυγλωσσίας και στην υποστήριξη της αποτελεσματικότερης διδασκαλίας και εκμάθησης γλωσσών στο σχολείο, δεν υπάρχουν συγκρίσιμα δεδομένα σχετικά με τις γλωσσικές ικανότητες στην Ένωση. Μια μελέτη σχετικά με τη συγκρισιμότητα των γλωσσικών δοκιμασιών στα κράτη μέλη έδειξε ότι οι τρέχουσες μέθοδοι για την αξιολόγηση και την παρακολούθηση της βελτίωσης δεν παρέχουν πλήρη εικόνα των ατομικών γλωσσικών ικανοτήτων. Η διαμόρφωση ακριβέστερης και συγκρίσιμης εικόνας του Συμπεράσματα της Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Βαρκελώνης, Μάρτιος 2002, Ευρωπαϊκή Επιτροπή/ EACEA/ Eurydice (2017), Key data on teaching languages at school in Europe, έκδοση 2017, Για παράδειγμα: Language competences for employability, mobility and growth, SWD(2012)372: Η ευρωπαϊκή έρευνα για τις γλωσσικές ικανότητες διενεργήθηκε το Τα πορίσματά της δημοσιεύτηκαν τον Ιούνιο του Language competences for employability, mobility and growth, SWD(2012)372: Η ευρωπαϊκή έρευνα για τις γλωσσικές ικανότητες διενεργήθηκε το Τα πορίσματά της δημοσιεύτηκαν τον Ιούνιο του EL 2 EL

4 επιπέδου γλωσσικών ικανοτήτων στην Ένωση προϋποθέτει τη συλλογή πρόσθετων δεδομένων σε τακτική βάση 10. Στην παρούσα πρόταση εξετάζονται α) η ανάγκη επένδυσης στην εκμάθηση γλωσσών μέσω της εστίασης στα μαθησιακά αποτελέσματα και β) επιλογές για τη βελτίωση της εκμάθησης γλωσσών στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης μέσω της γλωσσικής ευαισθητοποίησης στη σχολική εκπαίδευση. Τα σχολεία που λαμβάνουν υπόψη τις γλώσσες ενσωματώνουν την εκμάθηση γλωσσών, όσον αφορά τόσο τις ξένες γλώσσες όσο και τη γλώσσα του σχολείου, σε μια διαθεματική προσέγγιση, με βάση την αξιολόγηση των γλωσσικών ικανοτήτων των εκπαιδευομένων και την παροχή συνδρομής για τη βελτίωση της γλωσσικής τους ικανότητας ανάλογα με τις ανάγκες, τις περιστάσεις, τις ικανότητες και το ενδιαφέρον 11. Τα σχολεία και τα κέντρα κατάρτισης με υψηλό βαθμό γλωσσικής ευαισθητοποίησης θα μπορούσαν να αποτελέσουν τους θεμέλιους λίθους για τον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης είναι σε θέση να εγείρουν το αντίστοιχο ενδιαφέρον και σε άλλες χώρες, πολιτισμούς και γλώσσες και να θέσουν τα θεμέλια για τη μαθησιακή κινητικότητα και τη συνεργασία σε διασυνοριακό επίπεδο. Στην παρούσα πρόταση σύστασης προτείνονται συγκεκριμένες επιλογές για τη βελτίωση της εκμάθησης γλωσσών και για την παροχή της δυνατότητας σε μεγαλύτερο αριθμό νέων να μιλούν δύο γλώσσες σε επίπεδο αυτάρκη χρήστη και να αποκτήσουν επίπεδο ανεξάρτητου χρήστη σε μια δεύτερη ξένη γλώσσα 12. Επιπλέον, τίθεται το ζήτημα της καθιέρωσης ενός δείκτη αναφοράς για την εκμάθηση γλωσσών στην Ένωση, ο οποίος μπορεί να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη αποτελεσματικών και αποδοτικών γλωσσικών στρατηγικών και στη συνολική βελτίωση της γλωσσικής ικανότητας σε ολόκληρη την Ένωση. Συνέπεια με τις ισχύουσες διατάξεις στον τομέα πολιτικής Η εκμάθηση γλωσσών εξετάζεται σε ευρύ φάσμα τομέων πολιτικής στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Το 2006 στη σύσταση του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης 13 ορίστηκαν δύο νέες δεξιότητες που αφορούν την εκμάθηση γλωσσών: «επικοινωνία στη μητρική γλώσσα» (λαμβανομένου υπόψη ότι η μητρική γλώσσα θεωρείται συχνά ισοδύναμη με τη γλώσσα του σχολείου) και «επικοινωνία σε ξένες γλώσσες». Επανεξέταση της σύστασης αυτής εξαγγέλθηκε στο νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη 14. Στην πρόταση νέας σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης, που εκδόθηκε από την Επιτροπή στις Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015), Study on comparability of language testing in Europe, Το 2014 η Επιτροπή πρότεινε ένα ευρωπαϊκό δείκτη αναφοράς για τις γλωσσικές ικανότητες, ο οποίος απορρίφθηκε στη συνέχεια από το Συμβούλιο. Βλέπε, για παράδειγμα, Carl James και Peter Garrett: Language awareness in the classroom. Για τους ορισμούς των επιπέδων του αυτάρκη και του ανεξάρτητου χρήστη, βλέπε το κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τις γλώσσες πίνακας παγκόσμιας κλίμακας: common-reference-levels-global-scale Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2006, σχετικά με τις βασικές ικανότητες της δια βίου μάθησης (2006/962/ΕΚ): Στην ανακοίνωση σχετικά με το νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη COM(2016)0381 γίνονται αρκετές αναφορές στη σημασία της απόκτησης γλωσσικών δεξιοτήτων ως μέρους της συνολικής ευρωπαϊκής πολιτικής για τις δεξιότητες. EL 3 EL

5 17 Ιανουαρίου , προτείνεται να οριστούν οι ικανότητες «γραμματισμού» και «γλωσσικής ικανότητας», ώστε να παρέχεται μια πιο ευέλικτη αντίληψη της σχέσης μεταξύ της μητρικής γλώσσας και της γλώσσας του σχολείου. Η νέα προσέγγιση ανταποκρίνεται τόσο στην πρόκληση του χαμηλού επιπέδου δεξιοτήτων γραμματισμού στην Ευρώπη 16 όσο και στην πρόκληση της έλλειψης γλωσσικών δεξιοτήτων. Η ισχυρή σύνδεση μεταξύ του γραμματισμού και των γλωσσών ενισχύει την αντίληψη της ανάγκης για περαιτέρω ανάπτυξη ικανοτήτων στη γλώσσα του σχολείου, ανεξάρτητα από το αν η γλώσσα του σχολείου είναι η μητρική γλώσσα του εκπαιδευόμενου ή μια ξένη γλώσσα. Η ενίσχυση της εκμάθησης γλωσσών υποστηρίζει επίσης τις ιδέες που εκφράζονται στην πρόταση σύστασης του Συμβουλίου την οποία εκπόνησε η Επιτροπή για την προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας 17, δεδομένου ότι διευκολύνει την κινητικότητα, τις διαπολιτισμικές ανταλλαγές και την κατανόηση, ενώ υποστηρίζει επίσης την κατανόηση των κοινών αξιών. Η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση 18 πραγματευόταν την πτυχή της αποτελεσματικότερης χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών για τη μάθηση, συμπεριλαμβανομένης της εκμάθησης γλωσσών. Yπογράμμισε τον ρόλο της ψηφιακής τεχνολογίας στην ενίσχυση της διασύνδεσης αναπτύσσοντας ειδικό περιεχόμενο σε πολλές γλώσσες και αξιοποιώντας βασικές πλατφόρμες της ΕΕ, όπως η Πύλη Σχολικής Εκπαίδευσης (School Education Gateway) και η Ακαδημία Εκπαιδευτικών της (Teacher Academy) 19. Συνέπεια με άλλες πολιτικές της Ένωσης Ο κύριος στόχος της παρούσας σύστασης είναι συμπληρωματικός προς το έργο της Επιτροπής που βρίσκεται σε εξέλιξη όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων υπό την έννοια ότι η σύσταση στηρίζει περαιτέρω «το δικαίωμα κάθε ανθρώπου σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας» 20. Η γλωσσική ικανότητα θεωρείται μία από τις δεξιότητες καίριας σημασίας που απαιτούνται στον συγκεκριμένο τομέα. Η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ώθηση της ανάπτυξης και της συνοχής σε παραμεθόριες περιφέρειες της ΕΕ 21 τάσσεται υπέρ της προώθησης της πολυγλωσσίας στις παραμεθόριες περιοχές. Καλεί τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τους δήμους «να χρησιμοποιούν τις ευκαιρίες διά βίου μάθησης για να εντείνουν τις προσπάθειες προώθησης της διγλωσσίας στις παραμεθόριες περιφέρειες» Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της δια βίου μάθησης, COM(2018) 24 Staff Working Document on Key Competences for Lifelong Learning,SWD (2018)14 ΟΟΣΑ (2016), PISA 2015 results, Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας, COM(2018)23 final Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση, COM(2018)22 Teacher Academy: Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων, μέσα από 20 αρχές: Ανακοίνωση της Επιτροπής για την ώθηση της ανάπτυξης και της συνοχής σε παραμεθόριες περιφέρειες της ΕΕ, COM(2017)534 EL 4 EL

6 Επίσης, στις κατευθυντήριες γραμμές του 2018 για την απασχόληση 22 προτείνεται ότι «η κινητικότητα των εκπαιδευομένων και των εργαζομένων θα πρέπει να προωθηθεί με στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων απασχολησιμότητας και την αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας. Θα πρέπει να αρθούν τα εμπόδια στην κινητικότητα στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, των επαγγελματικών και ατομικών συντάξεων και στην αναγνώριση των προσόντων». Η έλλειψη γλωσσικών ικανοτήτων μπορεί να θεωρηθεί βασικό εμπόδιο στην κινητικότητα, το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένης της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Στο σχέδιο δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών που εξέδωσε η Επιτροπή το επισημαίνεται ότι η εκπαίδευση και η κατάρτιση συγκαταλέγονται στα ισχυρότερα εργαλεία ένταξης. Αναφέρεται ότι «η εκμάθηση της γλώσσας της χώρας προορισμού είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της διαδικασίας ένταξης των υπηκόων τρίτων χωρών. (...) Όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως του οικογενειακού ή πολιτισμικού τους υπόβαθρου ή του φύλου τους, έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση για την περαιτέρω προσωπική τους εξέλιξη. Τα παιδιά των προσφύγων ίσως χρειάστηκε να διακόψουν την εκπαίδευσή τους ή σε ορισμένες περιπτώσεις να μην κατάφεραν καν να πάνε στο σχολείο, χρειάζονται επομένως ειδικά προσαρμοσμένη στήριξη, συμπεριλαμβανομένων μαθημάτων για να καλύψουν το χαμένο έδαφος. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να διαθέτουν τις απαραίτητες δεξιότητες για να τα βοηθήσουν και θα πρέπει να λαμβάνουν υποστήριξη στο έργο που επιτελούν σε ολοένα και πιο ποικιλόμορφες σχολικές τάξεις, μεταξύ άλλων για την αποτροπή της σχολικής αποτυχίας και του εκπαιδευτικού διαχωρισμού» Παράρτημα της πρότασης απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών, COM(2017) 677 final Ανακοίνωση της Επιτροπής για το σχέδιο δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, COM(2016)377 EL 5 EL

7 2. ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ, ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ Νομική βάση Η παρούσα σύσταση συνάδει με τα άρθρα 165 και 166 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το άρθρο 165 ορίζει ότι η Ένωση συμβάλλει στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου, ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και, αν αυτό απαιτείται, υποστηρίζοντας και συμπληρώνοντας τη δράση τους, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο και την οργάνωση των εκπαιδευτικών συστημάτων τους. Ορίζει επίσης ότι ο στόχος της Ένωσης είναι να αναπτύσσει την ευρωπαϊκή διάσταση της παιδείας, μέσω ιδίως της εκμάθησης και της διάδοσης των γλωσσών των κρατών μελών. Το άρθρο 166 ορίζει ότι η Ένωση εφαρμόζει πολιτική επαγγελματικής εκπαίδευσης, η οποία στηρίζει και συμπληρώνει τις δράσεις των κρατών μελών, σεβόμενη ταυτόχρονα πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών για το περιεχόμενο και την οργάνωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Ορίζει επίσης ότι η Ένωση «διευκολύνει την πρόσβαση στην επαγγελματική εκπαίδευση και την ενίσχυση της κινητικότητας των εκπαιδευτών και των εκπαιδευομένων και ιδίως των νέων». Στην επίτευξη του στόχου αυτού συμβάλλει η υποστήριξη της εκμάθησης και της διδασκαλίας γλωσσών. Η παρούσα σύσταση δεν προτείνει επέκταση της κανονιστικής εξουσίας της Ένωσης ούτε απαιτεί την ανάληψη δεσμευτικών υποχρεώσεων από τα κράτη μέλη. Τα κράτη μέλη θα αποφασίσουν, σύμφωνα με τις εθνικές τους περιστάσεις, τον τρόπο εφαρμογής της σύστασης του Συμβουλίου. Επικουρικότητα (σε περίπτωση μη αποκλειστικής αρμοδιότητας) Η Επιτροπή αναλαμβάνει την παρούσα δράση με σκοπό την ενθάρρυνση, τη στήριξη και τη συμπλήρωση των δραστηριοτήτων των κρατών μελών στον τομέα της εκμάθησης γλωσσών, με σεβασμό προς τη συνολική τους αρμοδιότητα για τα εκπαιδευτικά τους συστήματα. Η εκμάθηση γλωσσών στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης δεν έχει σημειώσει πρόοδο σύμφωνα με τις προθέσεις που δηλώθηκαν στα συμπεράσματα της Προεδρίας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Βαρκελώνη το Η έλλειψη γλωσσικών δεξιοτήτων εξακολουθεί να θεωρείται εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία και στις διασυνοριακές εμπορικές συναλλαγές και υπηρεσίες 24. Η προστιθέμενη αξία της δράσης σε επίπεδο Ένωσης έγκειται στην ικανότητα της Ένωσης: να διευκολύνει την ανταλλαγή και την από κοινού χρήση ορθών πρακτικών μεταξύ των οργανισμών σε διάφορες χώρες, με σκοπό τη βελτίωση της γλωσσικής ευαισθητοποίησης, καθώς και της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών και να αναπτύσσει πρωτοβουλίες οι οποίες υποστηρίζουν περαιτέρω τις πρωτοβουλίες για την εκμάθηση γλωσσών στον Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης, παρέχουν στήριξη στους εκπαιδευτικούς και τους διευθυντές σχολείων κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους και αναπτύσσουν περαιτέρω γλωσσικές στρατηγικές και πολυγλωσσικές προσεγγίσεις, προάγοντας την ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση και κατάρτιση. Αναλογικότητα 24 Ανακοίνωση της Επιτροπής για την ώθηση της ανάπτυξης και της συνοχής σε παραμεθόριες περιφέρειες της ΕΕ, COM(2017)534 EL 6 EL

8 Η πρόταση παρουσιάζει παραδείγματα ορθής πρακτικής και προσφέρει στήριξη στα κράτη μέλη για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και πληροφοριών, καθώς και για την ανάπτυξη πολιτικών τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο. Καθώς οι δεσμεύσεις των κρατών μελών έχουν εθελοντικό χαρακτήρα και κάθε κράτος μέλος αποφασίζει την προσέγγιση που θα υιοθετήσει για τη βελτίωση της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών, το μέτρο θεωρείται αναλογικό. EL 7 EL

9 Επιλογή της νομικής πράξης Η σύσταση του Συμβουλίου αποτελεί την κατάλληλη νομική πράξη στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, όπου η Ένωση έχει υποστηρικτική αρμοδιότητα, και χρησιμοποιείται συχνά για την ενωσιακή δράση στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Ως νομική πράξη, αντικατοπτρίζει τη δέσμευση των κρατών μελών να εφαρμόσουν τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο κείμενο και παρέχει ισχυρότερη πολιτική βάση για συνεργασία στον εν λόγω τομέα, ενώ παράλληλα σέβεται πλήρως την αρμοδιότητα των κρατών μελών στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΩΝ, ΤΩΝ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΩΝ ΜΕ ΤΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΑ ΜΕΡΗ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Άνευ αντικειμένου. Εκ των υστέρων αξιολογήσεις / έλεγχοι καταλληλότητας της ισχύουσας νομοθεσίας Διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη Στην παρούσα σύσταση αξιοποιούνται συναφή στοιχεία από τη διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε με τα ενδιαφερόμενα μέρη όσον αφορά τις σχετικές με τις γλώσσες πτυχές της σύστασης για τις βασικές ικανότητες 25. Όσον αφορά τις γλωσσικές ικανότητες, κατά τη διαδικτυακή διαβούλευση, τα έγγραφα θέσης και τις συνεδριάσεις/συνέδρια διαβούλευσης υπογραμμίστηκε η ανάγκη ανταπόκρισης με πιο ολοκληρωμένο τρόπο στις απαιτήσεις ικανοτήτων όσον αφορά τον γραμματισμό, τις γλώσσες και την επικοινωνία στις σημερινές πολυγλωσσικές και πολιτισμικά πολύμορφες κοινωνίες. Επιπλέον, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον γραμματισμό και στη γλωσσική ανάπτυξη συνολικά. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την υιοθέτηση ευρύτερης προοπτικής ως προς το τι συνιστά, σήμερα, ικανότητα στον τομέα των γλωσσών, λαμβανομένης υπόψη της εξειδικευμένης ή ακαδημαϊκής γλώσσας ή των εξελίξεων στην ψηφιακή επικοινωνία. Για την ευρύτερη συλλογή στοιχείων και την εξέταση ορισμένων αρχικών ιδεών που αναπτύχθηκαν εν συνεχεία στην παρούσα πρόταση, η Επιτροπή διοργάνωσε στις αρχές Φεβρουαρίου 2018 συνεδρίαση των ενδιαφερόμενων μερών με εκπροσώπους από περίπου 60 οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και της πανεπιστημιακής κοινότητας, καθώς και με βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς, και με περίπου 20 εκπροσώπους από τα Υπουργεία Παιδείας των κρατών μελών. Κατά τη συνεδρίαση διαβούλευσης επιβεβαιώθηκε συνολικά η χρησιμότητα της πρότασης σύστασης του Συμβουλίου την οποία εκπόνησε η Επιτροπή σχετικά με μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την εκμάθηση γλωσσών στα σχολεία της Ένωσης. Διάφοροι ομιλητές επεσήμαναν το γεγονός ότι η πρόοδος από το 2002 ήταν μικρή και ότι μια σύσταση θα πρέπει να προτείνει πρωτοβουλίες που έχουν το δυναμικό να βελτιώσουν πραγματικά την εκμάθηση γλωσσών. Οι γλωσσικές στρατηγικές σε σχολικό επίπεδο θεωρήθηκαν χρήσιμες, δεδομένου ότι τα σχολεία καλούνται να αντιμετωπίσουν ευρύ φάσμα προκλήσεων και έχουν διαφορετικές ανάγκες στον τομέα των γλωσσών (παραμεθόριες περιφέρειες, αριθμός μαθητών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή ανήκουν σε μειονότητες). 25 Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), Report on the results of the stakeholder consultation EL 8 EL

10 Πολλοί συμμετέχοντες εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με την παύση λειτουργίας τμημάτων σύγχρονων ξένων γλωσσών στα πανεπιστήμια, κατάσταση που επιδεινώνει την έλλειψη καταρτισμένων καθηγητών γλωσσών. Η έλλειψη εκπαιδευτικών ενδέχεται να θέτει σε κίνδυνο τη διδασκαλία σύγχρονων ξένων γλωσσών στο επίπεδο της υποχρεωτικής σχολικής εκπαίδευσης. EL 9 EL

11 Στα υπόλοιπα ζητήματα που τέθηκαν περιλαμβάνονται τα εξής: η επιχειρηματολογία υπέρ της δημιουργίας μαθησιακών περιβαλλόντων στα οποία ακμάζουν οι γλώσσες και υποστηρίζεται η ζήτηση και η παροχή κινήτρων για την εκμάθηση γλωσσών, με παράλληλη διασφάλιση του ότι οι παιδαγωγικές μέθοδοι έχουν ως γνώμονα τον εκπαιδευόμενο και ότι προάγεται η αυτονομία του εκπαιδευόμενου το γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί και οι διευθυντές σχολείων χρειάζονται υποστήριξη και πόρους η προετοιμασία και η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών χαρακτηρίστηκαν ως τα βασικά ζητήματα για την αλλαγή των αντιλήψεων και τη βελτίωση της εκμάθησης γλωσσών στην Ευρώπη προσοχή στην ιδιαίτερη κατάσταση των παιδιών που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή ανήκουν σε μειονότητες αυτό περιλαμβάνει την επανεξέταση της αξιολόγησης των γλωσσικών ικανοτήτων διότι μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της μάθησης, ιδίως όταν λαμβάνεται υπόψη η πολυγλωσσία των παιδιών αυτών θα πρέπει να υποστηριχθεί η αναγνώριση της προηγούμενης εκμάθησης και γνώσης γλωσσών που δεν συμπεριλαμβάνονται στα προγράμματα σπουδών υποστήριξη της πολυμορφίας των γλωσσών που προσφέρονται στα σχολεία, πέραν της αγγλικής γλώσσας. Συλλογή και χρήση εμπειρογνωσίας Η παρούσα σύσταση βασίζεται στις εργασίες της προηγούμενης ομάδας εργασίας για τις γλώσσες στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης εντός του στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης (ΕΚ 2020) 26. Πιο πρόσφατα, το 2016 και το 2017, η Επιτροπή διοργάνωσε μια σειρά θεματικών ομάδων εμπειρογνωμόνων και δύο δραστηριότητες αλληλοδιδαχής από ομοτίμους για την επίτευξη δύο αλληλένδετων στόχων: την παροχή στοιχείων σχετικά με την ικανότητα γραμματισμού και τη γλωσσική ικανότητα για την επανεξέταση του πλαισίου βασικών ικανοτήτων και την εξέταση του τρόπου με τον οποίο τα κράτη μέλη βοηθούν τα παιδιά-μετανάστες να αποκτήσουν γρήγορα επάρκεια στη γλώσσα του σχολείου (τρέχουσα προτεραιότητα του ΕΚ 2020) 27. Η τελευταία έκθεση βασικών δεδομένων σχετικά με τη διδασκαλία γλωσσών στο σχολείο στην Ευρώπη παρείχε επίσης εξαιρετικά χρήσιμα στοιχεία ως προς τις τάσεις στην παροχή διδασκαλίας γλωσσών σε ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων (για πρώτη φορά) δεδομένων σχετικά με τη διαρθρωμένη γλωσσική υποστήριξη για τα παιδιά-μετανάστες 28. Εκτίμηση επιπτώσεων Λόγω της συμπληρωματικής προσέγγισης των δραστηριοτήτων αυτών ως προς τις πρωτοβουλίες των κρατών μελών, του εθελοντικού χαρακτήρα των προτεινόμενων δραστηριοτήτων και του εύρους των αναμενόμενων επιπτώσεων, δεν διενεργήθηκε εκτίμηση Όλες οι εκθέσεις διατίθενται στη διεύθυνση: ning&field_eac_eat_type_of_documentr_value=all&field_eac_eat_year_value=2014&=apply Όλες οι εκθέσεις διατίθενται στη διεύθυνση: Ευρωπαϊκή Επιτροπή/Eurydice (2017), Key Data on Teaching Languages at School in Europe, EL 10 EL

12 επιπτώσεων. Η πρόταση καταρτίστηκε βάσει προηγούμενων μελετών, διαβούλευσης με τα κράτη μέλη και δημόσιας διαβούλευσης. Καταλληλότητα και απλούστευση του κανονιστικού πλαισίου Άνευ αντικειμένου. Θεμελιώδη δικαιώματα Η παρούσα σύσταση σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μεταξύ άλλων το δικαίωμα στην εκπαίδευση, τον σεβασμό της πολιτιστικής, θρησκευτικής και γλωσσικής πολυμορφίας και την απαγόρευση των διακρίσεων. Ειδικότερα, η σύσταση προάγει τα δικαιώματα του παιδιού, όπως κατοχυρώνονται στο άρθρο 24, και λαμβάνει υπόψη τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα του παιδιού, ιδίως το άρθρο 29 παράγραφος 1 στοιχείο γ) που ορίζει ότι η εκπαίδευση του παιδιού πρέπει να αποσκοπεί στην ανάπτυξη του σεβασμού για τους γονείς του παιδιού, την ταυτότητά του, τη γλώσσα του και τις πολιτιστικές του αξίες, καθώς και του σεβασμού του για τις εθνικές αξίες της χώρας στην οποία ζει, της χώρας από την οποία μπορεί να κατάγεται και για τους πολιτισμούς που διαφέρουν από τον δικό του 29. Η παρούσα σύσταση πρέπει να εφαρμόζεται σύμφωνα με τα εν λόγω δικαιώματα και αρχές. 4. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ Οι δράσεις που προτείνονται στην παρούσα σύσταση και οι οποίες έχουν δημοσιονομικές επιπτώσεις θα στηριχθούν στο πλαίσιο των υφιστάμενων πόρων του προγράμματος Erasmus+, καθώς και ενδεχομένως του προγράμματος «Ορίζων 2020» ή των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, υπό την προϋπόθεση ότι οι διατάξεις των σχετικών βασικών πράξεων προβλέπουν την εν λόγω στήριξη. Η παρούσα πρωτοβουλία δεν προδικάζει τις διαπραγματεύσεις σχετικά με το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο και τα μελλοντικά προγράμματα. Δεν απαιτούνται πρόσθετοι πόροι από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. 5. ΛΟΙΠΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Σχέδια εφαρμογής και ρυθμίσεις παρακολούθησης, αξιολόγησης και υποβολής εκθέσεων Με σκοπό να υποστηριχθεί η εφαρμογή της σύστασης, η Επιτροπή προτείνει την ανάπτυξη, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, υποστηρικτικού υλικού καθοδήγησης, με το οποίο θα μπορούσαν να καλυφθούν τα εντοπισθέντα κενά όσον αφορά την εφαρμογή της διδασκαλίας και μάθησης με σκοπό την απόκτηση ικανοτήτων. Η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει εκθέσεις σχετικά με τη χρήση της σύστασης στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της μάθησης. Άνευ αντικειμένου. Επεξηγηματικά έγγραφα (για οδηγίες) Αναλυτική επεξήγηση των επιμέρους διατάξεων της πρότασης Διατάξεις των κρατών μελών Για να διευκολυνθούν όλα τα παιδιά και οι νέοι να αποκτήσουν επίπεδο αυτάρκη χρήστη σε τουλάχιστον μία άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα και για να ενθαρρυνθούν στην εκμάθηση μιας 29 Ηνωμένα Έθνη (1989) Σύμβαση για τα δικαιώματα του παιδιού, η οποία υιοθετήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1989: EL 11 EL

13 πρόσθετης (τρίτης) γλώσσας σε επίπεδο ανεξάρτητου χρήστη, η πρόταση συνιστά στα κράτη μέλη: να εφαρμόζουν ολοκληρωμένες προσεγγίσεις για τη βελτίωση της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών σε όλες τις βαθμίδες και σε όλους τους τομείς εκπαίδευσης και κατάρτισης να αναπτύσσουν σχολεία που λαμβάνουν υπόψη τις γλώσσες, σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διατάξεις στο παράρτημα της παρούσας σύστασης, παρέχοντας κατ αυτόν τον τρόπο στους διδάσκοντες την κατάλληλη εκπαίδευση και υποστήριξη να προάγουν τη μαθησιακή κινητικότητα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης όλων των καθηγητών γλωσσών και να προωθούν περιόδους εκμάθησης γλωσσών στο εξωτερικό να προσδιορίζουν και να προωθούν καινοτόμες, χωρίς αποκλεισμούς και πολυγλωσσικές παιδαγωγικές μεθόδους, χρησιμοποιώντας για τον σκοπό αυτόν ευρωπαϊκά εργαλεία και πλατφόρμες, όπου ενδείκνυται να επιδιώκουν την ανάπτυξη μεθόδων για την παρακολούθηση της προόδου όσον αφορά τις γλωσσικές ικανότητες σε διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Διατάξεις της Επιτροπής Η σύσταση προτείνει να επικροτηθεί η πρόθεση της Επιτροπής για: την υποστήριξη της εφαρμογής της σύστασης και του παραρτήματός της μέσω της διευκόλυνσης της αλληλοδιδαχής από ομοτίμους μεταξύ των κρατών μελών και της ανάπτυξης κατάλληλου υλικού αναφοράς και αντίστοιχων εργαλείων τη διάθεση χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση με στόχο την υποστήριξη της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών, και ιδίως την ενίσχυση του σκέλους της μαθησιακής κινητικότητας του Erasmus+, του προγράμματος της ΕΕ για την εκπαίδευση, την κατάρτιση, τη νεολαία και τον αθλητισμό την ενίσχυση της συνεργασίας με το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Σύγχρονων Γλωσσών του στους αντίστοιχους τομείς εμπειρογνωσίας τους. EL 12 EL

14 2018/0128 (NLE) Πρόταση ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Έχοντας υπόψη τη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και ιδίως τα άρθρα 165 και 166, Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Εκτιμώντας τα ακόλουθα: (1) Στην ανακοίνωση με τίτλο «Ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού» 30, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή περιγράφει το όραμα ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης, όπου η υψηλής ποιότητας και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και έρευνα δεν παρεμποδίζονται από σύνορα όπου η παραμονή σε άλλο κράτος μέλος για σπουδές, μάθηση ή εργασία είναι κάτι το συνηθισμένο όπου η γνώση δύο γλωσσών πέραν της μητρικής είναι πολύ πιο διαδεδομένη και όπου οι άνθρωποι έχουν έντονο το αίσθημα της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας και είναι ευαισθητοποιημένοι όσον αφορά την πολιτιστική κληρονομιά και την πολυμορφία της Ευρώπης. (2) Στην άτυπη συνεδρίαση εργασίας της συνόδου κορυφής του Γκέτεμποργκ για τη δίκαιη απασχόληση και την ανάπτυξη, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συζήτησαν τον ρόλο της εκπαίδευσης και του πολιτισμού για το μέλλον της Ευρώπης. Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου ζητείται από τα κράτη μέλη, το Συμβούλιο και την Επιτροπή να προωθήσουν τις εργασίες στον συγκεκριμένο τομέα, σύμφωνα με τις αντίστοιχες αρμοδιότητές τους. (3) Οι γλωσσικές ικανότητες βρίσκονται στο επίκεντρο του οράματος ενός Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης. Δεδομένης της αυξανόμενης κινητικότητας για λόγους εκπαίδευσης, κατάρτισης και εργασίας στο εσωτερικό της Ένωσης, των αυξανόμενων μεταναστευτικών ροών από τρίτες χώρες προς την Ένωση, καθώς και της συνολικής συνεργασίας σε παγκόσμια κλίμακα, τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να επανεξετάσουν τις προκλήσεις που εγείρονται στον τομέα της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών, καθώς και τις ευκαιρίες τις οποίες παρέχει η γλωσσική πολυμορφία της Ευρώπης. (4) Η ενίσχυση και η βελτίωση της εκμάθησης γλωσσών θα μπορούσε να ισχυροποιήσει την ευρωπαϊκή διάσταση στον τομέα της διδασκαλίας 32. Θα μπορούσε να προωθήσει την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας σε όλη της την πολυμορφία, Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσω της εκπαίδευσης και του πολιτισμού COM(2017)673 final Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου 2017: Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας, COM(2018)23 final EL 13 EL

15 συμπληρώνοντας τις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές ταυτότητες και παραδόσεις και συμβάλλοντας στην καλύτερη κατανόηση της Ένωσης και των κρατών μελών της. (5) Σχεδόν το ήμισυ των Ευρωπαίων αναφέρουν ότι δεν είναι σε θέση να συνομιλήσουν σε καμία άλλη γλώσσα πλην της μητρικής τους 33. Η έλλειψη γλωσσικών ικανοτήτων αποτελεί πηγή δυσκολιών, διότι παρεμποδίζει τις ουσιαστικές ανταλλαγές μεταξύ των δημόσιων διοικήσεων και των ιδιωτών σε διασυνοριακό επίπεδο στην Ένωση 34. (6) Μόνο τέσσερις στους δέκα εκπαιδευομένους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση αποκτούν επίπεδο «ανεξάρτητου χρήστη» στην πρώτη ξένη γλώσσα, στοιχείο που συνιστά ένδειξη της ικανότητας διεξαγωγής μιας απλής συνομιλίας. Μόνο το ένα τέταρτο των εκπαιδευομένων αποκτά αυτό το επίπεδο στη δεύτερη ξένη γλώσσα 35. Μια συγκριτική ανάλυση των γλωσσών στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 36 κατέδειξε ότι τα περισσότερα κράτη μέλη βρίσκονται αντιμέτωπα με προκλήσεις όσον αφορά τη διασφάλιση κατάλληλων μαθησιακών αποτελεσμάτων στον τομέα των γλωσσών. Μολονότι υπάρχουν προκλήσεις σε όλους τους εκπαιδευτικούς τομείς, οι προκλήσεις αυτές είναι ιδιαζόντως σοβαρές στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, όπου δίνεται λιγότερη έμφαση στην εκμάθηση γλωσσών. (7) Οι περιορισμένες γλωσσικές ικανότητες εξακολουθούν να αποτελούν ένα από τα κύρια εμπόδια ως προς την αξιοποίηση των ευκαιριών τις οποίες προσφέρουν τα ευρωπαϊκά προγράμματα για την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τη νεολαία 37. Αντιθέτως, οι ενισχυμένες γλωσσικές ικανότητες θα επιτρέπουν στους ενδιαφερομένους να επωφελούνται περισσότερο από τις ευκαιρίες τις οποίες προσφέρει η εσωτερική αγορά, όπως η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, καθώς και να λαμβάνουν περισσότερο τεκμηριωμένες και δίκαιες αποφάσεις σχετικά με τις ευκαιρίες που παρέχονται σε άλλες χώρες της ΕΕ. (8) Οι δεξιότητες ξένων γλωσσών παρέχουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα άτομα που αναζητούν εργασία, εάν αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου συνόλου χρήσιμων δεξιοτήτων 38. Υπάρχει θετική συσχέτιση μεταξύ των δεξιοτήτων ξένων γλωσσών και των πιθανοτήτων εύρεσης θέσης απασχόλησης 39. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της τελευταίας έρευνας για τη συνεχή επαγγελματική κατάρτιση (CVTS 2016) καταδεικνύουν ότι μόνο το 7,9 % των επιχειρήσεων (που παρέχουν κατάρτιση στους υπαλλήλους τους) αποστέλλουν τους εργαζομένους τους για την παρακολούθηση μαθημάτων γλωσσών (το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από 22,1 % στη Σλοβακία έως 0,5 % στην Ιρλανδία). (9) Τα άτομα πρέπει να διαθέτουν το κατάλληλο σύνολο δεξιοτήτων και ικανοτήτων για να διατηρηθεί το σημερινό βιοτικό επίπεδο, να ενθαρρύνονται υψηλά ποσοστά απασχόλησης και να προάγεται η κοινωνική συνοχή ενόψει της αυριανής κοινωνίας Οι Ευρωπαίοι και οι γλώσσες τους συνοπτική έκθεση Ειδικού Ευρωβαρομέτρου 2012: Ανακοίνωση της Επιτροπής για την ώθηση της ανάπτυξης και της συνοχής σε παραμεθόριες περιφέρειες της ΕΕ, COM(2017) 534 Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), First European Survey on language competences, executive summary: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014), Comparative analysis of languages in education and training: Για την αντιστάθμιση του περιορισμού αυτού, το πρόγραμμα Erasmus+ παρέχει διαδικτυακή γλωσσική υποστήριξη. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015), Study on Foreign Language Proficiency and Employability. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2015), Languages and employability. EL 14 EL

16 και του κόσμου της εργασίας 40. Αυτό είναι επίσης καίριας σημασίας για την εξασφάλιση της πλήρους ενσωμάτωσης των παιδιών, σπουδαστών και ενηλίκων μεταναστών 41. Πρέπει να διερευνηθούν νέοι τρόποι μάθησης για μια κοινωνία ολοένα περισσότερο επικοινωνιακά κινητή και ψηφιακή 42. Η απόκτηση καλύτερων γλωσσικών ικανοτήτων θα μπορούσε να υποστηρίξει την αύξηση της κινητικότητας και της συνεργασίας στο εσωτερικό της Ένωσης. Οι ψηφιακές εξελίξεις, ιδίως, επιτρέπουν την εκμάθηση και την εξάσκηση ολοένα και περισσότερων γλωσσών εκτός των σχολικών αιθουσών και των προγραμμάτων σπουδών. Οι υφιστάμενες διαδικασίες αξιολόγησης δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως τις εξελίξεις αυτές. (10) Ως πρώτη αρχή στον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων 43 αναφέρεται ότι κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση, προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας. Η γλωσσική ικανότητα αποτελεί μία από τις βασικές ικανότητες που θα μπορούσαν να προωθήσουν την απασχολησιμότητα, την προσωπική ολοκλήρωση, την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στα κοινά και την κοινωνική ένταξη ορίζεται δε ως «η κατάλληλη και αποτελεσματική ικανότητα χρήσης διαφορετικών γλωσσών με σκοπό την επικοινωνία» 44. (11) Ποσοστό άνω του 50 % των κρατών μελών αναγνωρίζουν επίσημα εντός των συνόρων τους περιφερειακές ή μειονοτικές γλώσσες για νομικούς ή διοικητικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών νοηματικών γλωσσών. Αρκετές από τις γλώσσες αυτές υπερβαίνουν τα εθνικά σύνορα. Οι γλώσσες που προστίθενται από τους πληθυσμούς μεταναστών συμπληρώνουν τη γλωσσική εικόνα στην Ευρώπη 45. (12) Τα σχολεία αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη επίγνωση της αναγκαιότητας να λαμβάνεται μέριμνα ώστε όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από το υπόβαθρο και την πρώτη γλώσσα τους, να αποκτούν πολύ καλό επίπεδο γνώσης της γλώσσας του σχολείου, κατά περίπτωση μέσω ειδικών μέτρων στήριξης. Με τον τρόπο αυτό υποστηρίζονται η ισότητα και οι ίσες ευκαιρίες, ενώ μειώνεται παράλληλα ο κίνδυνος της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου 46. (13) Η γλωσσική ευαισθητοποίηση στα σχολεία θα μπορούσε να περιλαμβάνει ευαισθητοποίηση σχετικά με τις γλωσσικές ικανότητες όλων των μαθητών και την κατανόησή τους, συμπεριλαμβανομένων των ικανοτήτων σε γλώσσες οι οποίες δεν διδάσκονται στο σχολείο. Τα σχολεία μπορούν να κάνουν τον διαχωρισμό μεταξύ των Βλέπε Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), Έγγραφο προβληματισμού για την κοινωνική διάσταση της Ευρώπης, Ανακοίνωση της Επιτροπής για το σχέδιο δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, COM(2016) 377. Βλέπε Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), Έγγραφο προβληματισμού για την τιθάσευση της παγκοσμιοποίησης, Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, COM (2017)250 Πρόταση σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της δια βίου μάθησης, COM(2018)24 Ευρωπαϊκή Επιτροπή/ EACEA/ Eurydice (2017), Key data on teaching languages at school in Europe, έκδοση 2017, Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2017), Έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης: EL 15 EL

17 διαφορετικών επιπέδων γλωσσικών ικανοτήτων που απαιτούνται, ανάλογα με το πλαίσιο και τον σκοπό, και που αντιστοιχούν στις ανάγκες, στις περιστάσεις, στις ικανότητες και στο ενδιαφέρον κάθε εκπαιδευομένου. (14) Η έλλειψη εκπαιδευτικών σε ορισμένους θεματικούς τομείς, μεταξύ των οποίων οι σύγχρονες ξένες γλώσσες, αναφέρεται ως πρόκληση σε ποσοστό άνω του 50 % των εκπαιδευτικών συστημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης 47, ενώ διάφορα κράτη μέλη έχουν εισαγάγει μεταρρυθμίσεις ή κίνητρα για την αντιμετώπιση των ελλείψεων καθηγητών γλωσσών. Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις και τα κίνητρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη χορήγηση υποτροφιών για την προσέλκυση πτυχιούχων γλωσσών με άλλη επαγγελματική πείρα στον τομέα της διδασκαλίας ή μεταρρυθμισμένα προγράμματα κατάρτισης εκπαιδευτικών 48. (15) Οι πρωτοβουλίες για τη βελτίωση των βασικών ικανοτήτων στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσης 49, μεταξύ άλλων μέσω της καλύτερης σύνδεσης της εμπειρίας από την πραγματική ζωή με την πανεπιστημιακή μάθηση, της χρήσης ψηφιακών τεχνολογιών και της υποστήριξης της καινοτομίας στα σχολεία, έχουν ενισχύσει την εστίαση στα μαθησιακά αποτελέσματα 50. Έχουν υποστηρίξει επίσης την απόκτηση γλωσσικών ικανοτήτων. (16) Η διδασκαλία μη γλωσσικού μαθήματος μέσω μιας ξένης γλώσσας, δηλαδή η διδασκαλία θεματικών αντικειμένων μέσω μιας ξένης γλώσσας, καθώς και τα ψηφιακά και διαδικτυακά εργαλεία για την εκμάθηση γλωσσών έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά για διάφορες κατηγορίες εκπαιδευομένων 51. Οι καθηγητές γλωσσών σε ολόκληρη την Ευρώπη θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη δυνατότητα συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης, όσον αφορά τόσο την επικαιροποίηση των ψηφιακών ικανοτήτων τους όσο και την εκμάθηση βέλτιστων τρόπων υποστήριξης της διδακτικής πρακτικής τους με τη χρήση διαφόρων μεθοδολογιών και νέων τεχνολογιών. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσαν να διευκολυνθούν με τη χρήση ενός καταλόγου ανοικτών εκπαιδευτικών πόρων 52. (17) Έχουν αναληφθεί διάφορες πρωτοβουλίες στην Ευρώπη για την υποστήριξη του ορισμού και της ανάπτυξης των γλωσσικών ικανοτήτων. Το κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τις γλώσσες είναι ένα διαφανές, συνεκτικό και ολοκληρωμένο μέσο αναφοράς για την αξιολόγηση και τη σύγκριση των επιπέδων ικανότητας 53. Προβαίνει σε διαχωρισμό μεταξύ του επιπέδου βασικού χρήστη, του επιπέδου ανεξάρτητου χρήστη και του επιπέδου αυτάρκη χρήστη, εκ των οποίων το τελευταίο επιτρέπει στον χρήστη να εργάζεται ή να σπουδάζει στη γλώσσα που έχει αξιολογηθεί. Το 2018 το μέσο αυτό συμπληρώθηκε με νέες παραμέτρους περιγραφής για τη διαμεσολάβηση, Ευρωπαϊκή Επιτροπή/EACEA/Eurydice(2018) Teaching careers in Europe: Access, progression and support: Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014), Languages in education and training: Final comparative analysis, βλέπε υποσημείωση 36. Staff Working Document on Key Competences for Lifelong Learning,SWD (2018)14 Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Ανάπτυξη των σχολείων και άριστη διδασκαλία για μια καλή αρχή στη ζωή», COM(2017)248. Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2014), Report on improving the effectiveness of language learning: Ευρωπαϊκό Κέντρο Σύγχρονων Γλωσσών: ICT-Rev Συμβούλιο της Ευρώπης (2001), Κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τις γλώσσες: web%2fcommon-european-framework-reference-languages%2ftable-1-cefr-3.3-common-referencelevels-global-scale&gws_rd=ssl EL 16 EL

18 για τους εκπαιδευόμενους νεαρής ηλικίας και για τις νοηματικές γλώσσες, με σκοπό να βελτιωθεί η δυνατότητα πρόσβασης ευρύτερου κοινού στο πλαίσιο 54. (18) Το Ευρωπαϊκό Σήμα Γλωσσών 55 επιβραβεύει την αριστεία και την καινοτομία στον τομέα της διδασκαλίας γλωσσών σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Παρέχει στα σχολεία ένα κίνητρο ώστε να χρησιμοποιούν νέες μεθοδολογίες και στρατηγικές που αφορούν τοπικές, περιφερειακές, εθνικές ή ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Έχει συμβάλει στην αύξηση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών, καθώς και στην προώθηση της πολυγλωσσικής δυναμικής μεταξύ των εκπαιδευτικών τομέων 56. (19) Όλα τα κράτη μέλη έχουν αναγνωρίσει την ανάγκη να ενισχυθεί η πολυγλωσσία και να αναπτυχθούν οι γλωσσικές ικανότητες στην Ένωση 57. Προκειμένου να διαμορφωθεί ακριβέστερη εικόνα των γλωσσικών ικανοτήτων στην Ένωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επεξεργαστεί πρόταση για τον καθορισμό νέου ευρωπαϊκού δείκτη αναφοράς σχετικά με τις γλωσσικές ικανότητες, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών επιλογών για τη συλλογή δεδομένων. (20) Παρότι αναγνωρίζεται ότι οι γλωσσικές ικανότητες αποκτώνται καθ όλη τη διάρκεια της ζωής και θα πρέπει, συνεπώς, να παρέχονται ευκαιρίες σε όλα τα στάδια της ζωής, η παρούσα σύσταση πραγματεύεται ειδικότερα την υποχρεωτική εκπαίδευση και κατάρτιση και τηρεί πλήρως τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας στον συγκεκριμένο τομέα, ΣΥΝΙΣΤΑ ΣΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ: Σύμφωνα με την εθνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τους διαθέσιμους πόρους και τις εθνικές περιστάσεις, και σε στενή συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη: (1) Να αναζητήσουν τρόπους για να βοηθήσουν όλους τους νέους να αποκτούν επιπλέον της γλώσσας του σχολείου επίπεδο αυτάρκη χρήστη σε τουλάχιστον μία άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα πριν από την ολοκλήρωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και κατάρτισης και να ενθαρρύνουν την απόκτηση μιας πρόσθετης (τρίτης) γλώσσας σε επίπεδο ανεξάρτητου χρήστη. (2) Να εφαρμόζουν ολοκληρωμένες προσεγγίσεις για τη βελτίωση της διδασκαλίας και της εκμάθησης γλωσσών σε εθνικό, περιφερειακό, τοπικό ή σχολικό επίπεδο, κατά περίπτωση, κάνοντας χρήση των παραδειγμάτων πολιτικής που παρατίθενται στο παράρτημα. (3) Να διασφαλίζουν ότι καλύπτονται όλοι οι τομείς της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, ξεκινώντας σε όσο το δυνατόν πιο πρώιμο στάδιο και συμπεριλαμβάνοντας την αρχική επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. (4) Στο πλαίσιο των εν λόγω ολοκληρωμένων στρατηγικών, να υποστηρίξουν την ανάπτυξη της γλωσσικής ευαισθητοποίησης στα σχολεία και στα κέντρα κατάρτισης: Συμβούλιο της Ευρώπης (2018), Κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς για τις γλώσσες (CEFR): Companion Volume with new descriptors: Το Ευρωπαϊκό Σήμα Γλωσσών απονέμεται στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus+ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Ευρωπαϊκό Σήμα Γλωσσών: Συμπεράσματα του Συμβουλίου για την πολυγλωσσία και την ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτων, Μάιος EL 17 EL

19 α) στηρίζοντας ενεργά την κινητικότητα των εκπαιδευομένων, μεταξύ άλλων αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που παρέχουν τα σχετικά προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ β) παρέχοντας στους εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα να επιλαμβάνονται του ζητήματος της χρήσης συγκεκριμένης γλώσσας στον αντίστοιχο θεματικό τομέα τους γ) ενισχύοντας την ικανότητα στη γλώσσα του σχολείου ως βάση για την εξασφάλιση περαιτέρω μαθησιακών και εκπαιδευτικών επιδόσεων στο σχολείο για όλους τους εκπαιδευομένους, και ιδίως για τους εκπαιδευομένους που προέρχονται από οικογένειες μεταναστών ή από μειονεκτούντα περιβάλλοντα δ) αναγνωρίζοντας την αξία της γλωσσικής πολυμορφίας των σπουδαστών και χρησιμοποιώντας την ως πηγή μάθησης καθώς και τη συμμετοχή των γονέων και της ευρύτερης τοπικής κοινότητας στη γλωσσική εκπαίδευση ε) προσφέροντας ευκαιρίες για αξιολόγηση και επικύρωση των γλωσσικών ικανοτήτων που δεν εντάσσονται στο πρόγραμμα σπουδών, αλλά έχουν αποκτηθεί αλλού από τους εκπαιδευομένους, μεταξύ άλλων με τη διεύρυνση του φάσματος των γλωσσών που μπορούν να προστεθούν στα προσόντα του απολυτήριου τίτλου σπουδών των εκπαιδευομένων. (5) Nα υποστηρίζουν τους εκπαιδευτικούς, τους εκπαιδευτές και τους διευθυντές σχολείων για την ανάπτυξη γλωσσικής ευαισθητοποίησης με τους εξής τρόπους: α) επενδύοντας στην αρχική και τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση των καθηγητών γλωσσών, με σκοπό τη διατήρηση ευρείας προσφοράς γλωσσών στο πλαίσιο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης β) συμπεριλαμβάνοντας την προετοιμασία για τη γλωσσική πολυμορφία εντός της αίθουσας διδασκαλίας στο πλαίσιο της αρχικής εκπαίδευσης και της συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης των εκπαιδευτικών και των διευθυντών σχολείων γ) προωθώντας περιόδους σπουδών στο εξωτερικό για όλους τους σπουδαστές που προσανατολίζονται προς την απόκτηση προσόντων εκπαιδευτικού, και ενθαρρύνοντας παράλληλα την κινητικότητα για όλους τους εκπαιδευτικούς και τους εκπαιδευτές δ) ενσωματώνοντας τη μαθησιακή κινητικότητα στην εκπαίδευση όλων των καθηγητών γλωσσών, ώστε όλοι οι νέοι πτυχιούχοι καθηγητές γλωσσών να αποκτούν τουλάχιστον εξάμηνη εμπειρία εκμάθησης ή διδασκαλίας γλωσσών στο εξωτερικό ε) συνιστώντας τη χρήση του etwinning 58 για τον εμπλουτισμό της μαθησιακής εμπειρίας στα σχολεία και την ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων των εκπαιδευτικών και των μαθητών. (6) Να ενθαρρύνουν την έρευνα και τη χρήση καινοτόμων, χωρίς αποκλεισμούς και πολυγλωσσικών παιδαγωγικών μεθόδων, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης ψηφιακών εργαλείων και της διδασκαλίας μη γλωσσικού μαθήματος μέσω μιας ξένης γλώσσας. 58 Το etwinning είναι μια κοινότητα εκπαιδευτικών από σχολικά ιδρύματα προσχολικής έως ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η οποία φιλοξενείται σε μια ασφαλή διαδικτυακή πλατφόρμα: EL 18 EL