Γιάννης Ν. Κουμέντος Π.Μ.Σ. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ. Ειδικές μορφές εκπαίδευσης

Transcript

1 Π.Μ.Σ. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Ειδικές μορφές εκπαίδευσης Γιάννης Ν. Κουμέντος Πάτρα 2019

2 Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης,αλλάζουν ταχύτατα και τα εκπαιδευτικά συστήματα Στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης και των ανοιχτών αγορών, των νέων τεχνολογιών και των επικοινωνιών δημιουργούν την ανάγκη ύπαρξης και λειτουργίας ενός ισχυρού, αλλά ευέλικτου εκπαιδευτικού συστήματος, που να προσαρμόζεται και να εξυπηρετεί την κάθε χώρα και τους πολίτες της. Η σημερινή κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα απαιτεί μια διαφοροποίηση της δομής και της λειτουργίας του σχολείου. Οι μαθητές προσέρχονται στο σχολικό σύστημα έχοντα αποκτήσει από την οικογένεια και το κοινωνικό τους περιβάλλον ένα ευρύ φάσμα γνώσεων και ικανοτήτων που καθιστούν αναγκαία την αλλαγή του τρόπου οργάνωσης της διδασκαλίας και μάθησης στα σχολεία. Ταυτόχρονα οι εξελίξεις στις νευροεπιστήμες και στις επιστήμες μάθησης διαμόρφωσαν για τον «ανεπτυγμένο κόσμο», νέες παιδαγωγικές και διδακτικές προσεγγίσεις.

3 Η ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολιτική της κοινωνίας της γνώσης και των δεξιοτήτων Η Ευρωπαϊκή εκπαιδευτική πολιτική έχει ως στρατηγικό στόχο την κατάκτηση της κοινωνίας της γνώσης από όλα τα μέλη κράτη της. Με τη συνθήκη της Λισσαβόνας η ΕΕ έθεσε ως στόχους : -Τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Πρόκειται για την ικανότητα ανάγνωσης, γραφής, στοιχειώδεις γνώσεις αριθμητικής, βασικές ικανότητες στα μαθηματικά, τις επιστήμες και την τεχνολογία, ξένες γλώσσες, δεξιότητες ΤΕΠ, μεθοδολογία απόκτησης γνώσης, κοινωνικές δεξιότητες, επιχειρηματικό πνεύμα, γενική μόρφωση. Την διευκόλυνση της πρόσβασης όλων στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, δηλαδή της διαμόρφωσης συνθηκών ελκυστικότερης μάθησης και χρησιμότητας, στην ενεργοποίηση του πολίτη,στην προσφορά ισότητας ευκαιριών και της κοινωνικής συνοχής. Τη ενίσχυση των ανοιχτών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης, δηλαδή την ενίσχυση των δεσμών εργασίας και έρευνας, στην ανάπτυξη επιχειρηματικού πνεύματος, της βελτίωσης και εκμάθησης ξένων γλωσσών,στην αύξηση της κινητικότητας και των ανταλλαγών, στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνεργασίας με την ανάπτυξη κοινών τίτλων σπουδών, κοινών προσόντων και συστημάτων αναγνώρισης.

4 Νέες παιδαγωγικές τεχνικές και νέοι ρόλοι σχολείου και εκπαιδευτικών Κύρια χαρακτηριστικά των νέων παιδαγωγικών τεχνικών που απαιτούνται είναι το πιο ευέλικτο μαθησιακό περιβάλλον, η βιωματική μάθηση, η ενεργητικότερη συμμετοχή των μαθητών στις δραστηριότητες και στο σχεδιασμό της προσωπικής τους μάθησης, η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και η μεγαλύτερη εξατομίκευση της διδασκαλίας. Η διαδικασία αυτή διαμορφώνει ένα πλαίσιο μεγαλύτερου βαθμού ελευθεριών για αποφάσεις από τους εκπαιδευτικούς, που αφορούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της σχολικής μονάδας, το άμεσο περιβάλλον της και τους μαθησιακούς στόχους της. Το σχολειό αποκτά ρόλο δημιουργικό και μετασχηματίζεται «σε μικρή κοιτίδα παραγωγής και επεξεργασίας πολιτισμού και πολιτιστικών αξιών». Ταυτόχρονα διαφοροποιείται και ο ρόλος των εκπαιδευτικών και αυξάνονται οι απαιτήσεις για επιμόρφωση, υποστήριξη και επαγγελματική ανάπτυξη τους. Σύμφωνα με έρευνα αξιολόγησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, «η σύγχρονη κοινωνία της μάθησης, η οποία χαρακτηρίζεται από συνεχείς και ραγδαίες αλλαγές, καθιστά αναγκαία και επιτακτική την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών στο πλαίσιο της διά βίου μάθησης. ο εκπαιδευτικός αναπτύσσεται επαγγελματικά, όταν στις τυπικές και άτυπες μορφές επιμόρφωσής του συμμετέχει ενεργητικά, εμπλέκεται σε συγκεκριμένες διδακτικές δραστηριότητες και ενέργειες παρατήρησής και κριτικής ανασκόπησης» (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2008)

5 Διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες και διαφορετικές δομές εκπαίδευσης Η ανάγκη κάλυψης των μαθησιακών αναγκών των μαθητών οδήγησε τις τελευταίες δεκαετίες στη δημιουργία πολλών τύπων σχολικών μονάδων, που δεν προσδιορίσθηκαν μόνο από τα γεωγραφικά δεδομένα της χώρας μας, όπως μικρές σχολικές μονάδες στη νησιωτική ή ορεινή δυσπρόσιτη Ελλάδα με ολιγοθέσια Δημοτικά ή Γυμνάσια με Λυκειακές τάξεις, αλλά και από τις διαφορετικές εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Εκτός από τα σχολεία Γενικής Αγωγής και τις παράλληλες υποστηρικτικές δομές, δημιουργήθηκαν σχολεία Ειδικής Αγωγής, Πρότυπα-Πειραματικά, Μουσικά, Καλλιτεχνικά, Γενικά Γυμνάσια, Γενικά Λύκεια, Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια, Διαπολιτισμικά ως τύποι σχολικών μονάδων, που εξυπηρετούν συγκεκριμένες μαθησιακές ανάγκες και ανταποκρίνονται στην νοητική ποικιλομορφία, στους διαφορετικούς ρυθμούς μάθησης, στη χαρισματικότητα, στο ταλέντο, στην δια- πολιτιστική ιδιαιτερότητα του μαθητικού πληθυσμού της χώρας μας και στην ποιοτική αναβάθμιση ης προσφερόμενης εκπαίδευσης.

6 Ειδικές μορφές εκπαίδευσης και υποστήριξης Ειδική Αγωγή Μειονοτική εκπαίδευση Διαπολιτισμική Εκπαίδευση Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση Πρότυπα και Πειραματικά σχολεία Μουσικά και Καλλιτεχνικά σχολεία Εκκλησιαστική εκπαίδευση Υποστηρικτικές και εναλλακτικές μορφές εκπαίδευσης

7 Νομοθετικό πλαίσιο Ειδικής Αγωγής Ν. 1143/1981 'Περί Ειδ. Αγ., ειδ. επαγγ. εκπ/σης, απασχ. & κοινων. μέριμνας των αποκλιν. εκ του φυσιολ.ατόμων Ν. 1566/1985 'Δομή και λειτουργία της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπ/σης και άλλες διατάξεις Ν. 2817/2000 'Εκπαίδευση ατόμων με ειδ.εκπ/κές ανάγκες N. 3699/2008 'Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδ.εκπ/κές ανάγκες Ν.3848/2010,άρθρο 35 Ν.4115/2013,ΆΡΘΡΟ 39.4 Ν.4186/2013,άρθρο 28 Ν.4318/2016,άρθρο 82 Ν.4415/2016,άρθρο 48 Ν.4547/2018,άρθρο 6,10,51

8 Περί ΚΕ.Δ.Δ.Υ.: Νόμος Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.pdf Νόμος Εκπαίδευση των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.pdf Εγκύκλιος ΥΠ.Ε.Π.Θ Γ Ενημέρωση για την Αξιολόγηση από τα ΚΕ.Δ.Δ.Υ. ατόμων που έχουν αποφοιτήσει Περί ειδικής αγωγής: Νόμος Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.pdf Νόμος Εκπαίδευση των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.pdf Εγκύκλιος Γ ΥΠ.Ε.Π.Θ. Σχετικά με την εφαρμογή προγράμματος για αυτοεξυπηρέτηση στην τουαλέτα σε Σ.Μ.Ε.Α Φ213-τΒ Κανονισμός Παροχών Ο.Π.Α.Δ Εγκύκλιος ΥΠΕΠΘ Γ Όριο ηλικίας για φοίτηση μαθητών στο δημοτικό σχολείο Περί δυσλεξίας και αξιολόγησης: Νόμος Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.pdf Νόμος Εκπαίδευση των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.pdf Εγκύκλιος Γ ΥΠΕΠΘ Περί ειδικής μαθησιακής δυσκολίας (δυσλεξίας).pdf Προεδρικό Διάταγμα Αξιολόγηση των μαθητών του ενιαίου λυκείου.pdf ΠΔ Συμπλήρωση διατάξεων για την αξιολόγηση των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Εγκύκλιος Φ151-Β ΥΠ.Ε.Π.Θ. Εξέταση Φυσικώς αδυνάτων υποψηφίων των Γενικών Εξετάσεων και των Εισιτηρίων Εξετάσεων αποφοίτων Τ.Ε.Λ.

9 NOMOΣ ΥΠ ΑΡΙΘΜ Αναδιοργάνωση των δομών υποστήριξης της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και άλλες διατάξεις. Άρθρο 6 Ίδρυση Κέντρων Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ.) Άρθρο 10 Σχολικά Δίκτυα Εκπαιδευτικής Υποστήριξης (Σ.Δ.Ε.Υ.) και Επιτροπές Διεπιστημονικής Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης και Υποστήριξης (Ε.Δ.Ε.Α.Υ.) Άρθρο 51 Θέματα Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (Ε.Α.Ε.) τροποποίηση των άρθρων 4 και 5 του ν. 3699/2008

10 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ Ε.Α. ΝΟΜΟΣ 3699 (ΦΕΚ Α, 199/ ) Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση ατόμων με αναπηρία ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (ΕΕΑ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 1 Έννοιες - Σκοπός 1. Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση (ΕΑΕ) είναι το σύνολο των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών στους μαθητές με αναπηρία και διαπιστωμένες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η πολιτεία δεσμεύεται να κατοχυρώνει και να αναβαθμίζει διαρκώς τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης ως αναπόσπαστο μέρος της υποχρεωτικής και δωρεάν δημόσιας παιδείας και να μεριμνά για την παροχή δωρεάν δημόσιας ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης στους αναπήρους όλων των ηλικιών και για όλα τα στάδια και τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Δεσμεύεται επίσης να διασφαλίζει σε όλους τους πολίτες με αναπηρία και διαπιστωμένες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, ίσες ευκαιρίες για πλήρη συμμετοχή και συνεισφορά στην κοινωνία, ανεξάρτητη διαβίωση, οικονομική αυτάρκεια και αυτονομία, με πλήρη κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους στη μόρφωση και στην κοινωνική και επαγγελματική ένταξη. Η πολιτεία αλλά και όλες οι υπηρεσίες και οι λειτουργοί του Κράτους οφείλουν να αναγνωρίζουν την αναπηρία ως μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης αλλά και ως ένα σύνθετο κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο και σε κάθε περίπτωση να αποτρέπουν τον υποβιβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία στη συμμετοχή ή στη συνεισφορά τους στην κοινωνική ζωή. 2.Όπου στη νομοθεσία αναφέρεται ο όρος «ειδική αγωγή» αντικαθίσταται με τον όρο «ειδική αγωγή και εκπαίδευση» 3. Ως «διάγνωση» κατά τις διατάξεις του παρόντος νόμου νοείται η εκπαιδευτική αξιολόγηση με σκοπό τη συγκέντρωση στοιχείων και δεδομένων που θα βοηθήσουν στο σχεδιασμό και την εφαρμογή εκπαιδευτικών προ γραμμάτων - παρεμβάσεων. Όλες οι ρυθμίσεις του παρόντος νόμου αναφέρονται σε άτομα με αναπηρία και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή σε άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, εκτός εάν στο κείμενο του νόμου ορίζεται διαφορετικά. Διαφορική διάγνωση ή διαφορο-διάγνωση είναι η διαγνωστική διαδικασία μέσω της οποίας αποκλείονται παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα ώστε να καταλήξουν με στην επικρατέστερη διάγνωση. Η διαφορική διάγνωση αποτελεί μέρος της διεπιστημονικής αξιολόγησης με σκοπό τη συγκέντρωση των αναγκαίων δεδομένων για το σχεδιασμό και την εφαρμογή κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και την παροχή κατάλληλων υποστηρικτικών δομών και υπηρεσιών...

11 Ελληνική εκπαιδευτική πολιτική και Ειδική Επαγγελματική Εκπαίδευση Νόμος 1143/81: αναγνώριση των ειδικών κατηγοριών των μαθητών με ειδικές ανάγκες και των αντίστοιχων κατηγοριών σχολικών μονάδων που παρακολουθούν κατά κύριο λόγο αποκλεισμένοι/ες από τη γενική εκπαίδευση (ειδικές επαγγελματικές σχολές, ειδικά τμήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης εντός των ειδικών σχολείων, ειδικά προστατευόμενα εργαστήρια από ΝΠΙΔ, ΝΠΔΔ, κληροδοτήματα, συλλόγους κ. α) Νόμος 1566/85: αναγνώριση της λειτουργίας της ειδικής αγωγής ως ενσωματωμένης πρακτικής στο πλαίσιο της εκπαίδευσης. Ίδρυση Ειδικών Τάξεων στα Γενικά Σχολεία και λειτουργία Ειδικών Επαγγελματικών Σχολείων, Ειδικών Τμημάτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης μέσα σε κανονικά-όπως αναφέρεταισχολεία, καθώς και σε Ειδικά Επαγγελματικά Εργαστήρια. Νόμος 2817/2000: μετονομασία των Ειδικών Τάξεων σε τμήματα Ένταξης, ιδρύονται Γυμνάσια Ειδικής Αγωγής, Λύκεια Ε.Α, ΤΕΕ Ε.Α. Α και Β Βαθμίδας, ΕΕΕΕΚ. Νόμος 3699/2008: έμφαση στην οργάνωση και λειτουργία των τμημάτων Ένταξης στο γενικό σχολείο (πρωτοβάθμιο/δευτεροβάθμιο), ίδρυση- μετατροπή των ΤΕΕ Ε.Α. σε- των Ειδικών Επαγγελματικών Γυμνασίων και Ειδικών Επαγγελματικών Λυκείων. Νόμος 4186/2013, αρ. 28): απαρτίζεται από τρεις κατηγορίες δομών: α. Ειδικά Επαγγελματικά Γυμνάσια (διάρκεια: 5 χρόνια, στο τέλος του 4ου απολυτήριο Γυμνασίου, στο τέλος του 5ου πτυχίο επιπέδου 2β, πρακτική άσκηση με την υποστήριξη των σχολικών συνεταιρισμών, εγγραφή σε ΕΕΛ/ΕΠΑΛ στο 2ο έτος, ΣΕΚ, μετατρέπονται τα ΤΕΕ Α Βαθμίδας σε ΕΕΓ)

12 Το πλαίσιο της συνεκπαίδευσης Οι σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις βασίζονται στις αρχές της ενταξιακής εκπαίδευσης που προωθεί τις ίσες ευκαιρίες μάθησης και συμμετοχής για όλους τους μαθητές συμπεριλαμβανομένων και αυτών με αναπηρία. (UNESCO,2007) Τις τελευταίες δεκαετίες ισχυροποιείται μια νέα διάσταση της Ειδικής Αγωγής, που στοχεύει στον ενταξιακό προσανατολισμό των μαθητών στο γενικό σχολείο. Η Διεθνή σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία κυρώθηκε από την Ελλάδα με το Ν.4074/2012 και ως συνέχεια της προηγούμενης σύμβασης στη ΣΑΛΑΜΑΝΚΑ (UNESCO 1996) για τη δημιουργία «Ενός Σχολείου για όλους». Και στην Ελλάδα η εξελικτική πορεία της Ε.Α. οδεύει προς μα περισσότερο ενιαία εκπαίδευση. Εκτός από τις σχολικές μονάδες Ειδικής Αγωγής στο Δημοτικός και τα ΕΕΕΕΚ στη δευτεροβάθμια, στις σχολικές μονάδες Γενικής Αγωγής λειτουργούν υποδομές υποστήριξης μαθητών με ειδικά μαθησιακά προβλήματα,όπως Τμήματα Ένταξης,Παράλληλη Στήριξη και δίκτυα υποστήριξης όπως οι ΕΔΕΑΥ (Επιτροπή Διάγνωσης Εκπαιδευτικής Αξιολόγησης και Υποστήριξης) και τα ΚΕΔΔΥ Θεσμικό: με την Παράλληλη Στήριξη ως πρακτική για την ένταξη μαθητών με αναπηρία και την ανάπτυξη επιμορφωτικών προγραμμάτων και υλικών μέσω ΕΣΠΑ. Οι νέες πολιτικές στηρίχθηκαν στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» ΕΣΠΑ ,και ειδικότερα στο «Πρόγραμμα εξειδικευμένης εκπαιδευτικής υποστήριξης για την ένταξη μαθητών με αναπηρία ή /και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες».

13 Η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση Βασική νομοθεσία: -ν.652/1970 (ίδρυση ΚΑΤΕ) -ν.1566/1985 (ίδρυση Πολυκλαδικών Λυκείων) -ν.2009/1992 (ΙΕΚ) -ν.2525/1997 (κατάργηση πολυκλαδικών,δημιουργία Ενιαίου Λυκείου και ΤΕΛ) -ν.2640/1998 (ΤΕΕ) -ν.3475/2006 (ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ-ΣΕΚ) -ν.4186/2013 -ν.4473/2017 -ν.4547/2018, άρθρο 87

14 Δομή και προσφερόμενες εκπαιδευτικές υπηρεσίες στην Επαγγελματική Εκπαίδευση Επαγγελματική Εκπαίδευση στο Υπουργείο Παιδείας Επαγγελματική Εκπαίδευση εκτός Υπουργείου Παιδείας -ΟΑΕΔ-Υπ. Εμπορικής Ναυτιλίας -Υπ. Υγείας Πρόνοιας -Υπ. Τουρισμού-Ιδιωτικές Επαγγελματικές Σχολές Μεταλυκειακή Επαγγελματική Εκπαίδευση (ΙΕΚ) Τριτοβάθμια Τεχνική Εκπαίδευση (ΚΑΤΕ-ΚΑΤΕΕ- ΤΕΙ-ΑΤΕΙ)

15 Κριτική αποτίμηση της ΤΕΕ Η ανάγκη για τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα εμφανίζεται από τη στιγμή που χώρα έγινε ανεξάρτητο κράτος. Η τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση αναμενόταν να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την ανασυγκρότηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, αν και από την πρώτη στιγμή διαφάνηκε ότι Πολιτεία δεν έδινε την πρέπουσα σημασία. Παρόλα αυτά, κοινωνική πίεση για τη διασφάλιση εξειδικευμένου τεχνικού προσωπικού οδήγησε στη δημιουργία ανάλογων δημοσίων και ιδιωτικών σχολών. H τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση σε αντίθεση με τη γενική εκπαίδευση δεν αναπτύχθηκε, όμως, στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης στρατηγικής. Πολύ περισσότερο, συγκρότησή της ήταν περιστασιακή και αποσπασματική. Η επαγγελματική εκπαίδευση παρά τις εντεινόμενες προσπάθειες των εκάστοτε ιθυνόντων για την αναβάθμισή της δεν απέδωσε τα αναμενόμενα. Η σημασία που της αποδόθηκε από την ελληνική κοινωνία ήταν ατονική (Μπουζάκης, 1986). Η έλλειψη κοινωνικής αναγνώρισης οφείλεται στον «κλασικό» προσανατολισμό των σπουδών και στον «δυσνόητο» για την ελληνική οικονομία ρόλο της τεχνολογίας (Τσουκαλάς, 1986: 19). Έτσι, η απουσία μίας συστηματικής επαγγελματικής εκπαίδευσης στην ελληνική επικράτεια είναι αδιαμφισβήτητη. Το πρόβλημα παραμένει, βέβαια, πολυσύνθετο. Προσπάθειες δύο αιώνων από επιφανείς πολιτικούς, παιδαγωγούς, οικονομολόγους και εκπαιδευτικούς δεν οδήγησαν σε μια ρεαλιστική πολιτική, που να εκλαμβάνει την αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης ως απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόοδο και ευημερία της χώρας (Ιακωβίδης, 1998)

16 Η μεταξύ τους αλληλεξάρτηση καθορίζεται δυναμικά από την κοινωνική πραγματικότητα, η οποία προαπαιτεί από τον εργαζόμενο συνεχώς επιπρόσθετα προσόντα. Όσο περισσότερα προσόντα διαθέτει ο εργαζόμενος, τόσο περισσότερο ισχυροποιείται η επαγγελματική του θέση. Η έλλειψη, όμως, συγκεκριμένης εκπαιδευτικής και οικονομικής πολιτικής στην ελληνική επικράτεια δεν έχει επιτρέψει την ορθολογική ανάπτυξη του τριτογενή τομέα παραγωγής. Ο τελευταίος, ενώ αυξάνεται συνεχώς από κοινωνική αναγκαιότητα και από τη διαρθρωτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις της οικονομικής ανάπτυξης (Πεσμαζόγλου, 1987). Η εκπαιδευτική, πάντως, πολιτική που ακολουθεί ένα κράτος αποτελεί μέρος της γενικότερης φιλοσοφίας που το διέπει. Σ αυτή τη διαδικασία ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων είναι σημαντικός. Η ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος επηρεάζει και επηρεάζεται από το πολιτικό σύστημα της εκάστοτε χώρας. Οι πολιτικές δυνάμεις που διαθέτουν την εξουσία επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν το εκπαιδευτικό σύστημα για να εκπληρώσουν τους στόχους της γενικής πολιτικής τους. Το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας διέπεται από έντονο κομματισμό. Για αυτό και η εθνική εκπαιδευτική πολιτική χαρακτηρίζεται από ασυνέχεια. Κάθε φορά που υπήρχε κυβερνητική μεταβολή, ακολουθούσε αντίστοιχα εκπαιδευτική αλλαγή. Έτσι, εμποδίστηκε η φυσιολογική εξέλιξη των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων και ειδικότερα η παγίωση της ΤΕΕ. Η τελευταία εξακολουθεί να συνθλίβεται, εξαιτίας κομματικών μηχανισμών και της ασταθούς οικονομικής πολιτικής του κράτους (Φράγκος, 1986).

17 Μειονοτική και διαπολιτισμική εκπαίδευση Η μειονοτική εκπαίδευση περιλαμβάνει ένα σύνολο σχολείων που λειτουργούν μόνο στην περιοχή της Θράκης, έχουν ειδικό καθεστώς και απευθύνονται αποκλειστικά στα παιδιά της μουσουλμανικής μειονότητας. Θεμέλιο του νομικού πλαισίου που διέπει τη μειονοτική εκπαίδευση είναι η Συνθήκη της Λωζάνης(1923). Η μειονοτική εκπαίδευση ως ιδιαίτερο και οργανωμένο σύστημα σχολείων υφίσταται μόνο στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας. Η βασική ιδιαιτερότητα των σχολείων αυτών είναι ο δίγλωσσος χαρακτήρας τους. Το πρόγραμμα είναι μοιρασμένο ανάμεσα στις δύο γλώσσες διδασκαλίας, την ελληνική και την τουρκική, με σαφώς προσδιορισμένη κατανομή για όλες τις τάξεις. Το εκπαιδευτικό προσωπικό των μειονοτικών σχολείων περιλαμβάνει δύο κατηγορίες: τους δασκάλους του ελληνόγλωσσου και τους δασκάλους του τουρκόγλωσσου μέρους του προγράμματος. Το μειονοτικό καθεστώς επεκτάθηκε μερικώς και στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας με την ίδρυση δύο μειονοτικών γυμνασίων, του «Τζελάλ Μπαγιάρ» στην Κομοτηνή το 1952 και του Μειονοτικού Γυμνασίου Ξάνθης το 1965.Εξατάξια κατά την ίδρυσή τους, χωρίζονται το 1979 σε τριτάξια γυμνάσια και λύκεια, σύμφωνα με τα ισχύοντα για τη μέση εκπαίδευση.

18 Τα ιεροσπουδαστήρια (medrese) είναι ιερατικά σχολεία, που τυπικά παρέχουν βασική εκπαίδευση για μουσουλμάνους θρησκευτικούς λειτουργούς. Τα μόνα που εξακολουθούν να λειτουργούν από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα είναι δύο, ένα στην Κομοτηνή και ένα στον Εχίνο της Ξάνθης. Οι τίτλοι σπουδών τους ορίζονται ως ισότιμοι των δημοσίων εκκλησιαστικών γυμνασίων και λυκείων αντίστοιχα, και στη συνέχεια καθορίζεται αναλυτικά το πρόγραμμα μαθημάτων σε αντιστοιχία με αυτό που ισχύει στη δημόσια εκπαίδευση Φοίτηση στη δημόσια ελληνόγλωσση εκπαίδευση Τα παιδιά της μειονότητας έχουν τη δυνατότητα, αν το επιλέξουν, να φοιτήσουν στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Η βασική δίοδος μέσω της οποίας πραγματοποιείται η πρόσβαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για το μεγαλύτερο μέρος του μειονοτικού πληθυσμού είναι τα δημόσια ελληνόγλωσσα γυμνάσια και λύκεια. Το έτος 1995 θεσπίστηκε η δυνατότητα «να ορίζεται χωριστό ποσοστό θέσεων για την εισαγωγή σε ΑΕΙ και ΤΕΙ αποφοίτων λυκείων που προέρχονται από τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης»

19 Διαπολιτισμική εκπαίδευση Η διαπολιτισμική εκπαίδευση είναι ενταγμένη στο γενικό εκπαιδευτικό σύστημα. Υπάρχουν ωρολόγια προγράμματα διαφοροποιημένα με στόχο την προσαρμογή στον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα των μαθητών. Οργανώνονται τάξεις για τη διδασκαλία και εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης ξένης γλώσσας, με παροχή ειδικών σχολικών εγχειριδίων και γλωσσικών βοηθημάτων. Παρέχεται και ψυχολογική υποστήριξη για την ομαλή ένταξη στο περιβάλλον. Στις περιοχές που κατοικούν Ρομά,αλλά και σε περιοχές με μόνιμους μετανάστες αναπτύχθηκε το πρόγραμμα των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ) με το νόμο3879/2010 ΦΕΚ 163 Α. Τα σχολεία υποδοχής παλινοστούντων τα τελευταία χρόνια μετασχηματίσθηκαν σε σχολεία διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Στη γενική εκπαίδευση εφαρμόσθηκε πιλοτικά το πρόγραμμα «Διάπολης» με Τάξεις Υποδοχής Ι και ΙΙ, το οποίο ενσωματώθηκε με το πρόγραμμα ΖΕΠ για την υποδοχή και ένταξη μεταναστών μαθητών. (ΦΕΚ Β 3727/2017) ΔΟΜΕΣ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΟΠΑΙΔΩΝ (ΔΥΕΠ) Άρθρο 71 έως 82 (ν.4547/2018)

20 Εκκλησιαστική εκπαίδευση Στόχος των εκκλησιαστικών σχολών είναι να παρέχουν στους μαθητές α) ολοκληρωμένη γνώση και πρότυπα παιδείας β)διάπλαση ισχυρών χαρακτήρων με αυτοπεποίθηση,με ικανότητα έκφρασης και επιχειρημάτων γ) ανάπτυξη εκκλησιαστικής συνείδησης και ζωής με πνεύμα αγάπης,ευθύνης, ελευθερίας,διαλόγου και συνεργασίας. δ)ελεύθερη κριτική σκέψη στο πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής πραγματικότητας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το περιβάλλον και την υγεία. Λειτουργούν Εκκλησιαστικά Γυμνάσια Λύκεια (για μαθητές και μαθήτριες) με ειδικό αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα.

21 Πειραματικά σχολεία Τα Πειραματικά Σχολεία είναι σχολικές μονάδες που ανήκουν σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευση, όπου δοκιμάζονται νέα προγράμματα σπουδών,ωρολόγια προγράμματα, διδακτικές μεθοδολογίες, σχολικά εγχειρίδια και λειτουργίες της σχολικής μονάδας, Οι πιλοτικές εφαρμογές σχεδιάζονται από το Υπουργείο Παιδείας μετά από γνώμη του ΙΕΠ, Πανεπιστημίων, Ερευνητικών Κέντρων και από τη ΔΕΠΠΣ ή τις ίδιες τις σχολικές μονάδες, με στόχο τη συλλογή συμπερασμάτων αξιοποιήσιμων για τη χώρα και την εκπαιδευτική πολιτική. Νομοθετικό πλαίσιο: ν.4376/1929( ιδρύονται) ν.309/1976 ν.1566/1985 ν.3966/2011 (Πρότυπα Πειραματικά) ν.4327/2015 (διαχωρίζονται σε Πρότυπα-Πειραματικά) Τα Πρότυπα σχολεία διοικούνται από τη ΕΠΕΣ και κεντρικά από τη ΔΕΠΠΣ Η εισαγωγή των μαθητών γίνεται με γραπτές δοκιμασίες στα Γυμνάσια και τα Λύκεια (με εξαίρεση τα συνδεδεμένα)

22 Μουσικά και Καλλιτεχνικά σχολεία Μουσικά Σχολεία Το πρόγραμμα των Μουσικών Σχολείων για τις 3 τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου περιλαμβάνει μαθήματα Γενικής Παιδείας,μουσικής,καλλιτεχνικών τα οποία διδάσκονται στις 42 ώρες λειτουργίας του σχολείου εβδομαδιαίως Προσφέρουν μεταφορά με σχολικά λεωφορεία Η εισαγωγή γίνεται με επιλογή εξετάζοντας την ικανότητα μουσικής αντίληψης του μαθητή. Καλλιτεχνικά Σχολεία (Γυμνάσια Λύκεια) Το πρόγραμμα των Καλλιτεχνικών σχολείων περιλαμβάνει μαθήματα εικαστικών τεχνών,θεάτρου κινηματογράφου,χορού με στόχο την εξοικείωση,προετοιμασία,ενθάρρυνση και υποστήριξη του ενδιαφέροντος των μαθητών για τις καλές τέχνες και την καλλιέργεια και ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους.

23 Το προαναφερόμενο πλαίσιο των ειδικών μορφών εκπαίδευσης (διαφοροποιημένεςενισχυτικές-υποστηρικτικές ), εντάσσεται σε ένα γενικότερο εκπαιδευτικό σχεδιασμό με τις θετικές και αρνητικές πλευρές του. Για να βελτιωθεί η εκπαιδευτική λειτουργία οφείλει να αυτοαξιολογείται και να αξιολογείται σε όλους τους συντελεστές της παρεχόμενης εκπαίδευσης, να λαμβάνει υπόψη τους τις καλές πρακτικές,τη διεθνή εμπειρία, να αυτοτροφοδοτείται και να επανασχεδιάζεται.

24 Επιλογικά Οι προϋποθέσεις για το μετασχηματισμό του σημερινού σχολείου, σε ένα ανοιχτό και δημιουργικό σχολειό, σε μια κοινότητα μάθησης αφορούν, αφενός την υπέρβαση των συντηρητικών διοικητικών παιδαγωγικών και διδακτικών πρακτικών και αφετέρου την εφαρμογή μιας εκπαιδευτικής πολιτικής που να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη, να έχει διάρκεια, συνέχεια, να ελέγχεται, να αξιολογείται, να επανασχεδιάζεται διορθωτικά με βάση τα νέα δεδομένα και να συνδέεται με τις κοινωνικές και παραγωγικές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας... Για να μετασχηματισθεί η σχολική μονάδα σε κοινότητα δημιουργίας και μάθησης χρειαζόμαστε ένα σχολείο που δεν λειτουργεί συγκεντρωτικά, που δεν υιοθετεί τη μονολιθικότητα, που δεν αντιμετωπίσει ενιαία και γραμμικά τις μαθησιακές ανάγκες και ιδιαιτερότητες των μαθητών, στη λογική του ομοιόμορφου κουρέματος του «γκαζόν», αλλά ένα σχολείο που σέβεται την διαφορετικότητα, που προσαρμόζεται στις ανάγκες των μαθητών,που δημιουργεί, που «αγαπά» τα παιδιά και που εκείνα το «αγαπούν»,ενός σχολείου «πολύχρωμου κήπου».(γ.κουμέντος,2017)

25 Ευχαριστώ για την προσοχή σας Γιάννης Ν. Κουμέντος Πάτρα 2019