Με την επιχορήγηση του Υπουργείου Πολιτισμού

Transcript

1

2 Με την επιχορήγηση του Υπουργείου Πολιτισμού ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ Π.Ε.Κ.Κ. ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΥΡΟΣ, πρόεδρος ΝΙΝΟΣ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗΣ, αντιπρόεδρος ΝΕΣΤΟΡΑΣ ΠΟΥΛΑΚΟΣ, γενικός γραμματέας ΙΩΣΗΦ ΠΡΩΪΜΑΚΗΣ, ταμίας ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΛΑΘΡΑΣ, μέλος ΡΟΜΠΥ ΕΚΣΙΕΛ, αναπληρωματικό μέλος ISBN: Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου Πατησίων 65, Αθήνα Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου Πρώτη Έκδοση: Νοέμβριος 2016 Αρχισυνταξία - Επιμέλεια: Νέστορας Πουλάκος, Ιωσήφ Πρωιμάκης, Ανδρέας Τύρος Σχεδιασμός - Επιμέλεια: Προσφερόμενου DVD: Ανδρέας Τύρος, Συνεργάτης χωρίς όνομα Σχεδιασμός Έκδοσης & Εξωφύλλου: Vakxikon.gr Κεντρική Διάθεση - Διακίνηση: Βιβλιοπωλείο του Βακχικόν, Ασκληπιού 17 Αθήνα

3 ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΉΣ ΓΟΉΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΉΣ ΑΠΟ-ΓΟΉΤΕΥΣΗΣ Ναι, ο Χρόνος είναι ο υπέρτατος και ύστατος κριτής. Αλλ οι μεταμορφώσεις του, επί της οθόνης τουλάχιστον (δείκτες ρολογιού, σκόνη και ξεθωριασμένες φωτογραφίες, θάνατος και διαδοχή τοπίων, εναλλαγή εποχών και βαρκάρηδες του Άδη), κούρασαν τόσο τον ίδιο όσο και τους θεατές. Την κρίση ταυτότητας που τον μαστίζει, την προκαλούν οι βιομηχανίες της αιώνιας νεότητας, απ τη μια, και οι επιστημονικές έρευνες για την καταγωγή του, απ την άλλη. Ως αντίδοτο, οι ενωμένες δυνάμεις της ψυχαγωγίας και του τουρισμού, αφού τον αποδεσμεύσουν από το καθημερινό βασίλειο της ανάγκης, του απονέμουν τον τίτλο, μαζί και τον ρόλο, του Ελεύθερου Χρόνου. Κι αν το σινεμά προτιμούσε κάποτε ν αποσυρθεί σ ένα πολυτελές ξενοδοχείο, αν ως δείγμα εξαιρετικό του σκεπτόμενου ωκεανού εικόνων και του επεξεργασμένου χρόνου μεταμορφωνόταν, ακόμα καλύτερα, σ απέραντο θέρετρο, διαστημικό ή, έστω, ψηφιακό, ώστε να το επισκέπτονται οι θνητοί εραστές της αθανασίας; Μέχρι τότε, κάθε προβολή ισοδυναμεί με δοκιμασία αντοχής, τόσο των υλικών κατασκευής, όσο και των επισκεπτών, του βλέμματος και των σημασιών. Εντέλει, μήπως ο υπέρτατος κριτής συμμετέχει στο παιχνίδι ως συστηματικός υποκινητής; Αλήθεια, εάν κάθε κριτική δεν αξιολογεί απλώς μιαν ταινία αλλ επιπλέον συμπληρώνει, εμμέσως πλην σαφώς, και την (κινηματογραφική) αυτοβιογραφία του καθενός μας ξεχωριστά, τι ακριβώς αποτυπώνει μια επετειακή ψηφοφορία, δίπλα στην επιβεβαίωση ορισμένων αξιών, ποιοτήτων, προκαταλήψεων ή εμμονών, εκτιμήσεων ή φαντασιώσεων ενός συλλογικού υποκειμένου, όπως η Ένωσή μας; Σαν οποιαδήποτε άλλη σύμβαση, οι επιλογές των Ελλήνων κριτικών για τις 10 καλύτερες ταινίες του ελληνικού και ισάριθμες του Ευρωπαϊκού σινεμά ( ) ανήκουν στον κόσμο του εφήμερου και του περιορισμένου. Άλλοτε η κριτική «ανακαλύπτει» τίτλους ή σκηνοθέτες, σ αντίθεση με το περιβάλλον ή τις μόδες των καιρών κι άλλοτε καθυστερεί (ενδεικτικά παραδείγ- 3

4 ματα, η «Αναπαράσταση» και η «Ευδοκία», αντίστοιχα). Όμως, επιμένει ν αποφεύγει τις παγίδες, είτε της τελεσίδικης ετυμηγορίας είτε του εργαλείου ανάλυσης, ώστε ν αναμετρηθεί με τα όρια των δυνατοτήτων της και να προκαλέσει μιαν ανοιχτή, ερωτική συνομιλία με το σύγχρονο σινεμά που παρουσιάζεται, εξελίσσεται και πρωταγωνιστεί, σαν σε παράλληλη δράση, ταυτόχρονα με τη δική μας ζωή των τεσσάρων τελευταίων δεκαετιών. Δεν είναι άψυχες κατασκευές οι ταινίες, ούτε αντικείμενα ψυχρών υπολογισμών, ακόμα και οι πλέον εγκεφαλικές. Ζήτημα χημείας, επομένως, οι οργανικές σχέσεις μας μαζί τους. Σε προσωπικό ή συλλογικό επίπεδο, κάθε επανεκτίμηση και ψηφοφορία, ουσιαστικά στο παλιό, γνωστό παιχνίδι της γοήτευσης και της απογοήτευσης μάς προσκαλεί. Νεαρός πρόεδρος το 1986, θυμάμαι στην πρώτη μας ψηφοφορία την επικράτηση της «Ευδοκίας» («Δράκος» και «Αναπαράσταση» στην τριάδα) να «ενοχλεί» βαθύτατα τους επικεφαλής του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, που αμφισβήτησαν το αποτέλεσμα αρνούμενοι να πάρουν μέρος στις εκδηλώσεις μας στην Αλκυονίδα. Επιστρέφοντας το 2006, η λίστα δεν άλλαξε θεαματικά, σ αντίθεση με την υποδοχή και την αποδοχή, πάντως, της δεύτερης κατά σειράν διαδικασίας. Μετά είκοσι έτη, ο «Δράκος» παίρνει τη θέση της «Ευδοκίας» που ισοβαθμεί στη δεύτερη με τον «Θίασο». Κι ο τελευταίος, χάρη στη φετινή, τρίτη ψηφοφορία, μ αφορμή την επέτειο της Π.Ε.Κ.Κ., σφραγίζει το αυτονόητο, ως εμβληματική δημιουργία του εγχώριου κινηματογράφου στην περίοδο της Μεταπολίτευσης. Τέκνο της και η Ένωσή μας, θαρρείς γεννήθηκε με ειδική αποστολή, να συγκρουστεί αποφασιστικά με τον παλιό και, κυρίως, να υπερασπιστεί το πνεύμα, την πολιτική, τους σκηνοθέτες, το σύστημα παραγωγής και την σαρωτική αλλαγή της (κινηματογραφικής) τάξης πραγμάτων, όπως την υποσχόταν και την επέβαλλε στα χρόνια του 70 ο νέος ελληνικός κινηματογράφος. Ποτέ πριν, το καινούργιο δεν είχε τολμήσει να κοιτάξει το παλιό κατάματα, ποτέ οι ανεξάρτητοι δεν είχαν σταθεί απέναντι στην κυριαρχία των εταιρειών. Καλώς, λοιπόν, ακολούθησαν οι ιδρυτές το φως της μεγάλης υπόσχεσης. Κι αν τα συμπτώματα του κρατικοδίαιτου μοντέλου, στη συνέχεια, όπως και η αμέριστη συμπάθεια όχι μόνο προς το νέο μα και προς το Neon, οδηγούσαν μαθηματικά στο αναπό- 4

5 φευκτο τίμημα, δηλαδή στην τραυματισμένη αξιοπιστία της κριτικής; Το ερώτημα ανοιχτό. Κι εξαιρετικά επίκαιρο, μόλις συνδυαστεί με την κάποτε απόλυτη περιφρόνηση του ασπρόμαυρου παρελθόντος, την εμφυλιοπολεμική υπερβολή παλιότερα ή τις σχέσεις στοργής, με τις επιχειρήσεις του θεάματος, από μιαν περίοδο κι αργότερα, όταν πια στα χείλη ορισμένων οι ταινίες δεν συνδέονται με τα ονόματα των σκηνοθετών αλλά με την αγορά και τους ανθρώπους της. Στον καθρέφτη, επομένως, δεν μας περιμένουν μόνον οι ψηφοφορίες και οι δέκα καλύτερες ταινίες, κι ας τρέχουν στην ίδια πάντα «Εκδρομή», ο «Δράκος», η «Στέλλα» και η «Ευδοκία», γυρεύοντας τη «Φωτογραφία» του «Θίασου» ή τη «Γλυκιά Συμμορία» να χορεύει με «Ρεμπέτικο». Εάν δεν υπάρχουν εφημερίδες δίχως ήθος, εάν κοινωνίες ολόκληρες διαλύονται όταν εκλείψει, εάν πίσω από την αισθητική και την πλοκή, με το ήθος του δημιουργού και της ταινίας του κάθε φορά συνομιλούμε, δεν μπορεί να υπάρχουν κριτική και κριτικοί χωρίς αυτό. Δεν πρόκειται για τον πόλεμο των άστρων και των αστερίσκων, δεξιά κι αριστερά. Άλλωστε, αν η κριτική συναρτάται εμμέσως με την έννοια της αξιολόγησης, η άσκησή της συναρτάται ευθέως με την πεμπτουσία της δημοκρατίας. Ζήτημα ανεξάρτητου λόγου για το σινεμά ήταν πάντοτε, ζήτημα ανεξιθρησκείας παραμένει εσαεί. Στο ντοκιμαντέρ των σαράντα χρόνων, να τι φαίνεται να μας «ταλαιπωρεί» ως συλλογικό υποκείμενο: η άμυνα απέναντι σ οργανωμένα συμφέροντα ή συστήματα επιρροής και η διασφάλιση του πνευματικού, καταστατικού μας χαρακτήρα, με γνώμονα τη διάδοση του σινεμά ως γλωσσικού πλούτου, εννοείται. Στο πλευρό της ανανέωσης, στο Αντιφεστιβάλ του Στο πλευρό μας ο εξώστης, όταν βραβεύουμε τον Παπατάκη, τον Τορνέ, τον Αβδελιώδη και τόσους νεότερους, σε πείσμα της πλατείας και των βαρόνων. Μπροστά στο αδιέξοδο και στην παρακμή του φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, προτείνουμε (αρχές του 90) στο Υπουργείο Πολιτισμού την διεθνοποίηση του θεσμού, με στόχο την απαραίτητη ώσμωση μεταξύ ελληνικού και ξένου κινηματογράφου. Οι συνδικαλιστές ενοχλούνται, μα το εγχείρημα δικαιώνεται. Τα «πηγαδάκια» δίνουν τη θέση τους στο μηχανισμό των Κρατικών Βραβείων Ποιότητας κι όταν ζητούμε περισσότερη διαφάνεια, η Συντεχνία κωφεύει ενώ η νεοσύστατη Ακαδημία τής παίρνει την μπουκιά απ το στόμα, αν κι η μπουκιά (το κρατικό χρήμα) δεν υφίσταται, νόμος Γερουλάνου και Δ.Ν.Τ. γαρ. 5

6 Επιμένοντας στον διακριτό ρόλο μας, συνεχίζουμε να προσανατολίζουμε τη δράση μας σ αφιερώματα, σεμινάρια, εκδηλώσεις και συνεργασίες με τα φεστιβάλ κάθε λογής, του εσωτερικού και του εξωτερικού, ιδιαίτερα με τις κινηματογραφικές λέσχες, παντού όπου η παιδεία και η γνώση σμίγουν με τη σινεφιλία και τη μνήμη, με την Ιστορία και τα διδάγματα του σινεμά. Υπερβολικά «ρομαντικοί» σε καιρούς σκληρού ανταγωνισμού; Μπορεί να ειπωθεί και διαφορετικά: καλά σαράντα ή, μήπως, η σαραντάρα ίσον με δύο εικοσάρες; Προσθέτουμε φέτος μιαν ακόμα ψηφοφορία, για τις 10 καλύτερες ταινίες της Ευρώπης, πάλι μεταξύ Για να θυμηθούμε τον παρόντα - απόντα Αντρέι Ταρκόφσκι, τον «Ρεπόρτερ» του Αντονιόνι, τον «Δεκάλογο» του Κισλόφσκι και τους Βέντερς, φον Τρίερ και Χάνεκε; Μάλλον για να υποδηλώνουμε πως, σε δύσκολους και σκοτεινούς καιρούς, ενάντια σε μόδες και σειρήνες, χρειάζεται ίσως να εμβαπτιζόμαστε στην «κουλτούρα της κατακόμβης», μ αποκλειστικό αντικείμενο τη διάσωση των κλασικών αξιών. Καλή αντάμωση σε μια δεκαετία, γιορτάζοντας μισό αιώνα. Για τις ταινίες που αγαπήσαμε, τους σκηνοθέτες που χάθηκαν και όσους έρχονται, για τον καθένα και για όλους μας, η ψηφοφορία συνεχίζεται. ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΥΡΟΣ Τέλος τoυ δείγματος της έκδοσης Vakxikon.gr. Απολαύσατε το preview; Αγοράστε την έκδοση τώρα