Προοπτικές Αξιοποίησης των Δυνητικών Υπεράκτιων Κοιτασμάτων Υδρογονανθράκων στο Θαλάσσιο Χώρο της Ελλάδας. Αξιότιμοι κύριοι και κυρίες,

Transcript

1 Ομιλία Σόλωνα Κασίνη κατά την τελετή αναγόρευσής του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Προοπτικές Αξιοποίησης των Δυνητικών Υπεράκτιων Κοιτασμάτων Υδρογονανθράκων στο Θαλάσσιο Χώρο της Ελλάδας Αξιότιμοι κύριοι και κυρίες, Θα ήθελα καταρχάς να ευχαριστήσω ιδιαίτερα, τον αγαπητό φίλο, ακαδημαϊκό και συνεργάτη Ιωάννη Μάζη, Πρόεδρο του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, για την πρωτοβουλία του να με προτείνει ώστε να με τιμήσουν με τον τίτλο του επίτιμου διδάκτορα. Ευχαριστώ επίσης θερμά, την κοσμητεία της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών καθώς και την πρυτανεία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, για την απόφαση τους να με αναγορεύσουν σε επίτιμο διδάκτορα. Αποτελεί ξεχωριστή τιμή για μένα η διάκριση αυτή, καθώς αναγνωρίζονται τα αποτελέσματα σκληρών προσπαθειών που καταβλήθηκαν για περισσότερα από 38 χρόνια, διάστημα όπου έχω συνεχή παρουσία στα ενεργειακά δρώμενα της Νοτιανατολικής Μεσογείου. Ταυτόχρονα επιτρέψτε μου να εκφράσω και τη μεγάλη συγκίνηση που με διακατέχει, διότι αυτή η πράξη αναγνώρισης και τιμής προέρχεται από ένα ακαδημαϊκό ίδρυμα, το οποίο αποτέλεσε το πρώτο πανεπιστήμιο του νεοσύστατου νεοελληνικού κράτους, αλλά και της ευρύτερης μεσογειακής περιοχής, με σημαντικό κοινωνικο-ιστορικό ρόλο και με καθοριστική συμβολή στην παραγωγή γνώσης και πολιτισμού για ολόκληρο το ελληνικό έθνος. Αν και το θέμα της σημερινής μου ομιλίας αφορά τις προοπτικές αξιοποίησης των δυνητικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που βρίσκονται εντός της θαλάσσιας επικράτειας της Ελληνικής Δημοκρατίας, επιτρέψτε μου να αναφερθώ αρχικά και να αναπτύξω εν συντομία τις δράσεις και πρακτικές που ακολούθησε στο πεδίο αυτό η Κύπρος, καθώς πιστεύω ότι οι ομοιότητες μεταξύ των δύο καταστάσεων είναι προφανείς και οι συσχετισμοί άμεσοι. -1-

2 Κυρίες και κύριοι, Στις 20 Ιουλίου 1974 οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις πραγματοποίησαν μια πλήρης κλίμακας εισβολή εναντίον της Κύπρου. Παραβιάζοντας κάθε κανόνα της διεθνούς νομιμότητας, περιλαμβανομένου του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, η Τουρκία κατέλαβε μέρος του βόρειου τμήματος της νήσου και εκδίωξε τους Ελληνοκύπριους κατοίκους της. Αποτέλεσμα: Χιλιάδες Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν, σαν επακόλουθο της δράσης του τουρκικού στρατού εισβολής. Εκατοντάδες πρόσωπα αγνοούνται μέχρι σήμερα. Πέραν του 36% των εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει περιέλθει υπό την κατοχή του τουρκικού στρατού. Το ένα τρίτο των Ελληνοκυπρίων έγιναν πρόσφυγες στην ίδιά τους τη χώρα. Προερχόμενος από ένα κατεχόμενο χωρίο της επαρχίας Λευκωσίας και έχοντας βιώσει τις συνέπειες της βίαιης τουρκικής εισβολής στην πατρίδα μου, αναλογιζόμουν από νεαρός φοιτητής κατά πόσο είναι δυνατή η αντιπαράθεση του δικαίου, δηλαδή της ειρηνικής επανένωσης της νήσου, έναντι της ισχύος, δηλαδή της τουρκικής απειλής. Υπάρχει τρόπος όπου καταστάσεις αδικίας ή ανομίας, που παγιώθηκαν με εφαρμογή κάθε μορφής ωμής ισχύος, μπορούν να ανατραπούν και να οδηγηθούμε στο δίκαιο; Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη στον περίφημο διάλογο Αθηναίων Μηλίων, η ισχύς κατέχει πάντα τα πρωτεία. Κατά την ανθρώπινη λογική, μπορούμε να μιλάμε για δίκαιο όταν και τα δύο μέρη έχουν ίση ισχύ. Διαφορετικά, οι ισχυροί πράττουν ότι τους επιτρέπει η δύναμή τους, ενώ οι αδύναμοι υποχωρούν και το αποδέχονται. Παρά τις επανειλημμένως διακηρυγμένες αρχές των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σήμερα είναι δεδομένο ότι η έννοια της διεθνούς νομιμότητας δεν είναι ούτε απόλυτη ούτε αντικειμενική. Επομένως, είναι δυνατό η μικρή Κύπρος να ορθώσει ανάστημα έναντι της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής, ζητώντας από τη διεθνή κοινότητα να συμβάλει σε μια δίκαιη και βιώσιμη λύση του κυπριακού προβλήματος; -2-

3 Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι καταφατική υπό την προϋπόθεση, ότι η Κύπρος θα καταφέρει να αναδείξει κοινές επιδιώξεις με τις γειτονικές της χώρες και θα κατορθώσει να δημιουργήσει ένα διαχρονικά ανθεκτικό πλέγμα συμφερόντων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και με άλλα ισχυρά κράτη ανά το παγκόσμιο. Η ανάπτυξη δραστηριοτήτων αξιοποίησης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου είναι ικανή να αποτελέσει τον ενοποιητικό παράγοντα για το σχηματισμό και την ενδυνάμωση του πλέγματος κοινών σκοπών και στόχων με τις γύρω χώρες, συμβάλλοντας στην σταθεροποίηση της περιοχής. Παραλληλισμός ως ένα βαθμό μπορεί να γίνει με τις συνθήκες, προϋποθέσεις και γενεσιουργά αίτια της δημιουργίας, στις αρχές της δεκαετίας του 50, της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, προπομπού της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κύριος στόχος για τη δημιουργία της Κοινότητας αυτής ήταν η ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας των βιομηχανικών κρατών της Ευρώπης στην παραγωγή και αξιοποίηση άνθρακα και χάλυβα, των σημαντικότερων πρώτων υλών για την πολεμική βιομηχανία εκείνης της εποχής, με το σκεπτικό ότι οι χώρες που συνδέονται με εμπορικές συναλλαγές αναπτύσσουν μεταξύ τους οικονομικές αλληλεξαρτήσεις, ένας παράγοντας που ελαχιστοποιεί το ενδεχόμενο συγκρούσεων, διασφαλίζει μεγάλες πιθανότητες για διαρκή ειρήνη και εγγυάται για τους πολίτες την ευημερία και την κοινωνική πρόοδο. Διευκρινίζεται ωστόσο, ότι η ανάπτυξη κοινών δραστηριοτήτων έρευνας/εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων ή η δημιουργία διακρατικών ενεργειακών υποδομών δεν μπορεί και δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως κατάργηση της εθνικής κυριαρχίας μιας χώρας επί του ορυκτού ενεργειακού της πλούτου ή ως προσπάθεια ανάσχεσης οποιωνδήποτε εναλλακτικών επιλογών δύνανται να υπάρχουν ή εμφανιστούν. Κυρίες και κύριοι, Η έντονη ερευνητική δραστηριότητα που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Νοτιανατολική Μεσόγειο και οι ανακαλύψεις σημαντικών ποσοτήτων φυσικού αερίου, -3-

4 κυρίως στο θαλάσσιο χώρο του Ισραήλ και της Κύπρου, επιβεβαιώνουν ότι το σκηνικό στην περιοχή αλλάζει άρδην, καθιστώντας την υπολογίσιμη ενεργειακή πηγή. Παρότι οι πιθανότητες για την ύπαρξη υποθαλάσσιων αποθεμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου ήταν αξιόλογες, κυρίως λόγω της επιτυχημένης για δεκαετίες δραστηριότητας που είχε αναπτύξει η Αίγυπτος, η Κύπρος διαδραμάτισε για αρκετά χρόνια ρόλο παρατηρητή στον τομέα αυτό. Πρωτίστως για λόγους που είχαν να κάνουν με τον αρνητικό, όπως πιστευόταν, αντίκτυπο που θα είχαν τέτοιες κινήσεις στις κατά καιρούς προσπάθειες για επανένωση του νησιού. Οι παραχωρήσεις από την αιγυπτιακή πλευρά, θαλάσσιων περιοχών που βρίσκονται νοτίως της Κύπρου, σε πετρελαϊκές εταιρείες για αναζήτηση υδρογονανθράκων στα μέσα της δεκαετίας του 90, λειτούργησε ως παράγοντας αναστροφής του κλίματος. Προκειμένου να προληφθεί ένα ενδεχόμενο ζήτημα διεκδίκησης θαλάσσιου χώρου που εμπίπτει στη δικαιοδοσία της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Αίγυπτο, λήφθηκε η πολιτική απόφαση για την έναρξη των διαδικασιών διαπραγμάτευσης με σκοπό την οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης των δύο χωρών. Τελική κατάληξη των πιο πάνω ήταν η υπογραφή τριών συμφωνιών οριοθέτησης της ΑΟΖ της Κύπρου με την Αίγυπτο (2003), το Λίβανο (2007) και το Ισραήλ (2010), στη βάση των προνοιών της Διεθνούς Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας και του σχετικού εθιμικού δικαίου. Οι συμφωνίες αυτές μπορούν κάλλιστα να αποτελέσουν συμφωνίες μοντέλο και βάση αναφοράς για την εφαρμογή της μέσης γραμμής στη διευθέτηση διαφορών ενός νησιωτικού κράτους με γειτονική του ηπειρωτική χώρα, καθώς βάσει των προνοιών της UNCLOS διασφαλίζονται τα ακόλουθα: Πρώτον. Το δικαίωμα κήρυξης θαλάσσιων ζωνών δικαιοδοσίας, δηλαδή χωρικά ύδατα, παρακείμενη ζώνη, ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα, κατέχεται τόσο από νησιά όσο και από ηπειρωτικές περιοχές σε ισότιμη βάση. Με την έννοια «νησιά» ερμηνεύονται τα νησιωτικά κράτη, αλλά και τα νησιά που ανήκουν σε χώρα με ηπειρωτικό κομμάτι. Με τον τρόπο αυτό σηματοδοτείται η απόρριψη των απόψεων ότι το δικαίωμα των νησιών για τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας εξαρτάται από παράγοντες, όπως το μέγεθος, ο πληθυσμός, η γεωγραφική θέση και τα γεωμορφολογικά στοιχεία. -4-

5 Δεύτερον. Οι κανόνες της UNCLOS για την ανοιχτή θάλασσα εφαρμόζονται εξίσου σε κλειστές και ημίκλειστες θάλασσες, όπως η Μεσόγειος, η Μαύρη Θάλασσα, η Κασπία κ.α. Τρίτον. Για την οριοθέτηση της ΑΟΖ των κρατών, οι ακτές των οποίων βρίσκονται απέναντι ή δίπλα σε άλλες χώρες, η μέση ή η ίσης απόστασης γραμμή θα πρέπει να εφαρμόζεται ως ένα αντικειμενικό και δίκαιο κριτήριο. Οι συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Ισραήλ έχουν επικυρωθεί από τα δύο μέρη και είναι σε πλήρη ισχύ. Η συμφωνία με τον Λίβανο, δεν έχει ακόμη επικυρωθεί από την κυβέρνηση του Λιβάνου υπό το πρίσμα της διαφοράς που προέκυψε με το Ισραήλ, ως προς το δικαίωμα του τελευταίου σε ένα τμήμα της ΑΟΖ μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ, έκτασης περίπου 860 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Προσπάθειες για την επίλυση αυτού του ζητήματος καταβάλλονται με την διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και με τη διακριτική εμπλοκή της Κύπρου. Για ευνόητους λόγους, η Κύπρος δεν έχει προχωρήσει μέχρι σήμερα σε διαπραγματεύσεις οριοθέτησης ΑΟΖ με την Τουρκία, μία χώρα η οποία πέραν των όσων δεινών έχει προκαλέσει στο νησί, δρα παρεμποδιστικά στις προσπάθειες της Κυπριακής Δημοκρατίας για καθορισμό ΑΟΖ με τις γειτονικές χώρες και την ανάπτυξη ερευνητικών δραστηριοτήτων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων εντός της θαλάσσιας ζώνης δικαιοδοσίας της. Είναι αξιοσημείωτο να αναφερθεί ότι παρότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει ή προσχωρήσει στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, ατύπως ακολουθεί τις πρόνοιές της στον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών με τις άλλες χώρες στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Αν με τη Συρία, ένα επίσης μη συμβαλλόμενο μέρος της UNCLOS, η έναρξη συνομιλιών για την ΑΟΖ παραμένει μια πιθανότητα όταν οι συνθήκες γίνουν ευνοϊκές, θα ανέμενε κανείς ότι η συνομολόγηση συμφωνίας οριοθέτησης με την Ελλάδα θα ήταν η πρώτη που θα είχε ολοκληρωθεί. -5-

6 Ωστόσο σε σχετικές κατά το παρελθόν βολιδοσκοπήσεις της κυπριακής πλευράς, διαφάνηκε η απροθυμία της Ελλάδας να ανταποκριθεί θετικά, επικαλούμενη λόγους αποφυγής έντασης στην περιοχή από ενδεχόμενη αντίδραση της Τουρκίας. Αποτέλεσμα αυτού ήταν κατά τη διαπραγμάτευση της συμφωνίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ Κύπρου- Αιγύπτου, η μετατόπιση του δυτικότερου σημείου της μέσης γραμμής κατά 15 περίπου χιλιόμετρα ανατολικότερα από την πραγματική του θέση. Ευελπιστώ ότι η διακήρυξη του Καΐρου, απόρροια της τριμερούς συνόδου κορυφής Αιγύπτου, Ελλάδος και Κύπρου που πραγματοποιήθηκε στις 08 Νοεμβρίου 2014, θα αποτελέσει την απαρχή για μια ουσιαστική, συστηματική και πολυεπίπεδη συνεργασία των τριών χωρών, η οποία θα περιλαμβάνει και την οριστική διευθέτηση του ζητήματος της οριοθέτησης των θαλάσσιων συνόρων της ΑΟΖ στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και πρακτικής. Αναμφίβολα η ανακάλυψη από την εταιρεία Noble Energy, στα τέλη του 2011, κοιτάσματος φυσικού αερίου δυναμικότητας περίπου πέντε τρισεκατομμυρίων κυβικών ποδών, στο τεμάχιο 12 εντός της ΑΟΖ της Κύπρου, αποτελεί ιστορικό ορόσημο για τη μεγαλόνησο και παράλληλα διαμορφώνει νέα δυναμική όσον αφορά το ρόλο της στο ευρύτερο πολιτικό και ενεργειακό γίγνεσθαι της ανατολικής Μεσογείου. Παρότι οι πρόσφατες ανακοινώσεις για τα αποτελέσματα των γεωτρητικών εργασιών από την κοινοπραξία Eni/Kogas στο τεμάχιο 9 δεν ήταν αυτές που προσδοκούσαμε, είμαι πεπεισμένος ότι κατά το τρέχον έτος νέες ανακαλύψεις αξιοσημείωτων ποσοτήτων φυσικού αερίου θα λάβουν χώρα. Ωστόσο κατά τη γνώμη μου το σημαντικότερο όλων είναι, ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει πετύχει τα τελευταία χρόνια, με την εμπλοκή εταιρειών στις ερευνητικές δραστηριότητες από πολιτικά ισχυρές χώρες όπως οι ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Ισραήλ και Νότιος Κορέα, να θωρακίσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα και να εκκινήσει δειλά μεν, σταθερά δε την πετρελαϊκή βιομηχανία στο νησί. Αναμένοντας τα οικονομικά κέρδη που θα προκύψουν κατά τη φάση της παραγωγής και πώλησης φυσικού αερίου, επί του παρόντος προσπαθεί -6-

7 να καρπωθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα παράπλευρα οφέλη που ανακύπτουν στο στάδιο της αναζήτησης υδρογονανθράκων. Κυρίες και κύριοι, Υπό το πρίσμα των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα στην Κυπριακή Δημοκρατία και περιέγραψα προηγουμένως, είναι ιδιαιτέρα ευχάριστο και ελπιδοφόρο το γεγονός ότι η Ελλάδα, μέσα από συντονισμένες και προσεκτικές κινήσεις αφυπνίζεται από ένα λήθαργο που διήρκεσε μια σχεδόν δεκαετία, κατά την οποία εντελώς αναίτια κάθε μορφής ερευνητική δραστηριότητα υδρογονανθράκων είχε «παγώσει». Γνωρίζετε καλύτερα από εμένα πόσο έντονα βιώνουν οι έλληνες πολίτες τα τελευταία χρόνια τον αντίκτυπο των πιεστικών δημοσιοοικονομικών μέτρων που λαμβάνονται για την έξοδο της χώρας από τη δύσκολη οικονομική κατάσταση. Ανεξάρτητα αν η υιοθέτηση του «Μνημονίου» αποτέλεσε την έσχατη λύση ή το αναγκαίο κακό, σε μεγάλο βαθμό ο έλληνας πολίτης εμφανίζεται πλέον πεπεισμένος για την αναγκαιότητα πολλών εκ των μεταρρυθμίσεων. Ωστόσο είναι διάχυτο το κλίμα απαισιοδοξίας και εμφανής η έλλειψη εμπιστοσύνης που διακατέχει την ελληνική κοινωνία. Ο ελληνικός λαός, ο οποίος διαχρονικά έχει για σταθερές και σημεία αναφοράς την πλούσια του ιστορία, την ισχυρή παράδοση, τον απαράμιλλο πολιτισμό και τις αμέτρητες φυσικές ομορφιές της χώρας, ως περήφανος λαός δεν μπορεί να ενταχτεί σε κηδεμονίες, επιτηρήσεις και ξένες ποδηγετήσεις που του αλλοιώνουν την «ταυτότητα». Σε αυτή τη δύσκολη οικονομικά συγκυρία είναι θετικό ότι η Ελλάδα τόλμησε να κάνει ένα βήμα πιο πέρα και να αναζητήσει τρόπους που θα σηματοδοτήσουν μια καλύτερη και πιο ελπιδοφόρα μέρα για τους πολίτες της. Ο τομέας της ενέργειας και δη αυτός της έρευνας και αξιοποίησης υδρογονανθράκων μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό όπλο στη φαρέτρα του ελληνικού κράτους για ολική αναστροφή του κλίματος. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι έγιναν βήματα προς την ορθή κατεύθυνση: Το θεσμικό πλαίσιο αδειοδοτήσεων για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων εκσυγχρονίστηκε και θεσπίστηκε ένα ελκυστικό επιχειρηματικό περιβάλλον, το οποίο διασφαλίζει την άνευ διακρίσεων πρόσβαση των ενδιαφερομένων, την διαφάνεια και -7-

8 το αδιάβλητο στις διαδικασίες χορήγησης των αδειών αναζήτησης, έρευνας και αξιοποίησης υδρογονανθράκων. Πραγματοποιήθηκαν εκτενείς σεισμικές ερευνητικές επισκοπήσεις στο θαλάσσιο χώρο της Δυτικής και Νότιας Ελλάδας και επαναξιολογήθηκαν γεωφυσικά και γεωτρητικά δεδομένα που είχαν ληφθεί σε προηγούμενες δεκαετίες. Συστάθηκε η «Ελληνική Διαχειριστική Εταιρία Υδρογονανθράκων», φορέας ο οποίος θα διαχειρίζεται με διαφάνεια, ευελιξία και σύμφωνα με την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία τα αποκλειστικά δικαιώματα του ελληνικού κράτους στην αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων. Είναι εξόχως σημαντικό ο φορέας αυτός να απαρτίζεται από μια ευέλικτη, εξειδικευμένη και καλά καταρτισμένη ομάδα τεχνοκρατών, η σύνθεση της οποίας να μην υπόκειται σε αλλαγές βάσει κομματικών κριτηρίων. Παραχωρήθηκαν σε κοινοπραξίες πετρελαϊκών εταιρειών τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις περιοχές Κατάκολο, Πατραϊκός και Ιωάννινα, μετά από διαδικασία «ανοικτής πρόσκλησης». Ανακοινώθηκε η πρόσκληση για υποβολή αιτήσεων με σκοπό την παραχώρηση δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε είκοσι θαλάσσιες περιοχές της Δυτικής Ελλάδας και νοτίως της Κρήτης, με τελευταία ημερομηνία υποβολής την 14 η Μαΐου Ανακοινώθηκε η πρόσκληση για υποβολή αιτήσεων με σκοπό την παραχώρηση δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στις χερσαίες περιοχές «Άρτα-Πρέβεζα», «Αιτωλοακαρνανία» και «Βορειοδυτική Πελοπόννησος», με τελευταία ημερομηνία υποβολής την 06 η Φεβρουαρίου Παρόλα ταύτα η προοπτική αξιοποίησης του ορυκτού ενεργειακού δυναμικού στο θαλάσσιο χώρο της Ελλάδας εξαρτάται ισχυρά από τον σαφή καθορισμό των ορίων των ζωνών εθνικής κυριαρχίας με τα συνορεύοντα κράτη. Επομένως είναι μεγάλης σπουδαιότητας θέμα ο διακανονισμός και η υπογραφή συμφωνιών οριοθέτησης της ΑΟΖ της Ελλάδας με τις γείτονες χώρες, με βάση την αρχή της μέσης γραμμής της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Συμφωνίες με την Ιταλία, Αλβανία, Λιβύη, αλλά και Αίγυπτο και Κύπρο ύστερα από τη Σύνοδο του Καΐρου όπως προανέφερα, είναι -8-

9 δυνατό να επιτευχθούν σχετικά γρήγορα, καθώς δεν υπάρχουν τεχνικές δυσκολίες ή αμφισβητήσεις. Το πρόβλημα εστιάζεται κυρίως στην οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Τουρκία λόγω του γνωστού ζητήματος με το Αιγαίο. Είναι γεγονός ότι το θέμα των ερευνών για τον εντοπισμό κοιτασμάτων πετρελαίου ή φυσικού αερίου στο θαλάσσιο χώρο της Ελλάδας αποτελεί για δεκαετίες ένα από τα «αγκάθια» των σχέσεων της χώρας με την Τουρκία. Παρόλα ταύτα σε αυτή την περίπτωση, «λάβαρο» για την Ελλάδα θα πρέπει να είναι το Διεθνές Δίκαιο και το γεγονός ότι είναι κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η απαρέγκλιτη εφαρμογή των συμβάσεων, κανονισμών και ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατοχυρώνουν το κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, και διασφαλίζουν το ορθό και νόμιμο των ενεργειών της έναντι οιωνδήποτε αλλότριων αμφισβητήσεων ή αντιδράσεων. Κυρίες και κύριοι, Η χορήγηση εντός του 2014, τριών αδειών για έρευνες υδρογονανθράκων στον ελλαδικό χώρο και η επιτυχημένη ευελπιστούμε έκβαση των γύρων αδειοδότησης που βρίσκονται υπό εξέλιξη και αφορούν χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές, αποτελούν ικανούς παράγοντες δημιουργίας της απαιτούμενης ώθησης προκειμένου να εξέλθει η Ελλάδα από το οικονομικό αδιέξοδο και να επανέλθει σε ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας στο μεσοπρόθεσμο μέλλον. Η ενίσχυση του ενεργειακού προσανατολισμού της Ελλάδας και η καθιέρωσή της ως κέντρου παραγωγής και διαμετακόμισης ενέργειας προς την κεντρική Ευρώπη, συμβάλλοντας στην γεωπολιτική σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής, πρέπει να αποτελούν δράσεις υψηλής προτεραιότητας. Προς το σκοπό αυτό, κύριοι πυλώνες της στρατηγικής της χώρας πρέπει να είναι: Η βιώσιμη εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, Η προσέλκυση επενδύσεων με τη μετατροπή της Ελλάδας σε κέντρο όπου θα εδρεύουν εταιρείες παροχής υποστηρικτικών των δραστηριοτήτων έρευνας και αξιοποίησης -9-

10 κοιτασμάτων υδρογονανθράκων υπηρεσιών, τόσο για εργασίες που λαμβάνουν χώρα εντός της ΑΟΖ της, όσο και για εργασίες στο θαλάσσιο χώρο των γειτονικών κρατών, και Η ενίσχυση του ρόλου της Ελλάδας σε περιφερειακό διαμετακομιστικό κέντρο ενέργειας. Αναντίρρητα, η έναρξη και η συστηματοποίηση των προσπαθειών για έρευνες υδρογονανθράκων εντός του ελλαδικού χώρου αποτελεί ένα ευοίωνο γεγονός. Ωστόσο δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε ότι το όλο εγχείρημα είναι δύσκολο και γιαυτό απαιτείται επιμονή, υπομονή και πρωτίστως, σταθερότητα και συνέπεια. Το ελλαδικό γεωλογικό περιβάλλον είναι αρκετά σύνθετο. Η μορφολογία των υπεδάφιων στρωμάτων πολύπλοκη και τα βάθη στις θαλάσσιες περιοχές μεγάλα. Χρειάζεται να επιστρατευτούν σύγχρονες και υψηλού κόστους τεχνολογίες προκειμένου να μειωθεί η αβεβαιότητα και το ρίσκο. Με δεδομένο ότι η Ελλάδα δαπανά ετησίως για εισαγωγές ενέργειας μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ, κάθε τι που συμβάλει στην άμβλυνση αυτής της εξάρτησης και συνεισφέρει στην απεξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές, είναι κέρδος για την οικονομία της. Ανεξάρτητα από τα έσοδα που θα προκύψουν κατά το στάδιο της παραγωγής, εξίσου σημαντικά, για τις οικονομικο-κοινωνικές συνθήκες της χώρας, είναι και τα παράπλευρα οφέλη από την έρευνα/αξιοποίηση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν αποδείξει τον ευέλικτο και ευπροσάρμοστο χαρακτήρα τους. Επομένως πρέπει να τεθεί ως στόχος η προσπάθεια να απολάβουν μέρος των επενδύσεων για τη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών αλλά και των λειτουργικών δαπανών που απαιτούνται για την μετέπειτα εκμετάλλευση. Μέσα από την εμπειρία αυτή είναι δυνατό να αναπτυχθούν νέοι τομείς επιχειρήσεων που θα στηρίζονται στη γνώση και την τεχνολογία, αποφέροντας υψηλή προστιθέμενη αξία. Πολύ σπουδαία είναι η εμπλοκή του «τοπικού στοιχείου» ( local content ) στην έρευνα και αξιοποίηση υδρογονανθράκων, με απώτερο σκοπό την ανάπτυξη της τεχνογνωσίας τόσο στις επιχειρήσεις, όσο και στο εγχώριο ανθρώπινο δυναμικό. Η εμπλοκή αυτή αφορά δραστηριότητες που σχετίζονται με όλη την αλυσίδα, δηλαδή έρευνα, εξόρυξη, ανάπτυξη, παραγωγή, επεξεργασία, μεταφορά, εκμετάλλευση, εμπορία πετρελαίου/φυσικού αερίου, -10-

11 τόσο άμεσα π.χ. γεωλογικές, γεωφυσικές, γεωτρητικές εργασίες κ.α., όσο και υποστηρικτικά π.χ. νομικές και λογιστικές υπηρεσίες, λιμενικές εγκαταστάσεις κ.α. Επιπλέον η εισαγωγή και η αναβάθμιση προγραμμάτων κατάρτισης νέων επιστημόνων σε τεχνολογίες που αφορούν τον τομέα υδρογονανθράκων σε ελληνικά πανεπιστήμια, κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης και τεχνολογικά εκπαιδευτικά ιδρύματα, θα προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης δεξιοτήτων που αφορούν την βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το καταρτισμένο αυτό προσωπικό θα μπορεί να αποταθεί για εργασία στον τομέα της έρευνας/αξιοποίησης υδρογονανθράκων στην Ελλάδα. Επίσης σημαντικές θα είναι και οι ευκαιρίες εργοδότησης σε υποστηρικτικές υπηρεσίες π.χ. κατασκευαστικός τομέας, υπηρεσίες ναυτιλίας και μεταφορών, τραπεζικός τομέας κ.α. Παρότι η αξιοποίηση υδρογονανθράκων και ο τεράστιος οικονομικός πλούτος που συνεπάγεται μια τέτοια δραστηριότητα συνοδεύονται από μεγάλες ευκαιρίες, εξίσου σημαντικές είναι και οι προκλήσεις που σχετίζονται με αυτή. Κρίσιμα θέματα που πρέπει να διευθετηθούν είναι: Η ανάγκη να «μεταφραστεί» ο πλούτος του πετρελαίου ή/και του φυσικού αερίου σε βιώσιμη, ισόρροπη και ανθρωποκεντρική ανάπτυξη, Η οικοδόμηση της διαφάνειας και της ευρείας συναίνεσης σχετικά με την αποτελεσματική διαχείριση του πλούτου που θα προκύψει από τους υδρογονάνθρακες, Η λήψη δραστικών μέτρων για τη διαφύλαξη της ασφάλειας και της ακεραιότητας του περιβάλλοντος. Ειδικότερα για το περιβάλλον, η λήψη προληπτικών μέτρων για εξάλειψη ή αποφυγή κινδύνων ρύπανσης έχει βαρύνουσα σημασία. Είναι αναγκαίο να διαφυλαχτεί το χαρακτηριστικό γνώρισμα της Ελλάδας ως σημαντικού τουριστικού προορισμού και να αναγνωριστεί ότι η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί ύψιστης σημασίας παράμετρο στη διαχείριση των ενεργειακών πόρων. -11-

12 Κυρίες και κύριοι, Πέρα από τα οικονομικά οφέλη, οι δραστηριότητες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων μπορούν να αποτελέσουν το εφαλτήριο αλλά και συνάμα το όχημα, που θα οδηγήσουν την Ελλάδα σε μια στενότερη και πιο συστηματική συνεργασία με τα γειτονικά κράτη. Σε συνδυασμό με τους σχεδιασμούς για τη δημιουργία αγωγών φυσικού αερίου που θα διασχίζουν το βόρειο τμήμα της χώρας, οι επιβεβαιωμένες μαζί με τις νέες ανακαλύψεις κοιτασμάτων υδρογονανθράκων είναι δυνατό να καταστήσουν την ευρύτερη περιοχή ως έναν αξιόπιστο ενεργειακό τροφοδότη για την Ευρώπη. Όπως γνωρίζετε η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού αποτελεί έναν από τους κεντρικούς στόχους και προτεραιότητες της ενεργειακής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς αποτελεί βασική προϋπόθεση για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη αλλά και διατήρηση της ανταγωνιστικότητάς της. Υπό το φως των νέων εξελίξεων αλλά και των σημαντικών προκλήσεων διανοίγονται προοπτικές συνεργασίας σε διακρατικό επίπεδο στον χώρο της Νοτιανατολικής Μεσογείου που μεταξύ άλλων δύνανται να περιλαμβάνουν την κατασκευή των αναγκαίων χερσαίων και θαλάσσιων υποδομών, λιμενικών εγκαταστάσεων για παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών σε υπεράκτιες δραστηριότητες ανόρυξης γεωτρήσεων κ.α., προκειμένου να πραγματοποιηθεί ο στόχος του μετασχηματισμού της περιοχής σε ασφαλή και αξιόπιστη ενεργειακή πηγή, επ ωφέλεια όχι μόνο των λαών της περιοχής αλλά και της Ευρώπης. Με αυτά τα δεδομένα στο διπλωματικό σκηνικό, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να αναδειχθεί σε ισχυρό παράγοντα, που όχι µόνο θα της εξασφαλίσει ενεργειακά και οικονομικά οφέλη, αλλά θα κάνει τη φωνή της πιο δυνατή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και θα συνδέσει την ασφάλειά της µε την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κλείνοντας και για να επανέρθω εκεί από όπου ξεκίνησα την ομιλία μου, πιστεύω ότι ο τομέας της έρευνας και αξιοποίησης υδρογονανθράκων μπορεί, πέραν των οικονομικών οφελειμάτων και της συνεισφοράς του στην ενεργειακή αυτονομία της χώρας, να -12-

13 αποτελέσει το φάρο ελπίδας και το μέσο για την ανάκτηση της αυτοπεποίθησης του έλληνα πολίτη, αλλά ταυτόχρονα και το καίριο πεδίο για την ανάδειξη του γεωστρατηγικού χαρακτήρα της Ελλάδας, με την αλλαγή ισορροπιών περί δικαίου και ισχύος. Φυσικά, λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή κατάσταση, όπου η ραγδαία και συνεχή μείωση της τιμής του πετρελαίου στις διεθνείς αγορές το τελευταίο διάστημα αποτελεί γεγονός που έχει θέσει τις πετρελαϊκές εταιρείες σε κατάσταση επαναξιολόγησης ή και ακύρωσης των έργων τους, επανεκτίμησης της εμπορικής τους αξίας και ενδεχομένως αλλαγή των προτεραιοτήτων τους, προδηλεί ότι τα πιο πάνω προγράμματα/πλάνα μπορεί να καθυστερήσουν ή και να ανατραπούν σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Γιαυτό καλύτερα είναι να είμαστε σε ετοιμότητα και να ενεργούμε προληπτικά και προγραμματισμένα, παρά να είμαστε επιμηθείς και να αναμένουμε τις εξελίξεις απρογραμμάτιστοι. Σας διαβεβαιώ προσωπικά ότι θα είμαι πάντα ειλικρινής αρωγός και συμπαραστάτης σε αυτή την προσπάθεια. Σας ευχαριστώ πολύ. -13-