ΕΚΔΡΟΜΗ - ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ

Transcript

1 Γραφεία: Aριστογείτονος 11-13, Αθήνα Τ.Κ Τηλ.: ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β ΕΤΟΣ 25ο ΑΡ. ΦΥΛΛΟΥ 99 OKTΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 Ενόψει της επετειακής έκδοσης για τα 100 φύλλα των ΑΓΙΑΘΥΜΙΩΤΙΚΩΝ ΝΕΩΝ... Στο προηγούμενο φύλλο μας δημοσιεύσαμε το παρακάτω κείμενο: Τα ΑΓΙΑΘΥΜΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ πλησιάζουν σε έναν αριθμό ορόσημο για κάθε έντυπο του είδους τους: την συμπλήρωση της έκδοσης 100 φύλλων. Από το 1991 που πρωτοκυκλοφόρησαν, είναι συνεπή στην κατά τρίμηνο συνάντησή τους με τους αναγνώστες τους. Μέσα σ αυτά τα 25 χρόνια, που συμπληρώνονται σε λίγο, τα ΑΓΙΑΘΥΜΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ διατήρησαν όλα εκείνα τα ποιοτικά στοιχεία που τα κάνουν ένα ξεχωριστό έντυπο και τα οποία συντελούν στο να διαβάζονται με πολύ ενδιαφέρον και από τρίτους, που δεν έχουν σχέση με τον τόπο μας. Μπροστά σ αυτό το πολύ σημαντικό γεγονός, ετοιμάζουμε ένα επετειακό φύλλο το οποίο θα πάρει τον αριθμό 100 και θα κυκλοφορήσει μαζί με το φύλλο του μηνός Μαρτίου το οποίο, έτσι, θα πάρει τον αριθμό 101. Στο επετειακό αυτό φύλλο, θα υπάρξει ευρετηρίαση όλων των θεμάτων που έχουν δημοσιευθεί σε αυτά τα 25 χρόνια στα ΑΓΙΑΘΥΜΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ. Την ευρετηρίαση ετοιμάζει, ήδη, ο τ. Πρόεδρος του Συλλόγου Ευθύμιος Κ. Γλυμής. Όσοι από τους αναγνώστες της εφημερίδας επιθυμούν να στείλουν τις ευχές τους και τις σκέψεις τους γι αυτό το πολύ σημαντικό γεγονός, μπορούν να το πράξουν από τώρα έως το τέλος Ιανουαρίου του Το σύνολο αυτών των κειμένων θα περιληφθεί είτε στο φύλλο του προσεχούς Μαρτίου είτε στο επετειακό φύλλο που θα το συνοδεύει. Κρίναμε σκόπιμο να δημοσιεύσουμε ξανά το παραπάνω κείμενο ώστε να σας υπενθυμίσουμε αυτό το σημαντικό γεγονός και να σας προτρέψουμε να μας στείλετε τις σκέψεις σας και τις ευχές σας. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών εύχεται σε όλους καλά Χριστούγεννα και το 2016 να είναι έτος υγείας, χαράς, ευτυχίας και λιγότερων προβλημάτων για όλο τον κόσμο! ΕΚΔΡΟΜΗ - ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ Την Τρίτη 19 Ιανουαρίου 2016 θα πραγματοποιηθεί η καθιερωμένη εκδρομή-προσκύνημα στο χωριό μας, για τον εορτασμό του Αγίου Ευθυμίου. Η εκδρομή θα πραγματοποιηθεί με λεωφορείο που θα μισθώσει ο Σύλλογος Αγιοευθυμιωτών και η σχετική δαπάνη θα καλυφτεί από το ταμείο του Συλλόγου. Συνεπώς όσοι προτιμήσουν το λεωφορείο του Συλλόγου για την μετάβασή τους στην Αγία Ευθυμία δεν θα έχουν καμία επιβάρυνση. Η διαδρομή που θα ακολουθήσει το λεωφορείο, προκειμένου να εξυπηρετηθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι συγχωριανοί και φίλοι είναι: Πειραιάς - Καλλιθέα - Σύνταγμα - Ομόνοια - Πατησίων. Η αφετηρία θα είναι στο σταθμό του ηλεκτρικού στον Πειραιά, στη 1μ.μ. Επόμενες στάσεις θα είναι στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην Καλλιθέα, στον Άγνωστο Στρατιώτη στο Σύνταγμα και όπου αλλού υπάρχουν άτομα προς επιβίβαση, σύμφωνα με την προαναφερθείσα διαδρομή. Η επιστροφή από το χωριό θα γίνει την Τετάρτη 20 Ιανουαρίου και ώρα 3μ.μ. Δηλαδή η εκδρομή θα είναι διήμερη. Όμως, για να πραγματοποιηθεί αυτή η εκδρομή, πρέπει να συγκεντρωθούν τουλάχιστον 20 άτομα μέχρι το Σάββατο 16 Ιανουαρίου, διότι μπορεί η δαπάνη για το λεωφορείο να καλύπτεται, αλλά δεν είναι σωστό αυτό να πάει με λίγους επιβάτες. Γι αυτό δηλώστε έγκαιρα συμμετοχή ή σε κάποιο από τα μέλη του Δ.Σ. ή στο τηλέφωνο του Συλλόγου: οποιαδήποτε ημέρα και ώρα. ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ - ΚΟΠΗ ΠΙΤΤΑΣ - ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Την Κυριακή 24 Ιανουαρίου 2016 θα πραγματοποιηθεί ο εορτασμός του Αγίου Ευθυμίου στην Αθήνα και από ώρα 9.00π.μ. στην Παναγία Μυρτιδιώτισσα στο Νέο Φάληρο δίπλα στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (Σταθμός ηλεκτρικού: Φάληρο, υπάρχει και στάση του τραμ). Μετά την Λειτουργία με αρτοκλασία θα επακολουθήσει, σε διπλανή αίθουσα, εκδήλωση κατά την διάρκεια της οποίας θα κοπεί η πίττα του Συλλόγου και θα προσφερθούν διάφορα μεζεδάκια. Στην ίδια τελετή θα βραβευτούν όσοι μαθητές, φοιτητές πλέον, πέτυχαν την εισαγωγή τους σε κάποιο ΑΕΙ ή ΤΕΙ κατά τις τελευταίες πανελλαδικές εξετάσεις και έχουν καταγωγή από την Αγία Ευθυμία. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου σας προσκαλεί σ αυτό το αγιαθυμιώτικο αντάμωμα που έχει ξεχωριστή σημασία για όλους μας.

2 2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 ΤΟ ΔΙΑΣΙΔΙ Οι ανέμελες μέρες του καλοκαιριού πέρασαν γρήγορα. Λίγο το παραθέρι στο βουνό, λίγο τα μπάνια στο Ξεροπήγαδο, λίγο τα απόβραδα στη ρούγα ούτε που καταλάβαμε πότε μπήκε το Φθινόπωρο. Σαν τέλειωσε και ο τρύγος οι μέρες μίκρυναν και τα πολλά σούρτα-φέρτα περιορίστηκαν. Η μάνα που όλο το καλοκαίρι ήταν ζωσμένη τη ρόκα έβγαλε από τη θειαφοσακούλα τα τυλιγαδιασμένα γνέματα άλλα λεπτά για χιράμια και περαστές και άλλα χοντρότερα για καρπίτια και κουκιαστές και έπεσε σε περισυλλογή τι να τα κάνει. Τα καθιερωμένα σχέδια το πλακάκι, το πιστολάκι, τη σαΐτα, το γαρύφαλλο, τον κάμπο παρά κάμπο τα είχε εξαντλήσει. - Τίποτα! δήλωσε ένα πρωί στον πατέρα, θα πάω στο Καστρί που είναι μια σχεδιάστρα να μου βγάλει ένα καλό σχέδιο. Λημέριασε στην Αράχωβα και όταν επέστρεψε το βράδυ ήταν σε ένα δάχτυλο φαρμάκι. Ένα κομματάκι χαρτί κρατούσε μόνο που της είχε κοστίσει ο κούκος αηδόνι. - Την παλιοκαπεζάνα μού τράβηξε ξουραφιά, με βάρεσε τεταρταίος όταν μου είπε τι χρωστάω. - Άει μη στενοχωριέσαι νοικοκυρά, αφού είναι για τα προικιά τ κουρτσού χαλάλι, την παρηγόρησε ο πατέρας και έπιασαν το κανταράκι να ζυγίσουν τα νήματα και να τα χωρίζουν αφού η σχεδιάστρια εκτός από το σχέδιο είχε βγάλει και τις ποσότητες μαλλιού που θα χρειάζονταν ανά χρώμα. Την επόμενη αγόρασε τα χρώματα πάντα με τις υποδείξεις της σχεδιάστριας. Φωτεινό κόκκινο και ρουμπινί για τα λουλούδια, πράσινο κυπαρισσί για τα κλαδιά και σμαραγδί για τα φυλλαράκια, γαλάζιο της θάλασσας και καναρινί για τα πουλάκια και καφέ σοκολατί για τη μπορντούρα. Για φόντο επέλεξε αχνό μπεζ που θα πετύχαινε αν άργαζε αρκετές μέρες βελάνια. Και μια γλυκιά μέρα του Σεπτέμβρη που άσπρα μπαμπακένια σύννεφα άπλωναν τις φτερούγες τους για να καθίσουν τα διαβατάρικα πουλιά και να φύγουν σε χώρες μακρινές, που ο ήλιος χάιδευε το αχνοπράσινο, βελούδινο χορτάρι κι ο αέρας μάγευε τα χρυσαφένια κληματόφυλλα, τα στροβίλιζε σε έναν αέρινο χορό και τα έστρωνε απαλά πάνω στη γη η μάνα έστησε δυο κακαβολίθια δίπλα στο φούρνο, άναψε τη φωτιά κι αφού μαζεύτηκαν και οι γειτόνισσες έβαλε νερό στο κακάβι για το βάψιμο. Διέλυσε το χρώμα σε κρύο νερό, πρόσθεσε σπίρτο και τα έριξε στο καζάνι. Εκεί μέσα βούτηξε τα τσικλιά που τα είχε περασμένα σε ένα σπάγκο για να μην μπερδεύονται και τα ανακάτευε με ένα ξύλο για να μην καθίσουν στον πάτο και πάρουν τοπιάρικα. Εγώ σίμπαγα τα δαυλιά, έφερνα ξύλα από το κατώι και έβγαζα νερό από το πηγάδι γιατί όλη η διαδικασία έπρεπε να γίνει οργανωμένα, χωρίς σπατάλη αφού ούτε το νερό περίσσευε ούτε τα ξύλα. Όταν η ομάδα έκρινε ότι το χρώμα ήταν καλό έσερναν με το φουρνόξυλο τον σπάγκο με τα τσκλιά τα ξέπλεναν στη σκάφη σε μπόλικο κρύο νερό για να μην χύνουν αργότερα τα χρώματα. Μετά έλυναν το σπάγκο έβγαζαν ένα-ένα τσκλί το τίναζαν καλά να τεντώσει το περνούσαν στην τιναχτόβεργα και το άφηναν να στεγνώσει. Κι έπαιρνε σειρά η άλλη κακαβιά, η άλλη απόχρωση. Την ώρα της μεγάλης φούριας σταμάτησε στον κεντρικό δρόμο ένα λεωφορείο με τουρίστες που ήθελαν να αγοράσουν παγωτά από του Κονιάκου αλλά η θειά Βαρβάρα είχε κλείσει το μαγαζί και επέβλεπε το βάψιμο. Οπότε στην αυλή μας προστέθηκαν και καμιά δεκαριά τουρίστες με σκούρα γυαλιά, ψάθινα καπέλα και φωτογραφικές μηχανές και το παγωτό αντικαταστήθηκε με δροσερό νερό από το πηγάδι και γλυκό του κουταλιού που είχε δέσει η μάνα πριν από λίγες μέρες από σταφύλι αγριπιώτικο και ξεφλουδισμένα μύγδαλα. Πολύ τους άρεσε η αγνή φιλοξενία και η παραδοσιακή οικοτεχνία και όλο μας τραβούσαν φωτογραφίες και σκαρφάλωναν στη μάντρα και έκοβαν κι από κανένα παρακούδουνο από την κληματαριά. Σα γύρισε από τη μπάλα κι ο αδερφός μου που σκάμπαζε καλύτερα τους έγραψε σε ένα στράτσο τη σύστασή μας κι ο νεότερος απ αυτούς ο Hugo του έδωσε τη δική του. Κι όσο γελούσαν αυτοί τόσο παίρναμε πόζα εμείς και τα νήματα σιγοψήνονταν στο κακάβι. Κάποια στιγμή η μάνα φουρφουλιάστηκε και σίμωσε στη φωτιά μα η ζημιά είχε γίνει. Τα πατνά τσκλιά είχαν αρπάξει και το αχνό μπεζάκι είχε γίνει σκατουλί. Όσο κι αν τα ξεπλέναμε με κρύο νερό παρέμεναν τόπους-τόπους μουτζουρωμένα κι η μάνα φαρμακώθηκε. - Είπα να κάμω στ όνομα τ Θεού κι ούλο αναποδιά, πανάθεμα στ κόπους μου κρίμα στη δούλεψή μου, μού μεινε η τραγνίλα. - Μη γκιοτεύεις, ευτυχώς δεν είναι όλα, θα ξεδιαλέξουμε τα πιο σκούρα και θα τα ματαβάψουμε καφέ, πήρε στροφή η θεια Βαρβάρα. Βέβαια το καφέ σοκολατί βγήκε μαύρη σοκολάτα αλλά στην άκρη θα έμπαινε, ποιός θα το καταλάβαινε; Μέχρι αργά το μεσημέρι κράτησε το βάψιμο κι ύστερα όλη η συντροφιά κάθισε στο πεζούλι κι η μάνα μάς τράταρε μουσταλευριά με μπόλικα αμύγδαλα και σουσάμι. Όσο να στεγνώσει το υφάδι η μάνα κατέβηκε στο Σάλωνα κι αγόρασε το στημόνι, ένα κομμάτι άσπρο κουρελόνημα που αντιστοιχούσε σε πέντε γκιλέδες. Πίσω στο σπίτι τύλιξε με το μαγκάλι το κουρελόνημα σε είκοσι καλάμια και τα πέρασε σε συρματόβεργες, δύο καλάμια σε κάθε βέργα και τράβηξε τόσες κλωστές, όσες θέσεις είχε το χτένι και έκανε τις σταυρώσεις κι έδωσε τόσο μήκος, όσες οργιές ήθελε να γίνει το διασίδι. Αυτή η διαδικασία έγινε στην αυλή μας, αλλά η επόμενη ήθελε πολύ χώρο και αδριά επιφάνεια που να μη γλιστράει. Ο ιδανικός τόπος που είχε επιλεγεί κι από άλλες υφάντρες ήταν στη Μαραβίτσα. Εκεί απλώσαμε το διασίδι. Τη μια του άκρη τη δέσαμε στη σβάρνα και την πλακώσαμε με μια πέτρα για να τραβιέται με δυσκολία και να τυλίγεται το διασίδι σφιχτά και την άλλη την περάσαμε στο αντί με το καλάνι και εφαρμόσαμε τον κάδρο. Έτσι όσο στρίβαμε το αντί η σβάρνα προχωρούσε και το στημόνι τυλιγόταν στο αντί. Αν σκάλωνε σε καμιά πέτρα και λοξοδρόμιζε ή χαλάρωνε η μάνα με έστελνε να το ισιώσω και να καβαλικέψω την σβάρνα για να τυλίγεται σφιχτά. Αφού τυλίχτηκε και το τελευταίο μέτρο λύσαμε τη σβάρνα και πίσω στο σπίτι το έδωσα στη μάνα για να το περάσει στα μτάρια και μετά στο χτένι. Μετά έστησε τον αργαλειό, έβαλε το αντί με το στημόνι στο πίσω μέρος και το στερέωσε με την απλώστρα, μπροστά έβαλε το περαστό αντί, πέρασε το χτένι με τις κλωστές στο ξυλόχτενο και το κρέμασε, έδεσε τα μιτάρια με τις πατήτρες κι αφού έκαμε το σταυρό της νάναι καλοτύχερο έριξε τις πρώτες δοκιμαστικές σαϊτιές και πέρασε τη ξύγκλα που θα κρατούσε τεντωμένο το υφαντό. Λίγες μέρες κράτησαν οι προετοιμασίες του αργαλειού κι ύστερα άρχισαν πάλι οι έξω δουλειές. Πρώτα ξεκίνησε τη σπορά από τα μακρινότερα χωράφια κι έριξε το κριθάρι, το στάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη και στα πιο κοντινά τις φακές, τα ρεβίθια, τα κουκιά και λίγο λαθούρι. Ύστερα έριξε χωνεμένη κοπριά στο περβολάκι στην αυλή μας και έσπειρε το σπανάκι, τα μαρούλια και τις πικραλίδες και ένα γύρω στις βραγιές φύτεψε τα σκόρδα και τα κρεμμύδια. Ένα απόγευμα που δεν είχα σχολείο βγήκα να χαζέψω στην αυλή και έφτασα μέχρι το γιοφύρι. Εκεί μια Βιδαβιδιώτισσα είχε δέσει το μουλάρι της σε ένα παλούκι, του είχε βάλει τον ντορβά και αντάλλασε ρόιδα ένα με ένα με στάρι ή δύο με ένα με κθάρι. Μερικές γειτόνισσες ήταν σκυμμένες στα γαλίκια και διάλεγαν ρόιδα γερά και με κοτσάνι για να τα δέσουν κρεμαντάλες. Όσα είχαν επιλέξει τα έδεναν στην μπροστοποδιά τους, τα ζύγιαζαν στην παλάντζα και έφευγαν σπίτι για να φέρουν πίσω τον καρπό. Με όλο αυτό το αλισβερίσι η μέρα έμασε κι η Βιδαβιδιώτισσα άρχισε να μαζεύει τα σέα της για να φύγει προτού την πάρει η ώρα. Μονομέρισε στο ένα γαλίκι όσα ρόιδα ήταν γερά κι εγώ προθυμοποιήθηκα να ξεπλύνω το άλλο που είχαν στάξει τα ζουμιά από τα σκασμένα και παραγινωμένα κι εκείνη για ανταμοιβή μού έδωσε μερικά μισοσκασμένα που δεν είχαν πούληση. Ύστερα φόρτωσε στο ένα πλεύρι τα γαλίκια, έριξε πανωσάμαρα τα τσουβάλια με τον καρπό, πήδηξε καβάλα και έφυγε προς τη Δίγανη. Κι όπως έμεινα μόνη στο γιοφύρι κάτω από την ακακία το φύσαγα και δεν κρύωνε. - Αηκούς εκεί η σπαγκοραμμένη, δε μού ειπε ούτε για τα μάτια να πάρω ένα γερό, τσάμπα το χαρανί με το νερό που γκιλάρωσε το μουλάρι της, μετάνιωνα.

3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Όταν γύρισε η μάνα από το χωράφι ανέφερα αποκαημένα το γεγονός αλλά εισέπραξα τον έπαινο. - Μπράβο μποζντογάνι, βλαστήμαγα που δεν πήρα φέτος ρόιδα, αλλά ευτυχώς με εφοδίασες. Φυσικά τα ρόιδα όπως ήταν σκασμένα σε λίγο καιρό σάπισαν, μάζεψαν τη μύγα από την Αραπιά, τα ρίξαμε στις κότες και μας έμεινε μόνο η χαρά. Κι ύστερα ο καιρός κρυάδωσε, ο αέρας σάρωνε τα φύλλα της κληματαριάς, οι μέρες έγιναν ακόμα πιο μικρές κι η μάνα έστρωσε το καρπίτι και τα στρωσίδια κι άναψε το τζάκι. Όμως ο αργαλειός έπιανε το μισό δωμάτιο, η ανέμη με το μαγκάλι το υπόλοιπο κι εμείς δίναμε μάχη για μια θέση μπροστά στο τζάκι. Στην ποδιά μας γράφαμε, στην ποδιά μας τρώγαμε κι αν ερχόταν και κανένας μουσαφίρης εμένα που ήμουνα η πιο μικρή με στρίμωχναν σε μια εσοχή ανάμεσα στον τοίχο και το τζάκι αλλά δεν μου άρεσε γιατί ήταν ξέστρωτη και τα ποδάρια μου κρουστάλιαζαν από το κρύο που έμπαινε από την τρύπα που είχε ο ρόζος στο σανίδι. Μετά που πέσανε οι πρώτες βροχές η μάνα άρχισε να μαζεύει τη χαμάδα. Από νύχτα σε νύχτα καθότανε στον αργαλειό και με ένα σχέδιο τόσο πολύπλοκο που έπρεπε συνέχεια να μετράει και να συμβουλεύεται το χαρτί. Τη νύχτα ύφαινε και το πρωί ξύφαινε. Κάθε που γύριζα από το σχολείο με περίμενε η παραγγελία να της βάνω μασούρια. Θα προτιμούσα τον καλόγερο αλλά που κόταγα να αντιμιλήσω. Περνούσα το τσκλί στην ανέμη, καθόμουνα σε ένα χαμηλό σκαμνί μπροστά στο μαγκάλι και το έκανα αεροπλάνο. - Σιγά-σιγά, φοβέριζε η μάνα, να γιομίζει το μασούρι σφιχτά και στρωτά γιατί μόλις το βάλω στ σαΐτα θα ξεμασουρώσει και θα γίνει δεματκό Και παρόλο που έβαλε και την πορδή της δύναμη, παρότι φάνηκε το αντί, πέρασαν τα Χριστούγεννα και το διασίδι δεν είχε τελειώσει. Ο πατέρας νευρίασε, πήρε το κουροψάλιδο να το κόψει γιατί όπως πήγαινε εκεί θα το έβρισκε και ο καινούριος χρόνος. Ευτυχώς τις επόμενες μέρες ο καιρός γύρισε δυτικός και έβγαλε βροχή κι η μάνα δεν έβγαινε για ελιές και λίγες μέρες πριν την Πρωτοχρονιά έπεσε ο κάρδος και βαρέσαμε Ανάσταση. Ο αργαλειός και το μαγκάλι πήραν τη θέση τους στο κατώι, τα φύλλα από το καρπίτι μπήκαν στο γίκο και το σπίτι έγινε πάλι δικό μας. Κι ύστερα το γύρισε βοριαδέλος κι έδιωξε τα σύννεφα και σήκωσε τη βροχή. Όμως η ξαστεριά θα ξεπάγιαζε τις ελιές κι έπρεπε να αρπάξουν ό,τι προλάβαιναν. Το πρωί της παραμονής ο αδερφός μου ξεκίνησε σύνταχα να πει με τους φίλους του τον Αη Βασίλη κι οι γονείς είπαν ότι θα πήγαιναν για ελιές μέχρι το μεσημέρι μα αργούσαν να γυρίσουν. Μέσα στο σπίτι ήταν σκοτεινά, οι σκιές μετακινούνταν κι έπαιρναν τρομακτικές διαστάσεις, στο φωτάναμα τα κάρβουνα είχαν χωνέψει κι έκανε κρύο κι η έλλειψη ανθρώπινης παρουσίας με στοίχειωνε και βγήκα στην αυλή να ακούσω αποκρισά, να ειδώ κίνηση που σηματοδοτούνε τη ζωή, να θαρρέψω. Και πήγα και πιο κάτω μέχρι τη δημοσιά και παρακολουθούσα το νερό που έτρεχε από τις σουρματαριές στο γιοφύρι και χάζευα τις κότες που ζγάρλιζαν το χώμα να βρουν καμιά σκληκαντέρα. Κι ύστερα άκουσα το ίδιο κυπράκι και είδα την ίδια Βιδαβιδιώτισσα που σαν με αναγνώρισε ρίζωσε το μουλάρι στον τράφο έβαλε το χέρι της στο τράστο πήρε ένα ρόιδο, γερό αυτή τη φορά, μου το έδωσε και σκαπέτησε προς τη Δίγανη. Με το δώρο στα χέρια γύρισα πίσω στο σπίτι. Στα κάγκελα της αυλόπορτας ήταν σφηνωμένος ένας φάκελος αλληλογραφίας με κόκκινες και μπλε ρίγες μα όσο κι αν προσπάθησα δεν μπόρεσα να βγάλω τα ορνιθοσκαλίσματα, τον πήρα και τον άφησα πάνω στο τζάκι και έκρυψα το ρόιδο πίσω από το χαβάνι στην πιατοθήκη. Λίγο πριν γείρουνε τα απόσκια γύρισαν κι οι γονείς από το χωράφι. Ο πατέρας πάχνιασε τα μαρτίνια κι έφυγε για το καφενείο κι η μάνα σιρόπιασε τον μπακλαβά, άναψε μια καλή φωτιά, ζέστανε νερό και μας έτριψε καλά μέσα στη σκάφη μέχρι που ξεσκουριαστήκαμε και φορέσαμε καθαρά ρούχα. Ο Χαρλαμπάκος μέτρησε τις εισπράξεις από τον Αη Βασίλη και πριν τις ρίξει στον κουμπαρά με έστειλε στον Παράγκα και του πήρα μερικές μπίλιες και για μένα ένα ζαχαροκάλαμο κι ένα μπαλόνι. Όταν γύρισε ο πατέρας από την αγορά μας μοίρασε το λουκούμι που είχε κερδίσει στη δηλωτή και έριξε ένα χοντρό ελατίσιο ξύλο στη φωτιά για να κρατήσει. Για βραδινό φάγαμε από ένα βαθύ πιάτο τραχανόφυλλο και μερικά στριφτάρια αφού τον μπακλαβά δεν τον είχαμε ματώσει ακόμα. Κι ύστερα θυμήθηκα τον φάκελο και ο πατέρας τον άνοιξε με τον σουγιά του και από μέσα ξεπήδηξε μια φωτογραφία και ένα σημείωμα με λίγες γραμμές. Στη φωτογραφία τρομάξαμε να γνωρίσουμε ποιά ήταν τα ασπρόμαυρα ανθρωπάκια αλλά ο πέτρινος τοίχος ήταν του σπιτιού μας κι ήταν η κληματαριά και το πηγάδι μας. - Τούτ για είνει η γριά η Χαραλάμπου, κι τουτ δω οι καλαμκανάδες είνει κείνοι οι ξεγαλανιάρδες π κόντεψε να μ πιάσνε τα γνέματα κι τούτην για σα νάειμαι γω, έκανε την αναγνώριση η μάνα. - Κι τούτου του σκιαζούρι μάλλον είμαι γω, είπα όπως έβλεπα μια σκιά να σέρνει μια πουρναρόριζα προς το κακάβι. Ήταν από τον Hugo τον τουρίστα του καλοκαιριού που όπως είπε ο αδερφός μου μας ευχόταν Καλά Χριστούγεννα. Χαρήκαμε με κείνη την αγνή χαρά που δίνουν μόνο τα απλά, ανεπιτήδευτα πράγματα και νιώσαμε σημαντικοί γιατί ο ξένος άνθρωπος από την ξένη χώρα δεν μας είχε ξεχάσει. Μετά ο πατέρας μάς μοίρασε δεκάρες, εικοσάρες και πενηνταράκια και καθίσαμε ένα γύρω στο τραπέζι και παίξαμε τριανταένα για το καλό του χρόνου. Λίγο πριν πέσουμε για ύπνο η μάνα έριξε λίγο λιβάνι στα κάρβουνα που χώνευαν στο τζάκι για να κρατάει μακριά τους καλκατζαραίους κι αναρωτήθηκε με παράπονο. - Ούλα μας καλά, αλλά ταχιά δεν έχουμι ρόιδο να βαρέσουμι για του καλό και τότε θυμήθηκα το ρόιδο από τη Βίδαδη. Πήγα δρομή στην πιατοθήκη και το ξετρύπωσα. Ξημέρωνε Πρωτοχρονιά κι ο αέρας έφερνε χιονόψυχες και μας χτυπούσε τα πατζούρια μα μέσα στο σπίτι το καντήλι με το λάδι έριχνε ένα απαλό φως και γλύκαινε τις σκιές. Το πρωί άκουσα το ρόιδο να σκάει στον τοίχο και τον πατέρα να εύχεται. - Όπως σκορπάνε τα σπριά απ του ρόιδ έτσι να σκορπάνε και τα καλά στο κονάκι μας. Μετά φύγαμε για την εκκλησία κι επειδή η λειτουργία του Αη Βασιλιού κράτησε πολύ όταν γυρνούσαμε σπίτι μυρίζαμε την τσίκνα από τηγανητά λουκάνικα και κοντοσούφλι. Πίσω στο σπίτι πρώτος μπήκε ο Χαράλαμπος που ήταν γουρλής κι εγώ έτρεξα να καθίσω σταυροπόδι στο πάτωμα. Όμως με πρόλαβε η μάνα. - Μη κάθεσαι κατακαταή, να πιάσε και μου έδωσε από τον γίκο ένα στρωσίδι που είχε υφάνει με γνέματα που περίσσεψαν από το περιβόητο καρπίτι. Είχε όλες τις αποχρώσεις του ουράνιου τόξου σε ρίγες επαναλαμβανόμενες με κυρίαρχη του μπεζ-σκατουλί μα αυτό το πρωινό είχε χάσει την αποκρουστικότητά του γιατί είχε ντυθεί το άρωμα της στοργής, είχε λουστεί την αύρα της αγάπης. Το έστρωσα στα σανίδια και κάθισα σταυροπόδι με περηφάνια. - Όπως κάθομαι εγώ έτσι να κάθονται κι οι κότες μας είπα κι εκεί στο πάτωμα απόλαυσα το πρώτο κομμάτι μπακλαβά. Ύστερα βγήκαμε στην αυλή με τον αδερφό μου, φουσκώσαμε το μπαλόνι και με φιλέ το σύρμα που άπλωνε η μάνα τη μπουγάδα παίξαμε βόλεϊ. Ένας γκρίζος ήλιος ξεμύταγε πότε-πότε από τα σύννεφα κι έδινε γαλαζωπές ανταύγειες στις βραγιές που κρατούσε ακόμα το χιόνι. - Μαζευτείτε μέσα, θα σας βαρέσ στου πλεμόνι κι ανοίξτε και κάνα βιβλίο, φώναζε από μια φορά η μάνα, όπως πάει σήμερα θα πααίνει ούλου του χρόνου αλλά ποιός άκουγε, το πρωί τ Άη Γιαννιού θα ψάχναμε για την τσάντα και τα βιβλία και συνεχίσαμε να τσαλαβουτάμε στο λασπόχιονο. Τη λύση την έδωσε ο αέρας που ζήλεψε το κόκκινο μπαλόνι μας κι ήρθε να παίξει κι αυτός μαζί του. Και το πήγαινε πότε από δω και πότε από κει μέχρι που το πέταξε στα αγκάθια της τριανταφυλλιάς και με ένα παρατεταμένο μπαμ έγραψε τον επίλογο. Δεν λυπήθηκα. Όπως το έβλεπα κρεμασμένο στα γυμνά κλαδιά της τριανταφυλλιάς έμοιαζε με τριαντάφυλλο του χειμώνα κι ήταν μια νότα ελπίδας για τη χρονιά που μόλις είχε μπει. Καλή Χρονιά Χανιά 2015 Έφη Κοκκίνη-Τσισκάκη

4 4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 Ομιλία στην εκδήλωση του Πολιτιστικού Ομίλου «ΔΕΣΜΟΣ» ΙΤΕΑΣ την 27η Οκτωβρίου 2015 από τον Γεώργιο Δ. Αναγνωστόπουλο «Το βαθύτερο Νόημα της 28ης Οκτωβρίου 1940» Κυρίες και κύριοι, Παντού στην Ελλάδα, αλλά και σ όλο τον κόσμο, όπου ζουν Έλληνες, όπου κτυπούν καρδιές Ελληνικές, αυτές τις ημέρες κάθε χρόνο, οι απανταχού της Γης Πανέλληνες, γιορτή νίκης γιορτάζουν και ιστορικά μνημόσυνα τελούν, γιατί των μεγάλων ημερών οι επέτειες στα έθνη που γνωρίζουν να τιμούν τους εαυτούς τους είναι μέρες δόξας, ιστορικών Μνημόσυνων και προβολής παραδειγμάτων αιωνίων. Γιατί πρέπει να θυμούνται οι λαοί για να διδάσκονται. «Κεφάλι χωρίς μνήμη είναι Κάστρο αφρούρητο», έλεγε ο Ναπολέων, ενώ ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν γιόρταζε τις επέτειες των νικηφόρων μαχών του επαναλάμβανε: «Ό,τι δεν γιορτάζεται αποξενώνεται, ξεριζώνεται, πεθαίνει, ξεχνιέται». Γιορτάζουμε, λοιπόν, κι εμείς φέτος την 75 η επέτειο της 28 ης Οκτωβρίου Την ημέρα εκείνη που η φωνή της Ιστορίας καλούσε τους Έλληνες να δώσουν το «παρών» στον αγώνα του ελεύθερου κόσμου. Στον αγώνα που από την έκβασή του θα κρινόταν η τύχη όλου του κόσμου. Γιορτάζουμε και τιμούμε σήμερα τον ιστορικό εκείνον Σταθμό της Εθνικής μας Πορείας, που είναι μεγαλούργημα του σύγχρονου Έλληνα και επίτευγμα των επιταγών της Ιστορίας ενός λαού, το πεπρωμένο του οποίου είναι με της οδύνης τον συγκλονισμό και της καρδιάς το πύρωμα να μεγαλουργεί και διδασκόμαστε από την απαράμιλλη θυσία εκείνης της γενιάς των Νεοελλήνων που αγωνίστηκε και θυσιάστηκε για την Ελευθερία, την Ανεξαρτησία, την Ακεραιότητα και την Τιμήν της Πατρίδας μας. Θυμόμαστε, γιορτάζουμε και προβάλουμε την 28 η Οκτωβρίου 1940 γιατί η ημέρα εκείνη έχει για την Χώρα μας, αλλά και για τον κόσμο όλον, μιαν άλλη μεγαλοσύνη, μιαν άλλη θέση στα ιστορικά σταυροδρόμια της ανθρωπότητας. Αποτελεί χρέος ζωής για τον Νεοέλληνα το να θυμάται και να κρατάει ζωντανό το παρελθόν του μέσα στο παρόν. Πρέπει να θυμάται και να αναβαπτίζεται στο ιστορικό του παρελθόν ο Νεοέλληνας. Να στέκεται μπροστά στα σταυροδρόμια της Ιστορίας του Τόπου, να σκύβει να αφουγκράζεται, ν ακούει την φωνή τους και να στοχάζεται πάνω στους σωστούς αλλά και στους λαθεμένους δρόμους που βάδισε τους περασμένους καιρούς η Φυλή μας. Το Χρέος αυτό είναι καθημερινό. Μα γίνεται πιο έντονο σαν πλησιάζουν μέρες μνήμης, σαν το κλωθογύρισμα του χρόνου μάς φέρνει μπροστά σε ημερομηνίες σημαδιακές, φορτωμένες με αποφάσεις καθοριστικές για την Ιστορία μας. Δεν γίνεται και δεν πρέπει ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν την Ιστορία του Έθνους να πέσουν στη λήθη. Πρέπει να μένουν στη θύμηση για να διδάσκονται οι νεώτερες γενιές. Τέτοιες ημέρες μνήμης ανανεώνουν την δύναμη των λαών και χαλυβδώνουν την θέλησή τους για την προάσπιση των ιδανικών τους και της Ελευθερίας τους. Αυτές οι μέρες, μέρες Επετείων, είναι κελεύσματα ιστορικά. «Το Βαθύτερο Νόημα της 28 ης Οκτωβρίου Μήνυμα της διαιώνισης του Ελληνισμού και της αδιάκοπης Πορείας του μέσα στο Χρόνο και την Ιστορία» Κυρίες και κύριοι, Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, που προκλήθηκε από την φιλοδοξία του Αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου του Β να καταστήσει την Γερμανία μεγάλη ναυτική δύναμη, τελείωσε στις 10 Νοεμβρίου Αλλά, η Συνθήκη των Βερσαλλιών τον επόμενο χρόνο, το 1919, με τους όρους που επέβαλε στη νικημένη Γερμανία, όροι που απέβλεπαν να εκμηδενίσουν παντελώς τους νικημένους Γερμανούς ώστε να μην ξανασηκώσουν ποτέ πλέον κεφάλι, εδημιούργησε τις ακλόνητες προϋποθέσεις για έναν νέο πόλεμο, τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πικραμένος από την ήττα γερμανικός λαός, με πληγωμένη την υπερηφάνειά του, βρίσκει στο πρόσωπο του Αδόλφου Χίτλερ, του ιδρυτού του Εθνικιστικού Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας, τον Ηγέτη που υποσχόταν ότι θα επαναφέρει την υπερηφάνεια στο Γερμανικό Έθνος, θα φέρει την Γερμανία στη θέση που της αξίζει και θα οργανώσει μια νέα «επίλεκτη» γερμανική κοινωνία. Σύμμαχος του Αδόλφου Χίτλερ ο Ιταλός Μπενίτο Μουσολίνι, ο ιδρυτής της Πρώτης Φασιστικής Ένωσης στην Ιταλία, που κατορθώνει την 1 ην Νοεμβρίου 1922 να ορκισθεί η πρώτη υπ αυτόν Φασιστική Κυβέρνηση της Ιταλίας και στόχος της εξωτερικής του πολιτικής ήταν η ανάδειξη της Ιταλίας σε ισχυρή μεσογειακή δύναμη και η κυριαρχία της στη Μεσόγειο, την Nostrum Mare. Η Παγκόσμια κοινωνία και οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Η.Π.Α., δεν είχαν συνειδητοποιήσει έγκαιρα την απειλή και τον κίνδυνο από την εμφάνιση και την δραστηριοποίηση του Φασισμού και του Ναζισμού στην Ευρώπη. Ακόμα κι όταν, από τις δύο Οκτωβρίου 1935, οι Ιταλικές βόμβες έπνιγαν στον καπνό και στη σκόνη τον ουρανό της Αιθιοπίας και το πολεμικό αέριο υπερίτης εδηλητηρίαζε χιλιάδες Αιθίοπες έντρομη η Παγκόσμια Ελευθερία από το Βήμα της τότε Κοινωνίας των Εθνών στη Γενεύη στις 30 Ιουνίου 1936, διά στόματος του ηρωικού αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ, σάλπιζε προσκλητήριο πολέμου εναντίον του Φασισμού, δεν βρέθηκε Ευρωπαίος Κυβερνήτης να απαντήσει παρών! Ήταν όλοι απόντες! Και οι Γάλλοι και οι Βρετανοί! Και όταν μόλις σε δύο χρόνια, από το 1938, η Ελευθερία σχοινοβατούσε στον ζυγό του «Άξονα» και καλούσε στα όπλα τους Ευρωπαίους και πάλι αυτοί εδήλωσαν όλοι «Απόντες». Ο Χίτλερ, όμως, κάτω κυριολεκτικά από την μύτη των Άγγλων και των Γάλλων, δημιουργεί μια τρομερή για την εποχή του πολεμική μηχανή, που ακόμα και σήμερα, προκαλεί το δέος για την αρτιότητά της σε οργάνωση, πειθαρχία και εξοπλισμό και αφού, με την συμμαχία του με τον Μουσολίνι, δημιουργεί τον «Άξονα» Γερμανίας- Ιταλίας, την 1 ην Σεπτεμβρίου 1939 καταλαμβάνει το Ντάνσκ της Πολωνίας και αφού με το Σύμφωνο φιλίας και μη επίθεσης Γερμανίας-Ρωσίας, το γνωστό ως Σύμφωνο Μολότωφ - Ρίμπεντροπ, από 24 Αυγούστου 1939, έχει εξασφαλίσει την «αποχή» της Ρωσίας από τον πόλεμο, οι Μεραρχίες των γερμανικών τανκς στρέφονται προς δυσμάς Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει αρχίσει. Από τον Μάρτιο του 1938 μέχρι τον Ιούνιο του 1940, όλες οι Χώρες της Ευρώπης, μικρές και μεγάλες, είτε είχαν προσχωρήσει στον «Άξονα», είτε είχαν υποταχθεί σ αυτόν, ενώ μία από τις Μεγάλες Δυνάμεις, η Γαλλία, παρά την πολυδιαφημισμένη «Γραμμή Μαζινό» και τις αναρίθμητες Μεραρχίες της, χάρτινος πύργος όμως από τις αμφισβητήσεις και τα POURQUOI του λαού της, καταρρέει και την 22 Ιουνίου συνθηκολογεί και μένει με ανοικτό το στόμα, όταν είδε τους Γερμανούς να παρελαύνουν στο Παρίσι μέσα σε 15 ημέρες. Το πλήγμα ήταν τρομερό για τον ελεύθερο κόσμο, επιστεγάστηκε δε από την είσοδο της Ιταλίας στον πόλεμο και την προσχώρηση της Ιαπωνίας στον «Άξονα». Όλοι έμειναν εμβρόντητοι. Οι συνεχείς επιτυχίες, στρατιωτικές και πολιτικές, του Άξονα, γέμισαν την ψυχή κάθε λαού με δέος και του παρέλυσαν κάθε θέληση. Όλοι σιωπούσαν τρέμοντας και πολλοί καιροσκοπούσαν με δύσκολα αποκρυπτόμενη απόκλιση προς τον Άξονα, όπως η Ισπανία, η Τουρκία, οι Αραβικές Χώρες και άλλες. Το μόνο φωτεινό σημείο στον πολεμικό κυκλώνα της Ευρώπης ήταν η γνωστή ως «Μάχη της Αγγλίας» αντίσταση των Άγγλων στη Δουνκέρκη της Γαλλίας το καλοκαίρι του Αλλά από το φθινόπωρο του 40 η Αγγλία κινδυνεύει να γίνει στάχτη στο βράχο της από τους βομβαρδισμούς της «Λουφτβάφφε», της πολεμικής αεροπορίας της Γερμανίας. Και η Παγκόσμια Ελευθερία στρέφει τότε με αγωνία το βλέμμα της προς τα Βαλκάνια Αλλά ποιά Βαλκάνια; Από τις 7 Απριλίου 1939 η Ιταλία κατέχει την Αλβανία, η Ρουμανία συνεργάζεται με τον «Άξονα» και η Βουλγαρία καραδοκεί να βγει στο Αιγαίο μέσω Καβάλας. Η Τουρκία, ο «Επιτήδειος Ουδέτερος», ως συνήθως, «πουλάει εκδουλεύσεις» για την μερίδα του λέοντος και η Γιουγκοσλαβία ταλαντεύεται ακόμα, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, εφησυχάζοντας πίσω από το Δόγμα του Απομονωτισμού, στις 12 Οκτωβρίου 1940 δηλώνουν επίσημα ότι θα πολεμήσουν εναντίον των Γερμανών μόνον αν εκείνοι τους επιτεθούν και παρακολουθούν, μακάριοι θεατές, τα τραγικά γεγονότα. Αυτή η κατάσταση επικρατούσε στον ευρωπαϊκό ορίζοντα και ολόγυρά μας όταν στις 3

5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ παρά 10 το πρωί της 28 ης Οκτωβρίου 1940, η Παγκόσμια Ελευθερία κράτησε την αναπνοή της στο μικρό σαλόνι τα κατοικίας του Ιωάννου Μεταξά στη Κηφισιά, όταν ο Ιταλός Πρεσβευτής στην Αθήνα Εμμανουέλε Γκράτσι του ζήτησε να επιτρέψει να περάσουν ανεμπόδιστα τα Ιταλικά στρατεύματα τα προς την Αλβανία σύνορά μας και σπεύδει με προκλητική βεβαιότητα: «Πιστεύω ότι θα παράσχετε τας διευκολύνσεις τας οποίας ζητεί η Κυβέρνησίς μου». Τι θα απαντούσε ο Έλληνας Πρωθυπουργός στο ιταμό τελεσίγραφο της Ιταλίας; Η Ελληνική ψυχή μίλησε τότε με το στόμα των αιώνων! Και ο Πρωθυπουργός της Χώρας έσωσε την τιμήν της Ελλάδας απαντώντας εις την Γαλλική με την φράση: «Alors c est la guerre»! Λοιπόν Πόλεμος. Ή πιο απλά «ΟΧΙ», όπως κατέγραψε την φράση η εφημερίδα «Ελληνικό Μέλλον» στις 30 Οκτωβρίου 1940 και παρέμεινε έκτοτε έτσι, ΟΧΙ, στην Ιστορία για να κάμει τους Έλληνες υπερήφανους. «ΟΧΙ», είπε ο αιώνιος Έλληνας! Απάντησε ευθαρσώς «Παρών»! «Παρών» στον πόλεμο που του εκήρυξαν! «Παρών» στο προσκλητήριο της θυσίας! «Παρών» και στον θάνατο! Χωρίς αυταπάτες Μεγάλες στιγμές, μεγάλες αποφάσεις, μεγάλες ψυχές! Ήρωες και αιώνια σύμβολα! «Ο πόλεμος που σήμερα αναλαμβάνει το Έθνος είναι μόνον και μόνον πόλεμος τιμής και επειδή πιστεύω ότι τελικώς αι ηθικαί αξίαι θα θριαμβεύσουν επί των υλικών, έχω απόλυτον την πεποίθησιν ότι η νίκη θα είναι τελικώς με το μέρος των συμμάχων Η Ελλάς δεν πολεμά δια την νίκην, πολεμά δια την δόξαν και δια την τιμήν της. Έχει υποχρέωσιν προς τον εαυτόν της να μείνει αντάξια της Ιστορίας της.» δηλώνει στις 04,30 πρωινή της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο Ιωάννης Μεταξάς προς το Υπουργικό Συμβούλιο, παρόντων του Βασιλέως και του Διαδόχου και προσθέτει: «Είμαι βέβαιος ότι το Έθνος θα απαντήσει ως εις άνθρωπος εις την φωνήν της Πατρίδος...». Και τότε η Παγκόσμια Ελευθερία, η Ελευθερία του Ανθρώπου αναστέναξε βαθειά από ανακούφιση! Ένας λαός ξεκινούσε κείνη την ημέρα για να συναντήσει την Ιστορία του. Μια Φυλή βάδιζε κόντρα στη φθορά των αιώνων. Για την ανθρωπότητα εκείνη η ημέρα ήταν μια σελίδα της νεώτερης τραγωδίας της, μια ακόμα ημέρα της δοκιμασίας της, για την ειρήνη ήταν μια ακόμα ημέρα θανάτου. Όμως για εκείνον τον λαό, που ξύπνησε από τον αχό των πυροβόλων, εκείνο το πρωί, η ημέρα αυτή ήταν η αρχή του τραγουδιού της δόξας. Η αρχή ενός τραγουδιού που απλωνόταν σε λίγο από τις μεθοριακές γραμμές σ όλη την γη για να συναντήσει την πνευματική του παγκοσμιότητα και να διακηρύξει την δύναμη των αθώων. Η αρχή ενός τραγουδιού που συγκλόνισε τις συνειδήσεις των ελεύθερων ανθρώπων και προβλημάτισε εκείνους που με το σίδηρο και την φωτιά θέλησαν να σκοτώσουν την δικαιοσύνη. Ήταν το τραγούδι της νίκης του ελεύθερου πνεύματος, που συνέτριψε τον φόβο και ανέτρεψε τους νόμους της ζούγκλας, καταξιώνοντας τον αγώνα των αθώων. Ήταν ένα μάθημα για κάθε οπαδό της βίας, ότι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι αγαθό υπέρτατο και πως οι Έλληνες ξέρουν να πεθαίνουν γι αυτό. **** Με το χαμόγελο στα χείλη και την πίστη της νίκης στην καρδιά ξεκίνησαν οι Έλληνες εκείνο το πρωινό του Οκτωβρίου του 1940 για τα βουνά της Πίνδου Τους συνόδευε η ευχή ολόκληρου του Έθνους και το δίκαιο του Αγώνα ενάντια σ έναν προκλητικό και ιταμό εισβολέα. Η κατά της Ελλάδας επίθεση, έτσι ή αλλιώς, είχε αποφασισθεί, αλλά από τα ξημερώματα της ημέρας εκείνης έπεσε κάθε προσωπείο. Και όταν τα μεθοριακά επεισόδια οι απειλές και οι ύβρεις που εκτόξευε ο Ιταλικός Τύπος κατά της Χώρας μας, ο ύπουλος τορπιλισμός της «ΕΛΛΗΣ» και οι διάφορες άλλες προφάσεις έχασαν και το τελευταίο ίχνος σοβαρότητας, η Φασιστική Ιταλία όρμησε απροκάλυπτα κατά της Χώρας μας και πριν ακόμα εκπνεύσει η προθεσμία του ιταμού τελεσίγραφου, ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις της Ιταλίας επιτέθηκαν με σφοδρότητα κατά των Ελληνικών τμημάτων προκάλυψης σε όλη την μεθόριο των Ελληνοαλβανικών συνόρων, που αναγκάζονται να υποχωρήσουν μέσα στο Ελληνικό έδαφος. Κυρίες και κύριοι, Πρόσωπο με πρόσωπο με την Ιστορία βρέθηκαν οι Έλληνες εκείνο το πρωινό της 28 ης Οκτωβρίου του Σύσσωμοι, σύψυχοι στάθηκαν ολόρθοι μπροστά στο ανοικτό Βιβλίο της Μοίρας και της υπαγόρευσαν ένα από τα πιο μεγάλα κεφάλαια της Νεώτερης Ιστορίας μας. Αυτή η μέρα, που δεν είναι μονάχα ημέρα Ελληνική, αλλά και ημέρα του Κόσμου όλου, αποκάλυψε για μια ακόμα φορά τους θησαυρούς της αλκής, της ευψυχίας, της αρετής και της γενναιότητας των Ελλήνων. Ένας δραματικός χώρος δημιουργίας είναι πάντα η κρίσιμη ώρα. Γιατί υπάρχουν στιγμές, μέσα στη παγκόσμια πορεία της Ιστορίας, που ο άνθρωπος ξεφεύγει από την καθορισμένη τροχιά του και υψώνεται σε σφαίρες ασύλληπτες, που τον καταξιώνουν σαν μονάδα αγωνιστική. Και ο Έλληνας, σ εκείνη ειδικά την οριακή ιστορική τομή, παρουσίασε τον καλλίτερο εαυτό του και μαζί όλο το σφρίγος της φυλετικής του αντοχής και διάρκειας. Συνέχεια παλιάς και δοκιμασμένης από τον καιρό εθνικής κληρονομιάς ήταν το μεγάλο «ΟΧΙ» που αντήχησε απ άκρη σ άκρη της γης το συννεφιασμένο πρωινό του Οκτωβρίου του Και δικαιολογημένα γέμισε έκπληξη και δέος την ανθρωπότητα που αγωνιούσε μπροστά στην παγκόσμια τραγωδία. Γιατί δεν ήταν εύκολο να ειπωθεί το «ΟΧΙ» σ εκείνη ειδικά την απελπιστική ώρα. Όταν: Η ανθρωπότητα περνούσε την πιο τρομερή καταστροφή που γνώρισε μέχρι τότε: - Ένας Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, είκοσι μόλις χρόνια μετά τον Πρώτο, ο μεγαλύτερος και συγκλονιστικότερος των αιώνων, με την τελειότερη τεχνολογική μορφή, ξεχύθηκε σαν πύρινος ποταμός και είχε κυριολεκτικά σκεπάσει με φωτιά και σίδερο Χώρες μικρές και μεγάλες, απ άκρη σ άκρη της Ευρώπης. - Οχυρά, που όλοι τα νόμιζαν απόρθητα, είχαν καταρρεύσει σαν χάρτινοι πύργοι. - Κράτη και Εθνότητες, με παλιά και δοξασμένη ιστορική παράδοση, είχαν γονατίσει μπροστά στην απροσχημάτιστη βία. -Εκατοντάδες, λαμπρές πριν, πολιτείες κείτονταν ερείπια και σωροί φλεγόμενης απελπισίας. - Χιλιάδες νέοι θερίζονται στα πεδία των μαχών, στη θάλασσα και στον αέρα. - Χιλιάδες άνθρωποι, άνδρες, γυναίκες, γέροι, παιδιά, θάβονται από τους ανελέητους βομβαρδισμούς κάτω από τα ερείπια των χωριών και των πόλεων, ξεσπιτώνονται, πεθαίνουν από την πείνα, από τις αρρώστιες, από τις ομαδικές εκτελέσεις, σαπίζουν στις φυλακές, στα φρικτά στρατόπεδα συγκέντρωσης, στις εξορίες. - Εκατομμύρια δυστυχισμένων ανθρώπων, πάνω στη γη της παλιάς ευτυχισμένης Ηπείρου, άπλωναν κιόλας τα χέρια τους σε οδυνηρές επικλήσεις ανθρωπιάς, που είχε σχεδόν εξαφανισθεί. - Τα έργα του πολιτισμού, αιώνων ανθρώπινοι μόχθοι και δημιουργήματα του πνεύματος, σωριάζονται χάμω σκόνη και στάχτη. - Ούτε δικαιοσύνη, ούτε έλεος, ούτε ανθρωπιά συγκρατούν τα βάρβαρα ένστικτα, που, οπλισμένα με τα τελευταία δημιουργήματα της πολεμικής τεχνικής, αποχαλινώθηκαν και με αφάνταστη λύσσα ζητούν να σκλαβώσουν όλη την γη στην αχόρταγη κατακτητική μανία του φασιστικού και του ναζιστικού ιμπεριαλισμού, που αιματοκυλάει ολάκερη την ανθρωπότητα και την ξαναφέρνει πίσω στη ζούγκλα, που βάλθηκε να μετατρέψει σε δούλους όλους τους άλλους λαούς. - Τότε, τα διπλωματικά τραπέζια είχαν παραμεριστεί και οι διεθνείς διαφορές λύνονταν στα μέτωπα του φοβερότερου πολέμου που έχει γνωρίσει μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα. - Το αίμα των στρατιωτών και των αμάχων πληθυσμών ήταν το μελάνι που βουτούσαν την πέννα των κονδυλοφόρων τους οι Μεγάλοι για να γράψουν την Ιστορία του Κόσμου. Οι παλιότεροι ασφαλώς θα θυμούνται την αγωνία του κόσμου εκείνης της εποχής. Οι νεώτεροι έχουν χρέος να την μάθουν, χωρίς, όμως, να την ζήσουν. **** Σ αυτές τις τόσο κρίσιμες ώρες, όταν οι σιδηρόφρακτες στρατιές του Φασισμού και του Ναζισμού σάρωναν την Ευρωπαϊκή Ήπειρο, απειλούσαν την ίδια την μητροπολιτική Αγγλία και έλεγχαν το μεγαλύτερο, σχεδόν, μήκος των βορείων ακτών της Αφρικής, όταν το παν κατέρρεε, ήρθε και για τους Έλληνες η στιγμή της τιμής, η αποφασιστική ώρα για την μεγάλη απόκριση. Ήρθε η ώρα του χρέους, αυτή που καταξιώνει τον αγώνα, αλλά και την πνευματικότητα του ανθρώπου. Και το γένος δεν δίστασε για την περήφανη άρνηση. Σ αυτές τις μοναδικές για την παγκόσμια Ιστορία ώρες, η Χώρα μας αγνοούσε πάντοτε τα υλικά δεδομένα, ξεφεύγει από τα λογικά σχήματα και τα κοινά μέτρα και γίνεται ιδέα και ποτάμι ορμητικό που τίποτα δεν μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στη συνέχεια της Ιστορικής της Πορείας. Κανέναν δεν πτόησε το πλήθος και η πανοπλία των εχθρών. Κανέναν δεν λύγισε η απειλή των Οκτώ εκατομμυρίων λογχών. Λιγοστοί «ασυγχώρητοι ρομαντικοί» Έλληνες πρόταξαν τα στήθη τους πάνω στα βράχια της άγονης γης τους για να σταματήσουν την λαίλαπα. Κι ανέβηκαν στην κορυφή του θρύλου, όπου έστησαν τα τρόπαιά τους και με την απόφαση της θυσίας τους δίδαξαν τον κόσμο όλο πώς επιβιώνουν οι λαοί και πώς νικούν και μεγαλουργούν. Ταγμένοι από την Ιστορία και την κοινωνία στις επάλξεις του Έθνους, οι Έλληνες φαντάροι σήκωναν τώρα στους ώμους τους τις εθνικές επιταγές και τις προσταγές των προγόνων τους.

6 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 Κι έτσι βαριά φορτωμένοι βάδισαν προς την δόξα, ανάμεσα στα χιονισμένα βουνά και τα λασπωμένα μονοπάτια έχοντας οδηγό το χρέος προς την Πατρίδα... Κι εκεί, πάνω στα Βορειοηπειρωτικά βουνά, υψώθηκαν στα μάτια τους τα ιδανικά τούτου του Τόπου και τους οδήγησαν μέσα από δύσβατους δρόμους στα θρυλικά πεδία των μαχών. Με πόδια και χέρια παγωμένα, με άδεια στομάχια, με σχισμένες στολές, μα με ατσάλινη καρδιά, βάδισαν για το μέτωπο. Αντίκρυ τους χιλιοαρματωμένος ο θάνατος, καρτερούσε την μεγάλη στιγμή. Την στιγμή της ντροπής του. Κι έφτασε μια στιγμή μέσα στην αιωνιότητα, για να ντροπιαστεί ο θάνατος, να συντριφτεί το άδικο και η Ελληνική ψυχή να φτερουγήσει ασυγκράτητη κι εκεί, πέρα μακριά στη Κορυτσά και στο Αργυρόκαστρο να υψωθεί στην Αθανασία. Κι όταν πέρασαν τις πρώτες γραμμές και στάθηκαν αντίκρυ στη φωτιά και στο σίδηρο που ξερνούσαν οι πάνοπλες ιταλικές Μεραρχίες, ένωσαν το τραγούδι τους με την Ιαχή «Αέρα-Αέρα» έσφιξαν το ντουφέκι τους στα ξυλιασμένα δάκτυλά τους και όρμησαν για την Χειμάρα, την Κορυτσά, το Τεπελένι. - Αέρα, Αέρα Αντιβούιζαν βουνά και ρεματιές στον αχό τούτης της λεβέντικης Ιαχής. Ξεπεταγόταν ζεστή από τα παγωμένα στόματα των φαντάρων μας και την άρπαζε ο τσουχτερός βοριάς για να την μεταφέρει απ άκρη σ άκρη στο μέτωπο. Φόβος και τρόμος είχε γίνει στους ύπουλους εισβολείς αυτή η ιαχή. Ένιωθαν στο άκουσμα αυτής της κραυγής, την ενοχή τους. Ένιωθαν κάποιον εκδικητή εφιάλτη της «ΕΛΛΗΣ», του πολεμικού μας καραβιού που βούλιαξαν ύπουλα στα νερά της Τήνου, ανήμερα στη γιορτή της Μεγαλόχαρης. Αέρα Αέρα Τούτη η λέξη ήταν το ξέσπασμα της δίκαιης οργής του λαού μας. Αντηχούσε στις ρεματιές και τα φαράγγια και ο αχός αυτός γινόταν Θούριο και Παιάνας. Μεγάλες στιγμές Ωραίες στιγμές Στιγμές που το λογικό στέκεται αδύναμο. Στιγμές που τις αγκαλιάζει το γοργοπέταγμα της καρδιάς και τις κάνει παιάνες, να γαλουχούν τις καρδιές των Ελλήνων και να χαράζουν τον δρόμο σε κείνους που θάρθουν, θυμίζοντάς τους τα όσα κληρονόμησαν από τους παλιότερους, από εκείνες τις ηρωικές μορφές, πούγραψαν την ιστορία τους. Μέσα σε 12 ημέρες από την έναρξη των επιχειρήσεων η υπεροχή των Ελλήνων είχε ανατρέψει τις δυνάμεις του δικτάτορα Μουσολίνι και ο Εθνικός μας Στρατός προχωρά νικηφόρος σε Ελληνικά από αιώνων εδάφη. Καταλαμβάνει πόλεις, χωριά και στρατηγικά σημεία και πολλές φορές χάνει την επαφή του με τον εχθρό γιατί οι Ιταλοί τρέπονται σε άτακτη φυγή. Από εκεί και πέρα, η Θεά της Νίκης γράφει ακατάπαυστα σελίδες δόξας, ηρωισμού και αυτοθυσίας των Ελλήνων στις χιονοσκεπείς κορυφές της Πίνδου και της Βόρειας Ηπείρου. Μέσα σε τρείς εβδομάδες μόνον ως αιχμάλωτοι βρίσκονται Ιταλοί στο Ελληνικό έδαφος και μετά δύο μήνες κάνουν αγώνα ύπαρξης στην καρδιά του ορμητηρίου τους, την Αλβανία, για να μην ριφθούν στη θάλασσα. Μέχρι την 10ην Ιανουαρίου 1941 ο Ελληνικός στρατός έχει προχωρήσει βαθειά στη Βόρειο Ήπειρο. Εσκίρτησαν τότε οι Ελληνικές καρδιές αισθανόμενες ότι η Ελληνική σημαία σκέπαζε την Κορυτσά, κυμάτιζε στο Αργυρόκαστρο, αναπετάθηκε στη Χιμάρα και φτερούγιζε προς τον Αυλώνα. Η Νοstrum Mare, η Μεσόγειος, που ονειρεύτηκε ο Μουσολίνι έμεινε όνειρο απραγματοποίητο. Έσβησε πάνω στα κακοτράχαλα βουνά της Βόρειας και Νότιας Ηπείρου. Σκεπάστηκε από το αίμα των παιδιών της Ελλάδας, θάφτηκε οριστικά κάτω από τους σορούς των πτωμάτων των Ιταλών στη φονικότερη, ίσως, μάχη του Ελληνοϊταλικού πολέμου, στο ύψωμα 731. Στο νέο Βερντέν όπως χαρακτηρίστηκε. Έγραφε τότε στον Μουσολίνι ο στρατηγός του Άρμελικ: «Ευρισκόμεθα σε πλήρες αδιέξοδο, εις μίαν κατάστασιν από την οποίαν ελάχιστοι πιθανότητες επιτυχίας υπάρχουν. Η κατάστασις αύτη ημπορεί να αγάγη εις ολέθριον κατήφορον». Μικρή η Πατρίδα μας. Μεγάλος ο εχθρός μας. Σχεδόν άοπλοι εμείς. Πάνοπλοι εκείνοι. Απορεί και προκαλεί ο Μουσολίνι. «Οκτώ εκατομμύρια λόγχαι θα σκεπάσουν τον ήλιο. Πώς τολμάτε εσείς μία δραξ ανθρώπων να με αντιμετωπίσετε;». Η υπεροψία της δύναμης είχε τυφλώσει τον μεγαλοσχήμονα τύραννο της γειτονικής μας χερσονήσου. Δεν γνώριζε ότι η αριθμητική υπεροχή δεν σημαίνει πάντα δύναμη και ότι δεν κατορθώνουν να επιβάλλονται πάντα οι μεγαλύτεροι και δυνατότεροι, αλλά πολλές φορές νικάνε και οι ολίγοι που έχουν ψυχή. Την απάντηση για τους Έλληνες την δίνει η Ιστορία δια στόματος του Μακρυγιάννη: «...Κι αν είμαστε λίγοι παρηγοριόμαστε μ έναν τρόπο. Ότι η τύχη μας έχει τους Έλληνες πάντοτε λίγους. Ότι παλαιόθεν έως και τώρα όλα τα θεριά προσπαθούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Και οι ολίγοι αποφασίζουν ν αποθάνουν. Και όταν κάνουν αυτήν την απόφαση λίγες φορές χάνουν και πολλές φορές κερδαίνουν». Πολέμησε τότε το Ελληνικό Έθνος με μια ψυχή, μια θέληση, μια πνοή, καταρράκωσε τις σιδηρόφρακτες Μεραρχίες του Μουσολίνι και δίδαξε τους ισχυρούς της Γης ότι: «Η μεγαλοσύνη εις τα έθνη δεν μετριέται με το στρέμμα. Με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα». Πολέμησαν τότε οι Έλληνες αντάξια των προγόνων τους, δεν υστέρησαν εκείνων σε ηρωισμούς και κατορθώματα γιατί ακολούθησαν τα βήματά τους, γιατί τους έμοιασαν. «Ώ! Τριακόσιοι σηκωθείτε και ξανάρθετε σε μας Τα παιδιά μας για να δείτε πόσο μοιάζουνε με σας», ψάλλει στον Ύμνο της Ελευθερίας ο Εθνικός μας ποιητής, τονίζοντας την αδιάκοπη συνέχεια της Ελληνικής Φυλής και της Πορείας της μέσα στο χρόνο και την Ιστορία. Οι λαοί του κόσμου άναυδοι παρακολουθούν το νέο Ελληνικό μεγαλούργημα και χείλη επίσημα δηλώνουν: «Εις το εξής δεν πρέπει να λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλ ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες» και πανθομολογείται από φίλους και εχθρούς: «Επολεμήσατε άοπλοι εναντίον πανόπλων και ενικήσατε. Μικροί εναντίον μεγάλων και επικρατήσατε. Δεν ήταν δυνατόν να γίνει αλλιώς διότι είσθε Έλληνες». Κυρίες και κύριοι, Τριάντα αιώνων Ελληνική Ιστορία μιλούσε εκείνη την ημέρα του ΟΧΙ με την απόφαση των Ηγετών της Ελλάδας και με την θέληση του αδείλιαστου λαού της. Αυτός ο λαός δεν έμαθε ποτέ να παραδίνεται αμαχητί στους εχθρούς του. Δεν έδωσε ποτέ στους πρεσβευτές τους «Γην και Ύδωρ». Κράτησε πάντα ψηλά την τιμήν του και πρώτος πότισε τον δρόμο της ελευθερίας με το αίμα του, πρώτος τον έστρωσε με τα κορμιά του και από τα πανάρχαια χρόνια σε τούτη την Ελληνική γη ξεθάβουμε κόκκαλα και σπαθιά σπασμένα πλάι στα αλέτρια. Από την γη ετούτη, ως τότε, είχαν περάσει και κάποιες άλλες ώρες δοκιμασίας. Και ο Έλληνας τώρα επιτελούσε ένα καθήκον ιερής Ευθύνης προς έναν κόσμο πατέρων που είχαν με την ίδια γιγάντια ψυχική αρετή προμαχήσει του φωτός, σ ένα πλήθος μαρμαρένια αλώνια. Αν μπορούσαν να μιλήσουν τα βουνά μας, ν ακούσουμε τι είδαν στο διάβα τους τα νερά των ποταμών και των χειμάρρων, να μας πουν τα χώματά τους πόσα πόδια τα περπάτησαν και τι ιδρώτα, δάκρυα και αίμα ρούφηξαν στην Τρισχιλιετή Ιστορία μας, θα μαθαίναμε αμέτρητες πράξεις αντίστασης και θυσίας ενάντια στην υποταγή και την υποδούλωση. Υπέροχη ενεργός δύναμη η παράδοση. Η παράδοση των αληθινών, των μεγάλων, των ωραίων. Και είναι πολλούς αιώνες συμπυκνωμένη αυτή η παράδοση στην ψυχή του λαού μας ως μια παρακαταθήκη τιμής, ένα υπέροχο «Μη ενδέχεσθαι άλλως», μια θρησκεία αγιότατης κληρονομιάς απέναντι στην Ιστορία, όχι μόνον στη δική μας, αλλά και ολόκληρης της ανθρωπότητας. Η θυσία για τον αδούλωτο αυτόν Τόπο, αποτελεί μοναδικό προσανατολισμό σε καιρούς εθνικής οδύνης. Στα ιερά αυτά χώματα η ελευθερία βαδίζει πάντα αδελφωμένη με την θυσία. Είναι μια αποχτημένη πείρα, μια ανάγκη που εκπορεύεται πάντα από την πιο άχραντη περιοχή της καρδιάς μας. Έτσι, το «ΟΧΙ» της τιμής που αντιλάλησε την κρίσιμη ώρα του Οκτωβρίου του 1940 στην αδούλωτη αυτή άκρη της Βαλκανικής, δεν ήταν μια αποκοτιά, ένας άφρων ηρωισμός ενός μικρού λαού της Ευρώπης, όπως θέλησαν να την παρουσιάσουν στην αρχή οι αντίπαλοί μας. Δεν ήταν η απελπισμένη τόλμη ενός Δαβίδ μπροστά σε δυο Γολιάθ, αλλά μια συνέπεια της παλιάς και δοκιμασμένης εθνικοκοινωνικής πορείας των Ελλήνων μέσα στον ασύνορο χρόνο, που την υπεύθυνη στιγμή υψώθηκε ελεύθερη συνείδηση μέσα στον Αίμο για να γράψει και πάλι μερικές από τις λαμπρότερες σελίδες της κοινωνικής εύκλειας του κόσμου. Συνέπεια του λόγου είναι η πράξη. Και συνέπεια της γιγάντιας αυτής ψυχικής και πνευματικής διάρκειας του Έλληνα ήταν και το θαύμα στις χιονισμένες Τρεμπεσίνες, στις Χιμάρες, στις Κορυτσές και στ Αργυρόκαστρα. Μια παλιά γενιά, με νέα καρδιά, έδωσε ξανά εκεί ψηλά την μάχη της αιωνιότητας και την κέρδισε με τις πανάρχαιες υποθήκες της τιμής, που κοσμούν με μια διαιώνια παρουσία την εθνική της ζωή, αυτή που ενέπνευσε τον βάρδο της εποποιίας του 40 ποιητή να αναφωνήσει: «Που νάξερες Πατρίδα μου πως θα λυθούν τα μάγια και πως θα ζωντανεύανε οι δόξες σου οι παλιές να φύτευες στις ρεματιές και των βουνών τα πλάγια να γίνονταν κι οι πέτρες σου δαφνόκλαδα κι αυτές» Το ιστορικό εκείνο «ΟΧΙ» της 28 ης Οκτωβρίου 1940, που, από στόμα σε στόμα, αντιλάλησε στις πλαγιές και στα λαγκάδια, στα βουνά, στους κάμπους και στις θάλασσές μας κι έκαμε κάθε Ελληνική καρδιά να ριγήσει και τα λευκανθέντα από τους αιώνες, διάσπαρτα στην ελεύθερη ή σκλαβωμένη ακόμα Ελληνική γη,

7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ οστά των προγόνων μας να τρίζουν και να μας υπενθυμίζουν το καθήκον μας στη συνέχιση της Ιστορικής μας Πορείας, αποτελούσε γνώριμο ήχο της Ελληνικής Ιστορίας. Ήταν επανάληψη του «Ταν ή επί Τας» των Σπαρτιατών, του «Παίδες Ελλήνων Ίτε» των Σαλαμινομάχων, του «Μολών Λαβέ» του Λεωνίδα, της ηρωικής απάντησης του μαρτυρικού μαρμαρωμένου Βασιλιά, όταν του ζήτησαν να παραδώσει την Πόλη: «Το δε την Πόλιν σοι δούναι, ουτ εμόν εστίν, ούτε άλλου των κατοικούντων εν αυτή, κοινή γαρ γνώμη αυτοπροαιρέτως αποθανούμε και ου φεισόμεθα της ζωής ημών». Γιατί δεν ήταν δυνατόν οι απόγονοι των Περσομάχων και των Τουρκομάχων, τα παιδιά των «Ελευθέρων Πολιορκημένων» του Μεσολογγίου, των ηρώων και ηρωίδων της Τριπολιτσάς, και της Αλαμάνας, του Αρκαδίου, του Σουλίου, της Νάουσας, της Χίου, των Ψαρών, να κάμουν αλλιώς, να πτοηθούν και να υστερήσουν εκείνων. Και προς εκείνη την γενιά του 21 παροτρύνει την γενιά του 40 να μοιάσει ο ψάλτης και οραματιστής των πεπρωμένων του Έθνους Κωστής Παλαμάς. «Αυτόν τον λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλον κανένα: Μεθύστε με το αθάνατο κρασί του εικοσιένα». Κυρίες και κύριοι, Μπορεί να αλλάζει κάθε φορά το σκηνικό. Οι πρωταγωνιστές όμως παραμένουν οι ίδιοι. Και είναι τα εγγόνια και τα δισέγγονα όλων εκείνων των προμάχων του Ανθρωπισμού και της Ελευθερίας, που με την αντίστασή τους και την δράση τους καταξίωσαν την Ιστορία και στοίχειωσαν αυτήν εδώ την γη. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ, λοιπόν, λέμε: Το βαθύτερο νόημα της 28 ης Οκτωβρίου 1940 είναι το Μήνυμα της αδιάκοπης συνέχειας της Ελληνικής Φυλής και της Πορείας της μέσα στο Χρόνο και την Ιστορία, είναι το Μήνυμα της διαιώνισης του Ελληνισμού, τόσο ως Φυλή, όσο και σαν σύνολο ψυχοπνευματικών αξιών που παράγει την απόλυτη πίστη Κυρίες και κύριοι, Θα είμαστε αχάριστοι, αγνώμονες, επιλήσμονες, αν τέτοιες ώρες δεν αφιερώναμε, έστω λίγα λεπτά χρόνου, λιβανωτό μνήμης και χρέους, στους ήρωές μας, νεκρούς και ζώντες, εκείνου του Πολέμου Γιατί: -Στους νεκρούς, αλλά και στους ζωντανούς ήρωες, ταιριάζει η αιώνια μνήμη και η αιώνια τιμή. -Στις ψυχές που ορθώθηκαν ενάντια στον θάνατο, ταιριάζει η μίμηση και η καταξίωση. -Στις ελεύθερες συνειδήσεις, που έγραψαν με την απόφαση της θυσίας τους την Ιστορία του Τόπου, ταιριάζει η Ευγνωμοσύνη. -Χρέος ευγνωμοσύνης σε κείνους που πιάστηκαν χέρι με χέρι με τον Χάροντα και νίκησαν. -Σε κείνους που πρόταξαν τα στήθη τους ασπίδα στα Ιερά της Φυλής. -Σε κείνους που έσωσαν «Εστίες» και «Βωμούς». -Στους αγωνιστές εκείνους που έδωσαν την ζωή τους για να στέκεται η Ελλάδα πάντα ορθή και περήφανη μπροστά στον Κόσμο, μπροστά στην Ανθρωπότητα, μπροστά στη Ιστορία. Ήταν πραγματικά ηρωικές οι μορφές εκείνων των αγωνιστών που έγραψαν το Έπος του 40. Τους στόλιζε και τους λάμπρυνε η απόφαση της αυτοθυσίας. για την συνέχιση της ζωής και της Ιστορικής Πορείας του Έλληνα μέσα στα βάθη του χρόνου, από την πρώτη στιγμή της εγκατάστασής του σ αυτό το Παγκόσμιο Σταυροδρόμι. Η εξέταση της πορείας του Έλληνα μέσα στην Ιστορία σταματάει, πάντα, στο ιερότερο ζωογόνο στοιχείο του, στο πάθος του για την Ελευθερία και αποδείχνει ότι η δύναμη αυτή είναι ισχυρότερη από την συνισταμένη όλων των ελαττωμάτων του. Η γνώση των λαμπρών στιγμών του Οκτωβρίου του 1940 είναι ανάγκη να γίνει οριοδείκτης της Πορείας του Έθνους, όχι μόνον για την εξασφάλιση της συνέχειάς του, αλλά και για την καταξίωσή του μέσα στον Παγκόσμιο Χώρο, ως Έθνους Πνευματογόνου και Πηγής Πανανθρώπινων Μηνυμάτων. *** Κυρίες και κύριοι, Οι καιροί περνούν. Πανδαμάτορας Χρόνος καταλύει τις ημέρες και των ανθρώπων. Ό, τι απομένει από την Ιστορία των λαών είναι το Δίδαγμα. Η Ελευθερία δεν δωρίζεται, αλλά κατακτάται και βιώνεται με ομοψυχία και αγωνιστικό Πνεύμα. Και για να πραγματοποιηθεί, τον Οκτώβριο του 1940, Αυτό, που όλος ο κόσμος, ακόμα και οι εχθροί μας, αποκάλεσαν «Νέο Ελληνικό Θαύμα», συνέτρεξαν το Πάθος του Έλληνα για την Ελευθερία του και η Εθνική Ομοψυχία και Ενότητα. Πράγματι, όλοι οι Έλληνες έδωσαν το μεγάλο παρόν στο Εθνικό Εκείνο Προσκλητήριο, ανεξάρτητα πολιτικών και κοινωνικών βλέψεων, διακρίσεων και αξιωμάτων και ξεπερνώντας τις πολιτικές τους αντιθέσεις, ένωσαν τα χέρια τους και τις ψυχές τους, συσπειρώθηκαν γύρω από την Ηγεσία του Τόπου και, ξεπερνώντας όλα τα όρια ευψυχίας και σωματικής αντοχής, «Με πίστιν εις τον Θεόν και εις τα πεπρωμένα της Φυλής, σύσσωμον και πειθαρχούν το έθνος ως εις άνθρωπος, δια να αγωνισθεί υπέρ βωμών και εστιών μέχρι της τελικής νίκης», κατά το τότε Διάγγελμα, έφθασαν στο Θαύμα του 40. Κυρίες και κύριοι, Οι Ελληνικές νίκες στα βουνά της Βορείου Ηπείρου ήταν οι πρώτες αχτίδες ελπίδας μέσα στην απελπισία και το βαθύ σκοτάδι που πλάκωνε την σκλαβωμένη τότε Ευρώπη, αλλά και η αρχή του τέλους για τις δυνάμεις του «Άξονα». Οι Έλληνες, λίγοι και αδύναμοι, μπροστά σε πολλούς και δυνατούς, όχι μόνον ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα εκείνο της Ιστορίας, αλλά και με τους αγώνες τους και τις θυσίες τους συνέβαλαν αποτελεσματικά στη νίκη των Συμμάχων. Να, λοιπόν, γιατί η 28η Οκτωβρίου 1940 έχει για την Χώρα μας, αλλά και για τον κόσμο όλο μιαν άλλη μεγαλοσύνη, μιαν άλλη θέση στα ιστορικά σταυροδρόμια της ανθρωπότητας. *** Ημέρες δόξας και Εθνικού Μεγαλείου! Ορόσημο στην Ιστορία μας ο Οκτώβρης του 1940! Καιροί δίκαιης καύχησης για τους πατέρες μας, αλλά και προβληματισμού για όλους μας, ως προς το ΤΙ μας πρέπει και ΤΙ μπορούμε. «Έργω τας τιμάς», είπε ο Περικλής στον Επιτάφιό του. Με πράξεις πρέπει να αποδίδουμε τις τιμές. Γιατί οι επέτειες των μεγάλων εθνικών εξορμήσεων δεν μπορεί να είναι απλώς Σταθμοί Ιστορικής Μνήμης και Ευγνωμοσύνης. Οφείλουν να είναι κυρίως και αφετηρίες λαμπρότερης συνέχειας. Αυτό περιμένουν από μας και οι ήρωες του *** Σήμερα που τα σύννεφα βαραίνουν ολόγυρα τον ορίζοντα της Χώρας μας και ο Προκρούστης απειλεί να πετσοκόψει το κορμί της, οι μνήμες του μας βοηθούν σε εγρήγορση της Εθνικής μας συνείδησης. Η 28η Οκτωβρίου 1940 στέλνει σήμερα το μήνυμά της, όσον ποτέ άλλοτε, σε όλη την Ελλάδα και πέρα απ αυτήν, παντού όπου ζουν Έλληνες, όπου πάλλουν καρδιές Ελληνικές. Δέκτης του μηνύματος είναι όλος ο Ελληνισμός: Σε κάθε Ελληνική ψυχή έχει κάτι να ειπεί. Από κάθε Νεοέλληνα έχει κάτι να ζητήσει. Στους νεκρούς του Ελληνοϊταλικού Πολέμου Βαρύτιμο στεφάνι αστραφτερής δόξας τους πρέπει. Από τότε τα Έπη παύουν να είναι προνόμιο των ποιητών. Τα γράφουν πια άνθρωποι απλοί, που αγωνίζονται για τους «Βωμούς» τους και τις «Εστίες» τους. Και ήταν πολλοί οι νεκροί εκείνου του Πολέμου: 7948 παλληκάρια έφαγε εκείνη η αλύγιστη εξόρμηση του Ελληνικού στρατού στην Αλβανία, μαζί με τους νεκρούς και του άλλου Μετώπου. Βαρύς ο φόρος του αίματος. Βαριά η επιταγή που μας κληρονόμησαν. Πολλοί από τους νεκρούς εκείνου του πολέμου έμειναν ανώνυμοι και άγνωστοι στον ίσκιο της Ιστορίας. Τους ξέχασαν οι άνθρωποι στις παγωμένες κορυφογραμμές της Αλβανίας. Τους λησμόνησαν μέσα στην κοσμοχαλασιά του Πολέμου και στα δίσεκτα τρεισήμισι χρόνια της Κατοχής που ακολούθησαν. Όμως κι εκείνοι έγραψαν Ιστορία. Το μαρτυρούν και το ομολογούν οι πέτρες και τα μονοπάτια που διάβηκαν, οι πρόχειροι τάφοι και τα κενοτάφια, τα μοιρολόγια και τα μαύρα μαντήλια των δικών τους, οι θύμησες των συμπολεμιστών τους. Ψάχνουμε τώρα, όψιμα, για τους τάφους εκείνων των Ελλήνων μαχητών σε ισώματα και πλαγιές, από τυχαίες αποκαλύψεις, από διάσπαρτα κόκκαλα και μισοσάπια εξαρτήματα στρατιωτικών στολών, από κάποια κουμπιά χλαίνης, από κάποιους αυτοσχέδιους σταυρούς. Πιο παλιά, ζύγωναν κάποιες γριές και άναβαν καντήλι στους αιματοπότιστους αυτούς Τόπους, όσο οι τάφοι ήταν νωποί και όσο οι μνήμες κυριαρχούσαν. Σ εκείνους τους μαχητές, λουλούδια μυρύπνοα στη γη της θυσίας, ποτισμένα με το νερό της Πίστης και τον πόθο της Λευτεριάς, η θύμησή μας, τέτοιες ημέρες στρέφεται τιμητική. Τα δαφνόκλαδα της ευγνωμοσύνης μας ας τα καταθέσουμε με δέος. Με της συνέχειας το Χρέος. Λευκάζουν τα οστά των ηρώων μας διάσπαρτα ακόμα στα Βορειοηπειρωτικά Βουνά. Αυτές τις ημέρες, κάθε χρόνο, οι αγνές ψυχές τους, ως θείες πνοές, αγαλλόμενες περιφέρονται στους χώρους του μαρτυρίου τους. Χαίρονται στη γιορτή μας. Στη γιορτή της νίκης που αυτοί κατήγαγαν. Η δάφνη που σκεπάζει την μνήμη εκείνων ας μη μαραθεί από την δική μας αδιαφορία, την δική μας διχόνοια και αμέλεια. Ας την κρατήσουμε ζωντανή και θαλερή με την Ομόνοια, την Αφοσίωση στο καθήκον και τα Ελληνική ιδεώδη. Νεκροί μας: «Τιμή σε σας που η τύχη έλαχε να φυλάτε Θερμοπύλες». Ήρωες: «κι αν κοιμάστε, σας τραγουδά η Δόξα σας, μακαρισμένοι νάστε».

8 8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 Αγία Ευθυμία Καταστηματάρχες και επαγγελματίες Τ ο έναυσμα γι αυτή την καταγραφή προσέφερε η ευγενική διάθεση του φίλου -και συνεργάτη της εφημερίδας μας- Δημήτρη Χρ. Παλούκη, να θέσει υπόψη μας το υπ αρ. 20 από φύλλο της εφημερίδας «ΑΜΦΙΣΣΑΪΚΗ», που εκδιδόταν στην πρωτεύουσα του νομού μας, την Άμφισσα. Στο φύλλο αυτό καταχωρούνται οι επαγγελματίες της επαρχίας Παρνασσίδος, οι υποκείμενοι σε φορολογία τη χρονιά εκείνη. Αποκαλούνται επιτηδευματίες. Εκτός από τα στοιχεία της ταυτότητάς τους σημειώνεται επίσης η κλάση στην οποία είχαν ενταχτεί από την αρμόδια οικονομική Υπηρεσία και το φορολογητέο, κατ εκτίμηση ασφαλώς, ετήσιο χρηματικό ποσό. Στην κατάσταση που αναφέραμε συμπεριλαμβάνονται και 18 συμπατριώτες μας, οι οποίοι, κατά επαγγελματικές δραστηριότητες, είναι : 2 αλευρομυλωνάδες, 9 ιδιοκτήτες αλωνιστικών μηχανών, 4 ιδιοκτήτες καφενείων, 1 κουρέας, 1 σιδηρουργός και 1 τσαγκάρης. Τα ονόματά τους δεν σημειώνονται εδώ αλλά θα βρουν τη θέση τους στην στήλη κατά επάγγελμα. Δίπλα στα στοιχεία τους θα αναφερθεί, επίσης εκεί, η κλάση στην οποία φορολογικά είχαν ενταχθεί και το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους. Πολύτιμες επίσης πληροφορίες αντλήσαμε από τους εκλογικούς καταλόγους του χωριού μας των ετών 1865 και 1879, που δημοσιεύτηκαν στα 84ο και στο 31ο φύλλα της εφημερίδας μας, αντίστοιχα. Στον πρώτο, από τους εκλογικούς αυτούς καταλόγους μνημονεύεται μόνο ένας (1) επαγγελματίας (ο έμπορος Δημήτριος Ανδρ. Μπούρας, με αριθμό 185/1391), με δραστηριότητα μέσα στο χωριό και επτά (7) ακόμα: (2 τελωνοφύλακες, 3 στρατιώτες, 1 Πάρεδρος και 1 δάσκαλος), οι οποίοι δεν μπορούν να ενταχθούν στις κατηγορίες των επαγγελματιών που εξετάζουμε. Αν εξαιρέσουμε τον Πάρεδρο και τον δάσκαλο οι άλλοι ασφαλώς ασκούσαν την επαγγελματική τους δραστηριότητα έξω από το χωριό. Πλουσιότερος σε επαγγελματίες παρουσιάζεται ο εκλογικός κατάλογος του Στα χρόνια που ακολούθησαν την απελευθέρωση από τον τούρκικο ζυγό το χωριό ανέπνευσε και άρχισαν να επουλώνονται οι πληγές της σκλαβιάς. Κατά την διάρκεια του αγώνα κάθε σκέψη για επαγγελματική δραστηριότητα ήταν εκτός πραγματικότητας, αφού ο ενεργός ανδρικός πληθυσμός συμμετείχε ολόψυχα σ αυτόν. Στον κατάλογο, στον οποίον αναφερόμαστε, εμφανίζονται 17 συνολικά επαγγελματίες, οι εξής: α. Αγωγιάτης... 1 β. Αγροφύλακες...2 γ. Βαρελοποιοί...2 δ. Καφετζής...1 ε. Κρεοπώλης...1 στ. Μπακάληδες...5 ζ. Ταχυδρόμοι...2 η.τηλεγραφοφύλακας...1 και θ. Υλοτόμο...2 Τα ονόματά τους, επίσης, δεν αναφέρονται εδώ, αλλά θα καταχωριστούν στην οικεία, κατ επάγγελμα, στήλη, όπου μέσα σε παρένθεση θα σημειωθούν ο αριθμός της δικής μας ευρετηρίασης κι εκείνος του αρχικού εκλογικού καταλόγου. Σπουδαία, στο θέμα που μας απασχολεί, ήταν και η συμβολή του αειμνήστου Ιωάννη Δημ. Παύλου, ο οποίος ο οποίος με σειρά άρθρων, από αυτές τις στήλες, μας έκανε κοινωνούς των προπολεμικών τουλάχιστον δραστηριοτήτων των συγχωριανών μας, αναφέροντας και κάποια ονόματα των δεκαετιών του 1930 και 1940, που συνέπιπταν μ εκείνα των παιδικών και νεανικών του χρόνων. Σημειώνουμε εδώ τις επαγγελματικές ενασχολήσεις που τον απασχόλησαν, το φύλλο και τη σελίδα της εφημερίδας μας που δημοσιεύτηκαν τα σχετικά κείμενα και τον αριθμό της δικής μας καταγραφής: 1. Αγωγιάτης. Φύλλο 52, σελ. 23-κατάσταση 2 2. Άλεσμα-Μυλωνάς. Φύλλο 56 σελ. 27 και Φύλλο 61, σελ. 19-κατάσταση 3 3. Ασβεστάς. Φύλλο 62, σελ. 39-κατάσταση 7 4. Βαλμάς. Φύλλο 64, σελ. 19-κατάσταση 9 5. Βαρελάς. Φύλλο 66, σελ. 39-κατάσταση Δραγάτης-Αγροφύλακας. Φύλλο 69, σελ. 39-κατάσταση 1 7. Θέρος-αλωνιστ. μηχανές. Φύλλο 13, σελ. 7-κατάσταση 4 8. Ντελάλης. Φύλλο 60, σελ. 15-κατάσταση Πεταλωτής. Φύλλο 58, σελ. 31-κατάσταση Ράφτης. Φύλλο 65, σελ. 33-κατάσταση Σαμαράς. Φύλλο 67, σελ. 19-κατάσταση Τρύγος. Φύλλο 10, σελ. 9-κατάσταση Υλοτόμος. Φύλλο 58, σελ κατάσταση 47 και 14. Υποδηματοποιός. Φύλλο 59, σελ κατάσταση 48. Το έτος 1930 ο εκδοτικός οίκος ΠΥΡΣΟΣ εκυκλοφόρησε τον «Οδηγό της Ελλάδος», στον οποίον αναφέρονται, μεταξύ άλλων, οι τοπικές αρχές και οι επαγγελματίες του χωριού μας. Οι επαγγελματίες αυτοί αριθμητικά είναι: 1. Ιδιοκτήτες αλευρόμυλων Ιδιοκτήτες αλωνιστικών μηχανών Ζωέμποροι Ιατροί Ιδιοκτήτες καφενείων Κρεοπώλες Παντοπώλες...5 και 8. Έμποροι υφασμάτων...2 Και οι επαγγελματίες αυτοί θα αναφερθούν στους οικείους καταλόγους. Οι επαγγελματικές δραστηριότητες που εντοπίστηκαν ανέρχονται σε 50, χωρίς να υποστηρίζεται ότι καλύφθηκαν όλες. Υπάρχουν ασφαλώς και άλλες, όπως οπωσδήποτε υπάρχουν και άλλοι επαγγελματίες, που οι δικές μας σκέψεις και των γεροντότερων συμπατριωτών μας (τους οποίους για μια ακόμη φορά ευχαριστούμε) δεν τους έφεραν στο προσκήνιο. Ζητάμε συγγνώμη και είμαστε πρόθυμοι να καλύψουμε τα υπάρχοντα κενά. Η καταλογράφηση που ακολουθεί είναι αλφαβητική, κατά επιχειρηματική δραστηριότητα. Τα ονόματα αναφέρονται επίσης σε αλφαβητική σειρά επωνύμου, με κάποιες διευκρινήσεις, όπου αυτό κρίθηκε απαραίτητο, κυρίως για επαγγέλματα που το πέρασμα του χρόνου και οι τεχνολογικές εξελίξεις τα έχουν εξαφανίσει ή για τα σημεία που λειτουργούσαν τα καταστήματα. Είναι πάντως γεγονός ότι το κέντρο βάρος των επαγγελματικών δραστηριοτήτων των συντοπιτών μας εντοπίζεται στην αγορά του χωριού, όπου λειτουργούσαν -και λειτουργούν- τα περισσότερα καταστήματα. 1.Αγροφύλακες Εντοπίστηκαν οι: 1. Ιωάννης Αγαπητός (Αλεξόγιαννος) 2. Ευθύμιος Αλιζώτης (Νάρης) 3. Κων/νος Ευθ. Γλυμής (Κοτρώνιας) 4. Γεώργιος Ηλιόπουλος (Μάνιος) 5. Γεώργιος Σ. Καραηλιάς (Μπρέφας) 6. Ευστάθιος Σ. Καραηλιάς-Σίμος (Σιμοστάθης) 7. Ευθύμιος Ν. Καραμέρης 8. Ευστάθιος Καραμέρης (Κ(ρι)θάρας) 9. Νάκος Παν. Κατσαρέλης 10. Κων/νος Ιωαν. Καψάλης (147/160) 11. Ιωάννης Κων. Λαλλάς (Κατσαρούγας) 12. Ανδρέας Μαντζίνος 13. Γεώργιος Ευθ. Μαστρογιαννόπουλος (182/184) 14. Παναγιώτης Δημ. Ντούρος (Κρικελάκος) 15. Νικόλαος Τσελές 16. Χαρδαβάλας (;) Παρατηρήσεις α) Στη γενική αυτή κατάσταση περιλαμβάνονται και οι δραγάτες (αμπελοφύλακες) και οι θημωνιοφύλακες, που είχαν συγκεκριμένο χρονικό διάστημα άσκησης των καθηκόντων τους. Των πρώτων η δράση εκάλυπτε το χρονικό διάστημα από τον Ιούνιο μέχρι το τέλος του τρυγητού και των δεύτερων το χρονικό διάστημα (Μάιος-Ιούλιος), που υπήρχαν θημωνιές στ αλώνια. β) Ο Σιμοστάθης (Ευστάθιος Σ. Καραηλιάς-Σίμος) είχε διατελέσει και αμπελοφύλακας. Το υπ αρ. 462 από διοριστήριο έγγραφο της Κοινότητας, υπογεγραμμένο από τον πρόεδρό της Αθανάσιο Καραχάλιο δημοσιεύτηκε στο 22 ο φύλλο μας. Το δημοσιεύσαμε και πάλι (φωτ. αρ. 1).

9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ γ) Ο 16ος κατά σειρά (Χαρδαβάλας), αγνώστων λοιπών στοιχείων, αναφέρεται από τον Ι. Δ. Παύλου ως φύλακας των θημωνιών, στα Πάνω Αλώνια. Πρόκειται μάλλον για παρατσούκλι, που δεν μπορέσαμε να αποκωδικοποιήσουμε. δ) Ο Γ. Ηλιόπουλος καταγόταν από το Σερνικάκι και ο Ανδρ. Μαντζίνος από το Προσήλιο (Σεγδίτσα). 2. Αγωγιάτες Ένα επάγγελμα επίσης ξεχασμένο. Ο αγωγιάτης τα χρόνια τα παλιά, αναλάμβανε να μεταφέρει με το ζώο του, ανθρώπους ή πράγματα από το ένα μέρος στο άλλο. Είναι τα ταξί ή και τα φορτηγά εκείνης της εποχής. Στην τοπική μας ιστορία αναφέρονται οι κατωτέρω: α. Αλέξιος Ιωαν. Αγαπητός β. Δ. Αγγελής γ. Παναγιώτης Αγαπητός δ. Ηλίας Βαρνάβας ε. Γ. Δασκαλόπουλος στ. Ε. Δρόλαπας ζ. Ιωάννης Δρόλαπας η. Ευθύμιος Καρανάσιος θ. Νικόλαος Ευθ. Μαρούτσος ι. Ευθύμιος Μπαμπαγενές ια. Γεώργιος Ντάρας (195/195) 3. Αλευρομυλωνάδες Σ ένα τόπο, σαν τον δικό μας, που το νερό είναι είδος σε απόλυτη ανεπάρκεια, είναι και σαν σκέψη εκτός πραγματικότητας η ύπαρξη νερόμυλων: Φημολογείται ότι τα παλιά τα χρόνια οι χωριανοί μας για ν αλέσουν μετέβαιναν στους Δελφούς ή στο Χρισσό, όπου υπήρχαν σχετικές εγκαταστάσεις. Λειτούργησαν όμως αρκετοί αλευρόμυλοι πετρελαιοκίνητοι. Ας θυμηθούμε τους μυλωνάδες μας: α. Ιωάννης Ν. Αλιζώτης β. Νικόλαος Ι. Αλιζώτης (Κλάση 2-ποσό 900 δρχ.) γ. Γεώργιος Ι. Βαρνάβας δ. Χριστόδουλος Ηλ. Βαρνάβας (Κλάση 2-ποσό 900 δρχ.) ε. Παναγιώτης Ευθ. Δρόλοπας στ. Γεώργιος Καραχάλιος και ζ. Χριστόφορος Γ. Παπαϊωάννου Παρατηρήσεις α) Ο Χριστ. Βαρνάβας και ο Γεωργ. Καραχάλιος λειτούργησαν συνεταιρικά. Ερείπια του μύλου τους υπάρχουν και σήμερα στο κάτω μέρος του κοιμητηρίου του Αγίου Βλασίου. β) Ερείπια επίσης του μύλου του Νικολάου Αλιζώτη και του γιου του Ιωάννη υπάρχουν στο δεξιό μέρος του δρόμου προς τον Αγ. Ευθύμιο. Στον ίδιο χώρο λειτούργησε και πριονοκορδέλα, από τους ίδιους. γ) Αλευρόμυλο και πριονοκορδέλα λειτούργησαν επίσης οι Γεώργιος Ι. Βαρνάβας και Παναγιώτης Ευθ. Δρόλαπας απέναντι, περίπου από το κέντρο ΠΥΘΑΡΙ. δ) Οι Ν. Αλιζώτης και Γ. Καραχάλιος αναφέρονται και στον «Οδηγό της Ελλάδος» του Αλωνιστικές μηχανές Ως κάτοχοι αλωνιστικών μηχανών στο χωριό μας εμφανίζονται οι: 1. Ευθύμιος Αλεξανδρής (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) 2. Ιωάννης Βαρνάβας (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) 3. Ευθύμιος Ι. Δεδούσης 4. Ηλίας Ι. Δεδούσης 5. Ανάργυρος Ευθ. Δρολάπας (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) 6. Αναστάσιος Ευθ. Δρολάπας (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) 7. Ξεν. Μπαμπαγενές (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) 8. Ευθύμιος Ντούρος (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) 9. Γεώργιος Δ. Παναγιωτάκης (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) 10. Παναγιώτης Ριζές (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) 11. Νικόλαος Τηλιγάδας (Κλάση 1-ποσό 600 δρχ.) Παρατηρήσεις α. Η πρώτη αλωνιστική μηχανή που έκανε την εμφάνισή της στην Αγία Ευθυμία ήταν εκείνη των αδελφών Ευθυμίου και Ηλία Δεδούση, το Δεν αναφέρεται κλάση και ποσό γι αυτούς, γιατί το έτος 1934, στο οποίο προσδιορίζεται το φορολογητέο εισόδημα, είχε πωληθεί. Για τη θρυλική «Pιρίκα» και τις φήμες που τη συνόδευαν αναφερθήκαμε στο 56 ο (σ.34) φύλλο μας. Η φωτογραφία (αρ. 2) είναι προσφορά του Παναγιώτη Ευθ. Δεδούση. β. Δεύτερη αλωνιστική μηχανή, με ιδιοκτήτες συγχωριανούς μας και δραστηριότητα στο χωριό, αλλά και την ευρύτερη περιοχή, ήταν εκείνη των αδελφών Τάσου και Αργύρη Ευθ. Δρόλαπα (Μαντραβελαίων). Δημοσιεύουμε φωτογραφία της (αρ. 3), που εντοπίσαμε στη σελίδα 348 του έργου ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ του Ευθυμίου Τάσου Δρόλαπα, γιού του πρώτου των συνιδιοκτητών. 2 3 γ. Οι υπόλοιποι 7 που παραπάνω αναφέρθηκαν συνεταιρίστηκαν και αγόρασαν αλωνιστική μηχανή (την τρίτη για το χωριό μας). Είναι εκείνη που αποκαλέστηκε «Βαρναβέικη». Αργότερα κάποιοι απ αυτούς αποχώρησαν και υπήρξαν νέες συμμετοχές από τους Ευθύμιο Γ. Βαρνάβα, Κων/νο Ηλ. Καραχάλιο, Ευθύμιο Αγγ. Στελίγκο και άλλους. Οι φωτογραφίες που δημοσιεύουμε (αρ. 4 και 5) παρουσιάζουν την αλωνιστική αυτή μηχανή η μεν πρώτη σε πλήρη λειτουργία και η δεύτερη εγκαταλειμμένη. Στην πρώτη (αρ. 4) φωτογραφία, μάλλον του έτους 1974, εμφανίζονται η Αθηνά Καραχάλιου, ο Πολύκαρπος Λύτρας, η Χαρίκλεια Καραχάλιου, η Ευθυμία Καραχάλιου (Λοχίαινα) μπροστά και πίσω η Φρόσω Ευθ. Βαρνάβα και ο εκ των συνιδιοκτητών Κων/νος Ηλ. Καραχάλιος. Τις φωτογραφίες αυτές εξασφάλισε ο Ζαχαρίας Ευθ. Ηλιόπουλος. Τον ευχαριστούμε. δ. Οι Ι. Βαρνάβας και Αν. Δρόλαπας αναγράφονται και στον «Οδηγό της Ελλάδος» του Αναψυκτήρια-μπαρ Στο πνεύμα της εποχής τους λειτούργησαν αναψυκτήρια-μπαρ οι: 1. Ο Στάθης Δημ. Καραηλιάς στους χώρους του μαγαζιού του (εστιατόριο ταβέρνα), που λειτουργούσε απέναντι από την παιδική χαρά του χωριού και 2. Ο Ιωάννης Ευθ. Παύλος (Σοφός) που λειτούργησε χειμερινό, εκεί που αργότερα στεγάστηκε το super market της Λένας Λαλλά-Δρόλαπα και θερινό πίσω από το προσκυνητάρι του Αγίου Βλασίου κι αργότερα σε πατρικό κτήμα στο δρόμο προς τη δεξαμενή. Το τελευταίο είχε το χαρακτηριστικό τίτλο «ΣΟΥΣΟΥΡΑΔΑ», ίσως από τραγούδι της εποχής. Το μαγαζί του Στάθη Δ. Καραηλιά είχε τον τίτλο «ΠΥΘΑΡΙ». 6. Αρτοποιεία Θα υπολόγιζε κάποιος ότι σε ένα χωριό, σαν το δικό μας, που το κάθε νοικοκυριό διέθετε τον δικό του φούρνο, δεν θα ήταν απαραίτητη η ύπαρξη αρτοποιείου. Κι όμως υπήρξαν. 4 5

10 10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 Οι διηγήσεις των συντοπιτών μας έφεραν στην επιφάνεια τον φούρνο των αδελφών Καλπούζου, που λειτουργούσε μέσα στο καφενείο τους, στην αγορά του χωριού και των Παναγιώτη Δημ. Παππά και Σπύρου Μπούρα, που βρισκόταν εκεί που τώρα λειτουργεί ως χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων (parking). Οι δύο αυτοί ήταν συγγενείς μεταξύ τους (γυναικάδελφοι/μπατζανάκηδες). Τα νεότερα χρόνια μερική αντιμετώπιση των αναγκών κάλυψαν ο Ευθύμιος Κονιάκος και η Λένα Λαλλά-Δρόλαπα, που στα καταστήματά τους λειτουργούσε και πρατήριο άρτου. Πριν από λίγα χρόνια το ζεύγος Αθανασίου (ο Παναγιώτης και η Σοφία) λειτούργησε σύγχρονο αρτοποιείο στο πάνω κτίριο του Συνεταιρισμού. Δυστυχώς ο θάνατός τους (στις της Σοφίας και στις του Παναγιώτη) εκτός από λύπη, στέρησε στον τόπο μας και από ένα πολύ χρήσιμο χώρο. Τις σημερινές ανάγκες καλύπτει το super market «Βοριάς» μέσα στο οποίο λειτουργεί και σχετικό πρατήριο. 7. Ασβεστάς (Καμινάρης) Ένα επάγγελμα, επίπονο και κουραστικό, που έσβησε στις μέρες μας. Το προϊόν της παραγωγής του, τον ασβέστη, τον εκτόπισε το τσιμέντο. Και όπου ασβέστης χρειάζεται, κυρίως για την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων, τον βρίσκουμε έτοιμο. Και σε σακούλες! Ως ασβεστάδες λοιπόν, που δρούσαν επαγγελματικά, αναφέρονται οι: 1. Σπύρος Ευθ. Γλυμής - Παπαγλυμής 2. Ευθύμιος Ι. Δρόλαπας 3. Ευθύμιος Παύλου και 4. Ευστάθιος Ανδρ. Παύλου Διευκρινιστικά σημειώνουμε ότι ο υπολογισμός του βάρους του ασβέστη (ακατάσβεστου) υπολογιζόταν σε καντάρια. Κάθε καντάρι έχει 44 οκάδες. Η οκά (τουρκική μονάδα βάρους) αντιστοιχεί σε 1282 γραμμάρια. 8. Αστυνομικός σταθμός Δεν μπορεί να θεωρηθεί, ασφαλώς, ότι έχει σχέση με τις επαγγελματικές δραστηριότητες στον τόπο μας η ύπαρξη Σταθμού Χωροφυλακής στο χωριό. Προσπαθήσαμε να πληροφορηθούμε πότε άρχισε να λειτουργεί και πότε καταργήθηκε, χωρίς μέχρι τώρα να έχουμε θετικές πληροφορίες. Μάθαμε όμως τους ιδιοκτήτες των οικημάτων στα οποία στεγάστηκε στα χρόνια της λειτουργίας του. Αυτοί ήταν οι: α. Γεώργιος Ηλ. Αναγνωστόπουλος β. Βασίλειος Γ. Δεδούσης γ. Ευθύμιος Σπ. Παπαγλύμης δ. Αθανάσιος Γ. Ποντίκης και ε. Ευθύμιος Αγγ. Σκαρίμπας (σημερινή ιδιοκτήτρια η Ευθυμία (Μίνα) Ευθ. Ποντίκη) 9. Βαλμάδες (Αλογάρηδες) Είναι εκείνοι που με τα άλογά τους αλώνιζαν τα γεννήματα των χωριανών. Τα άλογά τους τα έτρεφαν για το σκοπό αυτό. Όταν πάτησε ρόδα στο χωριό (1925) και έκαναν την εμφάνισή τους οι αλωνιστικές μηχανές εξυπηρετούσαν τα χωριά που δεν συνδέονταν οδικώς και σταδιακά έσβησαν. Φέραμε στη μνήμη μας τους: α. Ιωάννη Δημ. Αναγνωστόπουλο β. Ευθύμιο Δασκαλόπουλο γ. Κων/νο Ηλ. Καραηλιά δ. Γεώργιο Καρανάσο και ε. Δημήτριο Ντούρο Βασικό προσόν ενός χώρου για να χρησιμοποιηθεί για αλώνισμα ήταν να είναι στρωμένος με πέτρες (καλλιγωμένος) και να δέχεται κύματα αέρα, για να διευκολύνεται το λίχνισμα. Ένα τέτοιο χώρο, στα Πάνω Αλώνια, που σώζεται μέχρι σήμερα, μας χάρισε η φωτογραφία (αρ. 6) του Ζαχαρία Ευθ. Ηλιόπουλου, που δημοσιεύουμε. 10. Βαρελοποιοί Πριν το 1982, χρονιά που το χωριό μας υδροδοτήθηκε από την ΕΥΔΑΠ, από το φράγμα του Μόρνου, η ύπαρξη βαρελών σε κάθε νοικοκυριό ήταν απαραίτητη για την μεταφορά μικροποσοτήτων νερού από τα πηγάδια ή και από αλλού. Τις απαραίτητες, σε κάθε περίπτωση βαρέλες -το πλαστικό δεν είχε ακόμα εμφανιστεί- τις προμηθευόντουσαν από γειτονικούς τόπους (Βουνιχώρα, Άμφισσα, Ιτέα) ή από τα παζάρια της Άμφισσας ή του Ξεροπήγαδου (Κίρρας). Κι όμως, στον εκλογικό κατάλογο του 1879, στον οποίον τακτικά καταφεύγουμε για πληροφορίες, υπάρχουν εγγραφές για 2 βαρελοποιούς. Είναι οι: 1. Ευθύμιος Δημ. Παπαδημητρίου (217/218) 2. Νικόλαος Παν. Τσιτσιγάνος (281/280). Γιός του τελευταίου πρέπει να ήταν ο Παναγιώτης Τσιτσιγάνος, ο Αμερικάνος, ο οποίος μετά την επιστροφή του από την Αμερική, ύστερα από δεκαετίες, απασχολιόταν ερασιτεχνικά με ξυλοκατασκευές. Προγονική ίσως συνήθεια Δασικοί Ως δασικοί χαρακτηρίζονται οι δημόσιοι υπάλληλοι, έργο των οποίων είναι η προστασία των δασών και η εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας. Ο τόπος μας έχει το προνόμιο η βορειοδυτική πλευρά της να καλύπτεται από ελατοδάσος, χρήσιμο από πολλές πλευρές. Στην τοπική μας περιφέρεια εξακριβώθηκε ότι έχουν υπηρετήσει οι: Λεωνίδας Σακελλαρίου (Κρίτσας) και Δημήτριος Ρίζος, πριν από το Το 1936 ανέλαβε καθήκοντα δασικού υπαλλήλου ο Παναγιώτης Κώτσου, από την Αράχωβα. Εγκαταστάθηκε μόνιμα στο χωριό, αφού ήλθε σε γάμου κοινωνία με την Παρασκευή Γ. Παναγιωτάκη. Μετά την συνταξιοδότησή του καθήκοντα ανέλαβε ο Γεώργιος Δημ. Λύτρας, μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε κι εκείνος. Υπάρχει η πληροφορία ότι την επιτήρηση, από την πλευρά που μας ενδιαφέρει, είχε τα μετέπειτα χρόνια ο υπάλληλος της κεντρικής διοίκησης του Δασαρχείου της Άμφισσας και συγχωριανός μας Παναγιώτης Κων. Καραμέρης. 12. Ελαιοτριβεία Πριν από λίγα χρόνια οι Αδελφοί Παύλου είχαν την πρωτοβουλία να ιδρύσουν ελαιοτριβείο στην έξοδο του χωριού προς την Βουνιχώρα. Η προσπάθεια αυτή δεν τελεσφόρησε. Σήμερα και στην περιοχή της Αργομοίρας από την «Ελαιουργική Φωκίδας ΑΕ» λειτουργεί σχετική μονάδα. Ως υπεύθυνη φέρεται η Ζαφ. Λιανουλοπούλου. 13. Έμποροι Στον εκλογικό κατάλογο του χωριού μας του έτους 1865 παρουσιάζεται ως έμπορος, με αρ. 185/1391, ο Δημήτριος Ανδρ. Μπούρας. Ποια εμπορική δραστηριότητα ανέπτυσσε δεν μπορούμε να ξέρουμε. Ως έμποροι επίσης μπορεί και πρέπει να θεωρηθούν ο Ανδρέας Ευθ. Τηλιγάδας, ο Ιωάννης Σκαρίμπας (Λεγοτσής) και ο Ευθύμιος Ηλ. Κόλλιας, ο οποίος για μεγάλο χρονικό διάστημα ασχολήθηκε με εμπόριο κουβερτών. Οι Ανδρ. Τηλιγάδας και Ιωάννης Σκαρίμπας αναφέρονται και στον «Οδηγό της Ελλάδος» του 1930, ως έμποροι υφασμάτων. 14. Έμποροι ελαιών Οι τρεις παρακάτω συμπατριώτες μας ξεκίνησαν από τον τόπο μας το εμπόριο ελαιών και σταδιακά επεξέτειναν τις δραστηριότητές τους σε ευρύτερες περιοχές. Είναι οι: 1. Ιωάννης Ευστ. Καλαμαράς 2. Ιωάννης Ευθ. Παύλος και 3. Ευθύμιος Νικ. Ποντίκης Ο πρώτος μάλιστα απ αυτούς διατηρεί και σήμερα αποθήκη του προϊόντος αυτού σε χώρο δίπλα στην παιδική χαρά του χωριού. 15. Εργοστάσιο Ζωοτροφών-Σπορελαίων Στον περιβάλλοντα το εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής (Αργομοίρας) χώρο ιδρύθηκε πριν λίγα χρόνια από την «Επένδυση Βάμβακος ΑΕ» εργοστάσιο Ζωοτροφών και Σπορελαίων. Το εργοστάσιο αυτό, το οποίο σήμερα δεν λειτουργεί, δεν προσέφερε κάτι το θετικό στον τόπο μας, ούτε εξασφάλισε θέσεις εργασίας. Απεναντίας κακοποίησε, σε φρικτό βαθμό, το περιβάλλον και αλλοίωσε την φυσιογνωμία της όλης περιοχής. 16. Ζωέμποροι Το 1930 από τις εκδόσεις ΠΥΡΣΟΣ κυκλοφόρησε ο «Οδηγός της Ελλάδος», στον οποίον αναφέρονται και οι επαγγελματίες του χωριού μας. Ως ζωέμποροι αναφέρονται οι: 1. Δ. Καραμέρης 2. Π. Καραμέρης 3. Ν(ικόλαος) Κοχιάς 4. Α. Λαλλάς 5. Π(αναγιώτης) Παπαστάθης 6. Ι(ωάννης) Σκαρίμπας και 7. Ά(γγελος) Στελίγκος

11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Δεν μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε περισσότερα στοιχεία γι αυτούς, πλην του ότι ο Ν. Κοχιάς είχε διατελέσει Πρόεδρος του χωριού, ο Παναγιώτης Παπαστάθης είναι ο γνωστός μας «Σταθούκος» και τον Ιωάννη Σκαρίμπα (Λεγοτσή) τον συναντάμε στον κατάλογο 13 (έμποροι). Οι δικοί μας ζωέμποροι διαμεσολαβούσαν κατά την πώληση ζώων από τους κτηνοτρόφους του χωριού προς τρίτους. Τους αποκαλούσαν και τσαμπάσηδες, ανεξάρτητα από το ότι η μεσιτεία τους δεν αναφερόταν στην πώληση-αγορά αλόγων, αλλά μικρών ζώων. 17. Ηλεκτρικών στρωμάτων βιοτεχνία Ο Διαμαντής Γ. Πατάκας κατά την παραμονή του στη Γερμανία ειδικεύτηκε στην κατασκευή ηλεκτρικών στρωμάτων. Την τέχνη του αυτή την μετέφερε και κατά την επιστροφή του στην πατρίδα και την συνέχισε ο γιός του Άγγελος. 18. Ηλεκτρολόγοι Η ηλεκτροδότηση του χωριού το 1962 από τη ΔΕΗ εδημιούργησε την αναγκαιότητα ύπαρξης ειδικού επαγγελματία, ικανού να καλύπτει τις ανάγκες που παρουσιάζονται. Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι χωριανοί μας κατέφυγαν στην Άμφισσα, όπου υπάρχουν ειδικοί τεχνίτες. Σήμερα όμως εξυπηρετούνται από τον Βασίλη Ευστ. Κυριάκη, έμπειρο και ικανό ηλεκτροτεχνίτη. 19. Ιατροί Δύο γιατροί συνέδεσαν το όνομά τους με το χωριό μας. Καταγωγή και των δύο η Αγία Ευθυμία. Ήταν ο Δήμος Γεωργ. Δασκαλόπουλος και ο Ηλίας Ιωαν. Δεδούσης, οι οποίοι για πολλά χρόνια προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στους συντοπίτες μας. Δείγμα ευγνωμοσύνης αποτελεί η τοποθέτηση της προτομής του δεύτερου από αυτούς στην αγορά του χωριού, με την φροντίδα του Συλλόγου. Σήμερα οι ανάγκες της πρωτοβάθμιας περίθαλψης καλύπτονται από τους αγροτικούς γιατρούς, που κατά διαστήματα, και κάποιες ημέρες της εβδομάδας, επισκέπτονται τον τόπο μας. Οι δύο ανώτεροι γιατροί και με αυτή τους την ιδιότητα, αναφέρονται και στον «Οδηγό της Ελλάδος» του Κατάστημα εργαλείων γεωργικών φαρμάκων Πρόσφατα και στο κτίριο του Συνεταιρισμού, στα Κάτω Αλώνια, ο Παναγιώτης Αλ. Καραχάλιος άρχισε να λειτουργεί κατάστημα που διαθέτει μικροεργαλεία, σκεύη της αγροτικής ζωής, καθώς και ζωοτροφές. Ήταν κάτι που έλειπε από το χωριό και ανάγκαζε τους ενδιαφερόμενους να μεταβαίνουν στην Άμφισσα, για την προμήθειά τους. Αξίζει να υποστηριχτεί. 21. Καφενεία Καταστήματα αυτής της κατηγορίας διατηρούσαν -ή διατηρούν- οι: 1. Ευθύμιος Ανδρ. Αγαπητός 2. Ευθύμιος Ι. Αγγελής 3. Δημήτριος Κ. Γλυμής 4. Ηλίας Δημ. Γλυμής 5. Ιωάννης Δεδ. Γλυμής (Γλυμόγιαννος) 6. Δημήτριος Αναγν. Δεδούσης (74/66) 7. Δημήτριος Κων. Διαούρτας (1 η κλάσηποσό 600 δραχμές) 8. Κων/νος Αναγν. Διαούρτας 9. Ευθύμιος Θεοφ. Δρόλαπας 10. Θεόφιλος Ηλ. Δρόλαπας 11. Ιωάννης Ν. Ηλιόπουλος (Μπαλές) (Κλάση 0,5-ποσό 300 δραχμές) 12. Ιωάννης Ευθ. Καλπουζος (Κλάση 0,5- ποσό 300 δραχμές) 13. Κυριάκος Ευστ. Κυριάκης 14. Γεώργιος Ν. Λαλλάς 15. Νικόλαος Ιωαν. Λαλλάς 16. Γεώργιος Ι. Λουκόπουλος (Πάρεδρος) 17. Ευθύμιος Γ. Λουκόπουλος 18. Παναγιού Ευθ. Λουκοπούλου 19. Ευθυμία Γεωργ. Μηλιώτη 20. Ευθύμιος Γ. Μπαμπαγενές 21. Γεώργιος Ν. Μπούρας (Κλάση 0,5-ποσό 300 δραχμές) 22. Αθανάσιος Κων. Παππάς 23. Ευθύμιος Γεωργ. Παππάς 24. Ευθύμιος Ηλ. Παππάς 25. Κων/νος Αθ. Παππάς 26. Γεώργιος Νικ. Πατάκας 27. Λουκάς Αγ. Πατάκας 28. Νικόλαος Λ. Πατάκας 29. Δημήτριος Λ. Τριανταφύλλου 30. Νικόλαος Τσελές Παρατηρήσεις: α) Οι Ευθύμιος Αγαπητός, Ηλίας Γλυμής, Κυρ. Κυριάκης, Νικόλαος Λαλλάς, Ευθύμιος Ηλ. Παππάς, Γεώργιος Πατάκας και Δημήτριος Τριανταφύλλου λειτούργησαν τις επιχειρήσεις τους εκεί που σήμερα στεγάζεται το καφενείο του Θεόφιλου Δρόλαπα. β) Ο Ηλίας Δ. Γλυμής σήμερα λειτουργεί καφενείο σε χώρο μπροστά από το πατρικό του σπίτι. γ) Ο Ιωάννης Δεδ. Γλυμής υπήρξε ιδιοκτήτης του καταστήματος που λειτουργεί σήμερα το καφενείο του Θεόφιλου Ηλ. Δρόλαπα και το χρησιμοποίησε ως τοιούτο. Αρχικός ιδιοκτήτης ο Μπούρας(;). δ) Οι Ευθύμιος Αγγελής και Ευθύμιος Γ. Μπαμπαγενές λειτούργησαν καφενείο στο ακίνητο του Βασίλη Γ. Δεδούση. ε) Αρχικός ιδιοκτήτης του «Λουκοπουλέικου» ο Γεώργιος Λουκόπουλος (πάρεδρος), το λειτούργησε και ως κρεοπωλείο κι αργότερα στεγάστηκαν σ αυτό οι Ευθύμιος Λουκόπουλος, Παναγιού Λουκοπούλου, Γεώργιος Ν. Λαλλάς και Νικόλαος Ι. Λαλλάς. Σήμερα λειτουργεί από τον Κυριάκο Ευστ. Κυριάκη, με τον τίτλο «Ακοντιστής», προς τιμήν, ασφαλώς του Βαλκανιονίκη Ευθύμιου Γ. Λουκόπουλου. στ) Ο Δημήτριος Κ. Γλυμής (Μπέης) λειτούργησε καφενείο στο Πατακέικο (σήμερα «ταβερνάκι της Γιούλης»). ζ) Ο Ιωάννης Ν. Ηλιόπουλος (Μπαλές) στέγασε το καφενείο του σε ιδιόκτητο κτίριο. Σ αυτό δραστηριοποιήθηκε αργότερα ο Νικόλαος Τσελές. Σήμερα στεγάζεται το Φαρμακείο της Στελίνας Ψιμούλη. Το κτίριο αυτό αποτελεί κληροδότημα προς τους Ιερούς Ναούς του χωριού μας. η) Οι Κων/νος Διαούρτας και Δημήτριος Διαούρτας λειτούργησαν την επιχείρηση τους στο «Διαουρτέϊκο». Σήμερα εκεί λειτουργεί το super market Βοριάς. Το ονόμαζαν «μεγάλο καφενείο». θ) Στο «Καφριτσέικο», μεγάλο (στην εποχή μας) καφενείο του χωριού, ανέπτυξαν την επαγγελματική τους δραστηριότητα οι Αθανάσιος Κ. Παππάς, Κων/νος Αθ. Παππάς και Ευθύμιος Γεωργ. Παππάς. ι) Σε ιδιόκτητο κτίριο λειτούργησε καφενείο η Ευθυμία Γ. Μηλιώτη (Ψυχούλαινα) κι αργότερα σ αυτό ο Ευθύμιος Θεοφ. Δρόλαπας (Καρακίτσος). ια)τέλος ο Ιωάννης Ευθ. Καλπούζος λειτούργησε καφενείο (και φούρνο) σε κτίριο ιδιοκτησίας του εκεί, περίπου, που βρίσκεται η βρύση και ο πλάτανος στην αγορά. Το κτίριο αυτό κατεδαφίστηκε. Από τα καφενεία που αναφέρθηκαν σήμερα λειτουργούν εκείνα των Ηλία Δ. Γλυμή, Θεόφιλου Ηλ. Δρόλαπα, Κυριάκου Ευστ. Κυριάκη και Νικολάου Λ. Πατάκα. Οι Κ. Διαούρτας, Γ. Μπούρας και Ι. Ηλιόπουλος αναγράφονται και στον «Οδηγό της Ελλάδος» του Κορασανάδες Το κορασάνι είναι λάσπη από τριμμένο κεραμίδι, με το οποίο γινόταν επάλειψη των εσωτερικών τοιχωμάτων στις στέρνες και στις δεξαμενές, ώστε αυτές να στεγανοποιούνται. Το τσιμέντο δεν είχε ακόμα εφευρεθεί. Υποστηρίζεται, από εκείνους που γνωρίζουν το θέμα, ότι οι στέρνες με κορασάνι έχουν υψηλότερο βαθμό αντισεισμικότητας και ότι το νερό που συγκεντρώνεται σ αυτές δεν πικρίζει -τον πρώτο τουλάχιστον καιρόσε αντίθεση μ εκείνες που τα τοιχώματα τους είναι από τσιμέντο. Φήμες υπάρχουν ότι περίφημος κορασανάς υπήρξε ο Ηλίας Ευθ. Λαλλάς ( ο πατέρας του Λαλλόγιαννου). 23. Κουρείς Διατηρούσαν κουρεία, σε δικούς τους χώρους ή φιλοξενούνταν αλλού, οι: 1. Ηλίας Γεωργ. Αναγνωστόπουλος 2. Παναγιώτης Γεωργ. Αναγνωστόπουλος 3. Ευστάθιος Ιωάν. Καλαμαράς 4. Δημήτριος Γεωργ. Καραηλιάς 5. Κων/νος Παν. Καραμέρης (Κλάση 0,5-ποσό 300 δρχ.) 6. Ζαχαρίας Ευστ. Κυριάκης 7. Δρόσος Γεωργ. Λαλλάς 8. Ευθύμιος Ιωάν. Παππάς 9. Ευθύμιος Δημ. Ποντίκης 10. Ευθύμιος Γ. Τζαβάρας και 11. Ευστάθιος Δρ. Τσαβλής Από τα ανωτέρω κουρεία παραμένει σήμερα ενεργό εκείνο του Ευθυμίου Ιωαν. Παππά (Κατσικάρη), που στεγάζεται στον χώρο που λειτουργούσε το παντοπωλείο του θείου του Θεμιστοκλή Παύλου (Θεωνά). Τέλος ας σημειώσουμε ότι στην Άμφισσα λειτουργούσε κουρείο ο συγχωριανός μας Βασίλειος Ευστ. Ζαχαριάς.

12 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Κρεοπωλεία Σ ένα τόπο, όπου η κρεατοφαγία αποτελεί παράδοση αιώνων, είναι φυσικό να λειτουργεί μεγάλος αριθμός κρεοπωλείων. Με τις ιδιαιτερότητες της κάθε εποχή και κυρίως εκείνης (πριν το 1962) που το χωριό δεν ηλεκτροφωτιζόταν και η συντήρηση των κρεάτων ήταν προβληματική. Διαπιστώθηκε ότι οι κατωτέρω διέθεταν κρεοπωλεία στο χωριό ή εμπορευόντουσαν κρέατα: 1. Βασίλειος Ευθ. Αγαπητός 2. Ευθύμιος Βασ. Αγαπητός 3. Ευθύμιος Παν. Αγαπητός (Τσιγαρίδας) 4. Ευθύμιος Ιωαν. Βαρνάβας (Μπερούλας) 5. Ιωάννης Ευθ. Βαρνάβας (Βαρναβόγιαννος) 6. Λεωνίδας Παν. Καραμέρης (Λεωνιδάκης) 7. Ευθύμιος Γεωργ. Λαλλάς (Σκαλάκιας) 8. Ευθύμιος Ι. Λουκόπουλος (Πάρεδρος) 9. Γεώργιος Δ. Παναγιωτάκης 10. Ηλίας Γεωργ. Παναγιωτάκης (209/214) 11. Ευθύμιος Ηλ. Παππάς 12. Ηλίας Ιωάν. Παππάς 13. Αγαπητός Ευθ. Πατάκας 14. Δημήτριος Ν. Πατάκας (Πατακομήτρος) 15. Ιωάννης Δημ. Πατάκας (Πατακόγιαννος) και 16. Λουκάς Αγ. Πατάκας. Οι Βασ. Αγαπητός, Γ. Λουκόπουλος και Γ. Παναγιωτάκης αναφέρονται και στον «Οδηγό της Ελλάδος» του Και κάτι άσχετο: Δίπλα από το κρεοπωλείοταβέρνα του Δημ. Πατάκα, από εκεί δηλαδή που σήμερα λειτουργεί το «Ταβερνάκι της Γιούλης» υπήρχε διώροφο κτίριο, επίσης ιδιοκτησία Πατάκα. Το αποκαλούσαν «ΑΒΕΡΩΦΕΙΟ» και στον β όροφο υπήρχαν ενοικιαζόμενα δωμάτια. Για κάποιο χρονικό διάστημα διέμενε εκεί η άτυχη Γαλαξιδιώτισσα δασκάλα Ευαγγελία Βλασσοπούλου. 25. Λαναριστήρια Πάνε αρκετά χρόνια που ο Ευθύμιος Ηλ. Κόλλιας και η σύζυγός του Παναγούλα εγκατέστησαν ειδικό μηχάνημα (λαναριστήριο) επεξεργασίας μαλλιού. Το εργαστήριο αυτό λειτούργησε επί σειρά ετών και προσέφερε πολλά στην τοπική οικονομία. Σήμερα δεν λειτουργεί. 26. Λατομεία Χώρους εξόρυξης πετρωμάτων για οικοδομικές εργασίες (νταμάρια) και παραγωγή προϊόντων απ αυτούς, διατηρούσαν, στην περιοχή της Ιτέας, οι συγχωριανοί μας: 1. Κων/νος Ευθ. Αγαπητός και 2. Ευθύμιος Νικ. Μαρούτσος Η δραστηριότητά τους εκάλυπτε την ευρύτερη περιοχή, κυρίως την περίοδο που οι σχετικές απαιτήσεις ήταν μεγάλες, ήταν δε ανεξάρτητοι μεταξύ τους. 27. Μεταφορές Τους αγωγιάτες του παρελθόντος αντικατέστησαν στις μέρες μας οι μεταφορείς. Είναι εκείνοι που οδηγώντας τρίκυκλες μοτοσυκλέτες ή φορτηγά δημόσιας χρήσης μετέφεραν τα αναγκαία υλικά ή προϊόντα από το χωριό σε άλλα μέρη ή και αντίθετα. Ως μεταφορείς αναφέρονται οι εξής: 1. Ευθύμιος Παν. Ντούρος (Ντριτσνής) 2. Ευθύμιος Λ. Παππάς (Καψούλης) 3. Ιωάννης Ευθ. Παππάς 4. Νικόλαος Σορώτος και 5. Νικόλαος Τσελές Οι δυο τελευταίοι (Σορώτος και Τσελές, από τον Πειραιά και τη Βουνιχώρα αντίστοιχα) είχαν παντρευτεί συγχωριανές μας και είχαν εγκατασταθεί στον τόπο μας. Σήμερα δεν υπάρχει μεταφορέας στο χωριό και οι ανάγκες καλύπτονται με τα αγροτικά αυτοκίνητα, που οι περισσότεροι διαθέτουν. 28. Ντελάλης Ντελάλης (ή τελάλης) είναι το πρόσωπο εκείνο, που έχει ως επάγγελμα να διαλαλεί, να ανακοινώνει δημόσια, κάτι που αφορούσε όλο τον κόσμο. Τα αρχαία χρόνια λεγόταν κήρυκας και ήταν πρόσωπο σεβαστό. Στο χωριό μας ο ντελάλης ανακοίνωνε την άφιξη εμπόρων (ιδίως ψαράδων), το αποτέλεσμα δημοπρασιών της εκκλησίας και την υποχρέωση προσωπικής εργασίας προς την κοινότητα από τους δημότες. Μοναδικός (;) ντελάλης στο χωριό αναφέρεται ο Ευθύμιος Τσαβλής (Σαλούρος), εκ γενετής τυφλός, ο οποίος παρά την αναπηρία του ανταποκρινόταν πλήρως στα καθήκοντά του. 29. Οπωροπωλεία Εμείς δεν είμαστε και τόσο καλομαθημένοι σε φρούτα. Κορόμηλα άγουρα, σύκα στουμπισμένα και σταφύλια ήταν τα ορεκτικά μας. Δεν υπήρχε η πολυτέλεια αγοράς φρούτων από τα Σάλωνα, λόγω οικονομικής δυσπραγίας. Λαχανοπωλεία λειτούργησαν οι Ιωάννης Π. Μανίκας, δίπλα από το μπακάλικο του Αθανασίου Παππά (Χαραπατάλα) και ο Δημήτριος Θεοφ. Τζαβάρας. Ο δεύτερος δεν είχε στεγασμένο χώρο αλλά τους καλοκαιρινούς μήνες περιφερόταν με το γαϊδουράκι του μέσα στο χωριό, διαλαλώντας την πραγμάτια του, που προμηθευόταν από το περιβόλι που είχε στην Ιτέα, όπου οικογενειακά εγκαταστάθηκε μετά το κάψιμο του χωριού. 30. Παντοπωλεία Πρώτα τα έλεγαν μπακάλικα, μετά παντοπωλεία και κάποια οινοπαντοπωλεία. Στις μέρες μας η ξενομανία μας -τρομάρα μας- τα μετέτρεψε σε mini market ή super market. Οι ιδιοκτήτες είναι εκείνοι που, σε δύσκολες εποχές, στάθησαν αρωγοί στον αγώνα των χωριανών μας να επιζήσουν. Έστω και με το «δεφτέρι». Ήρθαν στην προσπάθεια αναζήτησής τους στην επιφάνεια οι: 1. Ευθύμιος Γεωργ. Αναγνωστόπουλος 2. Ηλίας Γεωργ. Αναγνωστόπουλος 3. Ευστάθιος Π. Βοριάς και μετά τον θάνατό του ( ) οι κληρονόμοι του 4. Δεδούσης Αναγν. Διαούρτας 5. Χαρίλαος Ιωαν. Καλπούτζος (125/120) 6. Ανδρέας Ευθ.Κονιάκος 7. Ευθύμιος Ανδρ. Κονιάκος 8. Ευθύμιος Σπυρ. Κυριάκης 9. Ευστάθιος Σπυρ. Κυριάκης (160/144) 10. Ευστάθιος Σπυρ. Κυριάκης 11. Ζαχαρίας Ευστ. Κυριάκης 12. Σπύρος Ευστ. Κυριάκης 13. Ελένη (Λένα) Ευθ. Λαλλά-Δρόλαπα 14. Ευθύμιος Δημ. Μπούρας (193/181) 15. Νικόλαος Δημ. Μπούρας (194/182) 16. Χριστόφορος Γ. Παπαϊωάννου 17. Αθανάσιος Ι. Παππάς 18. Ευθύμιος Λ. Παππάς 19. Λουκάς Ι. Παππάς 20. Θεμιστοκλής Ανδρ. Παύλου (Θεωνάς) 21. Κων/νος Ευθ. Παύλου 22. Ευστάθιος Ηλ. Σταθόπουλος (265/270) 23. Ανδρέας Ευθ. Τηλιγάδας 24. Ευθύμιος Δημ. Τηλιγάδας και 25. Αχιλλέας Χατζής Παρατηρήσεις: α) Οι αδελφοί Αναγνωστόπουλοι (ο Ηλίας και ο Θύμιος) διέκοψαν κάποια στιγμή, τη λειτουργία του καταστήματός τους στο χωριό και άνοιξαν super market στην Καλλιθέα της Αθήνας. β) Το παντοπωλείο Κυριάκη, στην περιοχή του Δημοτικού σχολείου, αριθμεί παράδοση τριών τουλάχιστον γενεών: από τον παππού Ευστάθιο Σπ. Κυριάκη (αρ. 9), στον γιο Σπύρο Ευστ. Κυριάκη (αρ.12) και στους εγγονούς Ευθύμιο (αρ. 8) και Ευστάθιο (αρ.10). Είναι το γνωστό μας ΜΙΝΙΟΝ. Δυστυχώς έπαυσε να λειτουργεί. γ) Η Λένα Λαλλά-Δρόλαπα μετά την παύση της λειτουργίας του καταστήματός της προσελήφθη, ως ηγετικό στέλεχος, στο super market ΒΟΡΙΑΣ, όπου και μέχρι σήμερα εργάζεται. Το κατάστημα αυτό συνέχισε την λειτουργία του και μετά το θάνατο του ιδρυτή του. δ) Ο Ανδρέας Ευθ. Τηλιγάδας (αρ.22) στον ίδιο χώρο λειτουργούσε και εμπορικό κατάστημα. ε) Στον «Οδηγό της Ελλάδας» των εκδόσεων ΠΥΡΣΟΣ αναφέρονται ως παντοπώλες, το 1930, οι Γ. Βαρνάβας, Ι. Καλπούζος, Ζ. Κυριάκης, Ν. Παύλος και Ι. Σκαρίμπας. Απ αυτούς τους Γ. Βαρνάβα και Ν. Παύλο τους συναντάμε για πρώτη φορά, ο Ι. Καλπούζος αναφέρεται στους καφεπώλες (κατάσταση 21 αρ.12), ο Ζ. Κυριάκης στους παντοπώλες (κατάσταση 30 αρ.11) και ο Ι. Σκαρίμπας στους εμπόρους (κατάσταση 13). 31. Περίπτερο Στην αγορά του χωριού και συγκεκριμένα μπροστά από το καφενείο του Κων/νου Αθ. Παππά «στήθηκε» παράπηγμα (παράγκα) που λειτούργησε ως περίπτερο ο Ευθύμιος Σπυρ. Κυριάκης, στον οποίον δόθηκε το παρατσούκλι Παράγκας. Αργότερα το παράπηγμα κατεδαφίστηκε και ο ιδιοκτήτης του μετέφερε την επαγγελματική του δραστηριότητα στο πατρικό παντοπωλείο. Είδη καπνιστού πωλούσε με άδεια που κατείχε ο Ευθύμιος Αγαπ. Αγαπητός (Κίτσος), ανάπηρος του Α Παγκοσμίου Πολέμου. 32. Πεταλωτής Θ ακούσουμε να τον λένε και αλμπάνη. Είναι ο τεχνίτης εκείνος που ποδαίνει τα μου-

13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ λάρια και τα άλογα του χωριού. Τα πεταλώνει, ώστε να μπορούν να κυκλοφορούν στους κακοτράχαλους δρόμους μας, χωρίς να παθαίνουν ζημιά οι οπλές τους. Τα γαϊδούρια δεν τα πετάλωναν. Οι αλογάρηδες (βαλμάδες) φρόντιζαν οι ίδιοι για το πετάλωμα των ζώων τους. Ως πεταλωτές του χωριού μνημονεύονται οι Ευθύμιος Κ. Ντούρος (Μοίρος) και Ευθύμιος Νικ. Ποντίκης. Και το επάγγελμα αυτό σήμερα έχει εξαφανιστεί από τον τόπο μας. Κυριάρχησε παντού η ρόδα. 33. Πηγαδάς Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζεται ο ειδικός τεχνίτης, ο ικανός στην κατασκευή πηγαδιών. Εξυπακούεται ότι δεν αναζητά φλέβα νερού, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν μάταιο, αλλά χειρωνακτικά κατασκευάζει όρυγμα, το οποίο μετά την επάλειψη με κορασόνι συγκεντρώνει από το έδαφος βρόχινο νερό, για τις ανάγκες του ιδιοκτήτη του. Για τον προσδιορισμό του σημείου εξόρυξης λαμβάνονται σοβαρά υπόψη η σύσταση του εδάφους, η κλίση του και η προσβασιμότητά του. Ως τέτοιος πηγαδάς μνημονεύεται κάποιος Δασκαλόπουλος, τα υπόλοιπα στοιχεία του οποίου δεν μπορέσαμε να εξακριβώσουμε. Άραγε ποιοι είναι οι τεχνίτες που άνοιξαν τα πηγάδια στον Άγιο Ευθύμιο και με τόση μαστοριά τα έχτισαν; Αποτελούν θαύμα προσπάθειας και τεχνικής, αν υπολογίσουμε ότι το βάθος τους φτάνει τα 40 μέτρα. 34. Πλεκτομηχανών χειρίστριες Πλεκτομηχανές είναι τα μηχανήματα εκείνα (ποδοκίνητα στην αρχή και μετά την ηλεκτροδότηση του χωριού ηλεκτροκίνητα) με τα οποία η ειδικευμένη χειρίστριά τους πλέκει διάφορα ρούχα, συνήθως από μαλλί. Τέτοια, χρυσοχέρα, υπήρξε η Ελένη Ηλ. Καραχάλιου, η κόρη της Νιαγάκαινας, που για δεκαετίες έντυνε τη γύμνια μας με έργα των χειρών της. 35. Πριονοκορδέλες Τις ανάγκες του τόπου μας σε επεξεργασμένη ξυλεία εκάλυπταν οι πριονοκορδέλες που λειτουργούσαν σ αυτόν. Οι ανάγκες αυτές ήταν πολύ μεγαλύτερες στις αρχές της δεκαετίας του 1950, όταν το χωριό προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές, που η κατοχική περίοδος του επισώρρευσε. Ως ιδιοκτήτες τέτοιων μικρών βιοτεχνικών μονάδων αναφέρονται οι: 1. Ιωάννης Νικ. Αλιζώτης 2. Γεώργιος Ιωαν. Βαρνάβας 3. Παναγιώτης Ευθ. Δρόλαπας και 4. Χριστόφορος Γ. Παπαϊωάννου Οι δεύτερος και τρίτος (Γ. Ι. Βαρνάβας και Π. Ε. Δρόλαπας) δρούσαν συνεταιρικά, στον ίδιο δε χώρο είχαν εγκαταστήσει και αλευρόμυλο. 36. Ράφτες Τους συντοπίτες μας έραβαν οι: 1. Ευθύμιος Γ. Γκομούζας (Διάκος) 2. Αθανάσιος Ευθ. Γλυμής (Γαλανάκης) 3. Θεόδωρος Ευθ. Καλπούζος 4. Αθανάσιος Αθ. Λαλλάς 5. Ευθύμιος Δημ. Τηλιγάδας και 6. Αχιλλέας Ευθ. Χαραλαμπόπουλος Απ αυτούς ο Αθ. Λαλλάς μετέφερε το ραφείο του στην Αθήνα (στην πλατεία Καρύτση, στο κέντρο της πόλης) και αναδείχτηκε ένας από τους πλέον σημαντικούς ράφτες της Πρωτεύουσας, με υψηλής στάθμης πελατεία. Επίσης οι: 1. Ευθυμία Αθ. Λαλλά 2. Κωστούλα Λαλλά και 3. Μαρία Θεοφ. Τζαβάρα (Θαλασσίνα) ήταν εξαίρετες μοδίστρες και κάλυπταν απόλυτα τις ενδυματολογικές ανάγκες των γυναικών του χωριού μας. Η τελευταία μάλιστα απ αυτές έραβε και ανδρικά ρούχα. 37. Σαμαράς Θα ήταν εκτός πραγματικότητας αν υποστηριζόταν ότι ένας τόπος, σαν το δικό μας, όπου το κάθε νοικοκυριό διέθετε ένα ή περισσότερα σαμαριάρικα ζώα δεν υπήρχαν ειδικοί τεχνίτες, σαμαράδες τους έλεγαν, που θα κάλυπταν τις ανάγκες της σαγής. Και όμως αυτή είναι η πραγματικότητα. Παραγγελίες για το σαμάρωμα των ζώων τους ή για επισκευές έδιναν οι συντοπίτες μας στη Βουνιχώρα, στην Ιτέα ή στην Άμφισσα, όπου λειτουργούσαν σχετικά εργαστήρια. Αναφερόμαστε κυρίως στην Άμφισσα, όπου στο δρόμο που σήμερα ονομάζεται «οδός Ανδρούτσου», δίπλα από το κατάστημα του Ταράτσα λειτούργησε το εργαστήριό του ο Ευθύμιος Δημ. Αγαπητός, τον οποίον γνωρίζουμε περισσότερο με το παρατσούκλι του «Σαμαράς» και ταυτόχρονα μ αυτόν, αλλά και αργότερα, ο γιος του Δημήτριος Ευθ. Αγαπητός. Εξυπηρετούσαν απόλυτα τους συμπατριώτες μας και όχι μόνο αυτούς. 38. Σιδηρουργοί Σιδηρουργικές εργασίες πραγματοποιούσαν ή πραγματοποιούν οι παρακάτω: 1. Χρήστος Αντιπάτης (Κλάση 1 η Ποσό 600 δραχμές) 2. Παναγιώτης Ευθ. Γκομούζας 3. Δημήτριος Ευθ. Κοχιάς-Φωτιάς 4. Ευθύμιος Δημ. Κοχιάς-Φωτιάς 5. Ηλίας Δημ. Μπαμπαγενές και 6. Ιωάννης Αθαν. Παύλου Ο πρώτος απ αυτούς είναι άγνωστος στους σημερινούς κατοίκους του χωριού είτε σαν χωριανός (δεν υπάρχει τέτοιο επώνυμο στον τόπο μας) είτε σαν γαμπρός του. Το όνομά του αναγράφεται στο φύλλο της εφημερίδας «ΑΜΦΙΣΣΑΪΚΗ», που προαναφέραμε. Ίσως να πρόκειται για περιφερόμενο κασσιτερωτή (καλαντζή) που δήλωσε στην αρμόδια φορολογική αρχή ως έδρα το χωριό μας. 39. Ταβέρνες-Ψητοπωλεία-Οινοπωλεία Οι ιστορικές πηγές μαρτυρούν ότι στον τόπο μας γινόταν μεγάλη κατανάλωση κρέατος. Έτρωγαν για θρησκευτικούς λόγους ακόμα και τη νύχτα. Είναι φυσικό, λοιπόν, να λειτουργεί μεγάλος αριθμός ταβερνών-ψητοπωλείων. Στα καταστήματα αυτά λειτουργούσαν παράλληλα, στα περισσότερα τουλάχιστον, κρεοπωλεία, ενώ γινόταν και πώληση κρασιού, δικής μας παραγωγής. Ως ιδιοκτήτες τέτοιων καταστημάτων αναφέρονται οι: 1. Βασίλειος Ευθ. Αγαπητός 2. Ευθύμιος Βασ. Αγαπητός 3. Παρασκευή Ευθ. Βαρνάβα (Μπερούλαινα) 4. Ευθύμιος Ιωαν. Βαρνάβας (Μπερούλας) 5. Ιωάννης Ευθ. Βαρνάβας (Βαρναβόγιαννος) 6. Αλεξάνδρα Ιωαν. Γλυμή- Κοσκόρου 7. Ευστάθιος Δημ. Καραηλιάς 8. Βούλα Ασημ. Λύτρα-Καραμέρη 9. Ασημάκης Γεωργ. Λύτρας 10. Γεωργία (Γιούλη) Ευθ. Μηλιώτη 11. Ευθύμιος Ηλ. Παππάς 12. Αγαπητός Ευθ. Πατάκας 13. Δημήτριος Πατάκας (Πατακομήτρος) 14. Ευθύμιος Λ. Πατάκας 15. Ιωάννης Δημ. Πατάκας (Πατακόγιαννος) 16. Λουκάς Αγ. Πατάκας και 17. Νικόλαος Λ. Πατάκας Παρατηρήσεις α) Η Παρασκευή Ευθ. Βαρνάβα (Μπερούλαινα) συνέχισε τη λειτουργία της ταβέρνας, που διατηρούσε μέχρι το θάνατό του ο σύζυγός της. β) Η Γιούλη Μηλιώτη διατηρούσε ταβέρνα στα Πάνω Αλώνια, στους χώρους της ταβέρνας ΠΥΘΑΡΙ του Στάθη Δημ. Καραηλιά, τη μετέφερε στην αγορά του χωριού, όπου κατά το παρελθόν λειτουργούσε το κρεοπωλείο του Ιωάννη Δ. Πατάκα. Έχει το τίτλο «Το ταβερνάκι της Γιούλης». 40. Ταξί Κατά το παρελθόν γραμμή ΚΤΕΛ δεν υπήρχε από και προς το χωριό. Οι περισσότερες μετακινήσεις γινόντουσαν με τα πόδια ή με τα ζώα, που κάθε σπίτι διέθετε. Υπήρχαν όμως κάποια δημόσιας χρήσεως επιβατικά αυτοκίνητα (ταξί ή καλύτερα θα λέγαμε φορτοταξί), οι οδηγοί των οποίων με κόμιστρο, έκαναν τη διαδρομή από και προς την Άμφισσα. Στο προσκήνιο ήρθαν οι εξής: 1. Κων/νος Γ. Ζαγκούτας 2. Γεώργιος Ζέρβας (Μαύρος) 3. ; Πρέκας 4. Ανδρέας Σεριετάκης Σήμερα δεν υπάρχει ταξί με έδρα την Αγία Ευθυμία, έκτακτες δε ανάγκες και περιστατικά μπορούν να αντιμετωπιστούν από τα ταξί της Άμφισσας. 41. Ταξιδιωτικά γραφεία Η Μυωνία, το αρχαίο όνομα του χωριού μας, άρχισε να ταξιδεύει στο εσωτερικό της χώρας μας, αλλά και στο εξωτερικό. Κι αυτό χάρις στην αξιέπαινη προσπάθεια και δραστηριότητα ενός άξιου συμπατριώτη, του Ευθυμίου Δημοσθ. Καλπούζου. Το ΜΙΟΝΙΑ TRAVEL είναι γεγονός και μας περιμένει. 42. Ταχυδρόμοι Την ταχυδρομική εξυπηρέτηση του χωριού πραγματοποίησαν τα κατωτέρω άτομα. Σημειώνουμε ότι κάποιοι απ αυτούς είχαν αρ-

14 14 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 μοδιότητα και σε άλλα χωριά της περιοχής. Ας τους θυμηθούμε: 1. Ιωάννης Νικ. Αλιζώτης 2. Δημήτριος Βασ. Δημητρίου (80/74) 3. Ιωάννης Ευστ.Δρόλαπας 4. Ευθύμιος Ευστ. Ζαχαριάς 5. Ευθύμιος Δημ. Καραηλιάς 6. Νικόλαος Αθ. Κατσαρέλης (143/115) 7. Ευθύμιος Μπαμπαγενές 8. Θεμιστοκλής Ντούρος 9. Ανδρέας Γεωργ. Σολτάτος και 10. Θεμιστοκλής Φουσέκης Από τους ανωτέρω ο τελευταίος (Θ. Φουσέκης) έχει καταγωγή (από την μητέρα του ) από το χωριό. Σήμερα την ταχυδρομική υπηρεσία στο χωριό εκπροσωπεί ο Λουκάς Τριψάνας, από την Κολοβάτα (Δροσοχώρι). 43. Τεχνίτες Με τον όρο αυτό χαρακτηρίζουμε τους εμπειροτεχνίτες που αναλαμβάνουν τις εργασίες, οι οποίες αφορούν την οικοδομή, από τα αρχικά της στάδια μέχρι την ολοκλήρωσή της. Σαν τέτοιοι μπορούν να χαρακτηρισθούν οι: 1. Ευάγγελος Ανδρ. Αγαπητός 2. Κων/νος Ευθ. Αγαπητός 3. Δημήτριος Ιωάν. Γκομούζας 4. Ευθύμιος Γεωργ. Δασκαλόπουλος 5. Γεώργιος Ευθ. Δρόλαπας 6. Παναγιώτης Ευθ. Δρόλαπας 7. Παναγιώτης Ιωάν. Δρόλαπας 8. Δημήτριος Δρόσος 9. Λεωνίδας Ηλ. Ζαχαριάς 10. Γεώργιος Ευθ. Καλπούζος 11. Αθανάσιος Ευθ. Καραμέρης 12. Χρήστος Αθ. Καραμέρης 13. Δημήτριος Αν. Καραχάλιος 14. Ευθύμιος Ιωάν. Κοκκίνης 15. Ευθύμιος Ηλ. Κόλλιας 16. Ευθύμιος Σιδ. Κόλλιας 17. Ευθύμιος Αγγ. Κοτσώτας 18. Ευθύμιος Δημ. Κοτσώτας 19. Παρασκευάς Παλούκης 20. Ευθύμιος Ιωάν. Παππάς 21. Ηλίας Ευθ. Παππάς 22. Ηλίας Ιωάν. Παππάς 23. Παναγιώτης Αθ. Παππάς 24. Χρήστος Αθ. Παππάς 25. Ηλίας Νικ. Παύλου και 26. Κων/νος Ευθ. Παύλου Από τους ανωτέρω οι Δημήτριος Δρόσος και Παρασκευάς Παλούκης δεν κατάγονται από το χωριό μας, αναπτύσσουν όμως επαγγελματική δραστηριότητα και σ αυτό. 44. Τηλεγραφοφύλακες Ένα επάγγελμα άγνωστο σήμερα και παράξενο, που ασφαλώς είχε σχέση με την φύλαξη των στύλων των τηλεφωνικών επικοινωνιών και των συρμάτων που είχαν απλωθεί σ αυτούς. Κι όμως στον εκλογικό κατάλογο του 1879 αναφέρεται ο Νικόλαος Ευστ. Στελίγκος (271/270) ως τηλεγραφοφύλακας. Πόσο αλλάζουν οι καιροί! 45. Τυροκομεία Τα παλιά τα χρόνια οι ίδιοι οι κτηνοτρόφοι επεξεργαζόντουσαν το γάλα, που τα ζώα τους τούς έδιναν. Έπηζαν το γάλα τους και τη φέτα που παρήγαγαν την διέθεταν στο εμπόριο. Αργότερα εμφανίστηκαν -χωρίς να μπορεί να προσδιοριστεί το πότε- οι τυροκόμοι, αυτοί δηλαδή που αγόραζαν το γάλα (πρόβειο ή κατσικίσιο) από τους τσοπάνηδες και σε πιο οργανωμένη μορφή τυροκομούσαν. Οι ίδιοι οι κτηνοτρόφοι κρατούσαν τα καλοκαιρινά γάλατα -ποσοτικά λιγότερα αλλά ποιοτικά ανώτερα- για τις οικογενειακές τους ανάγκες σε φέτα, αλλά και για την παρασκευή τραχανά και χυλοπιτών (φύλλου). Πρωτοπόρος στον τομέα αυτό υπήρξε για το χωριό μας ο Ιωάννης Γεωργ. Παπαϊωάννου, στον οποίο προσδόθηκε το παρατσούκλι «Γαλατάς». Το πρώτο του τυροκομείο το λειτούργησε στο υπόγειο του πατρικού του σπιτιού (απέναντι από το σπίτι και το μπακάλικο του αδελφού του Χριστόφορου), ενώ αργότερα κατασκεύασε σύγχρονο τυροκομείο στον δρόμο προς την Δεξαμενή. Το κτίριο αυτό αγοράστηκε μεταγενέστερα από τον Ηλία Δημ. Γλυμή, ο οποίος λειτουργεί εκεί, δεκαετίες, σύγχρονο τυροκομείο, συγκεντρώνοντας γάλατα από την ευρύτερη περιοχή, αφού η κτηνοτροφία στον τόπο μας έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Μικρότερες τυροκομικές μονάδες λειτούργησαν ο Λουκάς Ι. Παππάς, απέναντι από το μαγαζί του και ο Ευθύμιος Αγγ. Στελίγκος πίσω από το σπίτι του. 46. Υδραυλικοί Πρόβλημα ύπαρξης τεχνίτη υδραυλικού δημιουργήθηκε μετά το έτος 1982, όταν, επιτέλους, το χωριό μας υδροδοτήθηκε από την ΕΥΔΑΠ, με την λειτουργία του φράγματος του Μόρνου. Μια ταλαιπωρία που βασάνιζε επί αιώνες τον τόπο μας έπαυσε να υπάρχει και όλοι απολαύσαμε τα αγαθά του. Σήμερα καλύπτει τις ανάγκες που παρουσιάζονται στον τομέα αυτό ο ειδικός τεχνίτης Ιωάννης Ευθ. Δεδούσης. 47. Υλοτόμοι Το ελατοδάσος μας που καλύπτει την βορειοδυτική πλευρά του ανάγλυφου της περιοχής μας πάντοτε έδινε ζωή στον τόπο μας. Όχι μόνο το μετά το κάψιμο του χωριού διάστημα, που οι ανάγκες για την στέγαση των καμμένων σπιτιών ήταν τεράστιες, αλλά και στο παρελθόν. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον εκλογικό κατάλογο του 1879 μνημονεύονται δύο υλοτόμοι. Έργο του υλοτόμου είναι η κοπή συγκεκριμένου ελάτου, που υποδεικνύεται από την δασική υπηρεσία, η αποψίλωσή του και η παράδοσή του σ αυτόν που το έχει παραγγείλει ή στην πριονοκορδέλλα, για τεμαχισμό. Η έρευνα που κάναμε έφερε στην επιφάνεια τους κατωτέρω υλοτόμους: 1. Αλέξιος Ιωαν. Αγαπητός 2. Σπύρος Ευθ. Αποσταλάς (44/37) 3. Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος (Μπρουζής) 4. Σπύρος Ευθ. Γλυμής-Παπαγλυμής 5. Ευθύμιος Ιωαν. Δρόλαπας 6. Παναγιώτης Ιωαν. Δρόλαπας 7. Ζαχαρίας Ζαχαριάς 8. Λεωνίδας Ηλ. Ζαχαριάς 9. Ηλίας Καραχάλιος 10. Βασίλειος Κατσαρέλης 11. Νάκος Κατσαρέλης 12. Ιωάννης Ζαχ. Κωστόπουλος (166/147) 13. Αλέξανδρος Μπαμπαγενές και 14. Νικόλαος Ντούρος Σκληρό επάγγελμα απαιτούσε δύναμη, ευστροφία και τεχνική. Σημειώνουμε ότι το 1936 ο τρίτος από αυτούς που αναφέραμε (Π. Αναγνωστόπουλος) έχασε τη ζωή του στην Τρύπη, αφού καταπλακώθηκε από κορμό ελάτου, που υλοτομούσε μαζί με άλλους. 48. Υποδηματοποιοί Τους λέμε και τσαγκάρηδες. Δεν θα μνημονεύσουμε εδώ την τεχνική τους, αφού γι αυτή μίλησε με λεπτομέρειες ο Γιάννης Δ. Παύλου στο 59 ο φύλλο της εφημερίδας μας. Καταφέραμε να εντοπίσουμε τους παρακάτω τεχνίτες: 1. Νικόλαο Ιωάν. Βαρνάβα 2. Κων/νο Παν. Καραμέρη 3. Ευθύμιο Ιωάν. Λαλλά 4. Γεώργιο Λ. Λουκόπουλο 5. Ανδρέα Μπαρτσώτα 6. Αθανάσιο Παν. Ντούρο 7. Ευθύμιο Παν. Ντούρο 8. Παναγιώτη Αθ. Ντούρο (1 η κλάση- Ποσό 600 δραχμές) 9. Ευθύμιο Γεωργ. Παππά 10. Νικόλαο Λεων. Τριανταφύλλου και 11. Ευθύμιο Ευαγγ. Χαραλαμπόπουλο Επίσης ειδικοί στη συρραφή δερμάτινων ασκών (σκόπλα ή ματαράδες) ήταν ο Νικόλαος Βασ. Κατσαρέλης και ο Ιωάννης Παν. Σολτάτος, ενώ ο Παναγιώτης Ευθ. Αγαπητός και ο Κων/νος Αθαν. Ρεζές υπήρξαν μαθητευόμενοι, χωρίς ν ακολουθήσουν αυτή την επαγγελματική σταδιοδρομία, τελικά. Από τα ανωτέρω ο 4 ος (Γεώργιος Λουκόπουλος) μετακόμισε στην Αθήνα, λειτούργησε κατάστημα στο κέντρο της πόλης (οδός Σόλωνος) με πολυπληθή πελατεία της ανώτερης και ανώτατης κοινωνικής τάξης. 49. Φανοποιοί Φανοποιός είναι ο τεχνίτης εκείνος που επεξεργάζεται τη λαμαρίνα και κατασκευάζει είδη οικιακής χρήσεως. Ως τέτοιος αναφέρεται ο Νικόλαος Αθαν. Λύτρας, γαμπρός του χωριού μας, από τη Βουνιχώρα. Η εμφάνιση και σε ευρεία κλίμακα χρήση των πλαστικών εξαφάνισε και το επάγγελμα αυτό. 50. Φαρμακεία Εδώ και λίγο καιρό μια άξια επιστήμονας και υπέροχος άνθρωπος, η Στελίνα Ευθ. Ψιμούλη, αποφάσισε να σταδιοδρομήσει επαγγελματικά ιδρύοντας φαρμακείο στο χωριό μας, που στεγάστηκε στο κτίριο του κληροδοτήματος προς την Εκκλησία του Ιωάννη Ν. Ηλιόπουλου (Μπαλέ). Ήταν μια γενναία απόφαση, που αγκαλιάστηκε από τους συγχωριανούς μας, οι οποίοι αποφεύγουν την ταλαιπωρία της μετάβασης, για αγορά φαρμάκων, στην Άμφισσα. Το φαρμακείο της Στελίνας δεν είναι το

15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ πρώτο που λειτούργησε στο χωριό. Πριν από το κάψιμο, φαρμακείο λειτούργησαν οι γιατροί Ηλίας Ιωαν. Δεδούσης (Κατσίνος) και Δήμος Γ. Δασκαλόπουλος, συνεταιρικά. Στεγάστηκε στο κτίριο όπου σήμερα υπάρχει το σπίτι του γιατρού Λεωνίδα Ν. Τριανταφύλλου. Στο φαρμακείο αυτό εργάστηκε ως υπάλληλος ο Παναγιώτης Ιωαν. Δρόλαπας και αργότερα ο Βουνιχωριώτης Γεώργιος Βελερής. Ο τελευταίος αργότερα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ίδρυσε τη φαρμακοβιομηχανία VITA επί της λεωφόρου Μεσογείων. 51. Χωματουργικές εργασίες Για να πραγματοποιηθούν χωματουργικές εργασίες στον πετροσπαρμένο τόπο μας (άνοιγμα θεμελίων οικοδομών, αγροτικοί δρόμοι, βόθροι κ.λπ.) απαιτούνται ειδικά βαρέα μηχανήματα. Το κενό που στο παρελθόν υπήρχε κάλυψε στις μέρες μας η παρουσία του Παναγιώτη Ευθ. Γκομούζα, ειδικού εμπειροτέχνη, ικανού ν αντιμετωπίσει οποιαδήποτε περίπτωση. Όπως και στην εισαγωγή σημειώσαμε δεν μπορεί να υποστηριχτεί ότι το κείμενο αυτό διακρίνεται για την πληρότητά του. Υπάρχουν κενά και όσον αφορά τα επαγγέλματα, αλλά και τα άτομα που τα ασκούσαν. Η αχλή του χρόνου και η εξασθένηση της μνήμης βοηθά σ αυτό. Είμαστε πρόθυμοι να δεχτούμε κάθε υπόδειξη και να συμπληρώσουμε τις παραλείψεις που σημειώθηκαν. Σφάλματα, επίσης, ασφαλώς ενδέχεται να υπάρχουν και στους ιδιοκτήτες των ακινήτων, όπου αναπτύχθηκε η επαγγελματική δραστηριότητα των συντοπιτών μας. Έγιναν καλοπροαίρετα και δόθηκαν με τα στοιχεία που μπορέσαμε να συγκεντρώσουμε. Η καταγραφή αυτή, εξάλλου, δεν αποτελεί κτηματολογραφική αποτύπωση των ακινήτων του χωριού, ούτε το σύγχρονο Ε9, πολύ δε περισσότερο φορολογική αποτύπωση περιουσιών και επιβολή ΕΝΦΙΑ, «Παρελθέτω το ποτήριον». Κατά την άποψή μας, και αναφερόμαστε στα νεότερα χρόνια, τέσσερες είναι οι επαγγελματίες που αποτέλεσαν τις εμβληματικές μορφές της αγοράς του χωριού μας. Και οι τέσσερες έχουν φύγει από τη ζωή. Τους αναφέρουμε χωρίς να τους αξιολογούμε. Τονίζουμε πάντως την έντονη παρουσία τους και την προσφορά τους στον τόπο μας. Είναι οι Ευθύμιος Ιωαν. Βαρνάβας (Μπερούλας) με το κρεοπωλείο και την ταβέρνα του, ο Κων/νος Αθ. Παππάς (Καφρίτσας) με το υποδειγματικό του καφενείο, ο Λουκάς Ι. Παππάς (Χαραπατάλας), που με το παντοπωλείο του και για δεκαετίες εξυπηρέτησε τους συγχωριανούς του και ο Ευθύμιος Σπ. Κυριάκης (Παράγκας). Στέκομαι ιδιαίτερα στον τελευταίο, γιατί υπήρξε η σημαντικότερη ανθρώπινη παρουσία στην γειτονιά των παιδικών μας χρόνων. Η αδικία της φύσης στο σώμα του δεν σκλήρυνε και την καρδιά του. Ευγενής, καλοκάγαθος και καταδεκτικός μάντευε αμέσως τις επιθυμίες (και τις ορέξεις) μας και τις ικανοποιούσε, χωρίς κανένα οικονομικό όφελος. Είχε, κατά τη γνώμη μου, γεννηθεί σε λάθος εποχή. Τις ώρες της μοναξιάς του τις γέμιζε παίζοντας το βιολί ή το μαντολίνο του. Με σεβασμό στη μνήμη του, όπως και των άλλων, τους φέρνω στις σκέψεις μου. Και κάτι τελευταίο: Μήπως θα έπρεπε παρόμοια καταγραφή, κατά επαγγελματική δραστηριότητα, να γίνει και για τους «εκτός των τειχών». Ίσως θα έπρεπε ο Σύλλογος (ποιος άλλος;) να αναλάβει σχετική πρωτοβουλία. Έχω την εντύπωση ότι θα επιφυλαχτούν εκπλήξεις. Και κυρίως θα μπορούμε να γνωρίζουμε πράγματα που δεν τα φανταζόμαστε για το δυναμικό, το ανθρώπινο και τη δυναμικότητα της πατρικής μας γης. Ο υποφαινόμενος θέτει στη διάθεση του Συλλόγου τις όποιες δυνατότητές του. Ευθύμιος Κ. Γλυμής Σχολή οικοκυρικής, το 1961, στην Αγία Ευθυμία Δημοσιεύουμε μια φωτογραφία του 1961 στην οποία διακρίνονται νέες κοπέλες εκείνης της εποχής οι οποίες παρακολουθούσαν μαθήματα αργαλειού, στην «σχολή οικοκυρικής» που λειτουργούσε τότε στην Αγία Ευθυμία. Τα μαθήματα πραγματοποιούνταν στο παλιό σπίτι του Ευθυμίου Τζαβάρα (Βάρκας) που αγοράστηκε πριν λίγα χρόνια από τον Πέτρο Ηλιόπουλο (δίπλα από το σπίτι του Ευθυμίου Παν. Αναγνωστόπουλου-Μπρουζή που έχει αγοράσει και επισκευάσει ο πατέρας του Πέτρου). Αν και έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε πολλοί θα αναγνωρίσουν τις «μαθήτριες» αφού αρκετών τα βασικά χαρακτηριστικά δεν έχουν αλλάξει πολύ. Για τους νεότερους και για όσους δυσκολεύονται στην αναγνώριση αναφέρουμε τα ονοματεπώνυμα όλων κρατώντας τα πατρικά τους επώνυμα. Διακρίνονται όρθιες από αριστερά: Τίτσα Ευθ. Ηλιοπούλου, Ανθή Παν. Κώτσου, Γεωργία Παν. Αναγνωστοπούλου, Ευγενία Σπ. Γλυμή, Αικατερίνη Ιωάν. Δημητρίου, Παναγούλα Ιωάν. Μανίκα και Ασημούλα Ευθ. Τζαβάρα. Καθιστές από αριστερά: Γιαννούλα Παν. Βαρνάβα, Ελένη Δρ. Λαλλά, Γεωργία Χρ. Γλυμή, η δασκάλα οικοκυρικής, Γιαννίτσα Ευθ. Αγγελή και Μαρία Δημ. Κοτσώτα. Την φωτογραφία πρόσφερε η Τίτσα Ηλιοπούλου και την ευχαριστούμε πολύ διότι, πέραν των άλλων, μέσω αυτής διαπιστώνουμε και τη δυναμική που είχε η Αγία Ευθυμία εκείνη την εποχή.

16 16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΟ Στον 21 ο αιώνα η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, πέραν των άλλων, έχει φέρει αμεσότητα στην επικοινωνία και την αλληλογραφία μεταξύ ανθρώπων, υπηρεσιών, εταιρειών κ.ο.κ. Η άμεση αποστολή ή λήψη ενός ηλεκτρονικού μηνύματος ( ), μέσω του οποίου μπορούμε να αποστείλουμε έγγραφο, αίτηση, φωτογραφία ή η τηλεφωνική επικοινωνία ή η επικοινωνία μέσω skype, το facebook, το twitter ή οποιασδήποτε άλλης πλατφόρμας και εφαρμογής θεωρείται αυτονόητη και εύκολα προσβάσιμη στον οποιονδήποτε. Στην ιστορία της ανθρωπότητας η επικοινωνία των ανθρώπων δεν ήταν εύκολη και συνήθως ήταν ακατόρθωτη. Κάποτε η επικοινωνία, η ανταλλαγή εγγράφων ή πληροφοριών γίνονταν μέσω αγγελιοφόρων, οι οποίοι διένυαν μεγάλες αποστάσεις για να επιτύχουν την επικοινωνία. Άλλωστε όλοι έχουμε διαβάσει για τον Φειδιππίδη που ξεψύχησε αφού πρώτα μετέφερε στην Αθήνα το μήνυμα της νίκης στη μάχη του Μαραθώνα, σε ανάμνηση του οποίου θεσμοθετήθηκε τα σύγχρονα χρόνια να έχουμε το ολυμπιακό αγώνισμα του Μαραθωνίου δρόμου. Αν κάποιος αναγκάζονταν να φύγει από τον τόπο του, δεν ξαναγύριζε ποτέ και φυσικά έχανε κάθε επαφή με γονείς, συγγενείς, φίλους κ.λπ. Αυτός ήταν ο πόνος της ξενιτιάς για τον μετανάστη, τη μάνα που δεν ξανάβλεπε το παιδί της, τον αδελφό, τον φίλο. Φυσικά κανένας δεν ήξερε για την ύπαρξη του άλλου. Στα νεώτερα χρόνια επιτεύχθηκε η επικοινωνία μέσω του ταχυδρομείου και φυσικά οι μεγαλύτεροι θα ιστορούνται πώς περίμεναν στις πόλεις και στα χωριά το γράμμα από την Αμερική, την Αυστραλία, τη Γερμανία κ.τλ. Παλιότερα υπήρχαν ακόμα και κατ επάγγελμα άνθρωποι που διάβαζαν και έγραφαν γράμματα, καθώς η πλειοψηφία των ανθρώπων ήταν αγράμματοι. Όλοι σίγουρα θα θυμούνται ή θα έχουν ακούσει για τη φωτογραφία του θείου από το America, αλλά και τα δολάρια στις εποχές της ανέχειας. Πάντα θυμάμαι τη γιαγιά, που τα καλοκαίρια της έγραφα σε άδειους φακέλους αλληλογραφίας τη διεύθυνση της θείας στη Γερμανία, καθώς τύγχανε να ξέρω να γράφω λατινικούς χαρακτήρες. Η δημιουργία του ταχυδρομείου και η αποστολή γραμμάτων και αργότερα δεμάτων, απαιτούσε την καταβολή αντιτίμου. Προκειμένου να επιτευχθεί η συναλλαγή αυτή δημιουργήθηκε το γραμματόσημο, το οποίο αποτελεί ένδειξη προπληρωμής αντιτίμου για ταχυδρομική μεταφορά. Συνήθως πρόκειται για μικρό παραλληλόγραμμο χαρτάκι συγκεκριμένης αξίας, το οποίο επικολλάται πάνω σε ταχυδρομικό φάκελο ή σε ταχυδρομικό δέμα. Τα πρώτα γραμματόσημα κυκλοφόρησαν από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1840 μετά από πρόταση του Ρόουλαντ Χιλ (Sir Rowland Hill, ). Το γραμματόσημο αυτό ονομάζεται πένι μπλακ (penny black), καθώς απεικόνιζε προφίλ προτομής της βασίλισσας Βικτωρίας σε μαύρο φόντο και είχε ονομαστική αξία μία πένας, το αντίτιμο για την αποστολή γράμματος σε όλη την επικράτεια. Το πένι μπλακ δεν έφερε την ονομασία του κράτους έκδοσής του, αποκλειστικό προνόμιο που έχει διατηρήσει μέχρι και σήμερα το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο, ωστόσο, απεικονίζει στα γραμματόσημά του, ανεξάρτητα από το θέμα τους, την κεφαλή του εκάστοτε μονάρχη. Λίγο αργότερα κυκλοφόρησε και το γραμματόσημο δύο πενών, για την αποστολή γραμμάτων στο εξωτερικό. Αρχικά τα γραμματόσημα χρησιμοποιούνταν ως έντυπο μεσολάβησης και τα πετούσαν σαν άχρηστα. Με το πέρασμα του χρόνου άρχισαν να αποκτούν συλλεκτική αξία και τα σπάνια μεγάλη αξία. Έτσι γεννήθηκε ο φιλοτελισμός για τους συλλέκτες γραμματοσήμων. Το γραμματόσημο έγινε ισχυρό μέσο επηρεασμού της κοινής γνώμης και προβολής εθνικών διεκδικήσεων. Πολλά κράτη εξέδωσαν κατά το παρελθόν γραμματόσημα για καθαρά πολιτικούς και εθνικιστικούς σκοπούς. Για κάθε νεοσυσταθέν κράτος, ένα από τα πρώτα στοιχεία ταυτότητάς του είναι και το γραμματόσημο. Τα γραμματόσημα και τα γράμματα υπάρχουν και σήμερα, όπως και οι ταχυδρομικές υπηρεσίες, όμως για πλήθος συναλλαγών αποτελούν παρελθόν και ιστορία. Μέσα από «την ιστορία του γραμματοσήμου» θα προσπαθήσω να αποτυπώσω «την ιστορία της Ελλάδας», μέχρι το τέλος της δεκαετίας του εξήντα, τότε που ο κόσμος αρχίζει να αλλάζει μέσα από την εξέλιξη της τεχνολογίας, κάτι που συμβαίνει και με το ελληνικό γραμματόσημο με αποκορύφωμα ατυχώς μία φωτογραφία από την ύψωση της Αμερικανικής σημαίας στην Ίβο Τζίμα της Ιαπωνίας το 1945 και διολισθαίνει στο πρώτο κρούσμα αντιγραφής από άσχετο θέμα στην ιστορία του ελληνικού γραμματοσήμου. Η περίοδος από το 1861 μέχρι τη δεκαετία του 1960 περιλαμβάνει έναν περίπου αιώνα εκδόσεων γραμματοσήμων που αποτελεί ορόσημο. Περιλαμβάνει μνημειακές και ανυπέρβλητες εκδόσεις σειρών που προβάλλονται με ακτινοβολία τόσο στον ελληνικό όσο και στον διεθνή χώρο. Πολλές από τις εκδόσεις που είδαμε βρίσκονται στην κορυφή της διεθνούς φιλοτελικής πυραμίδας. Όλη αυτή η περίοδος, έχει καταγραφεί στις παραστάσεις των γραμματοσήμων μας, με γεγονότα ή έργα των χιλιετηρίδων της Ελληνικής Ιστορίας, από τη Μινωική εποχή έως την Ελληνιστική και από τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους έως το Βυζάντιο. Τους αγώνες για την Ανεξαρτησία και από τους Βαλκανικούς πολέμους έως τον πόλεμο του 1940, την απελευθέρωση και τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες Τα πρώτα ελληνικά γραμματόσημα κυκλοφόρησαν την 1 η / 13 η Οκτωβρίου 1861 και τυπώθηκαν στο Παρίσι, στο τυπογραφείο Ernest Meyer σε πλάκες 150 εκτύπων. Σχεδιάστηκαν από το Γάλλο χαράκτη Albert Barre, γιο του J. Barre, δημιουργό των πρώτων γαλλικών γραμματοσήμων. Ο Albert Barre, βασίστηκε στο σχέδιο του πατέρα του για τα πρώτα γαλλικά γραμματόσημα του 1849 που απεικόνιζαν την κεφαλή της θεάς Δήμητρας. Το μετάλλιο με την κεφαλή του Ερμή για το Ελληνικό γραμματόσημο που σχεδίασε ο Barre και το συνολικό αποτέλεσμα αποτελεί ένα αριστούργημα χαρακτικής τέχνης και είναι ένα εξαιρετικό δείγμα τυπογραφικής εργασίας της εποχής. Ο Ερμής, Θεός των Αρχαίων Ελλήνων, μετέφερε τα επίσημα και ανεπίσημα μηνύματα του ισχυρού πατέρα του Δία. Γι αυτό το λόγο τα πρώτα Ελληνικά γραμματόσημα απεικονίζουν τον Ερμή. Στην εικόνα που ακολουθεί απεικονίζονται τα προαναφερόμενα γραμματόσημα, αριστερά το γαλλικό και δεξιά το ελληνικό. Η πρώτη αυτή έκδοση ξεχωρίζει από τις μεταγενέστερες για την εξαιρετική της εμφάνιση αλλά και την ποιότητα χαρτιού. Από όλες τις κλάσεις, μόνο το 10λεπτο φέρει στην πίσω πλευρά «αριθμούς ελέγχου» με τον αριθμό «10» που είναι και η ονομαστική αξία του και με ύψος αριθμών 8 mm. Οι εκτυπωτικές πλάκες μεταφέρθηκαν από το Παρίσι στην Αθήνα για επανεκτυπώσεις. Οι εκδόσεις αυτές ονομάστηκαν «προσωρινές» κατά παράδοση, γιατί ο προσωρινός χαρακτήρας αποδίδεται στο 20λεπτο χωρίς αριθμούς ελέγχου, που προήλθε από δοκιμαστικές εκτυπώσεις που έγιναν στην Αθήνα. Η εκτύπωση όλων των αξιών είναι ανεπιτυχής, λόγω απειρίας των τεχνιτών. Με την πάροδο των ετών όμως παρατηρείται μια συνεχής βελτίωση των εκτυπώσεων. Τα χαρακτηριστικά της εκτύπωσης αυτής είναι η βαριά εκτύπωση, που χαρακτηρίζεται ως «σκληρή μέθοδος». Το αποτέλεσμα είναι η ασύμμετρη εμφάνιση της εικόνας και ο ισχυρός λευκός περίγυρος στο κεφαλή του Ερμή, σαν από έλλειψη μελάνης. Οι γραμμές σκίασης του προσώπου βαριές και ακανόνιστα διακεκομμένες. Οι αριθμοί ελέγχου των 5, 10, 20 και 40 λεπτών έχουν ύψος 6,5 mm ενώ παρουσιάζουν ανομοιομορφία στο πάχος τους. Είναι δε τόσο χαρακτηριστικοί που μπορούμε εύκολα να κατατάξουμε αυτές τις εκδόσεις στις κακέκτυπες προσωρινές των Αθηνών. Στα τέλη του αρχές του 1862, λόγω απόκτησης εξοικείωσης των τεχνικών, εκτυπώθηκε νέα πιο επιμελημένη σειρά. Οι γραμμές σκίασης του προσώπου είναι ισοπαχείς και συνεχείς, προβάλλοντας ελαφρά την εικόνα του Ερμή. Το χαρτί είναι καλής ποιότητας ανάλογο με εκείνο της Παρισινής έκδοσης, χρωματισμένο στην απόχρωση των γραμματοσήμων, εκτός από το 10λεπτο και το 40λεπτο που είναι σε ανοιχτό μπλε. Το Μάιο του 1862 εκτυπώθηκε η πρώτη επιτυχής σειρά η οποία παρουσιάζει απόλυτη ομοιομορφία σε όλες τις κλάσεις της, οι γραμμές σκίασης του προσώπου είναι ισοπαχείς και συνεχείς, προβάλλοντας την εικόνα του Ερμή. Το χαρτί είναι καλής ποιότητας ανάλογο με εκείνο της Παρισινής έκδοσης, χρωματισμένο στην απόχρωση των γραμματοσήμων, εκτός από το 10λεπτο και το 40λεπτο που είναι σε ανοιχτό μπλε. Οι αριθμοί ελέγχου είναι λεπτοί και ελαφρότεροι των προσωρινών εκδόσεων. Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν νέες εκδόσεις. Θα συνεχίσουμε στο επόμενο φύλλο. Θεόφιλος Ευθ. Αγαπητός

17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ Εικόνες από τα ΣΚΑΡΙΜΠΕΙΑ 2015 Οι συμβουλές του μεγάλου Κώστα Καράλη προς τις πολλά υποσχόμενες Δάφνη και Αθηνά Ζαχαριά Για λόγους ασφαλείας ήρθε στην ποδηλασία αλλά προσφέρει κι άλλες υπηρεσίες... Τα τσουβάλια μάλλον τους «πέφτουν» λίγο μεγάλα... Οι μικρές αθλήτριες στην αφετηρία... Εδώ αλλάξαμε κατηγορία... Οι ARMY 8 το απολαμβάνουν λίγο πριν το «Αγιαθυμιά έχεις ταλέντο»... Μπορούμε να το πούμε: «Αγιαθυμιά έχεις όμορφη νεολαία»... Οι παππούδες και οι γιαγιάδες ήρθαν για να καμαρώσουν τα εγγόνια τους... Η ανάπαυση των... σερβιτόρων μετά από μια πολύ δύσκολη βραδιά Και του χρόνου...

18 18 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 Στην καλή-καθιερωμένη συνήθεια της εφημερίδας μας, το εορταστικό της φύλλο να περιλαμβάνει και κείμενα ικανά να φέρνουν τον αναγνώστη πιο κοντά στο πνεύμα Χριστουγέννων/πρωτοχρονιάς, φέτος αντιμετωπίσαμε τις, υπονομευτικές της αναγεννώμενης ελπίδας, διεθνείς συνθήκες φόβου και περιορισμών, που δε λένε να αποσείσουν τα βαρειά τους νέφη πάνω απ την Ευρώπη. Επί πολλούς αιώνες, τέτοιες μέρες η ευρωπαϊκή χριστιανοσύνη, με κοινά, ή παρεμφερή έθιμα, συνήθειες, τραγούδια, ένιωθε κι ανεπαίσθητα την ενότητά της, επαναλαμβάνοντας κι απολαμβάνοντας στοιχεία ενός πολιτισμού που είχε οικοδομηθεί σε ρίζες δυνατές να υπηρετούν τον άνθρωπο και να νοηματοδοτούν τη ζωή. Στο Παιδίον νέον που έρχεται και φέτος, δεν μπορεί να ξεχαστούν απ τις προσαγωγές τα νωπά πολύκλαυστα διεθνώς δράματα της απώλειας τόσων μικρών αθώων ψυχών στο Αιγαίο και τ άλλα νερά της Μεσογείου, που φρενάρουν τη διάθεση γέλιου και χαράς των ημερών. Προσφεύγομε λοιπόν στον Φ.Μ. Ντοστογιέφσκι ( ) έναν απ τους μεγαλύτερους συγγραφείς-μυθιστοριογράφους της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που έζησε σε δύσκολη, αλλ ενδιαφέρουσα εποχή και συνέβαλε με το έργο του στην ανάπτυξη μιας ευαίσθητης κοινωνικής συνείδησης. Αυτή περισσότερο από ποτέ χρειαζούμενη στην εποχή μας, που η αναζήτηση της αλήθειας και της ομορφιάς τείνει να γίνεται ολοένα και πιο ανέφικτη, συνδαυλίζεται μοναδικά με τα αξεπέραστα κείμενά του και το επίκαιρο, ακολούθως επιλεγμένο, προβληματίζοντας εξαιρετικά και πλημμυρίζοντας διαρκώς τις ψυχές με ανθρωπιά. Καλές γιορτές σε όλους, με επανεκκίνηση χριστουγεννιάτικη της λάμψης του Αστέρος, της ζεστασιάς για τις καρδιές και σιγουριάς στα βήματά μας την επόμενη χρονιά Το παιδί στο χριστουγεννιάτικο δέντρο του Χριστού > Του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι Ε ίμαι μυθιστοριογράφος και νομίζω πως μια «ιστορία» την έπλασα μόνος μου. Γιατί γράφω «νομίζω», αφού το ξέρω πως εγώ την έπλασα; Κι όμως πάντα μου ρχεται στο μυαλό ότι αυτό έχει συμβεί κάπου και κάποτε, και συνέβη ακριβώς την παραμονή των Χριστουγέννων, σε κάποια πελώρια πόλη και σε τρομακτικό κρύο. Φαντάζομαι ένα αγοράκι, αλλά πολύ μικρό, ίσαμε έξι χρονών ή και πιο μικρό ακόμα. Το αγοράκι αυτό ξύπνησε το πρωί σ ένα υγρό και κρύο υπόγειο. Φορούσε μια ποδίτσα και έτρεμε. Η ανάσα του έβγαινε άσπρος αχνός κι αυτό, καθισμένο στη γωνιά, πάνω σ ένα σεντούκι, μην έχοντας τι να κάνει, ξεφυσούσε με το στόμα του αυτόν τον αχνό επίτηδες και περνούσε την ώρα του βλέποντας πώς βγαίνει. Πεινούσε, όμως, πολύ. Μερικές φορές από το πρωί ζύγωνε στα ξύλα που σχημάτιζαν ένα κρεβάτι, όπου σε στρωσίδι στενό σαν τηγανίτα, μ ένα μπόγο για μαξιλάρι, κοίτονταν η άρρωστη μάννα του. Πώς βρέθηκε εκεί μέσα; Φαίνεται πως ήλθε με το αγοράκι της από μιαν άλλη πόλη και έξαφνα αρρώστησε. Την σπιτονοικοκυρά την μάζεψε η αστυνομία πριν από δύο μέρες, οι νοικαρέοι σκορπίσαν μια κι ερχόταν γιορτή, κι ένας αλήτης ήταν ξαπλωμένος ένα μερόνυχτο τύφλα στο μεθύσι, χωρίς καν να περιμένει να ρθει η γιορτή. Σε μια άλλη γωνιά της κάμαρας βογγούσε από τους ρευματισμούς της μια ογδοντάχρονη γριούλα, που κάποτε και κάπου ήταν νταντά και τώρα, που αργοπέθαινε ολομόναχη, στέναζε και μοιρολογούσε γκρινιάζοντας με το αγόρι, έτσι που αυτό φοβόταν πια να ζυγώσει στη γωνιά της. Το παιδάκι, λοιπόν, βρήκε κάπου στην είσοδο νερό για να πιει, μα πουθενά δεν μπόρεσε να βρει ένα ξεροκόμματο και κάπου για δέκατη φορά ζύγωνε τη μάννα του να την ξυπνήσει. Ένιωσε τρομάρα στο τέλος από την σκοτεινιά. Το βράδι είχε πέσει από ώρα και δεν άναψαν φως. Βρίσκοντας ψηλαφιστά το πρόσωπο της μαμάς, το παιδί ξαφνιάστηκε που δεν σάλεψε καθόλου κι έγινε το ίδιο κρύα με τον τοίχο. «Πολύ κρύο κάνει εδώ», σκέφθηκε το αγοράκι. στάθηκε για λίγο εκεί, ξεχνώντας ασυναίσθητα το χέρι του πάνω στον ώμο της μακαρίτισσας, ύστερα χαμήλωσε τα δαχτυλάκια του και ξαφνικά, βρίσκοντας πάνω στο κρεβάτι το σκουφάκι του, σιγά-σιγά, ψηλαφιστά τράβηξε έξω από το υπόγειο. Θα φευγε νωρίτερα, μα φοβόταν το μεγάλο σκυλί πάνω στη σκάλα, που ούρλιαζε όλη μέρα στην πόρτα των γειτόνων. Το σκυλί όμως δεν ήταν εκεί, και το παιδάκι ξαφνικά βρέθηκε στον δρόμο. Θεέ μου, τι πολιτεία! Ποτέ του δεν είχε δει κάτι τέτοιο. Εκεί απ όπου ήρθε, τις νύχτες το σκοτάδι ήταν τόσο μαύρο, ένα φανάρι για όλον τον δρόμο. Τα ξύλινα χαμηλά σπιτάκια κλείνουν τα παντζούρια τους. Στον δρόμο μόλις σκοτεινιάσει δεν βρίσκεις ψυχή. Όλοι κλειδώνονται στα σπίτια τους και μόνο κοπάδια τα σκυλιά ουρλιάζουν, εκατό και χίλια, μουγκρίζουν και γαυγίζουν όλη τη νύχτα. Εκεί όμως ήταν ζέστη και του έδιναν να φάει, μα εδώ Θεέ μου, ας έβρισκε να φάει! Τι κρότοι και βρόντοι είναι εδώ, τι φως και πόσοι άνθρωποι, άλογα και άμαξες, και κρύο, παγωνιά! Αχνός παγωνιάς ξεχύνεται από τα ιδρωμένα άλογα, από τα μουσούδια τους που αποπνέουν ζέστα. περνώντας το αλαφρό χιόνι, τα πέταλα χτυπούν στις πέτρες, κι όλοι σπρώχνουν τόσο, και, Θεέ μου, τόσο θέλει να φάει, έστω ένα κομματάκι να βρισκε, και τόσο πόνεσαν ξαφνικά τα δαχτυλάκια του. Πέρασε πλάι του ένας αστυφύλακας και έστρεψε αλλού το κεφάλι του, για ν αποφύγει να δει το παιδί. Να κι άλλος δρόμος, κοίτα τι πλατύς! Εδώ σίγουρα θα το τσαλαπατήσουν. Πόσο φωνάζουν όλοι, τρέχουν με τα πόδια και τ αμάξια, και πόσο φως, πόσο φως! Κι αυτό πάλι, τι είναι; Αχ, τι μεγάλο τζάμι, με κάμαρα, και μέσα στην κάμαρα ένα δέντρο ως το ταβάνι: Είναι το χριστουγεννιάτικο δέντρο, και πάνω στο χριστουγεννιάτικο δέντρο τόσα πολλά φωτάκια, τόσα χρυσόχαρτα και μήλα και γύρω-γύρω, εδώ πάλι, κουκλάκια, μικρά αλογάκια. Και μες στην κάμαρα τρέχουν παιδάκια στολισμένα και καθαρά, γελούν και παίζουν και τρων και πίνουν. Να ένα κοριτσάκι που άρχισε να χορεύει μ ένα αγόρι. τι χαριτωμένο κοριτσάκι! Να κι η μουσική, ακούγεται μέσα από το τζάμι. Το αγοράκι βλέπει, θαυμάζει και γελάει πια, μα του πονάνε πια και τα δαχτυλάκια και τα πόδια του, και τα χεράκια του έγιναν κατακόκκινα και δεν λυγάνε πια και πονάει να τα σαλέψει. Και ξαφνικά θυμήθηκε το παιδί πως του πονάνε τόσο πολύ τα δαχτυλάκια, έβαλε τα κλάματα και έτρεξε παραπέρα. Και να, βλέπει πάλι μέσα από άλλο τζάμι ένα δωμάτιο, πάλι βλέπει δέντρα και στα τραπέζια βλέπει πίτες, διάφορες, με αμύγδαλα, κόκκινες, κίτρινες, και κάθονται τέσσερες κυράδες κι όποιον μπει μέσα, του σερβίρουν. Ανοίγει η πόρτα κάθε στιγμή, πολλοί κύριοι μπαίναν από το δρόμο. Κρυφοζύγωσε το παιδί, άνοιξε ξαφνικά την πόρτα και μπήκε. Αχ, τι φωνές και τι χειρονομίες ξεσηκώθηκαν για να το διώξουν! Η μια κυρά το ζύγωσε γρήγορα, του έχωσε στο χέρι ένα καπικάκι και του άνοιξε την τζαμόπορτα. Πόσο τρόμαξε! Το καπικάκι του φυγε αμέσως από το χέρι και κατρακύλησε κουδουνίζοντας στα σκαλιά. Δεν μπορούσε να λυγίσει τα κόκκινα δάχτυλά του να το κρατήσει. Βγήκε το παιδί και τράβηξε γρήγορα-γρήγορα μα πού; ούτε εκείνο το ξερε. Πάλι του ρχονταν τα κλάματα, μα φοβάται, και τρέχει, τρέχει και χουχουλάει τα χεράκια του. Και το πιάνει η θλίψη, γιατί ξαφνικά ένιωσε τόση μοναξιά και τρομάρα. Κι άξαφνα Θεέ μου, τι είναι αυτό πάλι; Στέκεται ο κόσμος μπουλούκι και χαζεύει: Στο παράθυρο, πίσω από το τζάμι, τρεις κούκλες, μικρές, ντυμένες με κόκκινα και πράσινα φορέματα, που φαίνονταν ολοζώντανες: ένας γεροντάκος κάθεται και παίζει, λες, ένα μεγάλο βιολί. δυο άλλοι στέκονται πλάι και παίζουν βιολιά και κουνάν τα κεφαλάκια τους στον ίδιο ρυθμό, και κοιτάει ο ένας τον άλλο και σαλεύουν τα χείλη τους, μιλάνε, στ αλήθεια μιλάν, μόνο που δεν ακούγονται, αφού είναι

19 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ μπροστά το τζάμι. Και πίστεψε στην αρχή το αγόρι πως είναι ζωντανές. κι όταν κατάλαβε πως είναι κουκλάκια, του ρθαν ξαφνικά τα γέλια. Ποτέ του δεν είδε τέτοια κουκλάκια και ούτε ήξερε πως υπάρχουν. Του ρχονταν κλάματα, μα ήταν τόσο αστείο αστείο με τα κουκλάκια. Του φάνηκε ξαφνικά πως κάποιος τον έπιασε από την ποδιά. Ένα μεγάλο κακό αγόρι στεκόταν δίπλα του και ξαφνικά του έδωσε μια κατακεφαλιά, του άρπαξε το σκουφί του, ενώ από κάτω τού έδινε μια γονατιά. Κατρακύλησε τα παιδάκι χάμω, γύρω βάλαν τις φωνές, τα σάστισε αυτό, πετάχθηκε πάνω και το βαλε στα πόδια, κι έτρεχε, έτρεχε και έξαφνα μπήκε τρέχοντας κάπου, δεν ήξερε πού, σε μεγάλη αυλόπορτα, σε ξένη αυλή και κοντοκάθισε πίσω από καυσόξυλα: «Εδώ δεν θα με βρουν, είναι και σκοτεινά». Κοντοκάθισε και μαζεύθηκε, μα δεν μπορεί να πάρει ανάσα από την τρομάρα του. Και ξαφνικά, ένιωσε τόσο καλά: πάψαν να του πονάν τα χεράκια και τα ποδαράκια, κι ένιωσε τόση ζέστη, τέτοια ζεστασιά, σαν πλάι σε θερμάστρα. Νά, τινάχθηκε σύγκορμος: Αχ, μα αποκοιμήθηκε! Τι ωραία να κοιμηθώ εδώ. «Ας καθίσω λίγο και θα πάω πάλι να δω τα κουκλάκια», σκέφθηκε το αγοράκι και χαμογέλασε που τα αναθυμήθηκε: «Ολοζώντανα, λες, ήταν!...» Κι άξαφνα, άκουσε πως από πάνω του άρχισε η μάννα του να λέει ένα τραγουδάκι. «Μαμά, εγώ κοιμάμαι. Αχ, πόσο ωραία κοιμάσαι εδώ!» - Έλα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, αγόρι μου, είπε ψιθυριστά από πάνω μια σιγανή φωνή. Σκέφθηκε στην αρχή πως είναι πάντα η μαμά του. αλλά όχι, δεν ήταν. Ποιος, λοιπόν, τον φώναξε; Δεν έβλεπε, μα κάποιος έσκυψε και το αγκάλιασε στα σκοτεινά. Κι αυτό του άπλωσε το χεράκι και κι άξαφνα αχ, τι φως είναι αυτό! Τι ωραίο δέντρο! Μα ούτε χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι, ποτέ δεν είδε τέτοια δέντρα! Πού να ναι τώρα: όλα λάμπουν, όλα φέγγουν και γύρω είναι όλο κουκλάκια. Μα δεν είναι κουκλάκια, είναι αγοράκια και κοριτσάκια, μα τόσο φωτεινά. όλα στριφογυρίζουν γύρω του, πετάνε, όλα τον φιλάνε, τον παίρνουν μαζί τους, κι αυτός πετάει και βλέπει: τον κοιτάει η μαμά του και του γελάει χαρούμενη. - Μαμά! Μαμά! Πόσο καλά είναι εδώ, μαμά! της φωνάζει το αγοράκι και πάλι φιλιέται με τα παιδιά και θέλει να πει σ αυτά για εκείνα τα κουκλάκια, πίσω από το τζάμι. «Ποια είσαστε σεις, αγοράκια; Ποια είσαστε, κοριτσάκια;» τα ρωτάει με γέλια και αγάπη γι αυτά. - Είναι το «χριστουγεννιάτικο δέντρο του Χριστού», του αποκρίνονται. Ο Χριστός πάντα τέτοια μέρα έχει ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο για τα μικρά παιδάκια, που εκεί-κάτω δεν έχουν δικό τους δέντρο Κι έμαθε το παιδάκι πως όλα εκείνα τ αγοράκια και κοριτσάκια είναι παιδάκια σαν κι αυτό. πως άλλα πάγωσαν ακόμα στα πανέρια τους, που μ αυτά τα είχαν παρατήσει στα σκαλιά, στις εξώπορτες των κρατικών λειτουργών στην Πετρούπολη. κι άλλα έπαθαν ασφυξία στις χωριάτισσες της Τσουχνά, που τα παιρναν από το βρεφοκομείο για να τ αναστήσουν. άλλα πάλι πέθαναν στο στερεμένο στήθος της μητέρας τους (όταν στην περιοχή της Σαμάρα ήταν λίμος). κι άλλα που έσκασαν στα βαγόνια της τρίτης θέσης από τη δυσωδία. Και τώρα όλα αυτά τα παιδιά είναι εδώ, όλα τους είναι σαν αγγελούδια, όλα καλεσμένα του Χριστού και Αὐτός ἐν τῷ μέσῳ αὐτῶν απλώνει προς αυτά τα χέρια Του και τα ευλογεί, μαζί με τις αμαρτωλές μαννάδες τους Κι οι μαννάδες των παιδιών αυτών στέκουν εδώ πάλι, παράμερα και κλαίνε. Η κάθε μία αναγνωρίζει το αγοράκι ή το κοριτσάκι της, κι αυτά τις ζυγώνουν πετώντας και τις φιλούνε, τους σκουπίζουν τα δάκρυα με τα χεράκια τους και τις παρακαλούν να μην κλαίνε, γιατί εδώ νιώθουν τόσο καλά!... Το πρωί οι θυρωροί βρήκαν ένα μικρούλικο πτώμα ενός μικρού παιδιού, που μπήκε στην αυλή και πάγωσε πίσω από τα ξύλα, βρήκαν και τη μάννα του Εκείνη είχε πεθάνει πριν απ αυτό. Και συναντήθηκαν οι δυο τους στον Κύριο τον Θεό μας, στους ουρανούς. Μα γιατί να πλάσω μια τέτοια ιστορία, που δεν ταιριάζει καθόλου σ ένα συνηθισμένο ημερολόγιο στοχαστή και μάλιστα συγγραφέα! Και υποσχέθηκα αφηγήσεις, για περιστατικά πραγματικά! Να όμως που διαρκώς φαντάζομαι ότι όλα αυτά μπορούσαν να γίνουν και στ αλήθεια, δηλαδή ό,τι συνέβη στο υπόγειο και πίσω από τα καυσόξυλα. για όσα όμως έγραψα για το δέντρο του Χριστού, δεν ξέρω να σας πω αν μπορούσαν να συμβούν ή όχι. Είμαι μυθιστοριογράφος και δουλειά μου είναι η επινόηση. (Από το βιβλίο "Χριστουγεννιάτικες Ιστορίες του Φ.Μ. Ντοστογιέφσκι", Εκδόσεις Gutenberg, Μετάφραση: Ελένη Δημητρίου) Πρωτοχρονιάτικο «Ανεβαίνετε» «Νάταν μονάχα από κορφάδες η ψυχή μου, Χάμω στους κάμπους της μην κατεβώ» (Γ. Σακκαλής) > Του Γεωργίου Δ. Αναγνωστοπούλου Ωραίες, ελκυστικές, οι κορυφές. Ανοίγει και πλαταίνει ο ορίζοντας. Λες και βρίσκεσαι μεταξύ ουρανού και γης. Απολαμβάνεις την ομορφιά της Δημιουργίας. Γεμίζουν οξυγόνο τα στήθη σου. Σκιρτά καλλίτερα η καρδιά σου. Έχουν όμως και κόπο οι κορυφές. Χωρίς ιδρώτα, επιμονή και προσοχή δεν γίνεται ανοδική πορεία. Ένας απρόσεκτος, ανυπόμονος και νευρικός άνθρωπος δεν είναι ποτέ καλός ορειβάτης. Η ανάβαση απαιτεί ψυχραιμία και αυτοκυριαρχία. Η άσκηση της ορειβασίας είναι μια εικόνα της ζωής μας. Της ζωής μας στο Πανεπιστήμιο, αλλά και γενικότερα στην κοινωνία μας. Καθώς τυλίγεται το κουβάρι του χρόνου και μεγαλώνει η ηλικία μας, νιώθουμε σαν ν ανεβαίνουμε. Σαν να κατακτήσαμε μικρές ή μεγάλες κορυφές, που μας χάρισαν την χαρά, που μόνον εκείνες χαρίζουν. Και είναι τόσες αυτές οι αναβάσεις! Πρόοδος στη γνώση και κατάκτηση των μυστικών της Επιστήμης. Άνοδος του βιοτικού επιπέδου μας. Βελτίωση των συνθηκών της ζωής μας. Και προ πάντων εξευγενισμός του χαρακτήρα μας και ανύψωση του νου μας Όταν ήμαστε μικρά παιδιά ακούγαμε να τραγουδάνε, χωρίς καλά-καλά να καταλαβαίνουμε το βαθύτερο νόημά του: «Για τα ψηλά, για τα ωραία τραβάμε! Για τις κορφές της αλήθειας διψάμε!». Καθώς όμως κυλούν τα χρόνια, όλο και καλλίτερα νιώθουμε την κραυγή του ποιητή Κ. Κρυστάλλη προς τον υψιπετή αετό: «Πάρε με πάνω στα βουνά, Τι θα με Φάει ο κάμπος!» Ο Κάμπος! Η χαμοζωή! Η ζωή χωρίς ανώτερα ιδανικά και ευγενικές ανατάσεις. Κάτι που σε κάνει να νομίζεις πως ασφυκτιάς, πως πνίγεσαι στο νέφος των θολών ιδεολογιών και της χωρίς ελπίδα πορείας στην καθημερινότητα. Τι ωραιότερο αλήθεια από την ευδιάθετη ανάβαση στις κορυφές της αρετής; Να μην συμβιβάζεσαι με το τέλμα και την κατωτερότητα, αλλά ν ανοίγεις τα φτερά σου για τα ψηλώματα. Να μην έχεις σαν έμβλημά σου το σκουλήκι, που σύρεται στη γη, αλλά τον αετό, που σχίζει τους αιθέρες. Να μην ικανοποιείσαι με τα νηπιώδη ως προς την πίστη σου, αλλά να επιδιώκεις, με όποιο τίμημα και με όποιο κόπο, να κατακτήσεις τις αλήθειες της Πίστης, τουλάχιστον όσο και τις θεωρίες της Επιστήμης, για να μην πούμε ασυγκρίτως περισσότερο. Να μην ευχαριστείσαι με τις πτώσεις, με τα γήινα και αμαρτωλά, αλλά να ξανοίγεσαι στην ομορφιά της καθάριας ζωής. Να προάγεσαι διαρκώς, να φέρεσαι «επί την τελειότητα». Όλοι οι άνθρωποι, αν θέλουν, μπορούν να θέσουν και να τον φτάσουν αυτόν τον σκοπό της ζωής, αν θέλουν μπορούν «θεία συνάρσει». Απαιτητικός, ασυμβίβαστος, ζηλότυπος, ωραίος, ολόφωτος ο σκοπός της ζωής σελαγίζει την πορεία την προς τα άνω του κάθε ανθρώπου. Όλοι είναι κλητοί στον μεγάλο σκοπό: Την ανάβαση στο «καθ ομοίωσιν» και την μόρφωση «εις τύπον Χριστού» κάθε ανθρώπου. Από τον αγώνα μας και από την διάθεσή μας εξαρτάται να χαρούμε, με την βοήθεια του Θεού, τούτη τη χρονιά την κατάκτηση των πολλών κορυφών. Είθε να χαρούμε όλοι μας το νέο ενιαυτό του Κυρίου. Καλή Χρονιά - Χρόνια Πολλά κι ευτυχισμένα σε όλους. Και ξεχωριστά στους αναγνώστες των άρθρων μου, αφού τους ευχαριστήσω για τα ευμενή τους σχόλια, αφήνοντάς τους εύχομαι: «Πάντα ψηλότερα ν ανεβαίνετε, πάντα μακρύτερα να σκοπεύετε».

20 20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015 ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ στην ΑΘΗΝΑ Ο θάνατος στην τουρκοκρατία ( 1787) και την ελεύθερη πρωτεύουσα ( 1870) δυό αμφισσέων Παρθενώνας, από το λεύκωμα του περιηγητή Edward Dodwell Views in Greece, 1821 Από προηγούμενο σημείωμά μας, δεχτήκαμε μια συγκινητικήν έκπληξη. Ο εκλεκτός γιατρός κ. Η.Κ. πήρε το φύλλο των Α.Ν., διάβασε τα περί τον Αθ. Λιδωρίκη και το σπουδαίο δάσκαλό του, Α. Ψαλίδα και φωτοτύπησε το κείμενο, διανέμοντάς το σε Δωριείς της πρωτεύουσας. Ξέροντας σε τι ναρκοπέδιο έχει εισέλθει και προχωρεί, ας έχει τις ευχές μας εγκάρδιες σε ενίσχυσή του, και το παρόν σημείωμα αφιερωμένο, πρώτα σ αυτόν, αλλά και σε όλους που οι συνθήκες της ζωής κι οι επιθυμίες μας έφεραν στο κλεινόν καὶ πάλαι ποτέ ἰοστεφές Ἄστυ, χωρίς ποτέ να σβήνει η νοσταλγία, σε αρκετούς δε κι η διάθεση προσφοράς στο γενέθλιο τόπο, απ τη θέση που με κόπους κι ιδρώτα κατακτήθηκε Απ την ταραγμένη μετά τα Ορλωφικά περίοδο (1775) βοϊβόδας, δηλ. διοικητής στην Αθήνα είχε τοποθετηθεί ο Χατζη Αλήαγας. Αυτός αρχικά «συνέστειλε τὰς ἀταξίας τῶν Τούρκων» γρήγορα όμως φάνηκε το «ἁρπακτικόν καὶ πλεονεκτικόν τοῦ τρόπου του, τὸ ὑβριστικόν, τὸ τυραννικόν καὶ τὰ ὅμοια. Γρήγορα ἐξώσθη μὲ ἀγωγήν ὑπό τῶν προεστώτων». Μια απομακρυνόμενος και μια επιστρέφοντας, έφτασε το Με πρόσκληση απ το Σεράι, ο Χ. Αλής (ενεχόμενος στην εξόντωση ενός επί χρόνια συνεργάτη και φίλου του), ο τότε Αθηνών Βενέδικτος, οἱ προεστῶτες ἐκ Τούρκων καὶ ἐκ Ρωμαίων ἕως 60 μετέβησαν στην Κων/πολη. Δυο πρωτοπαλίκαρα των Οθωμανών, στέλνοντας επιστολές στην Υ. Πύλη και κάνοντας κινητοποιήσεις κατά του Χ. Αλή και των προεστώτων, αναστάτωσαν για 3 χρόνια μὲ μεγάλην φθοράν την Αθήνα. Ο επίσκοπος καθαιρέθηκε, αντικαθιστάμενος από τον Αθανάσιο, οι προεστώτες επιστρέφοντας κατέφυγαν στην Κέα, ως τα τέλη του χρόνου κι ο διοικητής (βοεβόδας) άλλαξε. Ο παλιός, απ την Κων/πολη προσπαθούσε να ελέγξει την κατάσταση και να επανέλθει, μετερχόμενος τα γνωστά μέσα που κληροδοτήθηκαν και στο νεοελληνικό κράτος, από την ίδρυσή του κι ως σήμερα χρησιμοποιούμενα! Τότε εμφανίζεται στην Ιστορία των Αθηνών ο Χατζη Σπυρίδων Σαλωνίτης. Λίγα στοιχεία υπάρχουν γι αυτόν. Καταγόμενος από παλαιά προυχοντική οικογένεια των Αθηνών, ο δάσκαλος Ιωάννης Μπενιζέλος, συνέγραψε μια πολύ αξιόλογη κι από πολλές απόψεις ενδιαφέρουσα Ἱστορία Νέα τῶν ἐν Ἀθήναις συμβεβηκότων ( , με έμφαση στο 2 ο μισό του 18 ου αι.) που τελικώς εκδόθηκε πλήρως μόλις το Είναι ο πρώτος Αθηναίος ιστορικός των Αθηνών κατά τους νεώτερους χρόνους. Η αναφορά του στον Χατζη Σπυρίδωνα Σαλωνίτη, δεν παρέχει κάτι διαφωτιστικό, όπως το πραγματικό του επώνυμο. Οι αλβανοί έδιναν ως όνομα, την πόλη προέλευσης των ανθρώπων. Έτσι ο Σκαρλάτος, έγινε Λιδωρίκης. Δεν αναγράφεται το επάγγελμά του, έμπορος πιθανόν, το κατάστημά του, ή η κατοικία του, το πώς βρέθηκε εγκατεστημένος στην Αθήνα. Από το προσωνύμιο Χατζη, (μουσουλμάνων και χριστιανών, σημαίνον το προσκύνημα που έχει κάνει αυτός που το φέρει, στον ιερό τόπο της θρησκείας του), συνάγεται επίσκεψή του στους Αγίους Τόπους και βάπτιση στον Ιορδάνη ποταμό. Βάσιμα ακόμη μπορούμε να υποθέσομε ότι ήξερε γράμματα. Στη ρευστή και ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής, που οι διαδόσεις και οι φόβοι των όποιων εξελίξεων μπορούσαν να προκαλέσουν ανεξέλεγκτες καταστάσεις, ο ΧατζηΣαλωνίτης πέφτοντας θύμα συκοφαντίας, διέτρεξε τον έσχατο κίνδυνο. Από ένα έγγραφο που διακινήθηκε με πρωτοβουλία του, για συγκέντρωση υπογραφών συνανθρώπων του προς παροχή πληρεξουσιότητας στον επίσκοπο Αθανάσιο για τις δημοσιονομικές τους υποχρεώσεις, ο ένας απ τους υποκινητές της 3χρονης αιματηρής αναστάτωσης της Αθήνας, διέδωσε σκόπιμα στην πόλη ότι ο ΧατζηΣαλωνίτης ετοίμαζε γράμματα νὰ στείλῃ εἰς τὸν Χ. Ἀλήν ἐναντίον τῆς πατρίδος τους το Φεβρουάριο του Ο όχλος ερεθισμένος επιτέθηκε να λυντσάρει τον ΧατζηΣαλωνίτη. Η τυχαία απουσία του απ το σπίτι τον γλύτωσε, γιατί ἤθελε τὸν κάμουν πολλά κομμάτια. Την πλήρωσε η κατοικία με αρπαγές, λεηλασία και καταστροφές Τον ίδιο χρόνο, λίγο καιρό μετά, αφίχθη στην Αθήνα ένας αξιωματικός, υφιστάμενος του ναυάρχου του οθωμανικού στόλου, για να εισπράξει μια ομολογία (χρεόγραφο, απόδειξη δανεισμού χρημάτων) υπέρ του αδελφού του καθαιρεθέντα μητροπολίτη Βενέδικτου, την οποίαν είχαν υπογράψει οι προηγούμενοι προεστώτες και άλλοι 3-4 αθηναίοι. Οι προεστώτες συλλαμβάνονται απ τις εκκλησιές το βράδυ της Ανάστασης, 12 Απριλίου. Μαζί τους κι ο Χατζη Σαλωνίτης. Παρά τις μεσολαβήσεις προξένων ευρωπαϊκών κρατών, οι φυλακισμένοι υφίσταντο βασανιστήρια κρατούμενοι επί 2μηνο. Δεν απηλλάγησαν του χρέους, που υποστήριξαν ότι δεν ήταν προσωπικό τους, αλλά της πόλης και με όλα αυτά αναγκαστικά το πλήρωσαν στο τετραπλάσιο! Ο πλουσιώτερος προεστώς κλήθηκε να καταβάλει γρόσια, οι άλλοι λιγώτερα, ο δε ΧατζηΣαλωνίτης 700. Οι κρατούμενοι ἔνδοθεν τῆς φυλακῆς ἄρχισαν νὰ πωλοῦν τὰ ὑποστατικά τους καὶ νὰ ἀνταποκρίνωνται εἰς τὴν ταχθεῖσαν ποσότητα ο καθένας Οι ταλαιπωρίες του ΧατζηΣαλωνίτη συνεχίστηκαν και έλαβαν οικτρό γι αυτόν τέλος την επόμενη χρονιά (1787). Η πάλη για την ετήσιαν ανάληψη της οθωμανικής διοίκησης (ζαμπιτιλίκι) στην Αθήνα, έγινε με (το αζημίωτο) μεσολάβηση, από τον οθωμανό ναύαρχο και το έξοδο μετακυλίστηκε στους ραγιάδες. Κατά την υπογραφή της χρεωστικής ομολογίας απ το λαό, ὁ γραμματικὸς ὑπάγει και στον ΧατζηΣαλωνίτη. Αυτός, λόγω του ότι ήταν τουρκιστί (δηλ. στα αραβικά) γραμμένη, ἀπεκρίθη ὅτι μὴν ἠξεύροντας τί διαλαμβάνει τὸ γράμμα, πῶς ἠμπορεί νὰ ὑπογράψῃ;. Η εφεκτική στάση του, επειδή είχε καεί απ τη υπογραφή στην ομολογία (χρεόγραφο) για τον αδελφό του μητροπολίτη, προκάλεσε τη μήνη του ενός εκ των δυο πρωτεργατών της 3χρονης ανωμαλίας στην Αθήνα. Τον κάλεσε στο διοικητήριο και τον έλουζε με ύβρεις, φοβέρες κι απειλές. Ενώ ο ΧατζηΣαλωνίτης προσπαθούσε να εξηγήσει κι υπέγραφε το έγγραφο, απ τη φασαρία εμφανίστηκε μεθυσμένος ο αξιωματικός που είχε λάβει τη διοίκηση της Αθήνας. Ασυγκράτητος, μόλις του παρουσίασαν ως ταραχοποιὸν καὶ ἀπειθῆ τον