8 Μάρτη. Η βία κατά των γυναικών

Transcript

1 8 Μάρτη 8 Μάρτη πριν από λίγες μέρες. Για ακόμα μια φορά αντιμετωπίστηκε ως μέρα γιορτής. Διαφημίσεις Ηondos center. Ανακοινώσεις από «ευαισθητοποιημένους» σε θέματα ισότητας. Οι επιφανειακές αναφορές στον τριπλό ρόλο της γυναίκας - μητέρα, εργαζόμενη, νοικοκυρά- ολοκληρώθηκαν με την αναφορά στις «πολιτικές ισότητας», «ίσων ευκαιριών στην απασχόληση» ή αλλιώς «στην ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου» σε όλες τις πολιτικές δράσης και στα κονδύλια των δις Όμως, η πραγματικότητα των γυναικών τόσο στην Ελλάδα όσο και σε όλο το κόσμο και φέτος, Μάρτης του 2006, είναι πολύ διαφορετική από αυτήν που προβάλλεται και πολύ πιο σκληρή. Ειδικά όταν αναφερόμαστε στη βία που υφίστανται, ακριβώς εξαιτίας του γεγονότος ότι είναι γυναίκες! Η βία κατά των γυναικών Η βία κατά των γυναικών ή η βία λόγω φύλου παίρνει διάφορες μορφές. Από τη γέννηση ως το θάνατο, σε περιόδους ειρήνης όσο και πολέμου, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν διακρίσεις και βία από την πολιτεία, την τοπική κοινωνία και την οικογένεια. Τα στατιστικά στοιχεία αποκαλύπτουν την τραγική κατάσταση. Η βρεφοκτονία κοριτσιών στερεί από αμέτρητες γυναίκες την ίδια τη ζωή. Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων συμβαίνει σε περίπου 20 χώρες της Αφρικής, τμήματα της Ασίας και της Μέσης Ανατολής και σε κοινότητες μεταναστών σε άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης και της Ευρώπης. Κάθε χρόνο εκατομμύρια γυναίκες βιάζονται από τον σύζυγο ή τον σύντροφό τους, από συγγενείς, από φίλους και αγνώστους από εργοδότες και συναδέλφους, από αστυνομικούς και στρατιώτες. Στις ένοπλες συγκρούσεις, η βία κατά γυναικών χρησιμοποιείται συχνά ως όπλο πολέμου, με σκοπό την ταπείνωση των γυναικών ή και των κοινοτήτων στις οποίες αυτές ανήκουν. Οι δομικές, πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές σε διάφορες περιοχές του κόσμου σε συνδυασμό και με την αύξηση των πολέμων οδήγησαν στην αύξηση της μετανάστευσης κυρίως των γυναικών. Η φτώχεια, η ανεργία, η βία καθώς και οι συνθήκες κοινωνικής εξαθλίωσης στις χώρες αυτές αποτελούν τους κύριους λόγους αναζήτησης καλύτερης τύχης στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες. Κάθε χρόνο χιλιάδες γυναίκες

2 προωθούνται με εξαναγκασμό, εξαπάτηση ή εξαγορά στην πορνεία σε παγκόσμια κλίμακα. Το σύγχρονο δουλεμπόριο γυναικών και παιδιών αποτελεί μία από τις πλέον επικερδείς «επιχειρήσεις». Ενδοοικογενειακή βία Ας εστιάσουμε τώρα στην ενδο-οικογενειακή βία. Μερικά ενδεικτικά στοιχεία: Τουλάχιστον το 1/3 των γυναικών έχουν ξυλοκοπηθεί, εξαναγκαστεί να κάνει σεξ ή έχουν κακοποιηθεί με άλλο τρόπο. Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι σε ποσοστό μέχρι και 70% των περιπτώσεων δολοφονιών γυναικών, τα θύματα σκοτώθηκαν από τους άρρενες συντρόφους τους. Σύμφωνα με το Συμβούλιο της Ευρώπης, η ενδοοικογενειακή κακοποίηση είναι η πρώτη αιτία θανάτου ή/και αναπηρίας για τις Ευρωπαίες γυναίκες ηλικίας 16 έως 44 ετών, ξεπερνώντας τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα και τον καρκίνο Στις ΗΠΑ, το 1999 οι γυναίκες αποτελούσαν το 85% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας Η ρώσικη κυβέρνηση υπολογίζει ότι γυναίκες σκοτώθηκαν από τους συντρόφους τους ή από συγγενείς το Συνολικά, και ανάλογα με τη χώρα, το 25% έως 50% των γυναικών έχουν υπάρξει θύματα κακοποίησης Τι γίνεται στην Ελλάδα; Ελλιπή στοιχεία. Μόνο το φετινό καλοκαίρι, δολοφονήθηκαν τουλάχιστον 4 γυναίκες. «Τουλάχιστον» επειδή μόνο τόσες εδέησαν να αναφέρουν τα ΜΜΕ. Κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι γίνονται περίπου 4500 βιασμοί, το 34% εξ αυτών σε ανήλικα κορίτσια, 270 καταγγέλλονται στην αστυνομία, 183 καταλήγουν σε σύλληψη κάποιου υπόπτου και ΜΟΝΟ 47 φτάνουν στο ακροατήριο. Το 56% των γυναικών έχει υποστεί κάποιας μορφής κακοποίηση (λεκτική, ψυχολογική, σωματική).

3 Το 65% των εργαζόμενων γυναικών έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασία. Μύθοι και πραγματικότητες Μύθος: Η βία κατά των γυναικών, και ιδιαίτερα η ενδοοικογενειακή βία, είναι υπόθεση ιδιωτική κα αφορά κυρίως τα φτωχότερα και λιγότερο μορφωμένα κοινωνικά στρώματα. Πραγματικότητα: Η βία κατά των γυναικών αφορά εν δυνάμει ΟΛΕΣ τις γυναίκες: ασκείται στο σπίτι, στο δρόμο, στη δουλειά, στο σχολείο, στην πολιτική, τη μέρα και τη νύχτα, σε ανήλικες, ενήλικες και ηλικιωμένες. Αποτελεί ένα φαινόμενο διαδεδομένο σε όλες τις κοινωνίες και σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξης, το βαθμό πολιτικής σταθερότητας, τον πολιτισμό ή τη θρησκεία. Είναι διαχρονική, διαφυλετική, διαπολιτισμική, διαταξική. Μύθος: Οι δράστες είναι άτομα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: φτωχοί, αμόρφωτοι, αλκοολικοί, με ψυχολογικά προβλήματα. Πραγματικότητα: Οι δράστες είναι οι άνδρες οι καθημερινοί. Μπορεί να είναι ο άνδρας, ο εραστής, ο συνάδελφος, ο γείτονας, ο περαστικός Συχνά έχει καλή δουλειά και σχεδόν πάντα θεωρείται καθόλα ευυπόληπτος πολίτης. Η βία κατά των γυναικών έχει τις ρίζες της στις ιστορικά διαμορφωμένες άνισες σχέσεις, στις σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στα φύλα, οι οποίες οδήγησαν στην κυριαρχία των ανδρών και στις διακρίσεις κατά των γυναικών. Εκφράζεται τόσο στην ιδιωτική (συζυγικός βιασμός, ξυλοδαρμός, ψυχολογικός έλεγχος, εγκλήματα τιμής) όσο και στη δημόσια σφαίρα (σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, επιθέσεις στο δρόμο, συλλογικοί βιασμοί, εξαναγκασμός σε πορνεία). Η ταπεινωτική αναπαράσταση των γυναικών στα ΜΜΕ ως σεξουαλικών αντικειμένων και η ταυτόχρονη προώθηση του προτύπου του «μάτσο» άνδρα ενισχύουν και τελικά νομιμοποιούν στη συνείδηση, ειδικά των νέων, τη βίαιη συμπεριφορά κατά των γυναικών. Οι βιασμοί και οι δολοφονίες γυναικών αποτελούν ακραία έκφραση του «δικαιώματος» που έχουν οι άνδρες πάνω στο γυναικείο κορμί, ακραία επίδειξη

4 φυλετικής κυριαρχίας. Η ομολογία του νεαρού οπλίτη που χτύπησε μέχρι θανάτου την άτυχη 22χρονη Α.Ν. στην Κόρινθο «δεν μπορούσα να δεχτώ ότι ένα άτομο 45 κιλών τα έβαλε με ένα άτομο 99 κιλών» είναι αποκαλυπτική. Αντιμετώπιση φαινομένου από τη Διεθνή κοινότητα Η βία κατά τ ων γυναικών, παρότι παγκόσμιο και πανάρχαιο φαινόμενο, έγινε «ορατή» τις τελευταίες δεκαετίες χάρη στους αγώνες και τις έρευνες των φεμινιστριών. Μέσω των συλλογικών δράσεών τους οι γυναικείες και φεμινιστικές οργανώσεις και οι Μη-ΚΟ πέτυχαν σημαντικές αλλαγές. Η διεθνής κοινότητα έχει πλέον αναγνωρίσει ότι η βία λόγω φύλου συνιστά παραβίαση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών αναφέρεται ότι η βία κατά των γυναικών αποτελεί «εκδήλωση των ιστορικά άνισων συσχετισμών ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών που έχουν οδηγήσε ι στην επικυριαρχία των ανδρών στις γυναίκες και στις διακρίσεις σε βάρους των τελευταίων». Στις περισσότερες χώρες, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες υπάρχουν ειδικοί νόμοι για την ενδο-οικογενειακή βία και τη βία λόγω φύλου. Το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο προβλέπει τη λειτουργία ενός κέντρου υποδοχής κακοποιημένων γυναικών ανά κατοίκους. Ήδη από το 1995, η Παγκόσμια Διάσκεψη για τις γυναίκες στο Πεκίνο καλούσε τα κράτη/μέλη «να διασφαλίσουν ειδικότερα το δικαίωμα στην ψυχική, σωματική και σεξουαλική ακεραιότητα όλων των ατόμων, λαμβάνοντας μέτρα πρόληψης, τιμωρίας και εξάλειψης όλων των μορφών βίας». Παρά αυτές τις κατακτήσεις, τουλάχιστον ως προς το πνεύμα του νόμου, δέκα χρόνια μετά τη Διάσκεψη του Πεκίνου, σύμφωνα με όλα τα στοιχεία, η βία κατά των γυναικών βρίσκεται σε ανοδική πορεία. Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και η επακόλουθη διεύρυνση της φτώχειας και των ανισοτήτων καθώς και η αποδιάρθρωση του κράτους πρόνοιας φαίνεται να αποτελεί σημαντικό ενισχυτικό παράγοντα. Εξάλλου, όσο υπάρχει και διογκώνεται η ανεργία των γυναικών τόσο αυξάνεται η ανασφάλεια, η εξάρτηση και η παγίδευσή τους σε σχέσεις υποτέλειας και βίας. Τι γίνεται στην Ελλάδα; O Μάρτης του 2006 βρίσκει την Ελλάδα χωρίς νομοθετική ρύθμιση της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας λόγω φύλου.

5 Μόλις πρόσφατα, το φθινόπωρο του 2005, η κυβέρνηση κατέθεσε σχετικό σχέδιο νόμου, το οποίο όμως αγνοεί επιδεικτικά τις θέσεις και τα αιτήματα των γυναικείων και φεμινιστικών οργανώσεων. Δεν θα αναφερθώ αναλυτικά στο νόμο, κατά άρθρο ανάλυση και κριτική έχει γίνει από πολλές γυναικείες και φεμινιστικές οργανώσεις και άλλες Μη-ΚΟ, όπως από το Εθνικό Παρατηρητήριο για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας και θα παρουσιαστούν στη συνέχεια. Εγώ, εκ μέρους του Φ.Κ.Α., θα ήθελα να σχολιάσω τη γενική φιλοσοφία που διέπει το νομοσχέδιο. Σε κανένα σημείο του νομοσχεδίου ή της εισηγητικής έκθεσης που το συνοδεύει, δεν αναφέρεται ειδικά η βία κατά των γυναικών και η βία λόγω φύλου ούτε ότι αυτή συνιστά καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών. Πουθενά δεν αναγνωρίζεται το φαινόμενο ως τέτοιο, η έκτασή του και πολύ περισσότερο οι αιτίες που παράγουν και διαιωνίζουν τη βία κατά των γυναικών εντός και εκτός της οικογένειας. Οικειοποιείται ένας ουδέτερος λόγος αποφεύγοντας οποιαδήποτε αναφορά στο φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών αποδεικνύοντας την έλλειψη πολιτικής βούλησης αναγνώρισης του φαινομένου, της έκτασής του και επομένως και των αιτιών του, στην καταπολέμηση των οποίων θα έπρεπε να στοχεύει ο νόμος. Αποδεικνύεται έτσι ότι η κυβέρνηση και οι υπουργοί που συνυπέγραψαν το νομοσχέδιο δεν έχουν την πολιτική βούληση να αλλάξουν τίποτε από τις αξίες και τις παραδόσεις οι οποίες ανέχονται αυτή τη βία, αντίθετα θέλουν, να τις στηρίξουν και να τις διαιωνίσουν. Δεν είναι τυχαίο ότι ο διακηρυγμένος στόχος του νομοσχεδίου είναι να στηρίξει και να προστατεύσει το θεσμό της «θείας» οικογένειας και όχι τις γυναίκες που κακοποιούνται, και προφανώς για το λόγο αυτό δεν θίγει τα κακώς κείμενα, αποσιωπώντας τις αιτίες που παράγουν και διαιωνίζουν τη βία λόγω φύλου εντός και εκτός της οικογένειας. Υπογραμμίζουμε ότι σε ολόκληρη την Ευρώπη οι αντίστοιχοι νόμοι ενάντια στην ενδοοικογενειακή βία και τη βία λόγω φύλου διαπνέονται από αντίθετη φιλοσοφία από αυτήν που διαπνέει την απαράδεκτη αυτή πρόταση νόμου που κατατέθηκε σε δημόσιο διάλογο. Ενδεικτικά αναφέρω ότι στην εισηγητική έκθεση αναφέρεται ρητά ότι: «Σκοπός του παρόντος σχεδίου νόμου είναι να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της ενδο-

6 οικογενειακής βίας στη βάση των αρχών της ελευθερίας, της αυτοδιάθεσης και της αξιοπρέπειας του ατόμου, ώστε να ενισχυθεί η αρμονική συμβίωση των προσώπων στο πλαίσιο της οικογένειας». Και για να μην υπάρχει καμμία περίπτωση παρανόησης συμπληρώνουν ότι «η Πολιτεία δεν επιδιώκει να παρέμβει στην ιδιωτική ζωή των μελών της οικογένειας και δεν θίγει ήθη, αξίες και αρχές, όπως διαμορφώνονται στην ελληνική κοινωνία». Εξάλλου σκοπός είναι η «παροχή αυξημένης προστασίας στην οικογένεια». Αλίμονό μας λοιπόν. Επιπλέον, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση στόχος είναι να ποινικοποιηθούν και να τιμωρούνται οι «σοβαρότερες και απεχθέστερες μορφές βίας». Γίνεται λοιπόν διαχωρισμός των μορφών βίας. Φαντάζομαι ότι η λεκτική ή ψυχολογική βία, παρά τις διεθνείς διακηρύξεις, δεν αποτελούν, κατά τον νομοθέτη, σοβαρά..παραπτώματα. Εξάλλου συνάδουν με τα ήθη και τις αξίες της Ελληνικής οικογένειας.ο θεσμός της ποινικής διαμεσολάβησης, που για πρώτη φορά εισάγεται στο ελληνικό νομικό σύστημα, μάλλον δημιουργήθηκε για την προστασία του δράστη παρά του θύματος αφού αποτρέπει τη δίωξη αν ο δράστης δώσει το λόγο της τιμής του ότι δεν θα επαναλάβει τις πράξεις βίας!!!! Για αυτά όμως θα μιλήσουν αναλυτικότερα οι επόμενες ομιλήτριες. Ένα άλλο πάγιο αίτημα των γυναικείων και φεμινιστικών οργανώσεων είναι η θεσμοθέτηση του δικαιώματός τους (καθώς και άλλων Μη-ΚΟ) να παρίστανται ως πολιτική αγωγή σε δίκες που αναφέρονται σε βία ή διακρίσεις λόγω φύλου. Φυσικά αυτό για ακόμα μία φορά αγνοείται προκλητικά. Περιττό να αναφέρουμε ότι το νομοσχέδιο ΔΕΝ προβλέπει τη δημιουργία ΚΑΝΕΝΟΣ θεσμού στήριξης των γυναικών που κακοποιούνται, ποιών γυναικών εξάλλου, αφού αυτές απουσιάζουν εντελώς από το νομοσχέδιο. Και φυσικά, και επομένως, δεν προβλέπει κανένα κονδύλι από το κράτος ή τη νομαρχιακή ή τοπική αυτοδιοίκηση για τη χρηματοδότηση αυτών των θεσμών. Ούτε λόγος για τη εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για τον τρόπο υποδοχής και αντιμετώπισης γυναικών που έχουν υποστεί βία ούτε για τη δημιουργία κατάλληλων προγραμμάτων για όλες τις βαθμίδες της δημόσιας εκπαίδευσης για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και βίας κατά των γυναικών. Το πόσο δε καλά είναι εκπαιδευμένοι όλοι εμπλεκόμενοι φορείς το ζούμε καθημερινά: Πρόσφατη είναι η περίπτωση της ηλικιωμένης γυναίκας που στις 31/1/06 κατέφυγε στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίων Αναργύρων με βαριές σωματικές βλάβες που προκλήθηκαν από το

7 σύζυγό της. Η αστυνομία την αντιμετώπισε με τη συνηθισμένη της απάθεια συνιστώντας της απλώς να απευθυνθεί στον εισαγγελέα. Φυσικά δεν έγινε καν καταγραφή του επεισοδίου. Άλλο παράδειγμα, η συνηθισμένη πια αθώωση σχεδόν όλων των μαστροπών επιχειρηματιών, σύγχρονων δουλεμπόρων, και των συνεργών τους συνήθως κρατικών υπαλλήλων. Στα μέτρα πρόληψης εντάσσονται και οι καμπάνιες πληροφόρησης και ευαισθητοποίησης του κοινωνικού συνόλου. Δεν αρκούν οι νόμοι, αν και στη χώρα μας ούτε αυτοί υπάρχουν, απαιτείται και αλλαγή αντίληψης, συνείδησης. Το μέλλον; Το γυναικείο και φεμινιστικό κίνημα, άλλοτε σε συνεργασία και μερικές φορές και σε αντιπαράθεση με άλλες συλλογικότητες και κινήματα, μέσα από τη συλλογική του δράση ανέδειξε την διάσταση και τις αιτίες της έμφυλης βίας και ανάγκασε διεθνούς οργανισμούς, κυρίως ανθρωπίνων δικαιωμάτων να την αναγνωρίσουν. Νομοθετικές ρυθμίσεις επακολούθησαν. Παρόλα αυτά, σήμερα, με την επικράτηση των νέοφιλελεύθερων πολιτικών δεχόμαστε μία συνολική επίθεση η οποία αφορά ακόμα και κεκτημένα από χρόνια δικαιώματά μας, όπως αυτό της έκτρωσης. Η αύξηση της φτώχειας και της ανεργίας των γυναικών και η ανασφάλεια που τις συνοδεύει, επιδεινώνουν την εξάρτηση και η παγίδευσή τους σε σχέσεις υποτέλειας και βίας. Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν έχουμε ακόμα νόμο για τη βία λόγω φύλου. Δεδομένου ότι οι νόμοι δεν αλλάζουν εύκολα και ότι ο ρόλος των κινημάτων είναι να διεκδικούν τα μέγιστα, έχουμε δικαίωμα στο όνειρο, ζητάμε ΑΜΕΣΗ κατάθεση νομοσχεδίου. Ενός νομοσχεδίου που θα λαμβάνει υπόψη του τις θέσεις και τα αιτήματα των φεμινιστικών και γυναικείων οργανώσεων και θα εναρμονίζεται με τις νομοθεσίες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών που επιδεικνύουν, τουλάχιστον ως προς το πνεύμα του νόμου, μεγαλύτερη ευαισθησία για τα δικαιώματα των γυναικών. Δεν έχουμε ψευδαισθήσεις. Ξέρουμε ότι οι νόμοι δεν αρκούν για την αλλαγή της κοινωνίας. Απαιτούνται συνολικότερες δομικές και ιδεολογικές αλλαγές. Οι πολιτικές ισότητας, αν παραβλέπουν, όπως γίνεται συνήθως, ότι το φύλο αποτελεί βασική αρχή οργάνωσης της κοινωνίας ως θεσμοθετημένη διχοτομική μορφή ιεράρχησης,

8 κινδυνεύουν να οδηγήσουν τελικά στον εκσυγχρονισμό της γυναικείας υποτέλειας και όχι στην ουσιαστική εξάλειψή της. Η ανδρική ηγεμονία δεν αποτελεί εξωτερική συνθήκη που καθορίζει τις σχέσεις μεταξύ δύο ήδη διαμορφωμένων ταυτοτήτων (γυναικείας-ανδρικής), αλλά είναι η ίδια η διαδικασία δόμησης των ταυτοτήτων αυτών. Απαιτείται λοιπόν η κατάργηση όλων των κοινωνικών συμφραζόμενων που συγκροτούν το φύλο. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει τη θεσμοθέτηση αντισεξιστικών πολιτικών σε όλους ανεξαιρέτως τους τομείς της κοινωνικής ζωής, αλλά και ένα σχετικά δυναμικό κίνημα που μαχητικά θα τη διεκδικήσει. Έτσι λοιπόν, αισιοδοξούμε ότι σήμερα, τουλάχιστον όλες οι παρευρισκόμενες συλλογικότητες, θα καταφέρουμε να συντονίσουμε τη δράση μας για να πετύχουμε άμεσα την κατάθεση αποδεκτού νομοσχεδίου και μακροπρόθεσμα την κατάργηση όλων των σχέσεων εξουσίας, όπως και αν αυτές εκφράζονται.