ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΝΕΦΡΟΠΑΘΩΝ. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε. ΚΑΙ ΜΤΝ ΓΝ ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ

Transcript

1 Νικολία Κ. Παπαδημητροπούλου ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΝΕΦΡΟΠΑΘΩΝ. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε. ΚΑΙ ΜΤΝ ΓΝ ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2013 ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Σχολή Διοίκησης & Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας

2 -2- Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας Τμήμα Διοίκησης Μονάδων Υγείας και Πρόνοιας ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΝΕΦΡΟΠΑΘΩΝ. ΜΕΑΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΝΕΦΡΟΑΟΓΙΚΗ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε. ΚΑΙ ΜΤΝ ΓΝ ΑΙΒ ΑΔΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Εξάμηνο: 13 Καθηγητές: κ. Μ πιτσάνη Ε. Νικολία Κ. Παπαδημητροπούλου Α.Μ Διεύθυνση: Πέτρου Ζητουνιάτη 12, Λιβαδειά Τηλέφωνο:

3 -3 - ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...ΣΕΛ.5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ...ΣΕΛ.8 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΡΟΥ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ»... ΣΕΛ.11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Α. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Α.1 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜ ΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ... ΣΕΛ.13 Α.2 ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ... ΣΕΛ.15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Α. Η ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Α.1 ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ...ΣΕΛ.18 Α.2 ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ... ΣΕΛ.26 Β. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ Β.1 ΕΠ ΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ Ο ΙΚ Ο ΝΟ Μ ΙΚ Η Σ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ...ΣΕΛ.34 Β.2 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜ ΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ... ΣΕΛ.40 Β.3 ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ...ΣΕΛ.43 Β.4 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗ Μ Α ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗ Ν ΕΠΟ ΧΗ ΤΟΥ Μ ΝΗΜ ΟΝΙΟΥ...ΣΕΛ.46

4 -4 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΝΕΦΡΟ...ΣΕΛ.53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΜΟΝΑΑΑ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΝΕΦΡΟΥ Γ.Ν. ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε... ΣΕΛ.59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΟΙ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΒΟΙΩΤΙΑΣ... ΣΕΛ.62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ... ΣΕΛ.65 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... ΣΕΛ.71

5 -5 - ΕΙΣΛΓΩΓΗ Η παγκόσμια κοινότητα αντιμετωπίζει μια μεγάλης έντασης οικονομική κρίση εδώ και λίγα χρόνια, η οποία, αν και εκδηλώθηκε αρχικά στις Ηνωμένες Πολιτείες με επίκεντρο τις τραπεζικές επισφάλειες και ειδικότερα την αδυναμία εξυπηρέτησης των στεγαστικών δανείων, σύντομα έλαβε διαστάσεις επιδημίας. Η χρηματοπιστωτική κρίση επεκτάθηκε ταχύτατα στις αναπτυγμένες χώρες και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσμο, με δραματικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα και τις επιχειρήσεις. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η κρίση μεταφέρεται με σφοδρότητα στην πραγματική οικονομία, με αποτέλεσμα την ύφεση και την πτώση της απασχόλησης (ΒίτάεΔίΙ, 2009) ΙΠ Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το σχέδιο για την αντιμετώπιση της κρίσης, τη στήριξη και την ανάκαμψη της οικονομίας κατατέθηκε το Δεκέμβριο του Η ανάπτυξη κοινών στρατηγικών σε συνδυασμό με την προώθηση των μακροπρόθεσμων στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του σχεδίου. Στόχος είναι η τόνωση της αγοράς και η λήψη μέτρων για τη στήριξη των επιχειρήσεων και της απασχόλησης. Οι βασικοί άξονες για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι η εισαγωγή ρευστότητας στην οικονομία ώστε να τονωθεί η ζήτηση και η προώθηση των επενδύσεων με μακροπρόθεσμο στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, πάντα όμως λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας, το οποίο δίνει έμφαση στη

6 -6 - δημοσιονομική πειθαρχία και τη νομισματική σταθερότητα (European Commission, 2009)m. Σε μια περίοδο που η ελληνική κρίση πυροδότησε μια κρίση εμπιστοσύνης σε ολόκληρη την ευρωζώνη οι χώρες μέλη της επιχειρούν να την περιορίσουν με αυστηρά μέτρα περιορισμού των ελλειμμάτων στη χώρα μας. Κανείς, ούτε οι καταναλωτές, ούτε οι επιχειρήσεις, ούτε οι εξειδικευμένοι διεθνείς αναλυτές μπορούν να προβλέψουν με βεβαιότητα τη διάρκεια της εγχώριας κρίσης. Η κρίση της ελληνικής οικονομίας συνδέεται εν μέρει με την κρίση της στρατηγικής του ευρώ. Παρά την αρχική αναιτιολόγητη αισιοδοξία, οι οικονομικές εξελίξεις στις διεθνείς χρηματαγορές έπληξαν τον πυρήνα του ευρώ και οδήγησαν σε κρίση τις στρατηγικές εξουσίας που συνδέονται με αυτό (Busch, 1986) Η συμβίωση χωρών με διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης κάτω από τη «στέγη» του ίδιου νομίσματος οδήγησε σε πολύ διαφορετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης και κερδοφορίας. Η ταχεία ανάπτυξη στις χώρες της «περιφέρειας» και η σχετική στασιμότητα του «κέντρου» μείωσε δραστικά την αναπτυξιακή «ψαλίδα» μεταξύ τους.

7 -7 - Την ίδια στιγμή, οι υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης στις πρώτες συνοδεύτηκαν τόσο από ραγδαία μείωση στο κόστος του εγχώριου δανεισμού όσο και από εισροή ξένων «αποταμιεύσεων», γεγονός που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση σταθερών πλεονασμάτων στο ισοζύγιο των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών. Παρά την αρχική αμηχανία και τις άστοχες αμφιταλαντεύσεις, η κρίση αντιμετωπίζεται ως αφορμή για την ενίσχυση των νεοφιλελεύθερων στρατηγικών που συνδέονται με το σχέδιο του ευρώ (Busch, 1986)

8 -8 - ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα πτυχιακή εργασία πραγματεύεται τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στη θεραπεία των νεφροπαθών με ειδική μελέτη στην περίπτωση της Νεφρολογικής Βοιωτίας Α.Ε. και της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού του Γενικού Νοσοκομείου Λιβαδειάς. Αρχικά διατυπώνεται ο ορισμός της οικονομικής κρίσης και ακολούθως καταγράφονται οι συνέπειές της στην νοσηλεία ανά τον κόσμο. Έπειτα, η εργασία επικεντρώνεται στην Ελλάδα και στο Ε.Σ.Υ., όπου διαπιστώνεται ότι δεν είναι δεδομένη η βιωσιμότητά του λόγω της κρίσης. Στη συνέχεια υποστηρίζεται η άποψη, πως η υγεία είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων των πολιτών αλλά πάντα βρίσκεται σε άμεση εξάρτηση από ποικίλους παράγοντες και κυρίως από την οικονομία της παγκοσμιοποίησης. Συμπεραίνεται, ότι τα παγκόσμια οικονομικά προβλήματα έχουν άμεσο αντίκτυπο στο επίπεδο της σωματικής και ψυχικής υγείας εξαιτίας της φτώχειας, της ανεργίας αλλά και της ελλιπούς χρηματοδότησης όλων των φορέων παροχής ιατρικής περίθαλψης και ασφάλισης. Τα παραπάνω δεδομένα τεκμηριώνονται και αμφισβητούνται από στατιστικές έρευνες. Το ακόλουθο τμήμα της εργασίας μεταφέρεται στην Ελλάδα του μνημονίου, όπου παρατηρείται ότι στον τομέα της υγείας, η οικονομική κρίση προκαλεί επιπρόσθετες ανάγκες στις οποίες οι δημόσιες μονάδες υγείας αδυνατούν να ανταπεξέλθουν αλλά και στις ιδιωτικές δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να απευθυνθούν οι ασθενείς. Ωστόσο, η κυβέρνηση επιχειρεί μεταρρυθμίσεις που αφορούν στην περιστολή των δαπανών και στον εξορθολογισμό της διοίκησης. Τελικά, στην Ελλάδα συμπεραίνεται ότι οι επιπτώσεις του μνημονίου έπληξαν την αγορά φαρμάκων, τις υπηρεσίες του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και τα δημόσια νοσοκομεία. Το τρίτο κεφάλαιο εξετάζει κατά πόσο έχουν επηρεαστεί οι νεφροπαθείς από την κρίση. Τα στοιχεία αναδεικνύουν ως προβλήματα τη συμμετοχή στην αγορά φαρμάκων, το κόστος των μετακινήσεων και την αναστολή της αύξησης του διατροφικού επιδόματος. Το τέταρτο κεφάλαιο αποτελεί μία

9 -9 - περιγραφή των υπηρεσιών και της δυναμικής της Νεφρολογικής Βοιωτίας Α.Ε. και της Μονάδας Τεχνητού Νεφρού του Γενικού Νοσοκομείου Λιβαδειάς. Ακολουθεί η συνέντευξη του προέδρου νεφροπαθών Βοιωτίας, όπου τονίζονται τα προβλήματα των ασθενών σε συνάρτηση με την οικονομική κρίση. Τέλος, καταγράφονται τα συμπεράσματα της έρευνας τα οποία τονίζουν την επικινδυνότητα της παρούσας κατάστασης σε σχέση με τη ζωή των νεφροπαθών καθώς και τις δυνατότητες επίλυσης του προβλήματος, που σχετίζονται με τη μεταμόσχευση νεφρού και την πρόληψη της νεφροπάθειας.

10 Summary The present study deals with the impact of financial crisis in the treatment of kidney disease patients with special survey in the case of Nefrologiki Viotias S.A. and Artificial Kidney Unit of the General Hospital of Livadia. Initially, the definition of the economic crisis is stated and afterwards its implications in hospital treatment worldwide are recorded. Next, the study focuses on Greece and on the National Health System and it is observed that its viability is not granted due to the crisis. Then, it is argued that health is an inalienable right of all citizens but everything is directly dependent on various factors and especially on the economy of globalization. It is concluded that the global economic problems have a direct impact on the level of physical and mental health due to poverty, unemployment and the lack of funding of all health care and insurance providers. The above data are documented and challenged by statistical surveys. The following section of the study is transferred to Greece of the Memorandum, where it is noted that the economic crisis is causing additional needs in the health sector, that public health facilities are unable to cope with and in private facilities patients do not afford to turn to. However, the government is attempting reforms related to cost-cutting and rationalization of administration. Finally, it is concluded that in Greece the effect of the Memorandum struck pharmaceutical market, the NATIONAL ORGANIZATION OF HEALTH (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.) services and public hospitals. The third chapter looks at how the kidney patients are affected by the crisis. The data reveal as problems the participation in buying drugs, the transport cost and the growth inhibition of dietary allowance. The fourth chapter is a description of the services and the dynamics of Nefrologiki Viotias S.A. and the Artificial Kidney Unit of the General Hospital of Livadia. Follows the interview of the President of kidney disease patients in Viotia, who highlights the problems patients deal with in relation to the economic crisis. Finally, the findings of the study are

11 -11- recorded, which point out the dangerousness of the current situation in relation to the lives of kidney disease patients as well as potential solutions to the problems associated with kidney transplantation and prevention of kidney disease. Η έννοια του όρου "Οικονομική κρίση Οικονομική κρίση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο μια οικονομία χαρακτηρίζεται από μια διαρκή και αισθητή μείωση της οικονομικής της δραστηριότητας. Όταν λέμε οικονομική δραστηριότητα αναφερόμαστε σε όλα τα μακροοικονομικά μεγέθη της οικονομίας, όπως η απασχόληση, το εθνικό προϊόν, οι τιμές, οι επενδύσεις κ.λπ. Ο βασικότερος δείκτης οικονομικής δραστηριότητας είναι οι επενδύσεις, οι οποίες, όταν αυξομειώνονται, συμπαρασύρουν μαζί τους και όλα τα υπόλοιπα οικονομικά μεγέθη (Κουφάρης, 2010)^. Η οικονομική κρίση αποτελεί τη μία από τις δύο φάσεις των οικονομικών διακυμάνσεων και συγκεκριμένα τη φάση της καθόδου, όταν δηλαδή η οικονομική δραστηριότητα βρίσκεται σε μια συνεχή συρρίκνωση (European Commission,2009)

12 -12- Ot οικονομικές διακυμάνσεις ορίζονται ως οι διαδοχικές αυξομειώσεις της οικονομικής δραστηριότητας μέσα σε μια οικονομία. Λέγονται αλλιώς και κυκλικές διακυμάνσεις ή οικονομικοί κύκλοι. Οι Άγγλοι αποδίδουν το φαινόμενο με τον όρο «bysiness cycles», ακριβώς για να τονίσουν την ιδιαίτερη βαρύτητα των επενδύσεων στην εξέλιξη του οικονομικού κύκλου. Από πολύχρονες στατιστικές παρατηρήσεις διαπιστώθηκε ότι οι οικονομικοί κύκλοι διαρκούν περίπου από 7 έως 11 χρόνια (European Commission, 2009) m.

13 -13- ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Α. ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ Α.1 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ Οι πιέσεις της οικονομικής κρίσης στις κυβερνήσεις και στους καταναλωτές - ασθενείς που απειλούνται με απώλεια του εισοδήματος τους και άρα απώλεια της ασφαλιστικής τους κάλυψης είναι ασφυκτικές. Το γεγονός αυτό απειλεί την ομαλή και αποδοτική λειτουργία του υγειονομικού τομέα που εξαρτάται άμεσα από τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικής προστασίας. Δεδομένου ότι οι κυβερνήσεις δεσμεύουν εκατοντάδες δισεκατομμυρίων για να υποστηρίξουν τα τραπεζικά συστήματα, να προσφέρουν εγγύηση στους καταθέτες τα επόμενα χρόνια και δανείζονται τεράστια ποσά αυξάνοντας τα δημόσια ελλείμματα, είναι εξαιρετικά δύσκολο να μην ασκηθούν ασφυκτικές πιέσεις στους προϋπολογισμούς της ασφάλισης και να μην προκύψει επίπτωση (περιορισμός δαπανών) έστω και μικρή στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας ακόμη και των ανεπτυγμένων κρατών (Appleby, 2008). Αυτό επιβεβαιώνει και το θέμα Health System Priorities when Money is Tight, (δηλαδή η «επιβίωση» των συστημάτων υγείας), που τέθηκε στη συνάντηση των Υπουργών Υγείας των χωρών του ΟΟΣΑ το 2010.

14 - 14- Η αύξηση των αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία σε συνδυασμό με τη μερική ή και ολική απώλεια του εισοδήματος στρέφει τους καταναλωτές - ασθενείς σε δημόσιες μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας, με αποτέλεσμα την αύξηση των δαπανών στο τομέα αυτό και την ανάγκη αύξησης της χρηματοδότησης από τους ήδη στραγγαλισμένους κρατικούς προϋπολογισμούς (WHO-b, 2009 Κυριόπουλος, Τσιάντου, 2009). Οι υπηρεσίες υγείας θα κληθούν λοιπόν να λειτουργήσουν εξίσου αποτελεσματικά παρά τις περικοπές των δαπανών, γεγονός που μπορεί να μην είναι εφικτό και ως εκ τούτου να περιοριστεί η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και η ικανοποίηση των προσδοκιών των χρηστών (Erman, 2009). Η στροφή στις δημόσιες υπηρεσίες οδηγεί στη μείωση της ζήτησης στον ιδιωτικό τομέα και αυτή συνεπάγεται τη μείωση της αποδοτικότητας και της ρευστότητάς του και απαιτεί τον περιορισμό διοικητικών δαπανών, την επανεξέταση ή την αναβολή των επενδύσεων, τη μείωση του προσωπικού, τη μείωση των υπηρεσιών, την εκποίηση περιουσιακών στοιχείων, τη πιθανή συγχώνευση και τέλος τη συρρίκνωσή του (American Hospital Association,2008).

15 -15- SERVICE DELIVERY HEALTH WORKFORCE INFORMATION MEDICAL PRODUCTS J ACCESS COVERAGE * IMPROVED HEALTH RESPONSIVENESS RISK PROTECTION FINANCING QUALITY SAFETY IMPROVED EFFICIENCY LEADERSHIP i Σύμφωνα με την αμερικανική ένωση νοσηλευτικών ιδρυμάτων (2008), πολλά νοσοκομεία βλέπουν τις επιπτώσεις της οικονομικής ύφεσης στον αριθμό και το μίγμα των ασθενών που αναζητούν φροντίδα. Λόγω της μη ασφάλισης τα άτομα βάζουν σε αναμονή τα προβλήματα υγείας ή αναβάλλουν τις προγραμματισμένες διαδικασίες με αποτέλεσμα να υπάρχουν λιγότερες τακτικές εισαγωγές και διαδικασίες σε αντίθεση με τις επείγουσες επισκέψεις. Έτσι η πλειοψηφία των νοσοκομείων βλέπει αύξηση του ποσοστού των ασθενών που αδυνατεί να πληρώσει και την ανάγκη για επιδοτούμενη φροντίδα να αυξάνεται αντιστρόφως ανάλογα. Σε δυσκολότερη θέση βρίσκονται τα συστήματα υγείας των αναπτυσσόμενων χωρών που θα αντιμετωπίσουν προβλήματα χρηματοδότησης αφενός λόγω της μείωσης των δαπανών συνεπεία της οικονομικής στενότητας, αφετέρου λόγω τη διακοπής της εξωτερικής οικονομικής βοήθειας από τις πλουσιότερες χώρες, οι οποίες καλύπτουν

16 -16- ένα μεγάλο τμήμα της χρηματοδότησης για την υγεία, και οι οποίες θα επιχειρήσουν να περικόψουν τις δαπάνες τους (\VnO-a, 2009 \\ΉΟ-ό, 2009). Α.2 ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ Το ΕΣΥ έχει ήδη πολλά προβλήματα να επιλύσει όπως τον κατακερματισμό του, τις επικαλύψεις και τις υγειονομικές ανισότητες, την αδυναμία κάλυψης αναγκών πρωτοβάθμιας φροντίδας, την αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης λόγω της γήρανσης του, τον πληθωρισμό των ιατρών και την έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού, τη χαμηλή παραγωγικότητα, την περιορισμένη ποιότητα των υπηρεσιών, τη μη ανταποκρισιμότητα, τη σπατάλη πόρων και τη διοχέτευσή τους στην παραοικονομία και τη διαφθορά με αποτέλεσμα τα τεράστια ελλείμματα των νοσοκομείων και των ασφαλιστικών οργανισμών υγείας. Η παρούσα οικονομική κρίση σε συνδυασμό με το πολύ υψηλό εθνικό έλλειμμα συρρίκνωσε την ελληνική οικονομία γεγονός που υποδεικνύει ότι θα υπάρξουν συνέπειες και στους προϋπολογισμούς για το ΕΣΥ, προϋπολογισμοί που αναγκαστικά θα διατεθούν για τη μικροδιαχείριση σε βάρος του σχεδιασμού για ένα καλύτερο σύστημα υγείας. Οι περικοπές της τάξεως του 1 δις. ευρώ από τους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων θα δυσκολέψουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση γιατί θα κληθούν να αντιμετωπίσουν ακόμη μμεγαλύτερη ζήτηση, εφόσον η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος θα στρέψει την κατανάλωση υπηρεσιών υγείας σε υπηρεσίες οι οποίες έχουν ασφαλιστική κάλυψη.

17 - 17- Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Κυριόπουλου (2010-β) έχουν αυξηθεί περίπου 30% οι επισκέψεις στα εξωτερικά ιατρεία των δημόσιων νοσοκομείων, ενώ αντίστοιχα έχουν περιοριστεί στις απολύτως αναγκαίες οι επισκέψεις στα ιδιωτικά ιατρεία. Αυτό ταυτόχρονα δείχνει ότι και ο ιδιωτικός τομέας υγείας αντιμετωπίζει ήδη πρόβλημα μειωμένης ζήτησης, ενώ οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες αντιμετωπίζουν δυσχέρειες στη χρηματοδότησή τους, καθώς η ζήτηση για τη σύναψη ιδιωτικών ασφαλιστηρίων συμβολαίων υγείας μειώνεται εξαιτίας της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος (Κυριόπουλος, Τσιάντου,2009). Η βιωσιμότητα του Ελληνικού Εθνικού Συστήματος Υγείας, εικοσιπέντε και πλέον χρόνια από τη συγκρότηση του δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, ιδιαίτερα κάτω από την πίεση της παγκόσμιας - και ιδίως της εθνικής - οικονομικής κρίσης, η οποία έχει σημαντικότατες παρενέργειες και στην οικονομική λειτουργία του. Υποστηρίζεται όμως ότι το σύστημα υγείας της χώρας μας θα μπορούσε να αναπτυχθεί χωρίς επιπρόσθετους πόρους με την εξάλειψη της σπατάλης και αναποτελεσματικότητας και στα πλαίσια μιας αναδιάρθρωσης βασισμένης στην οργάνωση και ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, τη βελτίωση του τρόπου χρηματοδότησης και αποζημίωσης των υπηρεσιών υγείας, τη λογιστική και χρηματοοικονομική διαχείριση των νοσοκομείων, την ανάπτυξη δομών και συστήματος αξιολόγησης της ποιότητας των υπηρεσιών και διαπίστευσης των υγειονομικών φορέων, τη συγχώνευση πολλών υποστηρικτικών υπηρεσιών και την καλύτερη αξιοποίηση και ανάπτυξη του προσωπικού (Μανιαδάκης, 2011).

18 - 18- ^--- 1 ΙΕΑ! Η CARE!»»1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Α. Η ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΑΑΑΑΑ Α1. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, στις χώρες της ΕΕ, έχει αυξηθεί κατά έξι χρόνια από το 1980 και μετά, φτάνοντας τα 78 χρόνια το Κατά μέσο όρο στις 27 χώρες της ΕΕ, το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, για την τριετή περίοδο , ήταν 74,3 χρόνια για τους άνδρες και 80,8 χρόνια για τις γυναίκες. Η Γαλλία είχε το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση για τις γυναίκες (84,4 χρόνια), ενώ η

19 Σουηδία είχε το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής για τους άνδρες (78,8 χρόνια). Σο χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρθηκε στη Ρουμανία για τις γυναίκες (76,2 χρόνια) και στη Λιθουανία για τους άνδρες (65,1 χρόνια). Οι ανισότητες ανάμεσα στις χώρες με το υψηλότερο και το μικρότερο προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση είναι περίπου οκτώ χρόνια για τις γυναίκες και 14 χρόνια για τους άνδρες. ΔΙΑΓΡΑΜ Μ Α 1: Προσδόκιμο ζωής σε χρόνια Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και το ζήτημα της υγείας και της ποιότητας της ζωής στα πρόσθετα χρόνια ζωής έχει σημαντικές επιπτώσεις στα συστήματα υγείας και μακροχρόνιας περίθαλψης στην Ευρώπη. Τα έτη υγιούς ζωής κατά τη γέννηση ορίζονται ως ο αριθμός των ετών ζωής που οι καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου δεν περιορίζονται από προβλήματα υγείας. Στην περίοδο , τα έτη υγιούς ζωής στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανέρχονταν σε 61,3 χρόνια για τις γυναίκες και τα 60,1 χρόνια για τους άνδρες, κατά μέσο όρο. Η διαφορά ανάμεσα στα φύλα είναι μικρότερη απ' ότι για το προσδόκιμο ζωής, λόγω του ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν υψηλότερο ποσοστό περιορισμού δραστηριοτήτων στη ζωή τους. Στα έτη υγιούς ζωής κατά τη γέννηση, το , ήταν περισσότερα στη Μάλτα, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες, και λιγότερα στη Λετονία για τις γυναίκες και στην Εσθονία για τους άνδρες (http//: 2011).

20 Το προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 65 ετών αυξήθηκε επίσης σημαντικά κατά τις τελευταίες δεκαετίες στις ευρωπαϊκές χώρες. Ο μέσος όρος για τις 27 χώρες της ΕΕ το ήταν 15,9 χρόνια για τους άνδρες και 19,5 χρόνια για τις γυναίκες. Όσον αφορά το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση, η Γαλλία είχε το μεγαλύτερο προσδόκιμο στην ηλικία των 65 ετών τόσο για τις γυναίκες (22,6 χρόνια) όσο και για τους άνδρες (18,1 χρόνια). Σο χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 65 ετών ήταν στην ανατολική Ευρώπη - στη Λετονία για τους άνδρες (12,7 χρόνια) και στη Βουλγαρία για τις γυναίκες (16,3 χρόνια). ΔΙΑΓΡΑΜ Μ Α 2: Προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 65 Ε.Ε. ΓΑΛΛΙΑ ΛΕΤΟΝΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Όπως και κατά τη γέννηση, η διαφορά μεταξύ των φύλων για τα έτη υγιούς ζωής στην ηλικία των 65 είναι πολύ μικρότερη απ' ότι για το προσδόκιμο ζωής. Το οι άνδρες ήταν σε σχετικά καλύτερη θέση, με 8,4 χρόνια έναντι 8,1 χρόνια των γυναικών. Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η σχετική συμβολή μιας σειράς ιατρικών και μη ιατρικών παραγόντων που μπορεί να επηρεάζουν τις διαφορές στο (υγιές) προσδόκιμο ζωής. Το υψηλό εθνικό εισόδημα, γενικά, συνδέεται με μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής στις ευρωπαϊκές χώρες, παρότι η σχέση είναι λιγότερο εμφανής σε υψηλότερα επίπεδα εθνικού εισοδήματος, δείχνοντας ότι πάνω από ένα ορισμένο επίπεδο ο αντίκτυπος δεν είναι ανάλογος. Άλλοι καθοριστικοί παράγοντες για την υγεία παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο, (http//: 2012). Όμως παρόλο που οι παράγοντες κινδύνου για την υγεία μεταβάλλονται, πολλές χώρες της ΕΕ έχουν επιτύχει αξιοσημείωτη πρόοδο όσον αφορά την κατανάλωση καπνού, παρότι εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια αιτία

21 -21- πρόωρων θανάτων. Μεγάλο μέρος της μείωσης μπορεί να αποδοθεί σε πολιτικές σε εθνικό επίπεδο και επίπεδο ΕΕ σχετικά με την προώθηση εκστρατειών ευαισθητοποίησης του κοινού, τις απαγορεύσεις διαφημίσεων και την αύξηση της φορολογίας. Πλέον, στη Σουηδία και την Ισλανδία καπνίζει καθημερινά λιγότερο από το 18% των ενηλίκων, σε σχέση με το 30% το Ωστόσο, περίπου το 40% των ενηλίκων στην Ελλάδα εξακολουθεί να καπνίζει σε καθημερινή βάση. Σα ποσοστά των καπνιστών είναι επίσης σχετικά υψηλά στη Βουλγαρία, την Ιρλανδία και τις Κάτω Χώρες, (http//: ). Η κατανάλωση οινοπνεύματος μειώθηκε επίσης σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Οι περικοπές στη διαφήμιση, οι περιορισμοί στις πωλήσεις και η φορολόγηση αποδείχτηκαν αποτελεσματικά μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης οινοπνεύματος. Παραδοσιακές οινοπαραγωγοί χώρες, όπως η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία παρουσίασαν ουσιαστική μείωση της κατά κεφαλή κατανάλωσης οινοπνεύματος από το 1980 και μετά. Από την άλλη, η κατανάλωση αυξήθηκε σημαντικά σε μια σειρά χωρών, όπως η Ιρλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και ορισμένες σκανδιναβικές χώρες, (http//: 2012). Πάνω από το μισό του συνόλου των ενηλίκων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλέον υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Αυτό ισχύει στις 15 από τις 27 χώρες της ΕΕ. Ο επιπολασμός της παχυσαρκίας - η οποία συνεπάγεται μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία σε σχέση με το υπερβολικό βάρος - κυμαίνεται από λίγο κάτω του 10% στη Ρουμανία, την Ελβετία και την Ιταλία σε πάνω από 20% στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, τη Μάλτα και την Ισλανδία. Κατά μέσο όρο, στις χώρες της ΕΕ το 15,5% των ενηλίκων είναι παχύσαρκοι. Το ποσοστό παχυσαρκίας έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια στις περισσότερες χώρες της ΕΕ για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Η ταχεία αύξηση σημειώθηκε ανεξάρτητα από τα επίπεδα της παχυσαρκίας πριν από δύο δεκαετίες. Η παχυσαρκία υπερδιπλασιάστηκε

22 στις Κάτω Χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο την περίοδο , παρότι το ποσοστό στις Κάτω Χώρες είναι αυτή τη στιγμή λιγότερο από το ήμισυ αυτού του Ηνωμένου Βασιλείου. Επειδή η παχυσαρκία συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο για χρόνιες παθήσεις, συνδέεται με σημαντικό πρόσθετο κόστος υγειονομικής περίθαλψης. Πρόσφατη μελέτη στην Αγγλία εκτιμά ότι το συνολικό κόστος που συνδέεται με το υπερβολικό βάρος και την παχυσαρκία μπορεί να αυξηθεί έως και 70% την περίοδο και να είναι κατά 2,4 φορές υψηλότερο σε σχέση με το (Ίτάρ//: 2012). Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν ανησυχίες όσον αφορά την έλλειψη ιατρών. Ο αριθμός των ιατρών ανά κεφαλή διαφέρει σημαντικά, με χαμηλότερο αυτόν στην Τουρκία ενώ ακολουθούν η Πολωνία και η Ρουμανία. Ο αριθμός των ιατρών είναι επίσης σχετικά χαμηλός στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ιρλανδία. Ωστόσο, από το 2000 και μετά, ο αριθμός των ιατρών αυξήθηκε σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, με εξαίρεση τη Σλοβάκική Δημοκρατία. Κατά μέσο όρο, ο αριθμός αυξήθηκε από 3,0 ιατρούς ανά κατοίκους το 2000 σε 3,3 το Αυξήθηκε ιδίως γρήγορα στην Ιρλανδία, όπου το ποσοστό αύξησης έφτασε σχεδόν το 50%. Μεγάλο μέρος της αύξησης αυτής οφειλόταν στην πρόσληψη αλλοδαπών ιατρών, το ποσοστό των οποίων τριπλασιάστηκε την εν λόγω περίοδο. Ομοίως, ο αριθμός των κατά κεφαλή ιατρών στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε κατά 30% από το 2000 έως το 2008, από 2,0 ιατρούς ανά κατοίκους σε 2,6. Αντίθετα, από το 2000 και μετά δεν υπήρξε ουσιαστικά αύξηση του αριθμού των κατά κεφαλή ιατρών στη Γαλλία και την Ιταλία. Ύστερα από μείωση του αριθμού εισακτέων στις ιατρικές σχολές στις δεκαετίες του '80 και '90, ο αριθμός των κατά κεφαλή ιατρών στην Ιταλία αυξήθηκε το 2002 και μειώθηκε από τότε και μετά, στη Γαλλία ο αριθμός αυξήθηκε το 2005

23 και η μείωση αναμένεται να συνεχιστεί τα επόμενα δέκα χρόνια, (http//: 2012). Σχεδόν σε όλες τις χώρες, το ισοζύγιο γενικών ιατρών και ειδικευμένων ιατρών άλλαξε τις τελευταίες δεκαετίες, με τον αριθμό των ειδικευμένων ιατρών να αυξάνεται πολύ πιο γρήγορα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπάρχουν περισσότεροι ειδικευμένοι απ' ότι γενικοί ιατροί στις περισσότερες χώρες, με εξαίρεση τη Ρουμανία και την Πορτογαλία. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί με τη μείωση της ελκυστικότητας της παραδοσιακής λειτουργίας του γενικού/οικογενειακού ιατρού, καθώς και την αυξανόμενη διαφορά στις αμοιβές. Η αργή αύξηση ή μείωση του αριθμού γενικών κατά κεφαλή ιατρών δημιουργεί ανησυχίες όσον αφορά την πρόσβαση στην πρωτοβάθμια περίθαλψη. Πολλές χώρες εξετάζουν τρόπους βελτίωσης της ελκυστικότητας της γενικής ιατρικής και την ανάπτυξη νέων ρόλων για άλλους επαγγελματίες παροχής υγειονομικής περίθαλψης, όπως το νοσηλευτικό προσωπικό, (http//: 2012). Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν επίσης ανησυχίες όσον αφορά την έλλειψη νοσηλευτικού προσωπικού. Σο νοσηλευτικό προσωπικό παίζει σημαντικό ρόλο στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης, όχι μόνο σε παραδοσιακά πλαίσια όπως είναι τα νοσοκομεία και τα ιδρύματα μακροχρόνιας φροντίδας αλλά, όλο και περισσότερο, στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, κυρίως με την παροχή περίθαλψης σε χρόνια ασθενείς και την κατ' οίκον περίθαλψη. Το 2008 υπήρχαν περίπου 15 νοσηλευτές/νοσηλεύτριες ανά 1000 κατοίκους στη Φινλανδία, την Ισλανδία, την Ιρλανδία και την Ελβετία και ελαφρώς λιγότεροι στη Δανία και τη Νορβηγία. Η Τουρκία διέθετε το μικρότερο αριθμό νοσηλευτικού προσωπικού, ακολουθούμενη από την Ελλάδα, τη Βουλγαρία και την Κύπρο, με λιγότερους από 5 ανά 1000 κατοίκους, (http//: 2012). Από το 2000 και μετά, ο αριθμός του νοσηλευτικού προσωπικού αυξήθηκε σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, με εξαίρεση τη Λιθουανία και τη

24 - 24- Σλοβακική Δημοκρατία. Η αύξηση ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στην Πορτογαλία, την Ισπανία, τη Γαλλία και την Ελβετία. Η αύξηση των δαπανών για την υγεία ασκεί πίεση στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Οι δαπάνες για την υγεία αυξήθηκαν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, συχνά με ταχύτερο ρυθμό απ' ό,τι η οικονομική μεγέθυνση, οδηγώντας σε αύξηση του μεριδίου στο ΑΕΠ των πόρων για την υγεία. Το 2008 οι χώρες της ΕΕ δαπάνησαν, κατά μέσο όρο, 8,3% του ΑΕΠ τους για την υγεία, σε σχέση με 7,3% το Ωστόσο, το μερίδιο του ΑΕΠ που διατίθεται για δαπάνες στον τομέα της υγείας ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των χωρών και κυμαίνεται από σχεδόν 6% στην Κύπρο και τη Ρουμανία έως και πάνω από 10% στη Γαλλία, την Ελβετία, τη Γερμανία και την Αυστρία. Σε ορισμένες χώρες, η πρόσφατη οικονομική ύφεση οδήγησε σε σοβαρή αύξηση του λόγου των δαπανών για την υγεία προς το ΑΕΠ. στην Ιρλανδία, το ποσοστό του ΑΕΠ που διατίθεται για την υγεία αυξήθηκε από 7,5% το 2007 σε 8,7% το Στην Ισπανία αυξήθηκε από 8,4% σε 9,0%. Το 2008 η Νορβηγία είχε τις υψηλότερες ανά κεφαλή δαπάνες μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, ξοδεύοντας περίπου ευρώ. Η Ελβετία, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία είναι οι επόμενες στη σειρά χώρες με τις υψηλότερες δαπάνες. Οι περισσότερες βόρειες και δυτικές χώρες δαπάνησαν σε ΙΑΔ από 2500 έως 3500 ευρώ ανά άτομο, δηλαδή 10% έως 60% περισσότερο από το μέσο όρο της ΕΕ. Οι χώρες που δαπάνησαν λιγότερο από το μέσο όρο της ΕΕ είναι αυτές της ανατολικής και νότιας Ευρώπης, όπως η Τουρκία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Πολωνία και η Ουγγαρία (http//: 2012). Οι κατά κεφαλή δαπάνες για την υγεία τείνουν να συσχετίζονται θετικά με το κατά κεφαλή ΑΕΠ, παρότι η συσχέτιση είναι μεγαλύτερη μεταξύ ευρωπαϊκών χωρών με χαμηλό κατά κεφαλή ΑΕΠ. Ακόμη και για χώρες

25 με παρόμοια επίπεδα του κατά κεφαλή ΑΕΠ, μπορεί να υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές στις δαπάνες για την υγεία. Για παράδειγμα, η Ισπανία και η Γαλλία διαθέτουν παρόμοιο κατά κεφαλή ΑΕΠ, όμως η Ισπανία δαπανά λιγότερο από το 80% των δαπανών της Γαλλίας για την υγεία. (Γιΐΐρ//: 2012). Τα συστήματα υγείας δέχονται ορισμένες φορές κριτική ότι επικεντρώνονται υπερβολικά στην «περίθαλψη ασθένειας»: στην θεραπεία ασθενών, χωρίς να κάνουν αρκετά για την πρόληψη ασθενειών. Κατά μέσο όρο, στις χώρες της ΕΕ, μόνο το 3% των σημερινών δαπανών για την υγεία διατίθεται για την πρόληψη και για προγράμματα δημόσιας υγείας. Ο δημόσιος τομέας είναι η κύρια πηγή χρηματοδότησης της υγείας, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες εκτός της Κύπρου. Κατά μέσο όρο, το 2008 σχεδόν τρία τέταρτα όλων των δαπανών για την υγεία χρηματοδοτήθηκαν από το δημόσιο τομέα, μέσω της γενικής φορολογίας ή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, στο Λουξεμβούργο, την Τσεχική Δημοκρατία, τις σκανδιναβικές χώρες (εκτός της Φινλανδίας), το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ρουμανία, η δημόσια χρηματοδότηση αντιστοιχούσε σε περισσότερο από 80% της συνολικής δαπάνης για την υγεία. Το μέγεθος και η σύνθεση της ιδιωτικής χρηματοδότησης διαφέρουν μεταξύ των χωρών, στις περισσότερες χώρες γίνεται με πληρωμή σε ρευστό από τους ασθενείς. Κατά μέσο όρο στις χώρες της ΕΕ, η ιδιωτική ασφάλεια υγείας αντιστοιχεί μόνο στο 3-4% της συνολικής δαπάνης για την υγεία. Ωστόσο, σε ορισμένες χώρες παίζει σημαντικό ρόλο. Στη Γερμανία παρέχει πρωτοβάθμια κάλυψη για ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες. Στη Γαλλία, η ιδιωτική ασφάλεια υγείας χρηματοδοτεί το 13% των συνολικών δαπανών, όμως παρέχει συμπληρωματική και παραπληρωματική κάλυψη σε ένα καθολικό δημόσιο σύστημα. Δεδομένης της σύγχρονης ανάγκης να μειωθούν τα δημοσιονομικά ελλείμματα σε πολλές χώρες, οι κυβερνήσεις μπορεί να βρεθούν προ

26 δύσκολων πολιτικών επιλογών βραχυπρόθεσμα. Είτε θα πρέπει να περικόψουν τις δημόσιες δαπάνες για την υγεία, είτε να περικόψουν δαπάνες σε άλλους τομείς είτε να αυξήσουν τους φόρους ή τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για τη μείωση των ελλειμμάτων τους. Η βελτίωση της παραγωγικότητας του τομέα της υγείας μπορεί να συμβάλει στην εξισορρόπηση αυτών των πιέσεων, π.χ. μέσω της πιο αυστηρής αξιολόγησης των τεχνολογιών υγείας ή της αυξημένης αξιοποίησης των τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας (e-health). Οι πρωτοβουλίες αυτές μπορεί επίσης να έχουν ως πρόσθετο όφελος τη βελτίωση της ποιότητας της περίθαλψης, που είναι ένας άλλος τομέας συνεργασίας ανάμεσα στον ΟΟΣΑ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, (http//: 2012). λ ΒΗΚ Α2. ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Τα τελευταία 10 χρόνια ( ) ο συνολικός πληθυσμός της χώρας αυξήθηκε κατά 4,2%, κυρίως λόγω της μετανάστευσης. Η ηλικιακή ομάδα άνω των 65 ετών αυξήθηκε από 13,3% στο σύνολο του πληθυσμού το 1983, σε 18,5% το 2006, με αποτέλεσμα την περαιτέρω δημογραφική γήρανση του πληθυσμού. Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση διαμορφώθηκε, το 2004, στα 76,67 έτη για τους άντρες και στα 81,46 έτη για τις γυναίκες, εμφανίζοντας μικρή αυξητική τάση, κυρίως λόγω της μείωσης της περιγεννητικής και βρεφικής θνησιμότητας. Η Ελλάδα, σε ό,τι αφορά το προσδόκιμο ζωής, κατατασσόταν το 2004 στην 11η θέση μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ το 2001 κατείχε την 7η

27 θέση και το 1991 τη 2η. Το προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 65 ετών στην Ελλάδα, βρίσκεται πλέον κάτω από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ μέχρι το 1999 ήταν υψηλότερο. Η γενική θνησιμότητα παρουσιάζει σταθερή μείωση τόσο για τους άντρες όσο και για τις γυναίκες, όμως η μείωση αυτή είναι με βραδύτερους ρυθμούς σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κύριες αιτίες θανάτου στην Ελλάδα είναι τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος (48%), τα κακοήθη νεοπλάσματα (25%), τα νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος (7%) και τα ατυχήματα (5%) (ΥΥΚΑ, 2008). ΔΙΑΓΡΑΜ Μ Α 3: Ποσοστά θανάτου στην Ελλάδα ΠΟΣΟΣΤΑ ΘΑΝΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΚΟΗΘΗ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΑΛΛΕΣ ΑΙΤΙΕΣ Τα ατυχήματα κατέχουν την πρώτη θέση στις ηλικίες μέχρι 44 ετών, οι κακοήθεις νεοπλασίες στις ηλικίες ετών και τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος στις ηλικίες άνω των 60 ετών. Η θνησιμότητα από νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος εμφανίζει μείωση στην Ελλάδα, ο ρυθμός όμως μείωσης είναι βραδύτερος απ' ό,τι στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλεσμα να υπερβαίνει αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος, τη συχνότερη αιτία θανάτου αποτελούν οι παθήσεις των εγκεφαλικών αγγείων και ακολουθεί η ισχαιμική καρδιοπάθεια, ενώ στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής

28 Ένωσης η ισχαιμική καρδιοπάθεια είναι η πρώτη αιτία θανάτου. Η διαφορά αυτή πιθανόν να οφείλεται σε λάθη καταγραφής των αιτίων θανάτου, ιδιαίτερα στα ηλικιωμένα άτομα άνω των 75 ετών. (Τσελέπη X., 2010) Η θνησιμότητα από κακοήθη νεοπλάσματα στην Ελλάδα είναι μικρότερη από το μέσο όρο της Ε.Ε. και παραμένει σταθερή την τελευταία 20ετία ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση μειώνεται στο διάστημα αυτό. Η θνησιμότητα από κακοήθη νεοπλάσματα στους άντρες είναι σχεδόν διπλάσια απ' ότι στις γυναίκες, λόγω της μεγάλης συχνότητας των νεοπλασμάτων του αναπνευστικού συστήματος εξαιτίας του καπνίσματος. (Τσελέπη X., 2010) Στις γυναίκες, τα νεοπλάσματα του μαστού αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου από νεοπλάσματα και ακολουθούν τα νεοπλάσματα του αναπνευστικού συστήματος. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία. Η θνησιμότητα από κακοήθη νεοπλάσματα του αναπνευστικού συστήματος και της ουροδόχου κύστης είναι υψηλότερη από το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ στα υπόλοιπα νεοπλάσματα, η θνησιμότητα είναι χαμηλότερη. Η θνησιμότητα από ατυχήματα είναι πολύ μεγαλύτερη στους άντρες απ' ό,τι στις γυναίκες και βρίσκεται άνω του μέσου όρου της Ε.Ε., παρά το γεγονός ότι ακολουθεί πτωτική τάση. Το 55,9% των θανάτων από ατυχήματα οφείλονται στα τροχαία, τα οποία όμως παρουσιάζουν σημαντική μείωση μετά το (Τσελέπη X., 2010) Τα ατυχήματα είναι υπεύθυνα για το 27% των χαμένων χρόνων ζωής, που εκφράζουν την πρώιμη θνησιμότητα, και ακολουθούν τα κακοήθη νεοπλάσματα (24%) και τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος (21%).

29 Στους άντρες, η κύρια αιτία χαμένων χρόνων ζωής είναι τα ατυχήματα και ακολουθεί η ισχαιμική καρδιοπάθεια και ο καρκίνος του πνεύμονα, ενώ στις γυναίκες προηγούνται οι περιγεννητικές καταστάσεις και ακολουθούν οι συγγενείς ανωμαλίες και τα τροχαία ατυχήματα. Στο Προσδόκιμο Υγιούς Ζωής, η Ελλάδα με 71 έτη (69,1 για τους άντρες και 72,9 για τις γυναίκες) το 2002, κατέχει την 21η θέση διεθνώς και την 11η στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι κύριες αιτίες νοσηλείας του ελληνικού πληθυσμού ήταν, το 2003, τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος (15%), τα νεοπλάσματα (10%) και τα νοσήματα του πεπτικού συστήματος (10%). (http//: 2011) Σε σχέση με το 1997, τα νεοπλάσματα, από την 4η θέση βρίσκονται στην 2η, και τα νοσήματα του νευρικού συστήματος και των αισθητηρίων οργάνων από την 9η στην 4η θέση. Κατά την περίοδο , ο αριθμός των εξελθόντων ασθενών αυξήθηκε τόσο συνολικά (20%) όσο και ανά κατηγορία νοσημάτων. Το 35% του ενήλικου ελληνικού πληθυσμού πάσχει από ένα χρόνιο νόσημα. Προηγείται σε συχνότητα η υπέρταση και ακολουθούν η υπερχοληστεριναιμία, οι αρθρίτιδες, ο σακχαρώδης διαβήτης και οι αγχώδεις διαταραχές. Η περιγεννητική θνησιμότητα στην Ελλάδα ελαττώνεται σταθερά τα τελευταία 30 χρόνια. Το 2003 ήταν 6,26 ανά γεννήσεις, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση την ίδια χρονιά ήταν 6,54. Μεγαλύτερη μείωση παρουσιάζει ο δείκτης βρεφικής θνησιμότητας. Από 29,6% το 1970, έφτασε στο 4,06% το 2004, που είναι χαμηλότερος του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (5,27%).(Τσελέπη X., 2010) Οι κυριότερες αιτίες βρεφικής θνησιμότητας είναι τα προβλήματα της περιγεννητικής περιόδου και οι χρωμοσωματικές ανωμαλίες. Σε σύγκριση με το 1996 έχει επιτευχθεί μείωση στους θανάτους από λοιμώδη νοσήματα και εξωτερικές αιτίες. Παρά το γεγονός ότι οι θάνατοι από ατυχήματα στην παιδική ηλικία έχουν μειωθεί κατά 65,8% τα

30 τελευταία 15 χρόνια, συνεχίζουν να αποτελούν την πρώτη αιτία της παιδικής θνησιμότητας. Η Ποιότητα Ζωής που σχετίζεται με την Υγεία στον ενήλικο ελληνικό πληθυσμό παρουσιάζει χαμηλές τιμές στις διαστάσεις της γενικής υγείας Η Δημόσια Υγεία στην Ελλάδα (62,02/100) και της ψυχικής υγείας (64,41/100) και σχετικά υψηλότερες τιμές στις διαστάσεις του κοινωνικού ρόλου (81,53/100) και του συναισθηματικού ρόλου (81,86/100). (http//: 2011) Οι άντρες υπερτερούν των γυναικών και στις 8 διαστάσεις της ποιότητας ζωής που σχετίζεται με την υγεία, ενώ σε όλες τις διαστάσεις υπάρχει μείωση με την αύξηση της ηλικίας. Οι Έλληνες εμφανίζουν χαμηλότερες τιμές στη διάσταση της γενικής υγείας και κυρίως στη διάσταση της ψυχικής υγείας σε σύγκριση με χώρες όπως η Γερμανία, η Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, και υπερτερούν στη διάσταση του σωματικού πόνου. Η ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία στους έλληνες εφήβους υστερεί άλλων ευρωπαϊκών χωρών στις περισσότερες διαστάσεις, κυρίως στην ψυχική ευεξία και υπερτερεί μόνο στις διαστάσεις του σχολικού περιβάλλοντος και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η υπέρταση ευθύνεται για το 25% του συνόλου των θανάτων, το κάπνισμα για το 19,3%, η υψηλή χοληστερόλη για το 11,6%, ο υψηλός Δείκτης Μάζας Σώματος για το 8,3%, η καθιστική ζωή για το 5% και η χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών για το 3,9%.(Τσελέπη X., 2010) ΔΙΑΓΡΑΜ Μ Α 4: Ποσοστά θανάτου των εφήβων

31 Σε ό,τι αφορά στα Χρόνια Ζωής Απαλλαγμένα από Ανικανότητα (ΟΑίΥ'ε), ο πιο επιβλαβής παράγοντας κινδύνου είναι το κάπνισμα (12,9%) και ακολουθούν η αρτηριακή υπέρταση (11,8%), ο υψηλός Δ.Μ.Σ. (8,5%) και η υψηλή χοληστερόλη (7,6%), η κατάχρηση αλκοόλ (4,3%), η καθιστική ζωή (3,5%) και η χαμηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών (2,6%).(Τσελέπη X., 2010) Η διατροφή των Ελλήνων παρουσιάζει σημαντικές αποκλίσεις ιι964 της τάξης του 50% από τις βασικές προδιαγραφές της Μεσογειακής Δίαιτας. Ο δείκτης ισορροπημένης διατροφής είναι 26,6 με κατώτατο όριο ικανοποιητικών τιμών το 28. Η εστίαση εκτός οικίας είναι ιδιαίτερα συχνή, ενώ 1 στους 3 Έλληνες δεν λαμβάνει το πρωινό γεύμα. Παρόλα αυτά, η διατροφή των Ελλήνων παραμένει ικανοποιητική σε σύγκριση με τις άλλες αναπτυγμένες χώρες, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, όπου κατέχουμε την 1η θέση. Η Ελλάδα κατέχει στο κάπνισμα μία από τις υψηλότερες θέσεις διεθνώς. Το 40% των ενήλικων ελλήνων είναι καπνιστές (49,9% των ανδρών και το 30,8% των γυναικών), με αυξητικές τάσεις και στα δύο φύλα τα τελευταία χρόνια. Το 24,6% των μαθητών ηλικίας ετών καπνίζει καθημερινά, ενώ στάσιμα παραμένουν την τελευταία 5ετία τα ποσοστά των νέων ετών που καπνίζουν. Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί και το παθητικό κάπνισμα καθώς, από τους μη-καπνιστές, το 31,5% δηλώνει ότι εκτίθεται σε κάπνισμα στο σπίτι και το 38% στην εργασία. Συνολικά,

32 πάνω από Έλληνες πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας του καπνίσματος. Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών στην Ελλάδα κυμαίνεται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Δημόσια Υγεία. Περίπου 1 στους 5 Έλληνες δηλώνει ότι πίνει περισσότερο από 4 μερίδες οινοπνευματωδών ποτών την εβδομάδα. Μεταξύ των εφήβων, τα περιστατικά μέθης, αν και αυξήθηκαν τη δεκαετία , παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο μέσος Δείκτης Μάζας Σώματος των Ελλήνων είναι μεταξύ 26,2-26,4 1^/πι2, όταν η ανώτερη φυσιολογική τιμή είναι 25 1< /πι2. Το ποσοστό του πληθυσμού με αυξημένο σωματικό βάρος ανέρχεται στα 57,7%, γεγονός που μας κατατάσσει στη 2η χειρότερη θέση μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15. Σε ό,τι αφορά τη σωματική άσκηση, το 34,5% των ανδρών και το 44,7% των γυναικών στον ενήλικο πληθυσμό, δηλώνουν σωματικά αδρανείς. (Τσελέπη X., 2010) Το 8,6% του ελληνικού πληθυσμού ηλικίας ετών έχει κάνει χρήση παράνομης ναρκωτικής ουσίας. Υψηλότερα ποσοστά εμφανίζουν οι άντρες (13,3% έναντι 3,9% των γυναικών), και τα άτομα ηλικίας ετών (12,2%). Διαχρονικά, η χρήση παράνομων ναρκωτικών παρουσίασε σημαντική αύξηση στο διάστημα και στη συνέχεια παρουσίασε πτωτική πορεία. Σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οι Έλληνες έφηβοι εμφανίζουν μικρότερα ποσοστά χρήσης, ιδιαίτερα κάνναβης. Σημαντικές κοινωνικές ανισότητες παρουσιάζουν οι δείκτες υγείας του ελληνικού πληθυσμού. Τα χρόνια νοσήματα είναι πιο συχνά στις κατώτερες κοινωνικοοικονομικές τάξεις (36,9%) σε σύγκριση με τις ανώτερες (30,4%). Σε ορισμένα νοσήματα, όπως στον σακχαρώδη διαβήτη, η διαφορά είναι σχεδόν διπλάσια (6,2% έναντι 3%).

33 Αντίστοιχες διαφορές παρατηρούνται και σε όλες τις διαστάσεις της ποιότητας ζωής που σχετίζεται με την υγεία. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στους παράγοντες κινδύνου διατροφή, άσκηση, αϋπνία, κ.ά. -πλην του καπνίσματος, που είναι πιο συχνό στα ανώτερα στρώματασε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες. Ανισότητες στην υγεία παρατηρούνται και κατά γεωγραφικές περιοχές, με την Αν. Μακεδονία και Θράκη, που έχει το χαμηλότερο κατά κεφαλήν Α.Ε.Π., να παρουσιάζει τον υψηλότερο δείκτη γενικής θνησιμότητας (768,3 ανά κατοίκους) και το υψηλότερο ποσοστό καρδιαγγειακών νοσημάτων. (ΥΥΚΑ 2008) ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΠΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΑΑΑΔΑ Β. Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ

34 Β.1 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ Από τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1946) για την υγεία ως «την κατάσταση της απόλυτης φυσικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας» απορρέει ότι η αυτή είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και η κατάκτηση του υψηλότερου δυνατού επιπέδου της είναι καθολικός κοινωνικός στόχος που απαιτεί τη δραστηριότητα πολλών τομέων (Κρεμαστινού,2007), προκειμένου να επιτευχθεί η αρμονία όχι μόνο του σώματος αλλά και η ισορροπία του ατόμου με όλα σχεδόν τα στοιχεία του κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος (Μάντης, 2000). Είναι κοινά αποδεκτό και επιστημονικά τεκμηριωμένο (WHO, 2003) το γεγονός της αλληλεπίδρασης του περιβάλλοντος στην υγεία κάθε ανθρώπου. Το πεδίο των κοινωνικών καθοριστών της υγείας (social determinants of health) είναι ίσως το πιο σύνθετο και πιο προκλητικό στη χάραξη παγκόσμιας πολιτικής υγείας. Το γενικό επίπεδο υγείας του πληθυσμού όσο και η ισότιμη διάχυση της καλής υγείας μεταξύ των μελών του εξαρτώνται, εκτός από άλλους παράγοντες, κατά ένα ποσοστό (10-20%) από την οργάνωση και τη παγκοσμιοποίησης. Το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης επέδρασε και στον τομέα της υγείας, σε κάποιες περιπτώσεις θετικά εξαλείφοντας τη φτώχεια, σε κάποιες άλλες με επιβλαβείς συνέπειες δημιουργώντας ανισότητες και αποκλεισμούς, κατατάσσοντας τους ανθρώπους σε κατηγορίες, συντηρώντας συνθήκες αθλιότητας στην υγεία των πτωχών και αυξάνοντας τους κινδύνους μεταφοράς Τσίτση, 2010). και εξάπλωσης λοιμωδών νοσημάτων (Χαραλάμπους, Στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης η όξυνση των οικονομικών προβλημάτων σε μια οικονομική αγορά προκαλεί ντόμινο αντίστοιχων

35 αντιδράσεων σε διεθνές επίπεδο με αντίστοιχες επιπτώσεις στο κοινωνικό επίπεδο και στο επίπεδο υγείας. Με την πρόσφατη οικονομική κρίση η παγκόσμια οικονομία έχει ήδη συρρικνωθεί αρκετά ενώ η ασθενής ανάκαμψη της οικονομίας με μικρή άνοδο του ρυθμού ανάπτυξης που προβλεπόταν για το 2010, παρά το γεγονός ότι οι οικονομικοί ηγέτες της Ομάδας των 20 (Ό20) στη Σεούλ δήλωσαν πως εξασφάλισαν μία καλύτερη του αναμενόμενου παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη, μάλλον δεν έχει ακόμη απτά αποτελέσματα. Πολλοί έχουν εκφράσει ανησυχία ότι η παρούσα οικονομική ύφεση θα έχει επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, ως αποτέλεσμα της απώλειας της εργασίας που προκαλεί απώλειες στην ευημερία και ωθεί μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στη φτώχεια (Κυριόπουλος, Τσιάντου, 2009) και θα επηρεάσει κυρίως τη ψυχική αλλά και τη σωματική υγεία. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η παγκόσμια κοινότητα είναι να προλάβει ώστε η οικονομική κρίση να μη γίνει κοινωνική και κρίση υγείας (\VHO-b, 2009). Η οικονομική κρίση δημιουργεί επίσης προβλήματα στη χρηματοδότηση των συστημάτων υγείας, απειλεί τη βιωσιμότητα των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών, επιβαρύνει τη λειτουργία των δημόσιων μονάδων παροχής υπηρεσιών υγείας λόγω αυξημένης ζήτησης, επηρεάζει την αποτελεσματικότητά τους αλλά και την ποιότητα των υπηρεσιών τους καθώς και τους ίδιους τους ασθενείς που παραμελούν ή καθυστερούν τη φροντίδα τους αναλογιζόμενοι τα επιπλέον κόστη ^ΟκΜετ εί ά\., 2009). Όμως ανεξάρτητα από τη συντονισμένη προσπάθεια των πολιτικών ηγετών, όλες οι χώρες επιδόθηκαν σε έναν αγώνα δρόμου για τη λήψη μέτρων που αν και διέφεραν μεταξύ τους, ωστόσο είχαν κοινό στόχο τη βελτίωση της ρευστότητας ώστε να τονωθεί η ζήτηση, να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα και να κινητοποιηθούν οι επενδύσεις με σκοπό την αναθέρμανση της οικονομίας και τη συγκράτηση της απασχόλησης.

36 Η απασχόληση είναι ένας από τους βασικότερους τομείς, οι οποίοι πλήττονται κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης και ως εκ τούτου το ήμισυ σχεδόν των εργατών βρίσκονται σε κατάσταση εργασιακής ανασφάλειας (Ferrie et al., 2002) και φυσικά αυξάνει το ποσοστό αυτών που τελικά οδηγούνται σε απώλεια της εργασίας τους. Τα τελευταία 20 χρόνια σε όλες τις σχετικές μελέτες φαίνεται ότι η ανεργία, η ανασφάλεια στην εργασία και η απώλεια εισοδήματος για διαβίωση έχουν σημαντική επίδραση στην υγεία. Αιτιολογικές ερμηνείες αυτού του φαινομένου αποτελούν η φτώχεια, το στρες, οι επιβλαβείς για την υγεία συμπεριφορές όπως η κατάχρηση αλκοόλ, καπνίσματος και ναρκωτικών αλλά και οι ειδικές συνθήκες εργασίας (μη ικανοποιητική εργασία, υποβαθμισμένη θέση) (Τούντας, 2004). Θέση μεταξύ των 42 πιο στρεσογόνων γεγονότων και ως εκ τούτου, όπως αναφέρει ο Τούντας (2004), σε ότι αφορά στη ψυχική υγεία, μειωμένα επίπεδα ευεξίας, μεγαλύτερη συχνότητα ψυχικών διαταραχών, κατάθλιψης και συνεπακόλουθων βίαιων συμπεριφορών διαπιστώθηκαν σε όλες τις μελέτες που συνέκριναν ανέργους με εργαζομένους όλων των ηλικιών και των δύο φύλων. Τα πορίσματα αυτά δικαιολογούνται ακόμη περισσότερο εφόσον, σύμφωνα με τη θεωρία της Βρετανής κοινωνικής ψυχολόγου Jahonda (1982), η απώλεια εργασίας συνεπάγεται εκτός της οικονομικής ανέχειας και άλλες «λανθάνουσες συνέπειες» όπως η απώλεια εργασίας. Σε παλαιότερες μελέτες που αναφέρει ο Τούντας (2004), και οι οποίες πραγματοποιήθηκαν σε Αγγλία και Ουαλία καταγράφηκε αύξηση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας κατά 20%, σχετιζόμενης κατά κύριο λόγο με καρδιαγγειακά αίτια και αυτοκτονίες, ενώ παρόμοια συμπεράσματα προέκυψαν και από μελέτες σε Ιταλία, Δανία και Σουηδία (Τούντας, 2004). Ο Ferrie et al. (2002), διενήργησε έρευνα σε 931

37 γυναίκες και 2429 άνδρες το 1995/96 και 1997/99 και κατέγραψε την αναφερόμενη από τους ερωτώμενους κατάσταση υγείας, κάποιες κλινικές παραμέτρους καθώς και συμπεριφορές σχετιζόμενες με την υγεία, προκειμένου να διαπιστωθούν τυχόν διαφορές ανάμεσα σε αυτούς που βρίσκονταν σε εργασιακή ανασφάλεια και σε αυτούς που παρέμειναν εργασιακά ασφαλείς. Τα αποτελέσματα της μελέτης δείχνουν αναφερόμενη αυξημένη σωματική και ψυχική νοσηρότητα στους ανέργους και αυτούς που βρίσκονταν σε μακρά περίοδο εργασιακής ανασφάλειας και παραμένουσες αρνητικές επιπτώσεις - ιδιαίτερα ψυχικές διαταραχές - σε αυτούς που τελικά δεν έχασαν την εργασία τους μετά από μια περίοδο κινδύνου απώλειάς της. Στα πορίσματα μιας πρόσφατης έρευνας των ΞάιοΜεΓ εϊ α1.(2009), σε 26 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) από το κατεγράφησαν οι συσχετίσεις των όποιων αλλαγών στην απασχόληση με τη θνησιμότητα και πως αυτές τροποποιήθηκαν ανάλογα με τους διαφορετικούς τύπους των δαπανών των εκάστοτε κυβερνήσεων. Πιο συγκεκριμένα αύξηση της ανεργίας κατά 1% σχετίστηκε με 0,79% αύξηση των αυτοκτονιών σε όλες τις ηλικίες μικρότερες των 65 ετών και με ίδιο ποσοστό αύξηση των ανθρωποκτονιών, ενώ αύξηση της ανεργίας κατά 3% σχετίστηκε με αύξηση 4,45% των αυτοκτονιών και 28% αύξηση των θανάτων από κατάχρηση του αλκοόλ. Στα συμπεράσματα της ίδιας μελέτης αναφέρεται ότι τα ενεργά προγράμματα στην αγορά εργασίας που κρατούν ή επανεντάσσουν τους εργαζόμενους στην εργασία αμβλύνουν τις δυσμενείς επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων στην υγεία των πληθυσμών αυτών. Επιπλέον στα σύγχρονα κράτη πρόνοιας, με τα ταμεία ανεργίας και την πολύπλευρη κοινωνική στήριξη, η ανεργία μπορεί να συνεπάγεται σοβαρά οικονομικά προβλήματα αλλά δεν οδηγεί σε πείνα ή εξαθλίωση (Τούντας, 2004).

38 Επίσης η μελέτη των Εοοηοπιοιι εί ά\ σε 13 ευρωπαϊκές χώρες, που αναφέρει ο Κυριόπουλος (2009), έδειξε ότι αύξηση της ανεργίας κατά 1% συνεπάγεται αύξηση στο δείκτη θνησιμότητας κατά 2,18/ ). Επίσης, η ίδια μελέτη κατέδειξε τη θετική συσχέτιση της ανεργίας με τη θνησιμότητα από ισχαιμική καρδιοπάθεια. Η οικονομική κρίση και η μακρόχρονη ανεργία οδηγεί πολλά άτομα στον κοινωνικό αποκλεισμό και στη φτώχεια, με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο για πρόωρη θνησιμότητα και υψηλή νοσηρότητα κυρίως σε άτομα τα οποία ανήκουν σε μειονότητες, στους μετανάστες και τους χρονίως πάσχοντες (Κυριόπουλος, Τσιάντου, 2009). Από την άλλη πλευρά σε μια άλλη μελέτη που εξετάστηκε η συσχέτιση οικονομικής ανάπτυξης και οικονομικής ύφεσης με την υγεία φαίνεται, ότι σημαντική διαφορά στη θνησιμότητα παρουσίασαν μόνο οι

39 αυτοκτονίες σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, ανάμεσα στις δέκα αιτίες θανάτου που ελέγχτηκαν (κακοήθη νεοπλάσματα, καρδιαγγειακά, πνευμονία ή γρίπη, χρόνια ηπατική νόσο ή κίρρωση, τροχαία ατυχήματα, αυτοκτονίες, δολοφονίες, παιδική και νεογνική θνησιμότητα). Οι άλλες αιτίες παρουσίαζαν διακυμάνσεις οι οποίες ήταν μεγαλύτερες για κάποιες από αυτές και ορισμένες ηλικιακές ομάδες ενώ οι αρνητικές επιπτώσεις για τη υγεία ήταν προσωρινές και εξαφανίζονταν πλήρως ή μερικώς εάν η οικονομική ανάπτυξη είναι μακροχρόνια. Περαιτέρω ανάλυση κάποιων δεδομένων της μελέτης έδειξε ότι σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης αυξάνονται οι επιβλαβείς για την υγεία συνήθειες, όπως είναι το κάπνισμα, η συχνή οδήγηση και η κατανάλωση οινοπνεύματος, ενώ μειώνεται η φυσική άσκηση και η υγιεινή διατροφή, δεν αφιερώνεται χρόνος για την παρακολούθηση της υγείας (cost of time), αυξάνονται οι ώρες εργασίας αλλά και το σχετιζόμενο στρες (Ruhm,2000). Στην ίδια πλευρά της αμφισβήτησης της απόλυτης και ευθείας συσχέτισης της ανεργίας με τη πτωχή υγεία βρίσκεται η έρευνα των Kasl and Jones (2000) από το Πανεπιστήμιο του Yale, στα πορίσματα της οποίας φαίνεται ότι προϋπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις προκαλούν την απώλεια της εργασίας, ενώ μια ποικιλία παραγόντων κινδύνου για φυσική και ψυχολογική νοσηρότητα φαίνεται να σχετίζονται με συνθήκες εργασιακής ανασφάλειας (η παρουσία υψηλού αριθμού ανέργων σε μια κοινωνία έχει πιεστικά και καταθλιπτικά συμπτώματα ακόμη και στους εργαζόμενους που νιώθουν ότι βρίσκονται υπό την απειλή απώλειας της εργασίας τους). Β.2 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ

40 Με την παγκόσμια οικονομία σε κρίση, παρατηρείται μια συνολική αρνητική επίπτωση στην υγεία και απαιτείται η δέσμευση τουλάχιστον 1,1 τρις δολαρίων σε δανειοδοτήσεις για την εξυπηρέτηση τμήματος της κλινικής θεραπευτικής δραστηριότητας. Οι κυβερνήσεις, οι καταναλωτές και οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί υγείας βρίσκονται υπό πίεση, καθώς η ανεργία αυξάνεται, το άγχος των εργαζομένων εντείνεται και η απώλεια θέσεων εργασίας οδηγεί σε μείωση της ασφαλιστικής κάλυψης, με κορυφαίο παράδειγμα τις Ηνωμένες Πολιτείες, στις οποίες υπάρχουν 47 εκατομμύρια άνεργοι. Η χρηματοδοτική πίεση στον υγειονομικό τομέα αναδεικνύει δύο σημαντικές συνιστώσες: την εξαιρετική σημασία της βιωσιμότητας των συστημάτων ασφαλιστικής κάλυψης και κοινωνικής προστασίας και την ανάδειξη της θεμελιώδους σημασίας των κοινωνικών προσδιοριστών της υγείας. Τα δημόσια ελλείμματα και η ανεργία ασκούν ασφυκτικές πιέσεις στους προϋπολογισμούς της ασφάλισης, αλλά και των ιδρυμάτων παροχής υγειονομικής φροντίδας, τα οποία ελέγχονται από την κεντρική διοίκηση, καθώς και στις επιχειρήσεις υγείας ιδιωτικού χαρακτήρα, που αντιμετωπίξουν προβλήματα ρευστότητας και εξυπηρέτησης των δανειακών αναγκών. Οι αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία λόγω της οικονομικής κρίσης δημιουργούν, όπως είναι λογικό, μια επιπλέον ζήτηση στις υπηρεσίες υγείας. Η ζήτηση αυτή θα επιβαρύνει κυρίως τις δημόσιες μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας, καθώς έχει δειχθεί ότι σε περιόδους μείωσης του εισοδήματος οι καταναλωτές-ασθενείς στρέφονται σε υπηρεσίες οι οποίες έχουν ασφαλιστική κάλυψη. Τα συστήματα υγείας των αναπτυσσόμενων χωρών θα αντιμετωπίσουν προβλήματα χρηματοδότησης για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος αφορά στη μείωση των κρατικών δαπανών για την υγεία λόγω της οικονομικής στενότητας. Ο δεύτερος σχετίζεται με τη διακοπή της εξωτερικής

41 οικονομικής βοήθειας από τις πλουσιότερες χώρες, οι οποίες καλύπτουν ένα μεγάλο τμήμα της χρηματοδότησης για την υγεία, και οι οποίες θα επιχειρήσουν να περικόψουν τις δαπάνες τους. Είναι όμως πιθανό η συνέχιση της ροής οικονομικών πόρων προς τις οικονομικά ασθενέστερες χώρες να είναι, τελικά, προς το συμφέρον των πλουσιότερων χωρών, καθώς υγιής πληθυσμός σημαίνει ασφάλεια, πολιτική σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη. Επίσης, στις αναπτυσσόμενες χώρες η πρόληψη και η θεραπεία των λοιμωδών νοσημάτων (π.χ. AIDS, ελονοσία και φυματίωση) είναι μείζονος σημασίας και στηρίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην εξωτερική βοήθεια και τη συνεργασία. Στις χαμηλής και μέσης ανάπτυξης χώρες, η πίεση στους προϋπολογισμούς υγείας απειλεί βασικές παροχές όπως είναι οι εμβολιασμοί, η μείωση των οποίων συνδέεται με αυξημένη βρεφική θνησιμότητα. Υπό το πρίσμα αυτό, είναι πιθανό διαρκούσης της οικονομικής κρίσης να παρατηρηθούν επιπλέον θάνατοι σε ετήσια βάση λόγω μείωσης της εμβολιαστικής κάλυψης, κατά την εκτίμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας.( http//: 2012) Την ίδια ώρα, σε κατάσταση ασφυξίας βρίσκονται τα νοσοκομεία της χώρας σε Αθήνα και επαρχία, με το προσωπικό να καταγγέλλει ελλείψεις σε υλικά και φάρμακα που βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή των ασθενών. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της Real News αιτία είναι οι μειωμένοι προϋπολογισμοί των νοσοκομείων και η εντολή προς τις διοικήσεις για μείωση κατά 30% των δαπανών, καθώς και οι καθυστερήσεις στη διαδικασία των παραγγελιών, λόγω των απευθείας αναθέσεων και της αδυναμίας διενέργειας κεντρικών διαγωνισμών. Την κατάσταση επιβαρύνει το εμπάργκο από τους απλήρωτους προμηθευτές. Παράλληλα, το υπουργείο Υγείας θεωρεί τις ελλείψεις τεχνητές και δόθηκε εντολή στο Σώμα Επιθεωρητών Υγείας να παρεμβαίνει, για να διερευνά κατά πόσον ευσταθούν οι καταγγελίες. Όχι μόνο δεν περισσεύουν γιατροί, όπως αυθαίρετα εμφανίζει η κυβέρνηση, αλλά υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις τις οποίες οι εκπρόσωποι της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδας (ΟΕΝΓΕ)

42 υπολογίζουν σε Ενώ η κυβέρνηση προσπαθεί να περιστείλει τις δαπάνες με κάθε τρόπο και παρουσιάζει τις συγχωνεύσεις ως λύση, οι γιατροί υπολογίζουν ότι το πρόγραμμα συγχωνεύσεων του υπουργείου Υγείας θα στερήσει νοσοκομειακές κλίνες, κάνοντας την περίθαλψη ακόμα πιο δύσκολη. Τα στοιχεία που προέρχονται από μελέτη που είχε κάνει κοινή επιτροπή του υπουργείου Υγείας και της ΟΕΝΓΕ το 2009, για τον σχεδίασμά της πρόσληψης νέων γιατρών, είναι καταλυτικά: Σε όλα τα νοσοκομεία υπηρετούν ειδικευμένοι γιατροί ΕΣΥ και πανεπιστημιακοί και στα Κέντρα Υγείας γιατροί. Οι ελλείψεις, τότε, είχαν υπολογιστεί σε ειδικούς γιατρούς και ειδικευόμενους στα περιφερειακά νοσοκομεία και σε πάνω από 400 στα Κέντρα Υγείας. Από τότε, βέβαια, έχουν γίνει συνταξιοδοτήσεις και τα κενά έχουν πολλαπλασιαστεί. Έχουν προσληφθεί μόνο εφτά ειδικευμένοι γιατροί. Αντί, λοιπόν, η κυβέρνηση να καλύψει αυτά τα κενά, κλείνει νοσοκομεία και μεταφέρει κλινικές, προσπαθώντας να εμφανίσει μάλιστα και πλεονάζον προσωπικό, τη στιγμή που στα δημόσια νοσοκομεία έχει καταγραφεί κατακόρυφη αύξηση των επισκέψεων που φθάνει το 30%. Αποκαλυπτικό για το πού οδηγείται η δημόσια Υγεία είναι το γεγονός που καταγγέλθηκε στη συνέντευξη Τύπου της ΟΕΝΓΕ. Β.3 ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Η Ελλάδα για μεγάλο χρονικό διάστημα πληρώνει υψηλότερη τιμή για τις υπηρεσίες υγείας που απολαμβάνει. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, έχουν ήδη υλοποιηθεί μεταρρυθμίσεις το 2010, οι οποίες έχουν αρχίσει ήδη να αποδίδουν σημαντικά αποτελέσματα, κυρίως όσον αφορά τον τομέα των

43 δαπανών για φάρμακα. Οι μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες, που εφαρμόστηκαν το 2011, ακολουθούν τρεις κατευθύνσεις: 1) στο χώρο των δαπανών για φάρμακα, επέκταση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στα κύρια ταμεία κοινωνικής ασφάλισης και διεύρυνση της αρνητικής λίστας των χορηγούμενων φαρμάκων 2) διοικητικές μεταρρυθμίσεις, που περιλαμβάνουν την εισαγωγή ηλεκτρονικής αρχειοθέτησης των ιατρικών παραπεμπτικών σε ιδιωτικά κέντρα, την ενοποίηση των πακέτων παροχών μεταξύ των διαφόρων ταμείων, την κεντροποίηση των προμηθειών σε κάποια από τα μεγαλύτερα ταμεία, και 3) μειώσεις στις καθαρές λειτουργικές δαπάνες των νοσοκομείων, μέσω της πλήρους εφαρμογής και της αύξησης των συγχρηματοδοτήσεων, της ολοήμερης λειτουργίας των νοσοκομείων και μέσω μειώσεων στα αναλώσιμα και στις παρεχόμενες υπηρεσίες. (Μάρκοβιτς Γ., και συν. 2011) Η Εθνική Αναλογιστική Αρχή έχει παρουσιάσει την ενδιάμεση έκθεση με προβλέψεις για τις συνταξιοδοτικές δαπάνες μέχρι το 2060, όπως προβλέπεται από τον ασφαλιστικό νόμο του Ιουλίου για τα ταμεία κύριας ασφάλισης. Όσον αφορά τον εκσυγχρονισμός του συστήματος Υγειονομικής Περίθαλψης, η κυβέρνηση υιοθετεί μια εκτενή μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας και αλλάζει την κατανομή των σχετικών με την υγεία αρμοδιοτήτων μεταξύ των υπουργείων. Πρωταρχικός στόχος είναι να διατηρηθούν οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία κάτω από 6% του ΑΕΠ, διατηρώντας παράλληλα καθολική πρόσβαση και βελτιώνοντας την ποιότητα της περίθαλψης. Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η κύρια έμφαση πρέπει να δοθεί στην πειθαρχία σε μακροοικονομικό επίπεδο και στον έλεγχο του κόστους.

44 Όσον αφορά τα φαρμακευτικά προϊόντα, η κυβέρνηση έχει φέρει σε εφαρμογή μέτρα προς εξοικονόμηση τουλάχιστον 2 δισεκ. ευρώ σε σχέση με το 2010, εκ των οποίων τουλάχιστον το 1 δισεκατομμύριο ευρώ έχει πραγματοποιηθεί το Αυτό θα φέρει το μέσο όρο δημοσίων δαπανών για φάρμακα εξωνοσοκομειακής περίθαλψης σε περίπου 1% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του Επίσης η κυβέρνηση επιβάλει την καταβολή των υφιστάμενων συμμετοχών σε χρήμα για τις τακτικές υπηρεσίες των εξωτερικών ιατρείων σε όλα τα δημόσια νοσοκομεία και κέντρα υγείας και διευρύνει τη λειτουργία του ολοήμερου ωραρίου των νοσοκομείων, προκειμένου να αναπτυχθούν και να βελτιωθούν οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης και να αυξηθούν τα έσοδα. Η Κυβέρνηση αυξάνει και διασφαλίζει την είσπραξη της συμμετοχής των ασθενών για υπηρεσίες εξωτερικών ιατρείων από 3 σε 5 ευρώ και επεκτείνει αυτή τη χρέωση σε αδικαιολόγητες επισκέψεις στα επείγοντα περιστατικά. Η κυβέρνηση διασφαλίζει μεγαλύτερη δημοσιονομική και λειτουργική εποπτεία των δαπανών υγειονομικής περίθαλψης από τον Υπουργό Οικονομικών, καθώς και τη δημοσίευση των ελεγμένων λογαριασμών νοσοκομείων και κέντρων υγείας. (Μάρκοβιτς Γ., και συν. 2011) Ως ειδική ομάδα εργασίας, η Κυβέρνηση συστήνει μια ανεξάρτητη ομάδα εργασίας από ειδικούς εμπειρογνώμονες στον τομέα της υγείας, έργο της οποίας είναι η παραγωγή λεπτομερούς έκθεσης για μια συνολική μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας με σκοπό τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας του συστήματος υγείας. Η Κυβέρνηση διασφαλίζει ότι το σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης για διαγνωστικές εξετάσεις που επί του παρόντος εφαρμόζεται πιλοτικά από τον ΟΠΑΔ επεκτείνεται σε όλα τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης. Η Κυβέρνηση διασφαλίζει ότι η ηλεκτρονική συνταγογράφηση επεκτείνεται και στο σύστημα παραπομπών προς άλλους γιατρούς και προς ενδονοσοκομειακή περίθαλψη.

45 Μηχανογράφηση των νοσοκομείων και σύστημα παρακολούθησης Το Υπουργείο Υγείας ολοκληρώνει το πρόγραμμα μηχανογράφησης των νοσοκομείων. Ειδικότερα, ολοκληρώνει τη διαδικασία ενσωμάτωσης και την ενοποίηση των πληροφοριακών συστημάτων των νοσοκομείων, καθώς και την κεντρική διαχείριση των πληροφοριών. Το Υπουργείο Υγείας δημιουργεί μια ειδική υπηρεσία/μονάδα για τη συλλογή στοιχείων και για τη σύνταξη τακτικών τριμηνιαίων εκθέσεων, καθώς και μιας ετήσιας έκθεσης. Αντίγραφο αυτών των εκθέσεων διαβιβάζεται στην αρμόδια αρχή του Υπουργείου Οικονομικών. Η Κυβέρνηση λαμβάνει μέτρα για να διασφαλίσει ότι τουλάχιστον το 50% του όγκου των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται από τα δημόσια νοσοκομεία μέχρι το τέλος του 2011 θα αποτελείται από γενόσημα φάρμακα των οποίων η πατέντα έχει λήξει, ιδίως καθιστώντας υποχρεωτική τη προμήθεια φαρμακευτικών σκευασμάτων από όλα τα δημόσια νοσοκομεία με κριτήριο τη δραστική ουσία. (Μάρκοβιτς Γ., και συν., 2011) Όσον αφορά τη λογιστική και τον έλεγχο, η Κυβέρνηση διασφαλίζει ότι το πρόγραμμα μηχανογράφησης των νοσοκομείων επιτρέπει τη μέτρηση της δραστηριότητας των νοσοκομείων και των κέντρων υγείας. Για το σκοπό αυτό, η Κυβέρνηση ορίζει ένα βασικό σύνολο δεικτών μέτρησης της δραστηριότητας και των δαπανών, σύμφωνα με τις βάσεις δεδομένων της Eurostat, του ΟΟΣΑ και της ΠΟΥ. Η Κυβέρνηση διασφαλίζει ότι το πρόγραμμα της μηχανογράφησης των νοσοκομείων επιτρέπει τη δημιουργία ενός βασικού συστήματος ηλεκτρονικών ιατρικών αρχείων ασθενών. Τέλος, με τον εκσυγχρονισμό του συστήματος υγείας η Κυβέρνηση καθορίζει ένα σύστημα κοστολόγησης για τα νοσοκομεία με βάση τα ιατρικά περιστατικά, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί για τη σύνταξη των προϋπολογισμών των νοσοκομείων από 2013.

46 Β.4 ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ Στο σύγχρονο υγειονομικό περιβάλλον και σε διεθνές επίπεδο, η πίεση στους προϋπολογισμούς υγείας είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Ο λόγος έγκειται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι ο τομέας υγείας, ο οποίος αντιστοιχεί στο 10% της συνολικής κοινωνικής παραγωγής (ΑΕΠ), εμφανίζει έναν ταχύτατο ρυθμό αύξησης δαπανών, ο οποίος υπερβαίνει συστηματικά το ρυθμό ανάπτυξης και, συνεπώς, διεκδικεί ένα συνεχώς μεγαλύτερο τμήμα του διαθέσιμου κοινωνικού εισοδήματος. Η πίεση από την οικονομική κρίση ήρθε να επιβαρύνει τα ήδη «νοσούντα» οικονομικά του συστήματος υγείας. Η ανάγκη για περιστολή των δαπανών διεθνώς έχει επιφέρει ασφυκτικές περιοριστικές πολιτικές στο σύνολο των δραστηριοτήτων που καλύπτονται από δημόσιες δαπάνες, μεταξύ αυτών -αν όχι πρωτίστως - και στην υγεία. Παράλληλα, στις χώρες που πλήττονται από την ύφεση, με προεξάρχουσα την Ελλάδα, η μείωση του διαθέσιμου προσωπικού/οικογενειακού εισοδήματος περιορίζει τη ζήτηση υπηρεσιών υγείας μέσω της μείωσης των ιδιωτικών δαπανών υγείας. Ο τομέας της υγείας αποτελεί σήμερα βασικό στόχο των περικοπών που προβλέπονται από το μνημόνιο στη χώρα μας. Χαρακτηριστικά, οι απαιτούμενες περικοπές στον τομέα υγείας μόνο για τη διετία υπερβαίνουν το Ιδις. Ευρώ (περίπου 10% της δημόσιας δαπάνης υγείας), σε ένα σύστημα με ήδη χαμηλή δημόσια δαπάνη υγείας (60% των συνολικών δαπανών υγείας στην Ελλάδα είναι δημόσιες δαπάνες, σε αντίθεση με τον μέσο όρο του συνόλου των χωρών του ΟΟΣΑ, ο οποίος ανέρχεται στο 72% ή ακόμα υψηλότερα στο υπό-σύνολο των Ευρωπαϊκών

47 χωρών). Είναι προφανές ότι το μέγεθος της προσαρμογής, αλλά και τα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια στα οποία αυτή καλείται να επιτευχθεί, αποτελούν σημαντικές απειλές έναντι της ευστάθειας του συστήματος υγείας στην Ελλάδα. Υπό το πρίσμα αυτό, το παρόν κείμενο επιχειρεί να καταγράψει τις μεταρρυθμίσεις οι οποίες έχουν συντελεστεί ή αναμένονται στον τομέα υγείας στην Ελλάδα και, κυρίως, να ερμηνεύσει / προβλέψει την επίδραση αυτών στη διαδικασία παραγωγής και παροχής υπηρεσιών υγείας, με βάση τα εργαλεία της οικονομικής ανάλυσης. Η ανάλυση εστιάζει σε τρεις μείζονες τομείς της παροχής υπηρεσιών υγείας, ήτοι την αγορά του φαρμάκου, τις υπηρεσίες του ΕΟΓΤΥΥ και τα δημόσια νοσοκομεία. Αγορά φαρμάκου Η αγορά φαρμάκου αποτελεί βασικό στόχο των προσδοκώμενων περικοπών, όχι μόνο στην υγεία, αλλά και στη γενικότερη δημοσιονομική προσαρμογή. Χαρακτηριστικά, η δημόσια δαπάνη φαρμάκου απαιτείται, μέσω μιας σειράς κανονιστικών διατάξεων, να προσαρμοστεί από τα 5,2 δισεκατομμύρια ευρώ το 2009 στα μόλις 2,88 το 2012 και στα 2 δις. Το Για το σκοπό αυτό, μέχρι στιγμής οι μείζονες μεταρρυθμίσεις οι οποίες έχουν συντελεστεί συνοψίζονται στα εξής πεδία και επιμέρους δράσεις: 1. Θετική λίστα > Κατάρτιση θετικής λίστας. Βασικός στόχος η θέσπιση τιμών αναφοράς (ασφαλιστική τιμή ΕΟΓΤΥΥ) > Κατηγοριοποίηση δραστικών ουσιών στη λίστα κατά ACT 4 > Τιμή αναφοράς υπολογιζόμενη μέσω του Κόστους Ημερήσιας Θεραπείας > Νέα πολιτική συμμετοχής στο κόστος (ο ασθενής πληρώνει τη διαφορά του φαρμάκου που επιλέγει με την τιμή αναφοράς + τη συμμετοχή η οποία προβλέπεται για την εκάστοτε νοσολογική οντότητα. Εξαιρέσεις με τις νέες αγορανομικές διατάξεις) > Δυνατότητα διαφορετικής κατηγοριοποίησης (άρα και τιμολόγησης) ενός φαρμάκου σε ΑΤΘ5(δηλαδή σε επίπεδο δραστικής ουσίας), βάσει της Ευρωπαϊκής εμπειρίας, τεκμηρίων οικονομικής αποδοτικότητας

48 Συνταγογράφηση «με τη δραστική ουσία»(ινν) > Προβλέπεται επέκταση της συνταγογράφησης με δραστική ουσία (απόφαση 18/11/2012) > Για όλα τα προϊόντα στη θετική λίστα (με ορισμένους περιορισμούς - εξαιρέσεις) > Με επιλογή από το φαρμακοποιό για το φθηνότερο σκεύασμα με τη συνταγογραφημένη δραστική ουσία > Και συμμετοχή του ασθενούς σε περίπτωση επιλογής ακριβότερου σκευάσματος 3. Κλειστός προϋπολογισμός > Για πρώτη φορά στο Ελληνικό σύστημα υγείας τέθηκε άνω όριο σε προϋπολογισμό δαπανών υγείας, μια πρακτική η οποία ακολουθείται διεθνώς τα τελευταία, τουλάχιστον 40 έτη. Το άνω όριο αυτό αφορά τη δαπάνη φαρμάκου, στο ανώτερο (άρα και λιγότερο αποτελεσματικό) επίπεδο κα εκτιμάται σε 2,44 δις. Ευρώ για το 2013 κα 2,1 δις. Ευρώ για το Για το σκοπό αυτό τίθενται μηχανισμοί διασφάλισης της δαπάνης, από την πλευρά των προμηθευτών (claw back, rebate) με στόχο την επιστροφή των κονδυλίων σε περίπτωση υπέρβασης. Δεσμεύσεις από το νέο μνημόνιο Ενδιαφέρον ζήτημα είναι οι προβλέψεις από το μνημόνιο σχετικά με μια σειρά μέτρων, τα οποία θα ενεργοποιηθούν σε περίπτωση μη επίτευξης του στόχου δαπάνης. Στην περίπτωση αυτή από το μνημόνιο συνεργασίας, στην τελευταία του εκδοχή, προβλέπονται μέτρα όπως: > Το άνω όριο σε αξία συνταγών που εκδίδονται ανά ιατρό > Η οριοθέτηση στόχου ως προς το μέσο κόστος ανά συνταγή > Οριζόντιες περικοπές τιμών φαρμάκων > Αναθεώρηση των ποσοστών συμμετοχής των ασθενών > Περαιτέρω κίνηση φαρμάκων προς την αρνητική λίστα Παράλληλα, ως επιπλέον μέτρο συγκράτησης της δαπάνης προβλέπεται περαιτέρω επέκταση της χρήσης γενοσήμων φαρμάκων σε επίπεδο 60% στις πωλήσεις των φαρμακείων και 50% στα νοσοκομεία.

49 ΕΟΠΥΥ Ο ΕΟΠΥΥ δημιουργήθηκε με βασικό στόχο τη μεταρρύθμιση στην πρωτοβάθμια παροχή υπηρεσιών υγείας. Ο αρχικός του σχεδιασμός, κυρίως στο ζήτημα της αποζημίωσης (πληρωμής) των προμηθευτών (γιατρών) έχει οδηγήσει σε μια σειρά (αναμενόμενων από τη βιβλιογραφία) στρεβλώσεων όπως η δραματική πτώση της προσφοράς υπηρεσιών (τεχνητή ή βάσει οικονομικού κινήτρου), η πτώση στην ποιότητα των υπηρεσιών και τα φαινόμενα μαζικής «από-ασφάλισης» του πληθυσμού. Στην αδυναμία ανταπόκρισης του οργανισμού στον όγκο της ζήτησης για υπηρεσίες υγείας, αναμφίβολα έχει συντελέσει η προσαρμογή των οικονομικών δεδομένων του οργανισμού στην «σκληρή πραγματικότητα», καθώς λόγω μιας σειράς εξελίξεων (κυρίως στο ζήτημα της ανεργίας), ο προϋπολογισμός του οργανισμού περιορίστηκε από τους αρχικούς υπολογισμούς των 8 δις ετησίως στα 5,8 δις περίπου (αριθμός επίσης επισφαλής στις μέρες μας, δυστυχώς). Ο απώτερος στόχος της οικονομικής λειτουργίας του ΕΟΠΥΥ, όπως προβλέπεται από το μνημόνιο είναι η απεμπλοκή του από την παροχή υπηρεσιών (με την παραχώρηση των υποδομών του στο ΕΣΥ) και η παραμονή του ως «οικονομικός διαχειριστής» (κατεύθυνση εν μέρει λογική, με βάση την ευρωπαϊκή εμπειρία). Πέραν της περαιτέρω μείωσης του αρχικά προσδοκώμενου αριθμού των συμβεβλημένων ιατρών (5.000) κατά 10% +10% έως το τέλος του 2013, ο ΕΟΠΥΥ επιβάλλεται να δρα πλέον υπό ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Για τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης του ΕΟΠΥΥ και την επίτευξη ισοσκελισμένου προϋπολογισμού δύναται, βάσει των συμφωνηθέντων, να ληφθούν μέτρα όπως τα εξής: > Μείωση του πακέτου παροχών προς τους ασφαλισμένους του οργανισμού > Αύξηση της συμμετοχής των χρηστών στις ιδιωτικά παρεχόμενες υπηρεσίες > Διαπραγματεύσεις όγκου - τιμών με τους προμηθευτές του οργανισμού > Μειώσεις στις τιμές των πράξεων οι οποίες διενεργούνται σε ιδιωτικούς παρόχους με στόχο την περιστολή κατά 80 εκ. ευρώ της δαπάνης το 2013 > Υιοθέτηση συστήματος τιμών αναφοράς για τις ιδιωτικά διενεργού μενες ιατρικές πράξεις > Περαιτέρω αύξηση της ασφαλιστικής εισφοράς στον ΟΓΑ

50 Δημόσια Νοσοκομεία Ο δημόσιος νοσοκομειακός τομέας έχει αποτελέσει πεδίο σημαντικών μεταρρυθμίσεων τα τελευταία 2 έτη, τόσο συνέπεια των απαιτήσεων από το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, όσο και της αναζήτησης λύσεων για τα χρονίζοντα προβλήματα αποδοτικότητας τα οποία εμφανίζουν ορισμένα από τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας αποδιδόμενα εν πολλοίς στις απαρχαιωμένες μεθόδους διοίκησης και διαχείρισης. Μεταξύ των μεταρρυθμίσεων που καταγράφονται μέχρι σήμερα (με διαφορετικό βαθμό υλοποίησης) συγκαταλέγονται οι εξής: > Αλλαγή του συστήματος προμηθειών και αποθηκών > Εγκατάσταση του διπλογραφικού συστήματος > Ηλεκτρονική συνταγογράφηση φαρμάκων και εξετάσεων > Συμμετοχή χρηστών στο κόστος («εισιτήριο») > Εισαγωγή του συστήματος ΚΕΝ, ήτοι ενός συστήματος τιμολόγησης των περιπτώσεων βασισμένου στις ομοιογενείς διαγνωστικές ομάδες (DRG) > «Συγχωνεύσεις» νοσηλευτικών μονάδων (εγχείρημα ατελές, το οποίο εστιάζει κυρίως σε συγχωνεύσεις κλινικών και όχι δοκιμές μεταβολές, όπως είναι απαραίτητο) Δεσμεύσεις από το μνημόνιο ( ) Μεταξύ άλλων, από την τελευταία έκδοση του μνημονίου προβλέπονται τα εξής: > Εισαγωγή του μισθολογικού κόστους στην τιμή του ΚΕΝ. Αλλαγές, γενικότερα, στο σύστημα των ΚΕΝ > Εισαγωγή προοπτικής αποζημίωσης για τα νοσοκομεία από τον 1/2013 > Πραγματικές συγχωνεύσεις, οι οποίες θα εστιάζουν κυρίως σε αλλαγή λειτουργίας για ορισμένες νοσηλευτικές μονάδες > Περαιτέρω περιορισμός της νοσοκομειακής δαπάνης (περί το 1 δισ.)

51 > Αύξηση της κινητικότητας του προσωπικού > Περαιτέρω μεταβολές στο σύστημα προμηθειών (κεντρικές προμήθειες, διαγωνισμοί) Παρόλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι τα δημόσια νοσοκομεία δέχονται μεγαλύτερο βάρος πλέον (μεγαλύτερο αριθμό εισαγωγών) Προβλέψεις Αν και σε τόσο ρευστό περιβάλλον η διατύπωση προβλέψεων για το μέλλον του συστήματος είναι μάλλον του συστήματος είναι μάλλον παρακινδυνευμένη, τα εργαλεία της οικονομικής επιστήμης, σε συνδυασμό με την καταγεγραμμένη εμπειρία από τη διεθνή βιβλιογραφία, επιτρέπουν την ερμηνεία της επίδρασης, έστω και με έναν σχετικό βαθμό αβεβαιότητας, των ανωτέρω αναφερθεισών μεταρρυθμίσεων στην υγειονομική αγορά και την παροχή υπηρεσιών υγείας στη χώρα μας. Ειδικότερα, στα επιμέρους συνθετικά της αγοράς, αναμένεται: Φάρμακο: > Αύξηση συμμετοχών των ασφαλισμένων > Ανεπαρκής διαχείριση των χρόνιων νοσημάτων (άρα και αύξηση της νοσηρότητας) > Κίνδυνος αντίστροφου αποτελέσματος της συνταγογράφησης μέσω ΙΝΝ (στροφή της συνταγογράφησης προς τα φάρμακα τα οποία δεν μπορούν να αντικατασταθούν) > Περαιτέρω στρεβλώσεις λόγω υπέρ-ρύθμισης της αγοράς, από μια σειρά εν πολλοίς αντικρουόμενων διατάξεων ΕΟΠΥΥ: > Δραματική πτώση της προσφοράς υπηρεσιών > Περαιτέρω φαινόμενα «από-ασφάλισης» > Αύξηση των απευθείας πληρωμών Δημόσια Νοσοκομεία: > Αδυναμία ανταπόκρισης στα νέα οικονομικά δεδομένα, και κυρίως στο αναμενόμενο κύμα στροφής των ασθενών προς τα δημόσιο

52 σύστημα υγείας συνέπεια της πτώσης του διαθέσιμου εισοδήματος, αν οι μεταρρυθμίσεις στα νοσοκομεία δεν συνοδευθούν από αλλαγές στον τρόπο διοίκησης (επαγγελματική διοίκηση, διοίκηση μέσω στόχων) Προβλέψεις στο μακρό-επίπεδο Πρωταρχικός στόχος των σχεδιαστών του μνημονίου είναι η επίτευξη και παραμονή της δημόσιας δαπάνης υγείας κάτω του 6% του ΑΕΠ, σε ένα σύστημα με ήδη χαμηλή δημόσια δαπάνη υγείας και, κυρίως, σε ΑΕΠ το οποίο έχει συρρικνωθεί κατά 20% σε μόλις 5 χρόνια. Το γεγονός αυτό θα οδηγήσει, νομοτελειακά σε δραματική συμπίεση της προσφοράς (ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης υπηρεσιών), λόγω: > Της συνυπάρχουσας μείωσης της ιδιωτικής δαπάνης > Της μετακύλισης της εναπομείνασας ιδιωτικής δαπάνης προς το φάρμακο (συν-πληρωμές) και προς τις επισκέψεις (λόγω απόασφάλισης), λόγω της ανελαστικής φύσης της ζήτησης των εν λόγω «προϊόντων» > Της αύξησης των αναγκών υγείας, συνέπεια της παρατηρούμενης αύξησης της νοσηρότητας (μείωση της διαθεσιμότητας κατά κεφαλή).

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΝΕΦΡΟ Όπως και οι υπόλοιποι τομείς της υγείας, έτσι και το νεφρό έχει επηρεαστεί από την οικονομική κρίση, ίσως όμως λιγότερο από τους υπολοίπους, κυρίως λόγω του ισχυρού και πολυμελούς συνδικαλιστικού του οργάνου. Οι νεφροπαθείς στη χώρα μας αριθμούν πάνω από και η άνοδος τους ετησίως αγγίζει το 10%. Κυρίως από ζάχαρο, υψηλή πίεση, πολυκυστικούς νεφρούς, χαλασμένα δόντια(!), πύον στα νεφρά. Οι νεφροπαθείς κάθε τρεις μήνες πρέπει να κάνουν εξετάσεις για τα επίπεδα ουρίας και κρεατινίνης. Ελάχιστοι γιατροί παλιότερα υπέβαλαν σε εξετάσεις τους ασθενείς τους για ουρία και κρεατινίνη, δύο στοιχεία που είναι πολύ σημαντικά για τους νεφροπαθείς, πράγμα που δείχνει ότι παλιότερα δεν υπήρχε πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Φάρμακα Με απόφαση του υπουργού Εργασίας κ. Γιάννη Βρούτση και του αναπληρωτή υπουργού Υγείας κ. Μάριου Σαλμά, η οποία υπογράφηκε στις 26 Οκτωβρίου 2012, οι ασθενείς θα έχουν πλέον συμμετοχή 10% στο κόστος των φαρμάκων τους. Ως τώρα είχαν μηδενική συμμετοχή. Δηλαδή, το κόστος των φαρμάκων τους καλυπτόταν εξολοκλήρου από το Ταμείο τους. Με την απόφαση, οι νεφροπαθείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση θα πληρώνουν οι ίδιοι τα φάρμακα που δεν σχετίζονται άμεσα με την πάθησή τους. Οι συγκεκριμένοι ασθενείς θα έχουν μηδενική συμμετοχή στην αγορά φαρμάκων που σχετίζεται αποκλειστικά και μόνο με την αιμοκάθαρση.

54 - 54- Με τη νέα απόφαση τροποποιείται παλαιότερη με ημερομηνία 6/6/2012, που είχε υπογραφεί από τους τότε υπουργούς Εργασίας και Υγείας κ.κ. Αντώνη Ρουπακιώτη και Χρήστο Κίττα, στην οποία αναφερόταν: «Δεν καταβάλλουν συμμετοχή για όλα τα φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση της κατάστασής τους οι μεταμοσχευθέντες συμπαγών ή ρευστών οργάνων και ιστών, οι ασθενείς τελικού σταδίου χρόνιας νεφρικής νόσου σε εξωνεφρική κάθαρση, καθώς και οι παραπληγικοί και τετραπληγικοί». Με τη νέα απόφαση της 26ης Οκτωβρίου 2012 οι ασθενείς τελικού σταδίου χρόνιας νεφρικής νόσου και εξωνεφρική κάθαρση, εξαιρούνται. Οι συγκεκριμένοι ασθενείς μαζί με πολλούς άλλους που πάσχουν από χρόνια νοσήματα θα έχουν μηδενική συμμετοχή μόνο στα φάρμακα που σχετίζονται με την πάθησή τους. Μετακίνηση αιμοκαθαρόμενου Σύμφωνα με το εδάφιο γ της παραγράφου ΣΤ του άρθρο 10 του Ε.Κ.Π.Υ. του Ε.Ο.Π.Υ.Υ., ο ασφαλιστικός φορέας καλύπτει τα έξοδα μετακίνησης των νεφροπαθών προκειμένου να υποβληθούν σε αιμοκάθαρση και ως εξής : 1) α) Για Αθήνα - Πειραιά 230 ευρώ το μήνα β) Για Θεσσαλονίκη 220 ευρώ το μήνα γ) Για Ηράκλειο - Πάτρα 140 ευρώ το μήνα δ) Εντός των λοιπών αστικών κέντρων 115 ευρώ το μήνα. Οι αιμοκαθαρόμενοι που είναι μόνιμοι κάτοικοι των αστικών κέντρων και μετακινούνται εντός των ορίων αυτών προς την επιλεγμένη μονάδα αιμοκάθαρσης, αποζημιώνονται από τον Οργανισμό με τα ανωτέρω αναφερόμενα εφάπαξ ποσά. 2) Οι νεφροπαθείς που μετακινούνται εκτός των αστικών κέντρων (χωριά ή κωμοπόλεις) με Ε.Δ.Χ. αυτοκίνητα (ταξί) ή αγοραία, προς το πλησιέστερο διαθέσιμο κέντρο αιμοκάθαρσης και η δαπάνη μετακίνησής τους δεν υπερβαίνει συνολικά τα 400 μηνιαίως (βάσει αποδείξεων), αποζημιώνονται βάσει χιλιομετρικής απόστασης και σύμφωνα με το τιμολόγιο κομίστρων Ε.Δ.Χ. αυτοκινήτων, όπως αυτό καθορίστηκε με την αρ. Α 5790/575/ΦΕΚ 756/ Υ.Α. και ισχύει μέχρι σήμερα. Στην περίπτωση αυτή δεν καταβάλλεται αποζημίωση για τυχόν αναμονή του Ε.Δ.Χ. προκειμένου για επιστροφή του νεφροπαθούς από την μονάδα αιμοκάθαρσης στην οικία του.

55 Σε περίπτωση που ο αιμοκαθαρόμενος δεν επιλέξει την κοντινότερη μονάδα αιμοκάθαρσης στον τόπο κατοικίας του η οποία διαθέτει κενή κλίνη, τότε ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ. καταβάλλει σε αυτόν αποζημίωση βάσει χιλιομετρικής απόστασης και σύμφωνα με το τιμολόγιο κομίστρων Ε.Δ.Χ. από την οικία του στην πλησιέστερη μονάδα, χωρίς αυτή να υπερβαίνει τα 400 μηνιαίως. Εάν η κοντινότερη μονάδα στον τόπο κατοικίας του νεφροπαθή δεν διαθέτει κενή κλίνη (υποβάλλεται αντίστοιχη βεβαίωση), τότε ο Οργανισμός αποζημιώνει τον ασφαλισμένο για την επόμενη και ούτω καθ εξής. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση κατά την οποία ο νεφροπαθής λόγω της κατάστασης της υγείας του επιβάλλεται να αιμοκαθάρεται σε συγκεκριμένη μονάδα (πιθανόν μακριά του τόπου κατοικίας του), γεγονός που πιστοποιείται από σχετική γνωμάτευση Δ/ντή Νεφρολογικής κλινικής Δημόσιου Νοσοκομείου. Στην περίπτωση αυτή καλύπτεται η δαπάνη μετακίνησης βάσει χιλιομετρικής απόστασης, όπως αναλυτικά αναφέρουμε κατωτέρω στην περίπτωση 3α και 3β, σύμφωνα με σχετική απόφαση του Δ.Σ. του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και με την προϋπόθεση ότι το όνομα του νεφροπαθούς περιλαμβάνεται στον επικαιροποιημένο κατάλογο της Π.Ο.Ν., που για το πρώτο τρίμηνο του 2012 έχει εγκριθεί από το Α.Υ.Σ. του Ε.Ο.Π.Υ.Υ. και έχει αποσταλεί από τη Δ/νση Σχεδιασμού σε όλες τις μονάδες του ΙΚΑ - Παροχές και τις ΥΠΑΔ με το υπ. αρ. πρωτ. 821/ έγγραφο. 3) Για τις περιπτώσεις των νεφροπαθών που διαμένουν σε απομακρυσμένη περιοχή (ως απομακρυσμένη περιοχή θεωρείται η περιοχή για την οποία η αξία των αποδείξεων Ε.Δ.Χ. αυτοκινήτων υπερβαίνει τα 400 μηνιαίως) και εφόσον περιλαμβάνονται στην επικαιροποιημένη κατάσταση της Π.Ο.Ν. που εγκρίθηκε από το Α.Υ.Σ., το Δ.Σ. του Ε.Ο.Π.Υ.Υ., με την αρ. 185/29/ Απόφασή του ενέκρινε όπως, από και μέχρι την τροποποίηση του Ε.Κ.Π.Υ, οι Περιφερειακές Υπηρεσίες εξυπηρέτησης ασφαλισμένων, των εντασσόμενων στον Ε.Ο.Π.Υ.Υ. φορέων, να καταβάλλουν τα έξοδα μετακίνησής τους ως εξής : α) Για αποστάσεις μέχρι 42 χιλιόμετρα ί) Μονή ταρίφα επί τη χιλιομετρική απόσταση από την οικία του νεφροπαθούς στην Μ.Χ.Α. ή Μ.Τ.Ν. και αντίστροφα, καθώς και αναμονή (υπολογίζονται μόνο οι ώρες που διαρκεί η αιμοκάθαρση και προκύπτουν από τη σχετική βεβαίωση της κλινικής) εάν η μετακίνηση γίνει με το ίδιο Ε.Δ.Χ. αυτοκίνητο

56 - 56- (ταξί), προστιθέμενης της αξίας μιας εκκίνησης (πτώση σημαίας). Η αναμονή δεν θα υπερβαίνει σε καμία περίπτωση τις τέσσερις (4) ώρες. ϋ) Διπλή ταρίφα επί τη χιλιομετρική απόσταση από την οικία του νεφροπαθούς στην Μ.Χ.Α. ή Μ.Τ.Ν. και αντίστροφα (χωρίς αναμονή) εάν η επιστροφή γίνει με διαφορετικό ή το ίδιο Ε.Δ.Χ. αυτοκίνητο από εκείνο που πραγματοποίησε την αρχική μεταφορά και την αξία δύο εκκινήσεων. β) Για αποστάσεις άνω των 42 χιλιομέτρων μονή ταρίφα επί τη χιλιομετρική απόσταση από την οικία του νεφροπαθούς στην Μ.Χ.Α. ή Μ.Τ.Ν. και αντίστροφα, καθώς και αναμονή (υπολογίζονται μόνο οι ώρες που διαρκεί η αιμοκάθαρση και προκύπτουν από τη σχετική βεβαίωση της κλινικής) προστιθέμενης της αξίας μιας εκκίνησης (πτώση σημαίας). Σε καμία περίπτωση η αναμονή δεν θα ξεπερνά τις τέσσερις (4) ώρες. Μέχρι το Νοέμβριο του 2012 τα ταξί για τη μετακίνηση του αιμοκαθαρόμενου πληρώνονταν βάσει χιλιομέτρων συν την όποια καθυστέρηση για τη θεραπεία του ασθενούς. Από το Δεκέμβριο του 2012 αυτό άλλαξε. Τα ταξί δεν εκδίδουν πλέον αποδείξεις. Διατροφικό επίδομα Διατροφικό επίδομα νεφροπαθών (υπό αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκη διύλιση ιί μεταμόσγευση) Θεσμικό πλαίσιο: α) Υπ. Απόφαση Α2γ/5014/ , β) ΦΕΚ 1353/τ.8/ Παρέχεται από τη Διεύθυνση Υγιεινής των κατά τόπους Νομαρχιών, ανά τρίμηνο στο Ν. Αττικής και ανά δίμηνο στην επαρχία. Το διατροφικό επίδομα από 01/01/2007 ανέρχεται στα μηνιαίως. Αύξηση διατροφικού επιδόματος 8% των νεφροπαθών (υπό αιμοκάθαρση, ή περιτοναϊκή κάθαρση, ή μεταμόσχευση νεφρού)

57 καθώς και των μεταμοσχευμένων καρδιάς, ήπατος, πνευμόνων και μυελού των οστών. Υπογράφηκε και καταχωρήθηκε στο ΦΕΚ Β 1519/ Η ΚΟΙΝΗ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ με Αριθμ. ΥΙ/Γ.Π.οικ / των Υπουργών ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ -ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΑΛΗΑΕΓΓΥΉΣ για την αύξηση του διατροφικού επιδόματος των νεφροπαθών και των μεταμοσχευμένων καρδιάς, ήπατος, πνευμόνων και μυελού των οστών. Με την πιο πάνω απόφαση Αυξάνεται από το διατροφικό επίδομα των 266 ευρώ που καταβάλλεται μηνιαίως ανά άτομο στους νεφροπαθείς και στους μεταμοσχευμένους καρδιάς, ήπατος, πνευμόνων και μυελού των οστών, κατά 8% κάθε χρόνο για τα έτη , το οποίο και διαμορφώνεται σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα: Π ΙΝ Α Κ Α Σ Δ ΙΑ Τ Ρ Ο Φ ΙΚ Ο Υ Ε Π ΙΔ Ο Μ Α Τ Ο Σ Ε Τ Η Π Ο Σ Ο Σ Τ Ο Α Υ Ξ Η Σ Η Σ Α Ν Α Ε Τ Ο Σ 8% 8% 8% 8% Π Ο Σ Ο Α Υ Ξ Η Σ Η Σ 21,28 22,98 24,82 26,81 Μ Η Ν ΙΑΙΟ Δ ΙΑ Τ Ρ Ο Φ ΙΚ Ο Ε Π ΙΔ Ο Μ Α 266,00 287,28 310,26 335,08 361,89 Πηγή: Συμπόσιο Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρεία (2012) Προς αναζήτηση λύσεων Η εκρηκτική κατάσταση που δημιουργείται στον υγειονομικό τομέα και ιδιαίτερα του νεφρού, επιβάλλει την αναζήτηση λύσεων, σε ζητήματα που αποτελούν, πλέον, απειλή της κοινωνικής συνοχής. Οι λύσεις οφείλουν να σκοπεύουν στη διασφάλιση ενός ελάχιστου εγγυημένου επιπέδου φροντίδας για όλους, με υπαρκτή, την συνδρομή των χρηστών αναλόγως της εισοδηματικής δυνατότητας και αντιστρόφως ανάλογα της ανάγκης. Οι λύσεις είναι διαθέσιμες, αρκεί να αναζητηθούν σε ένα νέο πλαίσιο ορθολογικού διαλόγου.

58 ΚΕΦΑΑΑΙΟ 4 Η ΜΟΝΑΔΑ ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΝΕΦΡΟΥ Γ.Ν. ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ Α.Ε. Και στο Νομό Βοιωτίας, αριθμός πολιτών έχει τα χαρακτηριστικά του νεφροπαθούς ασθενή. Στη Μονάδα Τεχνικού Νεφρού του νοσοκομείου Λιβαδειάς λαμβάνουν θεραπεία 56 ασθενείς, οι ασθενείς της περιοχής της Θήβας πηγαινοέρχονται στη Χαλκίδα, ενώ στη Νεφρολογική Βοιωτίας Α.Ε. εξυπηρετούνται 47 ασθενείς.

59 Η ΜΤΝ του Γενικού Νοσοκομείου Λιβαδειάς περιλαμβάνει έξι (6) μηχανήματα τεχνικού νεφρού GEMBRO, προσφέροντας ολοκληρωμένες υπηρεσίες υγείας στους ασθενείς, καλύπτοντας οποιοδήποτε επιπρόσθετο ιατρικό πρόβλημα μπορεί να παρουσιαστεί. Είναι στελεχωμένο από εξαίρετο ανθρώπινο δυναμικό, διακεκριμένο για την άρτια επιστημονική του κατάρτιση και την ανθρώπινη προσέγγιση του ασθενούς. Ταυτόχρονα, η υλικοτεχνική του υποδομή το αναδεικνύει σε ένα σύγχρονο, οργανωμένο, αυτόνομο Κέντρο Χρόνιας Αιμοκάθαρσης. Τα σύγχρονα μηχανήματα του επιτρέπουν την πραγματοποίηση διαφόρων τύπων καθάρσεως, τα οποία έχουν πλήρη επιχειρησιακή δυνατότητα εφαρμογής όλων των μεθόδων αιμοκάθαρσης (κλασική, αιμοδιήθηση και αιμοδιαδιήθηση on-line, μονή βελόνα κ.λπ.), σύμφωνα με τις ειδικές ανάγκες των ασθενών.

60 Η Νεφρολογική Βοιωτίας Α.Ε. λειτούργησε τον Ιανουάριο του Είναι η πρώτη ιδιωτική μονάδα στο νομό Βοιωτίας και εξυπηρετεί ασθενείς του νομού αλλά και των νομών Φθιώτιδας και Φωκίδας. Διαθέτει τελευταίας τεχνολογίας 17 μηχανήματα «FRESENIUS 5008 S» και έχει τη δυνατότητα εξυπηρέτησης 90 ασθενών. Βρίσκεται εγκατεστημένη στην είσοδο της πόλης σε υπερσύγχρονο κτήριο 1.000τ.μ. και σε απόσταση 400μ. από το Γ.Ν. Λιβαδειάς. Οι ασθενείς υποβάλλονται σε όλες τις σύγχρονες μεθόδους θεραπείας (κλασική, αιμοδιαδιήθηση, on-line) Διαθέτει Ιδιωτικό ασθενοφόρο, υπερσύνχρονο σύστημα επεξεργασίας νερού τριπλής ώσμωσης και lt εφεδρικό. Επιπρόσθετα διαθέτει γεννήτρια, που διασφαλίζει την ομαλή λειτουργία της μονάδας σε περίπτωση διακοπής ρεύματος, ηλεκτροκίνητα κρεβάτια και πολυθρόνες αιμοκάθαρσης. Επίσης στους ασθενείς παρέχονται όλες οι απαιτούμενες ανέσεις όπως, ατομική τηλεόραση, σύνδεση στο internet και γεύματα, μα πάνω απ όλα η φιλική εξυπηρέτηση από το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Η μονάδα διαθέτει 20 άτομα προσωπικό. 3 νεφρολόγους, 1 καρδιολόγο, 10 νοσηλευτές, εκ των οποίων η μία είναι η προϊσταμένη, 2 υπαλλήλους γραφείου, 1 συνοδό - επιστάτη, 1 οδηγό ασθενοφόρου και 2 καθαρίστριες. Οι ασθενείς είναι 47 και τους παρέχεται θεραπεία μέρα παρά μέρα σε βάρδιες.

61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο ι ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Οι ασθενείς στο Νομό μας δεν θα έλεγα ότι αντιμετωπίζουμε ιδιαίτερα προβλήματα, μας λέει ο πρόεδρος των νεφροπαθών Βοιωτίας κ. Σεχρεμέλης σε ότι αφορά τις ελλείψεις τόσο στα φίλτρα όσο και στις

62 βελόνες που χρειάζεται ο κάθε αιμοκαθαρόμενος, ούτε στη ΜΤΝ του νοσοκομείου Λιβαδειάς, ούτε στη Νεφρολογική Βοιωτίας Α.Ε. Ερώτηση: Σε άλλες Μονάδες τι γίνεται; Ι.Σεχρεμέλης - Πρόεδρος Νευρ/θων Βοιωτίας: Στις άλλες νοσοκομειακές μονάδες για να ρίξουν το κόστος παραγγέλνουν φίλτρα χαμηλότερης αξίας και δυνατοτήτων, με μεμβράνη στην οποία ο οργανισμός κάποιων ασθενών δεν ανταποκρίνεται και δημιουργούνται επιπλοκές στη διαδικασία της αιμοκάθαρσης. Στις βελόνες ισχύει το ίδιο. 20 λεπτά φθηνότερα αγοράζουν τη βελόνα με την προϋπόθεση ότι θα πάρουν μεγάλη ποσότητα. Η βελόνα αυτή όμως δεν τρυπάει, είναι κακής ποιότητας, πράγμα που βάζει σε κίνδυνο την υγεία του ασθενούς. Αυτό είναι απαράδεκτο, διότι οι νεφροπαθείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση έχουν και πολλά άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως καρδιαγγειακά, σάκχαρο, υπέρταση κλπ. Ένας ασθενής που υποβάλλεται σε αιμοκάθαρση μπορεί να χρειάζεται περισσότερα από 500 ευρώ το μήνα για αγορά φαρμάκων, ανάλογα με τις άλλες παθήσεις που έχει. Αεν έχουν όλοι τη δυνατότητα να πληρώνουν τόσο μεγάλα χρηματικά ποσά κάθε μήνα για την αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων υγείας. Ερώτηση: Σε ότι αφορά την αιμοκάθαρση; Ι.Σεχρεμέλης - Πρόεδρος Νευρ/θων Βοιωτίας: Η αιμοκάθαρση για να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα θα πρέπει να διαρκεί αρκετές ώρες. Όσο πιο πολύ ώρα κάνει αιμοκάθαρση ο ασθενής, τόσο το καλύτερο. Το ιδανικό είναι 5-6 ώρες. Για να αλλάξεις όμως γρήγορα και να μπει ο επόμενος ασθενής, αυξάνουν την ένταση της αντλίας, επιβαρύνοντας την καρδιά του ασθενούς. Ο φώσφορος, το

63 ασβέστιο, το κάλιο, βγαίνουν με τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης και όχι με την ένταση. Ερώτηση: Ποιο είναι το κόστος της αιμοκάθαρσης και της μετακίνησης των ασθενών; Απάντηση: Στη ΜΤΝ του Νοσοκομείου Λιβαδειάς το κόστος μιας απλής αιμοκάθαρσης ανέρχεται σε 105 ευρώ συν το φίλτρο και τις βελόνες, ενώ η on - line αιμοκάθαρση σε 150 ευρώ συν φίλτρο και βελόνες. Στις ιδιωτικές κλινικές το κόστος αυξάνεται κατά 15% σε σχέση με τα νοσοκομεία. Δηλαδή το κόστος στη Νεφρολογική Βοιωτίας της απλής αιμοκάθαρσης ανέρχεται σε 120,75 ευρώ και της on-line 178,25 συν φίλτρο και βελόνες. Σε ότι αφορά τη μετακίνηση, αυτή είναι εφάπαξ και πιο συγκεκριμένα 115 ευρώ στη Βοιωτία για τον κάτοικο Λιβαδειάς. Μετράνε μόνο τα χιλιόμετρα. Αν επιλέξεις να πας αλλού (άλλη κλινική), πιο μακριά, το κόστος το βάζεις από την τσέπη σου. Κάποιοι για να δικαιολογήσουν τα χιλιόμετρα πάνε πιο μακριά, ισχυριζόμενοι ότι δεν υπάρχει θέση στη ΜΤΝ του νοσοκομείου Λιβαδειάς. Επιπλέον δε γίνεται να μην έχουν συνοδό οι ασθενείς, γιατί μετά τη θεραπεία υπάρχει αδυναμία στον οργανισμό τους. Από ατομικό λοιπόν, το πρόβλημα γίνεται οικογενειακό και ταυτόχρονα δυσβάστακτα οικονομικό. Δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ επίσης και στο διατροφικό επίδομα που δίδεται από το κράτος, γιατί το φίλτρο της αιμοκάθαρσης, παίρνει τις πρωτεΐνες από τον οργανισμό του ασθενούς και αντί να τα δίνουν σε φαγητό, που σημαίνει θα έπρεπε να υπάρχει διαιτολόγος στα νοσοκομεία και στις κλινικές, τα δίνουν σε διατροφικό επίδομα το οποίο αυτή τη στιγμή ανέρχεται σε 324 ευρώ. Ποσό το οποίο αυξανόταν κατά 10% κάθε χρόνο μέχρι το 2010, αλλά τα τελευταία τρία χρόνια παραμένει στάσιμο. Όμως και η Προϊσταμένη της ΜΤΝ του Νοσοκομείου Λιβαδειάς και ο Διευθυντής της Νεφροκλινικής Βοιωτίας αναφέρονται κυρίως στα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τελευταία οι δύο Μονάδες γιατί ο ΕΟΠΥΥ καθυστερεί να αποδώσει τα ωφελούμενα σε ασθενείς και

64 κλινικές. Οι ασθενείς και των δύο μονάδων έχουν να πληρωθούν από το Δεκέμβριο του 2012 με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να βάζουν από την τσέπη τους χρήματα για να καλύψουν τις ανάγκες τους και το κόστος για κάποιον που μένει σε απομακρυσμένη περιοχή είναι δυσβάσταχτο. Αλλά και η οφειλές έναντι των ιδιωτικών μονάδων υγείας έχουν καλυφθεί μέχρι το Μάιο του Ο ΕΟΓΤΥΥ δεν μας αντιμετωπίζει όλους το ίδιο. Το ΙΚΑ πληρώνει. ΟΓΑ και Δημόσιο δεν πληρώνουν και αυτό γιατί οι εισφορές πάνε στα ταμεία και όχι στον ΕΟΓΤΥΥ. Είναι τέλος ότι, η Μονάδα Τεχνητού Νεφρού του νοσοκομείου Λιβαδειάς έχει άμεση σχέση με τη Νεφρολογική Βοιωτίας Α.Ε. Η ιδιωτική μονάδα είναι κατά κάποιο τρόπο εξαρτημένη από το νοσοκομείο. Τέτοιου είδους μονάδες κατασκευάζονται υποχρεωτικά σε περιοχές που υπάρχουν ΜΤΝ δημόσιων νοσοκομείων και αυτό για να μπορεί να καλύπτετε άμεσα οποιαδήποτε ανάγκη προκύπτει από την κλινική, μιας και είναι αποκλειστικά, κλινική που ασχολείται με το νεφρό, ενώ οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν και αλλά προβλήματα σε συνάρτηση με τη θεραπεία τους, στα οποία μπορεί να ανταπεξέλθει μόνο το νοσοκομείο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα προβλήματα των νεφροπαθών με τη δημιουργία του ΕΟΓΤΥΥ οξύνονται με ραγδαίους ρυθμούς και σε ελάχιστο χρονικό διάστημα οι ασφαλισμένοι και οι ανασφάλιστοι νεφροπαθείς είναι πιθανό να βρεθούν μαζικά αντιμέτωποι με τον κίνδυνο επιβίωσης καλούμενοι να αναλάβουν αποκλειστικά και εκ των προτέρων το κόστος της θεραπείας τους.

65 Οι νεφροπαθείς σύμφωνα με την υπ αρ. 185/29/ απόφαση του Δ.Σ. του Ε.Ο.Π.Υ.Υ δικαιούνται αποζημίωσης για τα έξοδα της απαραίτητης για την αιμοκάθαρση μετακίνησης. Η αποζημίωση αυτή κυμαίνεται από 115 ευρώ το μήνα έως και 230 ευρώ το μήνα για τα αστικά κέντρα ενώ για τους, νεφροπαθείς που μετακινούνται προσκομίζοντας αποδείξεις εκτός των αστικών κέντρων με ταξί αποζημιώνονται βάσει χιλιομετρικής απόστασης μέχρι τα 400 ευρώ το μήνα με την υπουργική απόφαση υπ αρ. Α 5790/575/ΦΕΚ 756/ Όμως οι νεφροπαθείς αναγκάζονται να πληρώνουν από την τσέπη τους τα έξοδα μετακίνησής τους για την αιμοκάθαρση αναμένοντας να αποζημιωθούν από τον ΕΟΠΥΥ από 10 μέχρι και 12 μήνες, ενώ για τους ασφαλισμένους νεφροπαθείς του ΟΓΑ, η διοίκηση του Οργανισμού παραδέχεται ευθαρσώς ότι δεν έχει χρήματα για την αποζημίωση των μετακινήσεών τους. Υ γ ιε ίς Ν εφ ρ ο ί γ Ν δ. ΣΤΗ;τοιΡ 1ΝΕΦΡΙΚΗ ΒΛ/ X > Για Μια Ζ ω ή. λ Π αγκόσμια ν ε φ ρ ο ύ 14 Μ αρτίου 2013 Ε λ λ η ν ικ ή Ν ε φ ρ ο λ ο γ ικ η ι Ε τ α ιρ ε ία ' ( Ε.Ν.Ε.) ^ Αποτέλεσμα αυτής της τραγικής κατάστασης είναι ο κίνδυνος να μείνουν χωρίς αιμοκάθαρση χιλιάδες νεφροπαθείς, οι οποίοι μένουν σε απομακρυσμένες περιοχές είτε είναι ασφαλισμένοι στον ΟΓΑ είτε δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να χρηματοδοτούν τις μετακινήσεις τους. Σαν να μην έφτανε η ταλαιπωρία και το κόστος για τους νεφροπαθείς από την εγκατάλειψη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας μέσω του ΕΟΠΥΥ, οι πρόσφατες εξελίξεις φανερώνουν μία κατάσταση κατάρρευσης για τον

66 ΕΟΠΥΥ, ο οποίος χωρίς πόρους αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του απέναντι σε ασφαλισμένους και ιδιώτες της υγείας. Αποτέλεσμα αυτής της de facto στάσης πληρωμών είναι η διαφαινόμενη παύση παροχών υγείας. Συγκεκριμένα, μετά από τις δηλώσεις του αναπληρωτή Υπουργού Υγείας για την αδυναμία αποπληρωμής των χρεών προς του ΕΟΠΥΥ, η Πανελλήνια Ένωση Ιδιωτικών Κλινικών και η Ελληνική Ένωση Ιδιωτικών Κλινικών έχουν ανακοινώσει την αναστολή της επί πιστώσει νοσηλείας ασφαλισμένων από την 1η Οκτωβρίου Στην επιστολή τους προς τον ΕΟΠΥΥ και το υπουργείο Υγείας αναφέρεται πως δεν έχουν πιστωθεί οι λογαριασμοί των Μονάδων Τεχνητού Νεφρού για τα νοσήλια Μάίου 2012, ούτε προχωρούν τα εντάλματα για τα λοιπά νοσήλια Μάΐου - Ιουνίου Η ενδεχόμενη πραγματοποίηση της απειλής αυτής θα πλήξει βάναυσα όλους τους ασφαλισμένους της χώρας και ιδιαίτερα τους νεφροπαθείς, οι οποίοι θα κληθούν να προκαταβάλλουν το κόστος κάθε αιμοκάθαρσης, διαφορετικά θα τους αρνούνται τη νοσηλεία! Οι επιπτώσεις των πολιτικών απαξίωσης μέσω του ΕΟΠΥΥ της ασφάλισης υγείας αλλά και των στοιχειωδών παροχών σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας αποδεικνύονται καταστροφικές για την επιβίωση των ασθενών. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Πανελλήνιας Ένωσης Νεφροπαθών, οι περισσότεροι νεφροπαθείς δεν είναι σε θέση να πληρώσουν οι ίδιοι τα έξοδα της αιμοκάθαρσης επειδή το ποσό είναι δυσβάστακτο και διότι πολλοί νεφροπαθείς είναι ήδη υπερχρεωμένοι, καθώς εδώ και πολλούς μήνες πληρώνουν τα έξοδα μεταφοράς τους για θεραπεία χωρίς να τα έχουν λάβει πίσω από τα ασφαλιστικά τους ταμεία». Περίπου 5500 αιμοκαθαρόμενοι μεταβαίνουν κάθε εβδομάδα σε ιδιωτικές κλινικές για να κάνουν αιμοκάθαρση, ενώ περίπου 500 ασθενείς νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής ιδιωτικών κλινικών. Το συνολικό χρέος του ΕΟΠΠΥ έναντι των ιδιωτικών κλινικών και μονάδων υγείας αγγίζει τα 1,2 δις ευρώ Την ίδια στιγμή οι δημόσιες Μονάδες Τεχνητού Νεφρού απαξιώνονται και απειλούνται με μόνιμο λουκέτο. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του 7ου Θεραπευτηρίου του ΙΚΑ που προβλέπεται να συγχωνευθεί στα πλαίσια του εξορθολογισμού της δημόσιας υγείας βάζοντας σε κίνδυνο

67 μία από τις μεγαλύτερες Μονάδες Τεχνητού Νεφρού που λειτουργούν στην Αττική. Για τους παρακάτω λοιπόν λόγους: Οι νεφροπαθείς ασφαλισμένοι του ΟΓΑ δεν πρέπει να υφίστανται τις συνέπειες των ενδεχόμενων διαφωνιών μεταξύ του ΕΟΠΥΥ και του ΟΓΑ. Η στάση πληρωμών του ΕΟΠΥΥ έχει ως αποτέλεσμα την ανθρωπιστική κρίση και τον κίνδυνο θανάτου για χιλιάδες νεφροπαθείς. Ενδεχόμενη αναστολή της επί πιστώσει αιμοκάθαρσης νοσηλείας ασφαλισμένων νεφροπαθών θα έχει δραματικές συνέπειες. Καθίσταται επείγουσα η ανάγκη για έκτακτη χρηματοδότηση του ΕΟΠΥΥ από τον κρατικό προϋπολογισμό, ώστε να καλυφθούν επαρκώς οι παροχές υγείας ασφαλισμένων και ανασφάλιστων νεφροπαθών. Οι δημόσιες μονάδες δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών αιμοκάθαρσης των νεφροπαθών Οι ιδιωτικές κλινικές έχουν κάθε δικαίωμα να διεκδικούν τα χρήματα που τους οφείλονται αλλά το δημόσιο συμφέρον στην παροχή υγείας οφείλει να το διασφαλίζει η κοινωνία μέσω δημόσιων φορέων που παρέχουν δωρεάν περίθαλψη χωρίς οικονομική ανταπόδοση. Θα πρέπει: Να εξασφαλιστεί επειγόντως επαρκή έκτακτη κρατική χρηματοδότηση για την ομαλή λειτουργία του ΕΟΠΥΥ. Να διευθετηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα η κάλυψη των αποζημιώσεων μετακίνησης για αιμοκάθαρση σε νεφροπαθείς. Να καλυφθούν οι ανάγκες αιμοκάθαρσης νεφροπαθών, που κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές. Να καλυφθούν οι οφειλές έναντι των ιδιωτικών κλινικών και των ιδιωτικών μονάδων υγείας. Να αυξηθούν οι δημόσιες Μονάδες Τεχνητού Νεφρού και να μην κλείσει και συγχωνευθεί καμία από τις υπάρχουσες.

68 Μ ια άλλη λύση θα μπορούσε να ήταν η εύρεση μοσχευμάτων για τους νεφροπαθείς Ιδανική θεραπεία για τους νεφροπαθείς αποτελεί η μεταμόσχευση νεφρού που δεν κρύβει τους κινδύνους και κυρίως την ταλαιπωρία της αιμοκάθαρσης σε μονάδα τεχνητού νεφρού τονίζουν οι Έλληνες ειδικοί. Προκειμένου να βρεθούν μοσχεύματα για όλους τους ασθενείς, ο νεφρολόγος Αθανάσιος Αγραφιώτης, διευθυντής ΕΣΥ στέλνει το μήνυμα να διαδοθεί η δωρεά οργάνων. Όπως επισημαίνει ο κύριος Αγραφιώτης, το 2008 έγιναν μόλις 233 μεταμοσχεύσεις νεφρού στην Ελλάδα, αριθμός που κατατάσσει την χώρα μας αρκετά χαμηλά σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με «σκορ» 25 μεταμοσχεύσει νεφρού ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού. Αντίθετα, η Ισπανία, χώρα που έρχεται πρώτη στις μεταμοσχεύσεις νεφρού έχει υπερτριπλάσιο σκορ με 75 μεταμοσχεύσεις νεφρού ανά 1 εκατομμύριο πληθυσμού). Μεγάλο το οικονομικό όφελος από τη μεταμόσχευση νεφρού για το δημόσιο κορβανά Η μεταμόσχευση νεφρού είναι η σωστότερη θεραπεία για τον νεφροπαθή με νεφρική ανεπάρκεια καθώς χαρίζει την καλύτερη ποιότητα ζωής, ενώ παράλληλα έχει και τεράστιο οικονομικό όφελος που δεν πρέπει να

69 υποτιμάται την ώρα που βαθαίνει γύρω μας η οικονομική ύφεση. Από τα στοιχεία των ΗΠΑ (δεδομένου ότι ελληνικά δεν υπάρχουν) προκύπτει ότι κάθε νεφροπαθής στοιχίζει στο Εθνικό Σύστημα Υγείας δολάρια αν παραμείνει σε τεχνητό νεφρό. Αν κάνει μεταμόσχευση, τον πρώτο χρόνο ο νεφροπαθής στοιχίζει δολάρια αλλά από εκεί και πέρα η επιβάρυνση που υφίσταται το ΕΣΥ δεν ξεπερνά τα 1000 δολάρια τον χρόνο δηλαδή το οικονομικό όφελος για τον δημόσιο κορβανά φτάνει τα δολάρια κάθε χρόνο για κάθε ασθενή με νεφρική ανεπάρκεια. Πρόληψη της νεφροπάθειας με ρύθμιση της υπέρτασης Σε ότι αφορά τώρα το έτερο μείζον θέμα υγείας, την πρόληψη της νεφροπάθειας, ο αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας-νεφρολογίας Δημήτρης Βλαχάκος επισημαίνει ότι τρεις στους δέκα υπερτασικούς θα αναπτύξουν νεφροπάθεια με την πάροδο των ετών. Επιβάλλεται, συνεπώς να ρυθμιστεί επιθετικά η αρτηριακή πίεση στους υπερτασικούς ασθενείς προκειμένου να μειωθεί η νεφρική τους επιβάρυνση και να μην αναπτύξουν σοβαρής μορφής νεφροπάθεια. Ούτως ή άλλως, η νεφρική λειτουργία μειώνεται με τον χρόνο- συγκεκριμένα κατά 1% κάθε χρόνο μετά τα 40 έτη- οπότε αν η αρτηριακή πίεση μείνει σε υψηλά επίπεδα (π.χ. 16 mmhg η 'μεγάλη'), σε λίγα χρόνια ο υπερτασικός ασθενής θα καταλήξει σε τεχνητό νεφρό. Η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης πρέπει να γίνεται με συνδυασμό φαρμάκων. Στο θεραπευτικό σχήμα, φάρμακα επιλογής θεωρούνται οι αναστολείς του συστήματος ρενίνηςαγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης, δηλαδή φάρμακα της κατηγορίας των αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου των ανταγωνιστών του υποδοχέα της αγγειοτενσίνης ή των ανταγωνιστών της ρενίνης. Πρόληψη της νεφροπάθειας στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη Μαζί με την υπέρταση, καθοριστικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση νεφροπάθειας είναι ο σακχαρώδης διαβήτης. Ο καθηγητής παθολογίας-νεφρολογίας του ΑΠΘ Δημήτρης Γρέκας εξηγεί ότι τέσσερεις στους δέκα διαβητικούς παθαίνουν νεφροπάθεια και προκειμένου να διαγνωστεί εγκαίρως η νεφρική επιβάρυνση πρέπει να γίνονται δύο φορές τον χρόνο οι εξής δύο εξετάσεις: Η μέτρηση κρεατινίνης στο αίμα και η μέτρηση πρωτεΐνης στα ούρα. Η εύρεση ανησυχητικών ενδείξεων επιβάλλουν την κατάλληλη αγωγή ώστε μαζί με τη ρύθμιση του σακχάρου να προληφθεί η εξέλιξη της νεφροπάθειας ενώ συστήνεται και διατροφή φτωχή σε άζωτο. Ο κύριος Γρέκας καταλήγει ότι οι ασθενείς που κάνουν αιμοκάθαρση στις μονάδες τεχνητού νεφρού της χώρας μας αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου καθώς πολλοί άλλοι

70 νεφροπαθείς χάνονται από καρδιολογικές επιπλοκές ή γάγγραινα ή εγκεφαλικά επεισόδια. Στην Ελλάδα νεφροπαθείς είναι το 10% του πληθυσμού δηλαδή 1 εκατομμύριο άτομα και ο αριθμός βαίνει διαρκώς αυξανόμενος. Κλείνοντας, η ιατρική περίθαλψη είναι μια ενδιαφέρουσα εισροή στη συνάρτηση παραγωγής της υγείας αλλά υγείας, στην παρούσα φάση η πολιτική ενίσχυσης της επιδότησης στην εργασία και την οικογένεια και η ενίσχυση απέναντι στους κινδύνους, οι οποίοι προκύπτουν από την υποβάθμιση των κοινωνικών προσδιοριστών της υγείας θεωρούνται πλέον κατάλληλοι για την επίτευξη της ισότητας, της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας στην υγεία. Το δίλημμα παγκοσμιοποίηση ή προστατευτισμός επανέρχεται, αλλά και η υπέρβαση του είναι κρίσιμη και επίκαιρη με την αναζήτηση ενός οδικού χάρτη για μια νέα παγκόσμια οικονομική τάξη στον πυρήνα της οποίας ανευρίσκονται η κοινωνική δικαιοσύνη και η οικολογική ισορροπία. ΒΙΒΛΙΑ