ΗΜΕΡΙ Α. «Οι Επιπτώσεις της Ηχορρύπανσης στα Αστικά Κέντρα - Αναγκαία Μέτρα και Παρεµβάσεις» ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

Transcript

1 ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΠΕΙΡΑΙΑ ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΗΜΕΡΙ Α «Οι Επιπτώσεις της Ηχορρύπανσης στα Αστικά Κέντρα - Αναγκαία Μέτρα και Παρεµβάσεις» ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 14 Ιανουαρίου 2008 Πειραιάς Πολυχώρος «Απόλλων»

2 2 Βασικό ζήτηµα για την αναβάθµιση της ποιότητας ζωής των πολιτών αποτελεί η αντιµετώπιση της ηχορύπανσης στα αστικά κέντρα, κύρια λόγω του κυκλοφοριακού θορύβου, αλλά και του θορύβου από βιοτεχνικές δραστηριότητες σε υποβαθµισµένες περιβαλλοντικά περιοχές, όπως για παράδειγµα στον Πειραιά τα Καµίνια και ορισµένες περιοχές του Περάµατος. Οι επισηµάνσεις αυτές περιέχονται σε επιστολή του Νοµάρχη Πειραιά προς τον πρόεδρο του ΤΕΕ. Η σοβαρότητα του προβλήµατος είναι µεγάλη και οι επιπτώσεις του σηµαντικές για την υγεία των πολιτών, αν και συχνά όχι άµεσα αντιληπτές. Όµως επίσης σηµαντικές είναι και οι δυνατότητες να αντιµετωπιστεί το πρόβληµα µε συγκεκριµένα µέτρα, κατασκευές και παρεµβάσεις. Η Νοµαρχία Πειραιά, αυτοδιοικητικός φορέας, που έχει άµεση γνώση των προβληµάτων των πολιτών και στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους αφενός και αφετέρου το ΤΕΕ, κύριος εκπρόσωπος του τεχνικού κόσµου της χώρας, που διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στη λύση αναλόγων προβληµάτων, συνδιοργανώνουν τη σηµερινή ηµερίδα µε θέµα : «Οι επιπτώσεις της ηχορύπανσης στα αστικά κέντρα. Αναγκαία µέτρα και παρεµβάσεις» 2 Σύµφωνα µε στοιχεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, στις αναπτυγµένες χώρες 140 εκατοµµύρια άνθρωποι ζουν µε επίπεδα θορύβου, πολύ µεγαλύτερα από τα γενικά παραδεκτά και 110 εκατοµµύρια αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα στην εργασία και στον ύπνο τους. Μεταξύ αυτών συµπεριλαµβάνονται και κάτοικοι των µεγαλύτερων πόλεων της Ελλάδας. Η Αθήνα, ο Πειραιάς, η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο και η Λαµία κατατάσσονται µεταξύ των ευρωπαϊκών πόλεων µε ιδιαίτερα σηµαντικά προβλήµατα ηχορύπανσης. Στην Αθήνα και τον Πειραιά εκτιµάται ότι το 60% των κατοίκων τους εκτίθεται σε στάθµη θορύβου µεγαλύτερη των 75 ντεσιµπέλ, µε αντίστοιχο θεσµοθετηµένο όριο τα 70 ντεσιµπέλ. Στις λεωφόρους µε πυκνή κυκλοφορία οχηµάτων η µέση στάθµη θορύβου ξεπερνά τα 81 ντεσιµπέλ. Τέτοιες περιπτώσεις είναι για παράδειγµα, στον Πειραιά µεγάλο µέρος της Γρ, Λαµπράκη, το µεγαλύτερο τµήµα της Βασ. Γεωργίου από την Γρ. Λαµπράκη µέχρι το Λιµάνι και οι δρόµοι γύρω από το λιµάνι. Παραδειγµατικά επίσης αναφέρεται ότι, η στάθµη θορύβου στα µπαλκόνια των ψηλότερων ορόφων των πολυκατοικιών δίπλα στην λεωφόρο Κηφισού στις περιοχές Μοσχάτου και Νέου Φαλήρου ανέρχεται σε 79,5 ντεσιµπέλ. Πάντως και συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 20 µε 25% των πολιτών των πιο αναπτυγµένων χωρών είναι θύµατα της ηχορύπανσης. 3 O θόρυβος αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους παράγοντες υποβάθµισης της ποιότητας ζωής σε αστικό περιβάλλον. Οι επιπτώσεις του θορύβου στον άνθρωπο διακρίνονται σε φυσιολογικές και ψυχολογικές. Υπογραµµίζεται ότι το εννοιολογικό περιεχόµενο της λέξης "υγεία" δεν περιορίζεται σήµερα µόνο στην απουσία αρρώστιας, αλλά περιλαµβάνει γενικότερα τη φυσική και ψυχολογική ευεξία. Οι επιπτώσεις του θορύβου στην ανθρώπινη υγεία ήταν για πολλά χρόνια και εξακολουθούν να είναι βασικό πεδίο έρευνας και µελέτης. Είναι όµως ήδη αναγνωρισµένο και τεκµηριωµένο επιστηµονικά ότι : Η έκθεση σε υψηλές στάθµες θορύβου επιδρά δυσµενώς στο σύστηµα ακοής του ανθρώπου. Έχει αποδειχθεί ότι µία τέτοια έκθεση προκαλεί ουσιαστικές επιπτώσεις στην ακοή µε τη µορφή παροδικής ή µόνιµης ακουστικής απώλειας. Η βαρηκοία αποτελεί σχεδόν κανόνα για άτοµα που εκτέθηκαν για µεγάλα διαστήµατα σε ιδιαίτερα ψηλά επίπεδα θορύβου.

3 3 Ο θόρυβος επιδρά δυσµενώς στην ψυχική και σωµατική υγεία καθώς συνεισφέρει στη δηµιουργία άγχους. Στους ανθρώπους που ήδη πάσχουν από κάποια αρρώστια ή δεν έχουν οµαλή φυσιολογία, ο θόρυβος έχει καθοριστική δυσµενή επίπτωση. 4 Η έκθεση σε ψηλά επίπεδα θορύβου µπορεί επίσης να προκαλέσει σωµατικές δυσλειτουργίες, όπως ταχυκαρδία, υπέρταση, γαστρο-εντερικές ανωµαλίες και χρόνια κόπωση. Μερικά από αυτά τα προβλήµατα µπορούν να αντιµετωπίζονται µε ιατρική θεραπεία και άλλα να είναι πιο µόνιµα. Προβλήµατα που σχετίζονται µε ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως αϋπνία, νευρικότητα, άγχος, κατάθλιψη είναι τα πιο µόνιµα. Ορισµένα µέρη του πληθυσµού είναι περισσότερο ευπαθή στις ψηλότερες στάθµες θορύβου, ιδιαίτερα οι ηλικιωµένοι και αυτοί που πάσχουν από υπέρταση ή που έχουν ψυχικά προβλήµατα. Τέλος σηµαντικές είναι οι δυσµενείς επιπτώσεις στην µαθησιακή προσπάθεια των µαθητών και στην παραγωγικότητα της εργασίας µε συνακόλουθες επιπτώσεις στην Εθνική Οικονοµία. 5 Οι κυριότερες πηγές ηχορύπανσης, που υποβαθµίζουν το αστικό ακουστικό περιβάλλον είναι : 1. Ο θόρυβος από την κυκλοφορία των οχηµάτων, ιδιαίτερα σε ώρες αιχµής. Από µετρήσεις προκύπτει βασική πηγή αστικού θορύβου η αυξηµένη κυκλοφορία των οχηµάτων και ειδικά των δικύκλων. Εκτιµάται ότι το 5% των αυτοκινήτων και το 40% των δικύκλων που κυκλοφορούν στην Αττική εκπέµπουν στάθµες θορύβου υψηλότερες από τις επιτρεπόµενες. 2. Οι βιοµηχανικές, βιοτεχνικές εγκαταστάσεις και τα επαγγελµατικά εργαστήρια, που βρίσκονται µέσα στον οικιστικό ιστό. Η περίπτωση αυτή εµφανίζεται ιδιαίτερα σε υποβαθµισµένες οικονοµικά και περιβαλλοντικά λαϊκές συνοικίες, όταν διαπιστώνεται άναρχη ανάµιξη οικιστικών και µεταποιητικών δραστηριοτήτων. 3. Οι εγκαταστάσεις αναψυχής και διασκέδασης Το πρόβληµα εµφανίζεται οξύτερο τους καλοκαιρινούς µήνες και ιδιαίτερα σε τουριστικές περιοχές. Οι συνέπειες επηρεάζουν τόσο την ποιότητα των παρεχόµενων τουριστικών υπηρεσιών, όσο και την ποιότητα ζωής των µονίµων κατοίκων. 4. Η κατασκευή κάθε είδους ιδιωτικών ή δηµοσίων έργων. 5. ιάφορες άλλες δραστηριότητες, που σχετίζονται µε τη ζωή στην πόλη. Τέτοιες µπορεί να είναι η λειτουργία κλιµατιστικών, διέλευση αεροσκαφών, θόρυβοι από σχολεία κ.ά. 6-7 Τον θόρυβο τον µετράµε µε βάση την έντασή του, µε µονάδα µέτρησης το ντεσιµπέλ db(α). Η φυσιολογική ανθρώπινη ακοή αρχίζει στα µηδέν (0) db(α) και φθάνει στα 130 db(α), επίπεδα στα οποία δηµιουργείται πόνος στο αυτί. Είναι σηµαντικό να υπογραµµιστεί ότι, η µεταβολή µερικών ντεσιµπέλ µπορεί έχει δραµατικά αρνητικά σε περίπτωση αύξησης ή θεαµατικά θετικά σε περίπτωση µείωσης αποτελέσµατα. 8 Σηµαντικό µέγεθος για τις επιπτώσεις της ηχορύπανσης αποτελεί επίσης η συχνότητα. Για την ίδια ένταση και χρόνο έκθεσης σε υψηλές στάθµες θορύβου οι µεγάλες συχνότητες είναι περισσότερο επικίνδυνες για την πρόκληση βαρηκοίας. Η διάρκεια της έκθεσης στο θόρυβο αποτελεί επίσης καθοριστικό παράγοντα για τις επιπτώσεις στον άνθρωπο και τις δραστηριότητές του. Για το λόγο αυτό ιδιαίτερη

4 4 αξία έχει η µέτρηση των τιµών ειδικών δεικτών, όπως η Ισοδύναµη Συνεχής Στάθµη Θορύβου (Leq) για ορισµένη χρονική περίοδο και οι αντίστοιχοι δείκτες Lden, Lday, Levening, Lnight. 9 Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για τιµές του δείκτη Leq (8-20) : >80dB(A) αντιστοιχεί σε απαράδεκτη κατάσταση db(a) αντιστοιχεί σε πολύ θορυβώδη κατάσταση db(a) αντιστοιχεί θορυβώδη κατάσταση db(a) σχεδόν άνετη κατάσταση db(a) καλή κατάσταση < 68 db(a) άνετη κατάσταση 10 Για τις κεντρικές οδικές αρτηρίες των µεγάλων αστικών κέντρων µετρούνται τιµές µεγαλύτερες των 81 db(a). Το 1981 ορίστηκαν τα όρια θορύβου για την προστασία περιοίκων από το βιοµηχανικό θόρυβο και το 1992 µε υπουργική απόφαση καθορίστηκαν οι δείκτες και τα ανώτερα επιτρεπόµενα όρια θορύβου, που προέρχεται από την κυκλοφορία οχηµάτων. 11 Σηµαντικές είναι οι διατάξεις του άρθρου 14 του Ν. 1650/86 µε τίτλο «Προστασία από το θόρυβο», όπως : Ο καθορισµός οριακών τιµών στάθµης θορύβου, Οι περιορισµοί στην παραγωγή εισαγωγή, εµπορία και χρήση κάθε είδους οχηµάτων, µηχανηµάτων ή οργάνων που κατά τη λειτουργία τους προκαλούν ηχητική όχληση ή έχουν προορισµό την παραγωγή ήχου, Η εγκατάσταση οργάνων παρακολούθησης της στάθµης θορύβου Οι ελάχιστες αποστάσεις έργων και εγκαταστάσεων από κατοικίες, Ο ορισµός αντιθορυβικών ζωνών γύρω από βιοµηχανικές εγκαταστάσεις, δρόµους, λιµάνια και αεροδρόµια Ο ορισµός αντιθορυβικών ζωνών γύρω από αρχαιολογικούς χώρους και τοπία Ο ορισµός αντιθορυβικών ζωνών γύρω από χώρους κατοικίας, νοσηλείας εκπαίδευσης και πολιτιστικών εκδηλώσεων. 12 Από τα παραπάνω µέτρα του νόµου κατ ουσία ελάχιστα υλοποιήθηκαν. Αντίθετα δηµόσια έργα υψηλής περιβαλλοντικής όχλησης και ηχορύπανσης χωροθετήθηκαν από το ΥΠΕΧΩ Ε µέσα σε κατοικηµένες περιοχές, αν και ήταν εκ των προτέρων γνωστό, ότι θα ήταν τεχνικά αδύνατη η συµµόρφωση µε τα θεσµοθετηµένα όρια θορύβου. 13 Όµως και αυτοί ακόµα οι εγκεκριµένοι από το ΥΠΕΧΩ Ε Περιβαλλοντικοί Όροι, δεν υλοποιήθηκαν από το ΥΠΕΧΩ Ε, ούτε και από το ΥΠΕΧΩ Ε εκτελέστηκαν αποτελεσµατικοί έλεγχοι συµµόρφωσης του ΥΠΕΧΩ Ε µε την περιβαλλοντική νοµοθεσία. 14 Φυσικά, ούτε κυρώσεις επιβλήθηκαν, αφού το ΥΠΕΧΩ Ε θα τις επέβαλε στο... ΥΠΕΧΩ Ε Είναι προφανές ότι το παράδοξο έχει αιτιώδη σχέση µε τις υφιστάµενες δοµές και όχι µε πρόσωπα. Όµως, το αποτέλεσµα είναι η δραµατική, στις περιπτώσεις αυτές, υποβάθµιση του αστικού ακουστικού περιβάλλοντος.

5 5 16 Η εναρµόνιση της εθνικής νοµοθεσίας µε την Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2002 καθυστέρησε και παρά τις σχετικές εξαγγελίες από το ΥΠΕΧΩ Ε και την δηµοσίευση της σχετικής ΚΥΑ εναρµόνισης τον Μάρτιο του 2006, τον περασµένο Ιούλιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προειδοποίησε τις αρµόδιες αρχές για προσφυγή στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο, αν δεν εφαρµοστούν άµεσα οι κοινοτικές Οδηγίες: Για τις επιπτώσεις των δηµόσιων έργων στο περιβάλλον Για την ενηµέρωση του κοινού για το περιβάλλον Για τη διαχείριση του θορύβου. 17 Σύµφωνα µε την ανωτέρω ΚΥΑ περί καθορισµού µέτρων, όρων και µεθόδων για την αξιολόγηση και τη διαχείριση του θορύβου στο περιβάλλον, θα έπρεπε µέχρι την 30 ην Ιουνίου 2007 να είχαν εκπονηθεί και ενδεχοµένως εγκριθεί στρατηγικοί χάρτες θορύβου για την κατάσταση, που επικρατούσε το Σε όλα τα πολεοδοµικά συγκροτήµατα άνω των κατοίκων Στους µεγάλους οδικούς άξονες, όπου καταγράφεται µέση ηµερήσια κυκλοφορία ετησίως άνω των οχηµάτων Στον κύριο σιδηροδροµικό άξονα όπου διακινούνται άνω των συρµών ετησίως Στα µεγάλα αεροδρόµια. Αποτελεί ιδιαίτερα σηµαντικό ζήτηµα, η ενηµέρωση του κοινού για την υλοποίηση και σε πιο βαθµό της παραπάνω υποχρέωσης. Με τα παραπάνω τοποθετήθηκε κατ αρχήν το πρόβληµα της ηχορύπανσης σε αστικό περιβάλλον στις βασικές του παραµέτρους. Αναλυτικότερα η υφιστάµενη κατάσταση καθώς και το δεύτερο σκέλος της σηµερινής ηµερίδας, που αφορά τα αναγκαία µέτρα και παρεµβάσεις, θα αναπτυχθούν αναλυτικά από τους ειδικούς εισηγητές στη συνέχεια. 18 Συνοπτικά όµως αναφέρεται, ότι αναγκαία µέτρα και δράσεις για την αντιµετώπιση του προβλήµατος της ηχορύπανσης συνιστούν : Η κατάρτιση Εθνικού Σχεδίου για το θόρυβο µε τη συµµετοχή των εµπλεκοµένων φορέων και οπωσδήποτε της Αυτοδιοίκησης Α και Β βαθµού και του ΤΕΕ Ο ορισµός του θορύβου τεχνικά και νοµικά ως βασικής παραµέτρου για τη χωροθέτηση και περαιτέρω την κατασκευή και λειτουργία δηµόσιων και ιδιωτικών έργων, ιδιαίτερα µάλιστα, όσον αφορά τους οδικούς άξονες Υλοποίηση από το ΥΠΕΧΩ Ε όλων των µέτρων και δράσεων της ΚΥΑ του 2006 και ιδιαίτερα εκείνων των άρθρων 7 (Στρατηγική χαρτογράφηση θορύβου), 8 (Σχέδια δράσης) και 9 (Ενηµέρωση του κοινού) Προστασία αστικών, ευαίσθητων σηµείων (νοσοκοµεία, σχολεία) µε αντιθορυβικές διατάξεις (ηχοπετάσµατα, ηχοαπορροφητικοί ασφαλτοτάπητες, ψηλό πράσινο).

6 6 5. Η υλοποίηση ειδικών µέτρων για τη µείωση της στάθµης του κυκλοφοριακού θορύβου στα κέντρα των µεγάλων πόλεων, µετά από σχετικές µελέτες θορύβου. Εφαρµογή συστήµατος συνεχούς καταγραφής του θορύβου σε επιλεγµένες θέσεις Εφαρµογή προγραµµάτων περιβαλλοντικής εξυγίανσης και αναβάθµισης σε υποβαθµισµένες περιβαλλοντικά αστικές περιοχές. 7. Μείωση των ορίων ταχύτητας σε ευαίσθητες αστικές περιοχές ή θέσεις Ειδικές δράσεις αντιθορυβικής αγωγής του κοινού και ενηµέρωσηςευαισθητοποίησης για τις επιπτώσεις της ηχορύπανσης, µε στόχο την ανάπτυξη αντιθορυβικής συνείδησης. 9. ράσεις για την αντιθορυβική αγωγή των οδηγών. 10. Ενίσχυση και συστηµατοποίηση των ελέγχων και κυρώσεων για την πρόκληση ηχορύπανσης Υποχρεωτική χρήση ειδικών αντιθορυβικών διατάξεων, µηχανηµάτων και εξαρτηµάτων, για όσες δραστηριότητες εκπέµπουν σηµαντικό θόρυβο και είναι εγκαταστηµένες µέσα στον αστικό ιστό. 12. Ενηµέρωση στα σχολεία για την ηχορύπανση και τις επιπτώσεις της Θεσµοθέτηση Κάρτας Θορύβου για οχήµατα, εγκαταστάσεις και µηχανολογικές διατάξεις ευρείας χρήσεως. 14. Κίνητρα στο καταναλωτικό κοινό για τις συσκευές χαµηλής στάθµης θορύβου και επιβράβευση της χρήσης τους. Συµπερασµατικά, κυρίαρχο ζήτηµα για την αποτελεσµατική αναβάθµιση του αστικού ακουστικού περιβάλλοντος αποτελεί η ενηµέρωση, διαπαιδαγώγηση και ενεργοποίηση των πολιτών, η περαιτέρω ευαισθητοποίηση της πολιτείας που θα εκφραστεί µε πρόσθετα µέτρα και δράσεις και τέλος η εφαρµογή της νοµοθεσίας όχι µόνο από τους πολίτες, αλλά κυρίως από τους αρµόδιους κυβερνητικούς φορείς. 27