1. Εισαγωγή. 2. Μεθοδολογία

Transcript

1 Διετία Λύκειο Απ. Πέτρου και Παύλου Διακρατικό Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα «Χρυσοπράσινο Φύλλο» Ξαναζωντανεύοντας το βυθό της Λεμεσού. Προοπτικές και πιθανά προβλήματα. 1. Εισαγωγή Στην εργασία μας ασχοληθήκαμε με τη διερεύνηση της βιοποικιλότητας στις θαλάσσιες περιοχές της Λεμεσού και την προοπτική ανάπτυξης της μέσω της δημιουργίας τεχνητών υφάλων σε θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές. Ο λόγος που μας ώθησε στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος είναι το περιβαλλοντικό πρόβλημα της μείωσης των πληθυσμών των ψαριών και της βιοποικιλότητας στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου και ειδικότερα στον κόλπο της Λεμεσού καθώς και οι οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις που απορρέουν από αυτό. Οι τεχνητοί ύφαλοι είναι οικότοποι τεχνητά κατασκευασμένοι, που τοποθετούνται στο βυθό για να λειτουργήσουν ως φυσικό σύστημα που θα παρέχει τροφή, προστασία και περιοχές αναπαραγωγής για τα ψάρια και άλλους θαλάσσιους οργανισμούς (1). Η δημιουργία Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών, εντός των οποίων συνήθως τοποθετούνται οι ύφαλοι, αποσκοπεί στη διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και στη διασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης των θαλασσίων πόρων. Στη Λεμεσό υπάρχουν δύο θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές τεχνητών υφάλων με πλήρη απαγόρευση του ψαρέματος, η μια στην περιοχή της Αμαθούντας και η δεύτερη στο Δασούδι (2,3). 2. Μεθοδολογία Στα πλαίσια της διερεύνησης της βιοποικιλότητας στο βυθό της Λεμεσού, της διαδικασίας κατασκευής τεχνητών υφάλων στην περιοχή και των προοπτικών που προκύπτουν από αυτό καθώς και προβλημάτων που εμφανίζονται, μαζέψαμε στοιχεία χρησιμοποιώντας δύο εργαλεία, συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια. Επιπλέον, ομάδα μαθητών του σχολείου μας σε συνεργασία με το Τμήμα Αλιείας, συμμετείχαν στο σχεδιασμό κατασκευή μέρους ενός από τους υφάλους που προστέθηκε στις ήδη υπάρχουσες προστατευόμενες περιοχές όπου τοποθετήθηκαν ύφαλοι. α. Συνεντεύξεις Σε προγραμματισμένες συναντήσεις που έγιναν στο χώρο του σχολείου μας, μας μίλησαν για το θέμα της βιοποικιλότητας στη θάλασσα της Λεμεσού, της δημιουργίας τεχνητών υφάλων και όλων όσων απορρέουν από αυτό, οι ακόλουθοι: 1. Κος Γιώργος Παγιάτας - Λειτουργός Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών Ά - υπεύθυνος για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών με τεχνητούς ύφαλους. 2. Κος Αντώνης Αυγουστή - επιθεωρητής αλιείας και θαλασσίων ερευνών Α τάξης. 3. Κος Μιχάλης Τσιρπονούρης - επαγγελματίας δύτης. 1

2 β. Ερωτηματολόγια Τα ερωτηματολόγια μοιράστηκαν και συμπληρώθηκαν κατά τους μήνες Ιανουάριο Φεβρουάριο 2018 σε 36 επαγγελματίες ψαράδες και δύτες. Για το λόγο αυτό, επισκεφτήκαμε αρκετές φορές το παλιό λιμάνι Λεμεσού. 3. Αποτελέσματα α. Από τις συνεντεύξεις Τα οφέλη από τη δημιουργία τεχνητών υφάλων είναι πολύπλευρα. Οι τεχνητοί ύφαλοι προσφέρουν καταφύγιο, χώρο διατροφής, αναπαραγωγής και ανάπτυξης για τα ψάρια. Έτσι αποτελούν ασφαλές περιβάλλον για αύξηση του αριθμού των ψαριών και διατήρηση της βιοποικιλότητας. Με τον πολλαπλασιασμό των ψαριών και τη διάχυση τους εκτός των κλειστών προστατευόμενων περιοχών μακροχρόνια θα αυξηθεί η αλιευτική παραγωγή (3). Επίσης προσελκύουν ανθρώπους που αγαπούν τη θάλασσα π.χ. δύτες έτσι έχει πολλά οφέλη για τον θαλάσσιο τουρισμό (3,4). Τέλος μέσω της ενημέρωσης και της οργάνωσης δράσεων όπως αυτής στην οποία συμμετέχουμε, ευαισθητοποιείται το κοινό και προάγεται η περιβαλλοντική εκπαίδευση (3). Τα κριτήρια επιλογής των θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών είναι οι περιοχές να είναι κοντά στην ακτή ώστε να είναι εύκολη η πρόσβαση σε αυτές, να είναι κατάλληλες βιολογικά για προσέλκυση θαλάσσιων οργανισμών, να προσφέρουν ασφάλεια στους χρήστες π.χ. να μην έχει πολλά ρεύματα και μεγάλο κυματισμο και να υπάρχει δυνατότητα αστυνόμευσης των περιοχών. (3) Στη Λεμεσό υπάρχουν δύο προστατευόμενες περιοχές με πλήρη απαγόρευση διέλευσης και ψαρέματος, στην περιοχή Αμαθούντας και στο Δασούδι. Οι προϋπάρχουσες κατασκευές βρίσκονται σε βάθη μέτρων και περιλαμβάνουν δύο ναυάγια (παλιά καΐκια) που καθαρίστηκαν και βυθίστηκαν από το Τμήμα Αλιείας, φυσικούς ογκόλιθους από ασβεστόλιθο, πηλό που χρησιμοποιήθηκε για κατασκευή κεραμικών και μπετόν ενισχυμένο με σίδερο. Όσα χρησιμοποιούνται πληρούν προδιαγραφές για να μην είναι βλαβερά για το θαλάσσιο περιβάλλον. (3) Οι ύφαλοι στων οποίων την κατασκευή συμμετείχαμε και προστέθηκαν πρόσφατα στο Δασούδι βρίσκονται πιο ρηχά, στα μέτρα, με σκοπό να προσελκύσουν κι άλλα είδη ψαριών που ζουν σε μικρότερα βάθη (3). Για να προσελκύσει ζωή ένας ύφαλος χρειάζονται 3-5 χρόνια. Οι ύφαλοι της Λεμεσού φαίνεται να έχουν τη μεγαλύτερη επιτυχία από όλους στην Κύπρο. Στους υφάλους παρουσιάστηκαν ψάρια, όπως οι ορφοί, σε μεγέθη και αριθμούς που δεν υπήρχαν στην περιοχή για δεκαετίες, σύμφωνα και με μαρτυρίες δυτών (3,4). Οι πληθυσμοί των ψαριών που υπάρχουν τώρα εκεί είναι παρόμοιοι με αυτούς του ναυαγίου Ζηνοβία στη Λάρνακα. Η επιτυχία των συγκεκριμένων υφάλων οφείλεται στην περιοχή που επιλέγηκε, αλλά κυρίως στον ανθρώπινο παράγοντα (σεβασμός έργου). (3) Υπήρχαν κάποιες τεχνικές δυσκολίες όσον αφορά στην κατασκευή των υφάλων, γιατί πρώτη φορά γινόταν κάτι τέτοιο στην Κύπρο. Χρειάστηκαν να 2

3 επιστρατευτούν σκάφη, επαγγελματίες δύτες, πολλοί κυβερνητικοί λειτουργοί, πολλές ώρες μελέτης και προσεκτικού σχεδιασμού. Έτσι ξεπεράστηκαν οι δυσκολίες. Επιπλέον, μεταξύ των δυσκολιών ήταν ότι υπήρχαν αντιδράσεις από τους επαγγελματίες ψαράδες οι οποίοι θεωρούσαν ότι έχαναν περιοχές λόγω της απαγόρευσης ψαρέματος. Το Τμήμα Αλιείας οργάνωσε συναντήσεις με σκοπό την ενημέρωση τους ώστε να ξεπεραστούν οι ανησυχίες (3). Όσον αφορά στα μέτρα προστασίας των υφάλων, στις κλειστές προστατευόμενες περιοχές δεν επιτρέπεται το ψάρεμα όπως επίσης και η διέλευση σκαφών ή η αγκυροβόλησή τους, εκτός καταδυτικών σκαφών και σκαφών του κράτους. Κατά την έκδοση των αδειών ψαρέματος όλοι οι εμπλεκόμενοι ενημερώνονται για τις απαγορεύσεις. Για την εφαρμογή της νομοθεσίας υπεύθυνο είναι το Τμήμα Αλιείας και η Λιμενική Αστυνομία (3,5). Δυστυχώς υπάρχει μικρή μερίδα ψαράδων και ψαροντουφεκάδων που δε σέβονται τις απαγορεύσεις. Έτσι υπάρχει ανάγκη ελέγχου η οποία γίνεται από λειτουργούς του Τμήματος Αλιείας καθώς και από τη Λιμενική Αστυνομία, με σκάφη και από την ακτή. Γενικά ο κόσμος δείχνει να σέβεται τη δημιουργία του υφάλου ακόμα και αν δεν συμφωνεί με την κατασκευή του. Υπάρχουν χρηματικές ποινές σε περίπτωση που κάποιος πιαστεί να περνά από την κλειστή περιοχή και ακόμα περισσότερο να ψαρεύει (3,5). β) Από τα ερωτηματολόγια Στοιχεία δείγματος Τα ερωτηματολόγια μοιράστηκαν σε 36 άτομα, επαγγελματίες ψαράδες και δύτες. Από αυτούς, το 38,5% ήταν δύτες και το 61,5% ψαράδες. Το 34,6% των συμμετεχόντων ήταν άνω των 60, κυρίως ψαράδες, στοιχείο που δείχνει ότι πρόκειται για ένα γηρασμένο επάγγελμα. 3

4 Σημαντικότερα αποτελέσματα ερωτηματολογίων 4

5 4. Συμπεράσματα Συζήτηση Με τη δημιουργία τεχνητών υφάλων στις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές ήδη φαίνεται και αναμένεται να ευνοηθεί ακόμα περισσότερο η ανάπτυξη της θαλάσσιας ζωής. Αναμένεται ότι με την αύξηση των ψαριών θα υπάρξει διάχυση τους εκτός των κλειστών περιοχών και ως εκ τούτου βελτίωση της αλιευτικής παραγωγής. Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από δύτες τοπικά αλλά και ως τουριστικός προορισμός από δύτες του εξωτερικού. Οι αντιδράσεις από την κατασκευή προέρχονται κυρίως από επαγγελματίες ψαράδες και ιδιοκτήτες σκαφών αναψυχής λόγω της απαγόρευσης διέλευσης σκαφών από τις κλειστές περιοχές αλλά και του ψαρέματος. Πολλοί δεν πείστηκαν ακόμη ότι με τις κατασκευές θα αυξηθεί η αλιευτική παραγωγή. 5. Βιβλιογραφία Κος Γιώργος Παγιάτας - Λειτουργός Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών Ά, 12/01/ Κος Μιχάλης Τσιρπονούρης - επαγγελματίας δύτης, 23/01/ Κος Αντώνης Αυγουστή - επιθεωρητής αλιείας και θαλασσίων ερευνών Α τάξης, 02/02/ Περιβαλλοντικές δράσεις Πόντιση υφάλου 5

6 Η πόντιση του υφάλου έγινε στις 10 Ιουνίου Αρχικά έγινε η τοποθέτηση στη θάλασσα και ακολούθησε μια μικρή τελετή με ομιλίες, έκθεση φωτογραφίας και μικρογραφίας του υφάλου. Οι μαθητές μίλησαν για την εμπειρία συμμετοχής τους στο πρόγραμμα. Η εκδήλωση τέθηκε υπό την αιγίδα των Υπουργών Παιδείας και Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος οι οποίοι, μεταξύ άλλων εκλεκτών προσκεκλημένων, μας τίμησαν με τη παρουσία τους. Παρουσιάσεις σε Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας Η εργασία μας και οι διάφορες δράσεις που έγιναν στα πλαίσια αυτής δημοσιεύτηκαν στην ιστοσελίδα ( και το περιοδικό του σχολείου, σε ηλεκτρονική σελίδα που σχετίζεται με την παιδεία ( news.com) και παρουσιάστηκαν στις ειδήσεις και σε συνέδρια, όπως το Συνέδριο Μαθητών καθηγητών για τις Θετικές Επιστήμες και το Δ Παγκύπριο Συνέδριο για το Περιβάλλον και την Αειφορία. 6

7 Δοκιμαστικός σχεδιασμός μικρογραφίας υφάλου Ομάδα μαθητών είχε τακτικές επισκέψεις στο κεραμείο του κ. Παντέχη και συμμετείχε στη διαδικασία της κατασκευής αγγείων που χρειάζονταν για την κατασκευή, όπως και στο δοκιμαστικό σχεδιασμό μικρογραφίας του υφάλου. Ερευνητική ομάδα μαθητών Χρυσοπράσινου Φύλλου: Αδάμ Κυριάκου, Κορίνα Μιχαήλ, Δέσποινα Κυριάκου (Β31), Έλλη Πετρίδου, Αντρέας Αθανασιάδης, Βαλέρια Σιακίδου, (Β32), Ευτυχία Σπύρου, Άννα Μιχαήλ, Σοφία Παπαδοπούλου, Ηλίας Πουλλής, Ελίνα Παστελλή (Β33). Μαθητές που εργάστηκαν για την κατασκευή των αγγείων: Αθηνά Δανιήλ (Γ31), Έμιλυ Αντωνίου, Χρίστος Δημητρίου, Μαρία Εφραίμ, Άντρεα Κυριάκου, Αντριάνα Κυριάκου, Νίκολα Κωνσταντίνου, Πάνος Κωνσταντίνου, Μάριος Λιασίδης, Παύλος Μακρίδης, Κωνσταντίνος Ματθαίου, Μάριος Πραστίτης, Μαρία Σαββίδου, Κύπρος Τσολάκης (Γ33). Υπεύθυνοι καθηγητές: Άντρια Πάρπα (Βιολόγος - Συντονίστρια), Χρίστος Ελευθερίου (Μαθηματικός, ), Θεοδοσία Κωνσταντινίδου (Θεολόγος, ) 7