Θεωρία και Εφαρμογές της Σχολικής Ψυχολογίας: Γνωστικές Διεργασίες

Transcript

1 Θεωρία και Εφαρμογές της Σχολικής Ψυχολογίας: Γνωστικές Διεργασίες Διαλεκτική Συμβουλευτική Δρ Αννα Κ. Τουλουμάκου Μεταδιδακτορική Υπότροφός (ΙΚΥ), ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αθηνών Επ. Συνεργάτης, Κέντρο SKOPE, Πανεπιστήμιο της Οξφορδης Με ευχαριστείες στην κ. Κοκκινάκη

2 Δομή μαθημάτων & Αξιολόγηση! Διαλέξεις:! Eβδομάδες 1-13! Μέρα: Τετάρτη! Αξιολόγηση! Εξατάσεις εξαμήνου, 25 ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών και επιλογή 1 ερώτηση κριτικής ανάπτυξης (από σύνολο 2 ερωτήσεων)! Εργασίες (Προαιρετικά)

3 Ακαδημαϊκά & Διοικητικά Θέματα! Προετοιμασία! Επιστημονικές αντιπαραθέσεις/ ή μελέτες περίπτωσης! Επικοινωνία μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου!

4 Σύγγραμμα και Βιβλιογραφία! Χατζηχρήστου, Χ. (2011). Σχολική Ψυχολογία. Αθήνα: Τυποθήτω. (Κώδικος στον Εύδοξο: )! Raynolds, C.R. & Gutkin, Τ.Β. (2014). Σχολική Ψυχολογία- Τόμος Α (Μελέτη Συμπεριφοράς- Ψυχολογική και Εκπαιδευτική Αξιολόγηση). Αθήνα: Γ. Παρίκος & ΣΙΑ ΕΕ. (Κωδικός στον Εύδοξο: 40197)! Επιλεγμένα άρθρα

5 eclass

6 Διαλέξη 11 Ομάδα 5: Συμβουλευτική! Μάθημα 1: Διαλεκτική συμβουλευτική

7 Ιστορικά στοιχεία και εξέλιξη του όρου! Διαλεκτική: μέθοδος αναζητήσης της αλήθειας μέσω ερωτοαποκρίσεων, με τη μέθοδο της συζήτησης, ή του συστηματικού διαλόγου Οι ρίζες της διαλεκτικής συμβουλευτική:! Τέλη του 19 ου αιώνα, ψυχολογική κλινική του Πανεπιστημίου της Pennsylvania, o Lightner Witmer, αντιμετώπιση προβλημάτων των μαθητών του,! Μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, ο ψυχίατρος Gerald Caplan συνεργάστηκε με άλλους ειδικούς για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε χιλιάδες παιδιά προσφύγων.

8 Ορισμός Η διαλεκτική συμβουλευτική (Caplan, 1970) ορίζεται ως:! Η διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ δύο επαγγελματιών: του συμβούλου, που είναι ο ειδικός επιστήμονας, και του συμβουλευόμενου που ζητά βοήθεια για ένα εργασιακό πρόβλημα που απτεται του τομέα εξειδίκευσης του συμβούλου.! Το εργασιακό πρόβλημα αφορά στην αντιμετώπιση που μπορεί να περιλαμβάνει και τον σχεδιασμό και εφαρμογή παρεμβάσεων για την στήριξη ενός ή περισσότερων πελατών του συμβουλευόμενου! η σχέση μεταξύ μερών είναι εθελοντική και μη- ιεραρχική.

9 Συγκεκριμένα! Ο στόχος της διαλεκτικής συμβουλευτικής είναι διττός:! (α) η αντιμετώπιση των προβλημάτων του πελάτη (άτομο, ομάδα, οργανισμός) απο το συμβουλευόμενο,! (β) η ανάπτυξη των δεξιοτήτων του συμβουλευόμενου για να μπορεί να ανταποκριθεί σε παρόμοια προβλήματα στο μέλλον.

10 Τριαδική φύση της διαλεκτικής συμβουλευτικής! Αφορά έναν σύμβουλο, έναν συμβουλευόμενο και έναν πελάτη.! Ο σύμβουλος είναι ένας ειδικός επιστήμονας (σχολικός ψυχολόγος, πανεπιστημακός καθηγητής σχολικής ψυχολογίας, σχολικός σύμβουλος, εκπαιδευτικός ειδικής αγωγής),! Ο συμβουλευόμενος είναι ένα άτομο (εκπαιδευτικός, διευθυντής, σχολικός σύμβουλος, γονέα), μια ομάδα (σύλλογος εκπαιδευτικών ή γονέων) ή ένα σύστημα (εκπαιδευτική μονάδα- περιφέρεια, φορείς μιας κοινότητας),! Ο πελάτης είναι ένας μαθητής με ψυχο- κοινωνικά ή μαθησιακά προβλήματα, μια ομάδα μαθητών με ιδιαίτερες ανάγκες, οι γονείς ενός μαθητή.! Διαφοροποίηση από συμβουλευτική;

11 Κοινός τόπος

12 Αποτελεσματικότητα διαλεκτικής συμβουλευτικής στην πρόληψη! Μείωση των παραπομπών των μαθητών στις σχολικές ψυχολογικές υπηρεσίες μετά τη διαλεκτική συμβουλευτική,! Καλύτερη αντιμετώπιση των προβλημάτων των μαθητών! Γενίκευση της εφαρμογής των δεξιοτήτων συμβουλευτικής από τους εκπαιδευτικούς σε άλλα παιδιά ή σε άλλα πλαίσια,! Ενδυνάμωση των επαγγελματικών δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών,! Πληρέστερη αντίληψη, εκτίμηση της σοβαρότητας και κατανόηση των προβλημάτων των παιδιών

13 Η φύση και η διαδικασία της συμβουλευτικής διαφοροποιούνται! Στην εποπτεία που στοχεύει στη βελτίωση της επαγγελματικής επάρκειας του ειδικευόμενου (συμβουλευόμενου)! Στην ανάπτυξη προγράμματος πρόληψης/παρέμβασης οι εμπλεκόμενοι προτείνουν ένα πρόγραμμα (στη διαλεκτική οι σύμβουλοι βοηθούν στην επιλογή του καταλληλότερου)! Στην ψυχοθεραπεία και τη συμβουλευτική που στοχεύουν στην άμεση παροχή υπηρεσιών,! διαφορές εντοπίζονται τόσο στη φύση της σχέσης όσο και στους στόχους που τίθενται για την αλλαγή του πελάτη

14 Η φύση και η διαδικασία της συμβουλευτικής διαφοροποιούνται! Στην εκπαίδευση όπου η μετάδοση γνώσεων και πληροφοριών γίνεται με συστηματικό τρόπο (βλ. Εκπαιδευτικά σεμινάρια)! (διαλεκτικήσ συμβουλευτική η μετάδοση γίνεται με μίμιση προτύπου, επίλυση προβλημάτων)! Στην παροχή συμβουλών, ο σύμβουλος στο ρόλο το ειδικού δίνει συμβουλές σε θέματα ειδικότητας (ιεραρχική μορφή σχέσης)! Η εκπροσώπηση: επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναλαμβάνουν να δράσουν ή να προβούν σε κάποιες ενέργειες για λογαριασμό των πελατών τους ωστε να διασφαλίσουν την παροχή κατάλληλων υπηρεσιών μέσα στο εκπαιδευτικό και κοινωνικό σύστημα! Η επαγγελματική συνεργασία: άμεση σχέση δύο ατόμων τα οποία συμμετέχουν στο σχεδιασμό και την εφαρμοφή της παρέμβασης και μοιράζονται τις ευθύνες για τις συγκεκριμένες δραστηριότητες.

15 Διαστάσεις της διαλεκτικής συμβουλευτικής! Ο Parsons (1996) κατέληξε να προτείνει τις ακόλουθες πέντε διαστάσεις της διαλεκτικής συμβουλευτικής:! Είδη συμβουλευτικής,! Προσδιορισμός του προβλήματος και των στόχων,! Θεωρητικές προσεγγίσεις και υποθέσεις,! Δεξιότητες του συμβούλου,! Ρόλος του συμβούλου

16 ! Πολυπολιτισμική διαλεκτική συμβουλευτική

17 ! ΣΨ- μπορεί να κληθεί να δουλέψει με προσωπικό, γονείς και παιδιά διαφορετικού πολυτισμικού υποβάθρου! Διαπολιτισμικές διαφορές μπορεί να είναι πρόβλημα στην αποτελεσματική διαλεκτική συμβουλευτική! Ο ρόλος της ενσυναίσθησης σε φυλετικά θέματα καθορίζει την αποτελεσματικότητα (και όχι η φυλετική καταγωγή του συμβούλου)! Πολιτισμικά κατάλληλες αρχές και δεξιότητες κατά την συμβουλευτική

18 Δεξιότητες και πολυπολιτισμική συμβουλευτική! Πολιτισμικά ευαισθητοποιημένη, έμμεση παροχή υπηρεσιών, όπου ο σύμβουλος προσαρμόζει τα στοιχεία της παραδοσιακής διαλεκτικής συμβουλευτικής στις ανάγκες πολιστισμικές! Αφορά σε περιπτώσεις που η τριάδα, σύμβουλος, συμβουλευόμενος, πελάτης μπορεί να έχει ίδιο ή και διαφορετικό υπόβαθρο, γλωσσικό η πολιτισμικό.! Απώτερος στόχος η βοήθεια στον πελάτη ((ngraham, 2000):! Ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών σε ε να περιβάλλον που σέβεται τις διαφορές! Η ενσωμάτωση των εμεπιριών όλων των παιδιών στο περιεχόμενο του προγράμματος! Τροποποίηση ή εξάλειψη των αρνητικών τοποθετήσεων ή προκαταλήψεων απέντνατι στις διαφορές

19 Δεξιότητες και πολυπολιτισμική συμβουλευτική! Ο σύμβουλος πρέπει να αναγνωρίζει τα χαρακτηριστικά της δικής του κουλτούρας και πως αυτή επηρεάζει τις σχέσεις του με τους άλλους- ώστε να εφαρμόζει κατάλληλες πρακτικές! Ενσυναίσθηση και ευαισθησία στις πολυτισμικές διαφορές! Προϋποθέσεις ενσυναίσθησης! κατανόηση διαφορών,! εκτίμηση του πολιτισμού των συμβουλευόμενων,! κατανόηση οπτικής και! διαφοροποίηση ύφους και τενχνικών

20 Χαρακτηριστικά συμβουλου! Επίγνωση προσωπικών του αξιών! Επίγνωση προσωπικών βιωμάτων σχετικά με τη διαλεκτική συμβουλευτική! Πολυτισμική ενσυναίσθηση! Ικανότητα προσαρμογής! Σεβασμός στις άλλες κουλτούρες! Εφαρμογή πολυτισμικά κατάλληλων παρεμβάσεων! Ο σχολικός σύμβουλος πρέπει να έχει: γνώση ότι υπάρχουν διαφορές και ανάμεσα στα άτομα των υποομάδων

21 Στοιχεια που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη! Επικοινωνιακές συνήθειες! Βλεμματική επαφή και η φύση της! Χρήση διαπροσωπικού χώρου! Και βασικές διαστάσεις που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην επικοινωνία! Προσπάθεια για σαφήνεια! Προσπάθεια για ευγένεια και αποφυγή προσβολών! Προσπάθεια αποφυγής αρνητικής αξιολόγησης! Προσπάπεια αποφυγής επιβολής απόψεων! Προσπάθεια αποτελεσματικότητας- επίτευξης στόχων συμβουλευτικής

22 Ο σχολικός ψυχολόγος! Διερευνά στερεότυπα και προκαταλήψεις εκπαιδευτικών και προσωπικού για παιδιά από διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο! Π.χ. Κρίση αδυναμίας παιδιού από ξένη χώρα στην ανάγνωση την στιγμή που στο σπίτι του κανείς δε γνωρίζει ανάγνωση στα ελληνικά! Εξερεύνηση δημιουργικών τρόπων να εμπλακεί η οικογένεια στην ενίσχυση της μαθησιακής διαδικασίας του παιδιού! Ενημέρωση γονιών για ακαδημαϊκές προσδοκίες και πρόσκληση σε συμμετοχή σε διαδικασίες κατά το δυνατόν! Ατομα με διαφορετικό υπόβαθρο στην κοινότητα που μπορούν να εμπλακούν με το σχολείο για να προάγουν την εκπαίδευση παιδιών με όμοιο υπόβαθρο (π.χ σεμινάρια, ως παιδαγωγοί κλπ)

23 Αποτελεσματική πολυπολιτισμική διαλεκτική συμβουλευτική! 5 στάδια! Δυνατή, ισότημη, συνεργατική, μη ιεραρχική σχέση! Ορισμός προβλήματος με συγκεκριμένους, ξεκάθαρους και μετρήσιμους όρους! Ορισμός στόχων και προγραμματισμός/σχεδιασμός παρεμβάσεων! Εφαρμογή παρεμβάσεων! Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας και τροποποιήσεις! Επιπλεόν στοιχεία για αποτελεσματική συμβουλευτική! Αμοιβαίος σεβασμός! Κοινή ευθύνη

24 ! Σταδια διαλεκτικής συμβουλευτικής

25 Στάδια της διαδικασίας! 1.Είσοδος στον οργανισμό! αρχική διαδικασία ανάπτυξης μιας σχέσης μέσα σε ένα σύστημα ή οργανισμό με το συμβουλευόμενο ή τους συμβουλευόμενους, προσδιορισμός των αναγκών του συστήματος και των συμβουλευόμενων, τα προβλήματα που θα αντιμετωπιστούν και τα επίπεδα παρέμβασης! 2.Εναρξη της συμβουλευτικής σχέσης! δημιουργία θετικής σχέσης μεταξύ συμβούλου και συμβουλευόμενου αφού πρώτα συζητηθούν οι διάφοροι ρόλοι των δύο πλευρών στη διαλεκτική συμβουλευτική (ισότιμη, μη ιεραρχική και εμπιστευτική συνεργασία), τα στάδια της διαδικασίας και ο τερματισμός (ενδυνάμωση και ανεξάρτητη λειτουργία του συμβούλου),! 3.Αξιολόγηση διερεύνηση! διερεύνηση των παραγόντων που συσχετίζονται με το πρόβλημα που αναφέρει ο συμβουλευόμενος (χαρακτηριστικά συμβουλευόμενου, περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά και χαρακτηριστικά πελάτη),! 4.Ορισμός προβλήματος και στόχων! περαιτέρω ανάλυση του προβλήματος με τη συλλογή διαγνωστικών δεδομένων για την κατανόηση της αλληλεπίδρασης των χαρακτηριστικών του πελάτη, του συγκεκριμένου έργου και των περιβαλλοντικών παραμέτρων,

26 Στάδια της διαδικασίας! 5.Επιλογή της στρατηγικής παρέμβασης! σύμβουλος και συμβουλευόμενος εξετάζουν απο κοινού τις εναλλακτικές λύσεις και στρατηγικές παρέμβασης και ο πρώτος βοηθά τον δεύτερο να επιλέξει τη στρατηγική που θεωρεί την πλέον κατάλληλη και αποδεκτή,! 6.Εφαρμογή της στρατηγικής παρέμβασης! εφαρμογή του σχεδίου παρέμβασης σε ένα σύνθετο περιβάλλον, συχνή επικοινωνία συμβούλου και συμβουλευόμενου, πιθανές τροποποιήσεις σχεδίου εξαιτίας απρόβλεπτων παραγόντων,! 7.Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας! η αξιολόγηση της διαδικασίας (κατά τη διάρκεια της παρέμβασης, βελτιώσεις στο εφαρμοζόμενο σχέδιο) και! η συνολική αξιολόγηση (μετά τη ολοκλήρωση της παρέμβασης, διορθωτική ανατροφοδότηση! 8.Τερματισμός ολοκλήρωση! η λήξη της συμβουλευτικής διαδικασίας με τη σύμφωνη γνώμη του συμβούλου και του συμβουλευόμενου, έμφαση και στο επίπεδο του συστήματος στο οποίο γίνεται η προσπάθεια αλλαγής (μικροσύστημα, μεσοσύστημα, μακροσύστημα).

27 ! Μοντέλα διαλεκτικής συμβουλευτικής στο σχολείο

28 Διαλεκτική συμβουλευτική ψυχικής υγείας 4 είδη κατά τους Caplan (1970, 2004), Caplan and Caplan (1999), Brown, Pryzwansky, Schulte (2006): 1. επικεντρωμένη στον πελάτη αξιοόγηση δυσκολίων πελάτη ώστε να προετοιμάσει συμβουλευόμενο 2. επικεντρωμένη στον συμβουλευόμενο ανάπτυξη δεξιοτήτων - - λόγοι αδυναμίας του σμβουλευόμενου να χειριστεί ένα πρόβλημα του πελάτη α) έλλειψη επαρκών γνώσεων, β) έλλειψη απαραίτητητων επαγγελματικών δεξιοτήτων, γ) έλλειψη επαρκούς αυτοπεποίθησης, δ) έλλειψη επαγγελματικής αντικειμενικότητας εξαιτίας προσωπικής συναισθηματικής εμπλοκής στη συγκεκριμένη περίπτωση), 3.διαχείρισης- επικεντρωμένη σε πρόγραμμα βελτίωση παρεχόμενων υπηρεσιών σε ένα πρόγραμμα 4. διαχείρισης- επικεντρωμένη στο συμβουλευόμενο: δεξιότητες για εφαρμογή προγραμμάτων και αντιμετώπιση δυσκολιών συστήματος!

29 Συμπεριφοριστική διαλεκτική! Στόχοι της συμβουλευτικής είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς του πελάτη, η τροποποίηση της συμπεριφοράς του συμβουλευόμενου και οι αλλαγες στο σύστημα- οργανισμό.

30 Οργανωτική διαλεκτική συμβουλευτική! Ενώ οι προηγούμενες προσεγγίσεις έχουν πρωταρχικό στόχο την επίλυση προβλημάτων ατόμων, στην οργανωτική διαλεκτική συμβουλευτική ο πελάτης είναι συνήθως μια ομάδα, ένα σύστημα οργανισμός, σκοπός είναι η διευκόλυνση της διαδικασίας ανάπτυξης ενός οργανισμού απο το σύμβουλο, ο οποίος κατανοεί τόσο τα οργανωτικά όσο και τα διαπροσωπικά ζητήματα που επιδρούν στην αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του συγκεκριμένου οργανισμού.

31 Εκπαιδευτική διαλεκτική συμβουλευτική! Ως εκπαιδευτική διαλεκτική συμβουλευτική περιγράφεται η εφαρμογή της διαλεκτικής συμβουλευτικής στη μαθησιακή διαδικασία με συμβουλευόμενους κυρίως τους εκπαιδευτικούς σε σχέση με μαθητές που αντιμετωπίζουν δυσκολίες μάθησης- συνδυασμός μεθόδων διδακτικής και τεχνικών χειρισμού της σχολικής τάξης με τις βασικές διαστάσεις και τα χαρακτηριστικά της διαλεκτικής συμβουλευτικής (Rosenfield, 1987).

32 Βιβλιογραφία! Χατζηχρήστου, Χ. (2011). Σχολική Ψυχολογία. Αθήνα: Τυποθήτω.! Κεφάλαιο 6 (ολόκληρο)! Διαφάνειες μαθήματος

33 Ευχαριστώ!