έσποινα Φυτιλή Ιατρός Εργασίας Επιµελήτρια Α Γ.Ν.Ελευσίνας Θριάσιο

Transcript

1 Επιστηµονική Ηµερίδα Προαγωγή της Υγιούς Εργασίας για Ανθρώπους µε Χρόνιες Ασθένειες Νοσοκοµείο <<Σωτηρία>> 13/3/2013 ΧΡΟΝΙΕΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑ έσποινα Φυτιλή Ιατρός Εργασίας Επιµελήτρια Α Γ.Ν.Ελευσίνας Θριάσιο

2 Η Πολιτική είναι Ιατρική σε ευρεία κλίµακα R. Virchof

3 Χρόνιες ψυχικές παθήσεις που µπορούν να σχετιστούν µε την εργασία Ψυχώσεις Κατάθλιψη Χρόνιο εργασιακό στρές Επαγγελµατική εξουθένωση Κατάχρηση ουσιών Μετατραυµατικό στρές Γνωστικές διαταραχές

4 Παγκόσµια διάσταση του προβλήµατος Στην Ολλανδία το 1/3 των εργαζοµένων µε διαγνωσµένη ανικανότητα πάσχουν από ψυχικές παθήσεις (Schellart 1991). Στην Αγγλία το 40% του απουσιασµού των εργαζοµένων οφείλεται σε κάποιο είδος ψυχικής πάθησης (O Leary 1993). 1 στους 5 εργαζόµενους ετησίως πάσχει από ψυχικές παθήσεις.

5 Σχετική Ευρωπαϊκή Οδηγία (89/391/EEC) EEC)-Health and Safety at Work Τέθηκε σε ισχύ το 1993 Σουηδία, Ολλανδία και Ηνωµένο Βασίλειο εφαρµόζουν πολιτικές προαγωγής και πρόληψης ψυχικών παθήσεων στο χώρο εργασίας.

6 Επαγγελµατικές οµάδες µε αυξηµένο κίνδυνο ψυχικών παθήσεων Υψηλή επίπτωση σε επαγγέλµατα αυξηµένων απαιτήσεων ή/και χαµηλής εξειδίκευσης Υγειονοµικό προσωπικό, εκπαιδευτικοί, προσωπικό καθαριότητας, φύλαξης, εργαζόµενοι στις µεταφορές Εργαζόµενοι στα δικαστήρια, γραµµατείς και εκπαιδευτικοί είναι περισσότερο επιρρεπείς σε µείζονα καταθλιπτική διαταραχή (American Psychiatric association)

7 Παρεµβάσεις σε θέµατα Ψυχικής Υγείας Στο περιβάλλον εργασίας Στον ίδιο τον εργαζόµενο Είδη πρόληψης: 1. Πρωτογενής 2. ευτερογενής 3. Τριτογενής

8 Πρωτογενής Πρόληψη Εργασιακό περιβάλλον Εργαζόµενος Επανασχεδιασµός καθηκόντων Επανασχεδιασµός επικοινωνίας Εκπαίδευση στον έγκαιρο εντοπισµό και χειρισµό εργασιακών προβληµάτων π.χ. διαχείριση πίεσης χρόνου

9 ευτερογενής πρόληψη Εργασιακό περιβάλλον Εισαγωγή πολιτικής σε θέµατα απουσιασµού π.χ. εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση προϊσταµένων Παροχές συµβουλευτικής στους εργαζόµενους π.χ. για αντιµετώπιση σεξουαλικής παρενόχλησης Εργαζόµενος Εκπαίδευση σε τεχνικές χαλάρωσης

10 Τριτογενής πρόληψη Εργασιακό περιβάλλον Προσαρµογή του περιβάλλοντος στον άνθρωπο Εργαζόµενος Ατοµική συµβουλευτική Ατοµική αντιµετώπιση και θεραπεία (φαρµακοθεραπεία)

11 Ψύχωση και εργασία Είναι µείζονα ψυχική διαταραχή που σχετίζεται µε βιο-ψυχο-κοινωνικούς παράγοντες κατά την οποία η ικανότητα του ατόµου να σκέφτεται, να αντιδρά, να επικοινωνεί, να προσλαµβάνει την πραγµατικότητα και να συµπεριφέρεται ανάλογα βλάπτεται σηµαντικά, σε βαθµό τέτοιο που δεν µπορεί να αντιµετωπίσει τις ανάγκες της καθηµερινότητας, Hales and Fergusen (1991)

12 Στατιστικά στοιχεία της ασθένειας Σχετικά σπάνια στο γενικό πληθυσµό Ακόµα πιο σπάνια στον εργασιακό χώρο δεδοµένου ότι οι ασθενείς έχουν δυσκολία να διατηρήσουν σταθερή απασχόληση (Jorgensen 1987) Πιθανή συχνότητα της σχιζοφρένειας στο γενικό πληθυσµό <1% (Βental 1990)

13 Νευρολογική και παθοφυσιολογική συσχέτιση της διαταραχής Όγκοι του εγκεφάλου Επιληπτικές κρίσεις Parkinson s- Huntington s- Altzheimer s disease Προχωρηµένη σύφιλη Aids Έλλειψη Β12, νιασίνης, φυλλικού οξέος και θειαµίνης Στέρηση ύπνου

14 Ψυχολογική διάσταση της πάθησης Στρεσογόνοι παράγοντες όπως η απώλεια αγαπηµένου προσώπου ή η απώλεια της εργασίας µπορούν να οδηγήσουν σε βραχύ ψυχωτικό επεισόδιο

15 Προδιαθεσικοί παράγοντες από το περιβάλλον εργασίας Χηµικοί παράγοντες όπως ο υδράργυρος, ο διθειάνθρακας, το τολουένιο, το αρσενικό και ο µόλυβδος µπορούν να προκαλέσουν ψυχωσικά επεισόδια (Kaplan and Sadock 1995) Οργανικοί διαλύτες στη χηµική βιοµηχανία επιδρούν απευθείας στο ΚΝΣ προκαλώντας βιοχηµικές αλλαγές και αλλαγή της συµπεριφοράς (Gardell 1986)

16 Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες Φάρµακα Αντιυπερτασικά Αντιχολινεργικά Αντικαταθλιπτικά Αντιφυµατικά Αντιπαρκινσονικά Σιµετιδίνη Ναρκωτικές ουσίες Αµφεταµίνες Κοκαϊνη Αναβολικά Μαριχουάννα Κατάχρηση αλκοόλ

17 Εργασιακοί παράγοντες πιθανώς σχετιζόµενοι µε την εµφάνιση ψύχωσης σε άτοµα µε προδιάθεση Ψυχοκοινωνικές πιέσεις Ασάφεια καθηκόντων Σύγκρουση ρόλων Συγκρούσεις µε τον προϊστάµενο ιακρίσεις και έλλειψη αξιοκρατίας Υπερφόρτωση καθηκόντων Θορυβώδες περιβάλλον εργασίας Πολύ κοπιαστική εργασία Έλλειψη ελέγχου στην εργασία Οι χειρωνακτικές εργασίες εµφανίζουν µεγαλύτερη συσχέτιση µε την εκδήλωση ψύχωσης σε σχέση µε τις διοικητικές εργασίες (Muntaner 1991)

18 Απαιτείται περαιτέρω και σε βάθος έρευνα για τον καθορισµό της συσχέτισης των ψυχοκοινωνικών πιέσεων µε τους προσωπικούς, κοινωνικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς παράγοντες που προδιαθέτουν στην εµφάνιση της νόσου

19 Άµεση αντιµετώπιση του ψυχωτικού εργαζόµενου Ασφαλής µεταφορά του σε κατάλληλο χώρο Ύπαρξη σχεδίου έκτακτης ανάγκης και κατάλληλη εκπαίδευση οµάδας εργαζοµένων Εκτίµηση από ειδικό Νοσηλεία αν απαιτείται Αντιµετώπιση της υποκείµενης αιτίας του επεισοδίου σε συνδυασµό µε φαρµακευτική αγωγή αν απαιτείται Εξασφάλιση της ασφάλειας του χώρου εργασίας στη διάρκεια του οξέος επεισοδίου

20 Άµεση αντιµετώπιση του ψυχωτικού εργαζόµενου Επάνοδος σε θέση εργασίας χωρίς υψηλό στρές και µε συγκεκριµένα καθήκοντα Εκτίµηση της επικινδυνότητας του εργαζοµένου για τον εαυτό του και για τους άλλους Επιτήρηση της ανταπόκρισής του εργαζοµένου στην φαρµακευτική αγωγή Υποχρεωτική εφαρµογή των ιατρικών οδηγιών ως προϋπόθεση για την επιστροφή στην εργασία

21 Οδηγίες κατά την επιστροφή στην εργασία Εκτίµηση της ασφαλούς επανόδου του ασθενούς στην εργασία από τον ιατρό εργασίας και τον θεράποντα ψυχίατρο Πιθανή αλλαγή θέση εργασίας αν τίθεται θέµα εργασιακής ασφάλειας Πλήρης προστασία του ιατρικού απορρήτου για τον εργαζόµενο Περιοδική εκτίµηση της εργασιακής ικανότητας Επιτήρηση της συµµόρφωσης µε την φαρµακευτική αγωγή Εξασφάλιση της υποστήριξης των συναδέρφων και προϊσταµένων

22 Προγράµµατα πρόληψης Έλεγχος του εργασιακού στρές Ανασχεδιασµός των καθηκόντων εργασίας Ευέλικτος προγραµµατισµός Ατοµικός έλεγχος του ρυθµού εργασίας Αυτοκατευθυνόµενες εργασιακές οµάδες Συχνά- µικρά διαλλείµατα Ψυχολογική υποστήριξη εργαζοµένων στη διάρκεια συγχωνεύσεων επιχειρήσεων

23 Κατάθλιψη και Εργασία Είναι αρκετά σηµαντικό πρόβληµα για το περιβάλλον εργασίας καθώς το επηρεάζει αλλά πολλές φορές προκαλείται και από αυτό Η επιβάρυνση που προκαλεί η ασθένεια στις ΗΠΑ υπολογίζεται στα 43,7 δισ. $ λόγω απουσιασµού, µείωσης της παραγωγικότητας και ιατρικής περίθαλψης, Greenberg et al. (1993a)

24 Συµπτώµατα µείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου Καταθλιπτικό συναίσθηµα το µεγαλύτερο µέρος της ηµέρας Αξιοσηµείωτα µειωµένο ενδιαφέρον ή ευχαρίστηση για όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες Σηµαντική απώλεια βάρους ή αύξηση βάρους και διαταραχές της όρεξης Αϋπνία ή υπερυπνία

25 Συµπτώµατα µείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου Ψυχοκινητική διαταραχή ή επιβράδυνση Κούραση και έλλειψη ενεργητικότητας Αίσθηµα αναξιότητας ή υπερβολικής ενοχής Μειωµένη ικανότητα για σκέψη, συγκέντρωση ή αναποφασιστικότητα Επαναλαµβανόµενες σκέψεις θανάτου, αυτοκτονικός ιδεασµός ή απόπειρα αυτοκτονίας

26 Συµπτώµατα µείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου Αδυναµία να σηκωθεί κανείς από το κρεβάτι Εµφάνιση πολλαπλών φυσικών ενοχλήσεων και πόνων χωρίς ιατρική εξήγηση

27 Συχνότητα της κατάθλιψης Ένα από τα πιο συχνά προβλήµατα ψυχικής υγείας Στις βιοµηχανικές χώρες η επίπτωση αυξάνει κάθε δεκαετία από το 1910 και µετά Η ηλικία εµφάνισης µειώνεται κάθε γενιά από το 1940 και µετά 2 στους 10 εργαζόµενους πιθανόν να εµφανίσουν κατάθλιψη στη διάρκεια της ζωής του και πιο συχνά οι γυναίκες Η πάθηση λόγω των ποσοτικών και ποιοτικών της χαρακτηριστικών αποτελεί ένα από τα µείζονα προβλήµατα στο χώρο εργασίας

28 Αιτιολογία κατάθλιψης σχετιζόµενη µε το περιβάλλον εργασίας Απώλεια ή επαπειλούµενη απώλεια εργασίας Συρρίκνωση ή συγχώνευση επιχειρήσεων Αλλαγή τρόπου εργασίας Αλλαγή καθηκόντων εργασίας Εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην εργασία Αίσθηση ανικανότητας και ανεπάρκειας του εργαζοµένου Ελαττωµένος βαθµός ελέγχου τόσο στις καθηµερινές δραστηριότητες όσο και στο µακροπρόθεσµο σχεδιασµό

29 Πρόληψη κατάθλιψης στο εργασιακό περιβάλλον Πρωτογενής Βασικές οργανωτικές αλλαγές Εξάλειψη στρεσογόνων ερεθισµάτων ευτερογενής Εκπαίδευση εργαζοµένων στη διαχείριση του στρές Αλλαγή του τρόπου ζωής

30 Πρόληψη κατάθλιψης στο εργασιακό περιβάλλον Τριτογενής πρόληψη Φαρµακευτική αγωγή Ψυχοθεραπεία

31 Η κατάθλιψη είναι εξαιρετικά σηµαντική πάθηση λόγω των αµφίδροµων επιπτώσεων σε εργαζόµενους και εργασιακό περιβάλλον. Είναι συχνή πάθηση που αντιµετωπίζεται αρκετά καλά. υστυχώς παραµένει αρκετές φορές αδιάγνωστη και χωρίς θεραπεία µε σοβαρές συνέπειες τόσο σε εργαζόµενους όσο και στο σύνολο της κοινωνίας.

32 Burnout (σύνδροµο επαγγελµατικής εξουθένωσης

33 Burnout : Ορισµός Ένασύνδροµοσυναισθηµατικήςεξάντλησης (κόπωση, σωµατικά συµπτώµατα, ελάττωση συναισθηµατικών αποθεµάτων, αίσθηση ότι δεν έχει τίποτα πλέον να δώσει στους άλλους), αποπροσωποποίησης (αρνητική έως κυνική στάση για τους δέκτες των υπηρεσιών του πάσχοντα) και αισθηµάτων προσωπικής ανεπάρκειας (Maslach & Jackson)

34 Burnout : Στατιστικάδεδοµένα Λίγες χώρες έχουν ακριβή στοιχεία Ολλανδία 10% του εργατικού δυναµικού έχει επαγγελµατική εξουθένωση σε κάθε δεδοµένη στιγµή Υπερέχουν οι καθηγητές Γυµνασίου και το προσωπικό παροχής ΠΦΥ (Wilmar Schaufeli)

35 Burnout : Στατιστικάδεδοµένα Οι συγκριτικές µελέτες δείχνουν ότι οι νοσηλευτές που διατρέχουν µεγαλύτερο κίνδυνο επαγγελµατικής εξουθένωσης είναι εκείνοι που εργάζονται σε : Ογκολογικά τµήµατα Τµήµατα πασχόντων από AIDS 1. Schraub S et al. Bull Cancer.2004 Sep 2. Kash KM et al. Oncology 2000 Nov 3. Sherman AC et al. Palliat Support Care 2006

36 Burnout : ΠρότυπαΑνάπτυξης Συναισθηµατική εξάντληση (περιλαµβάνει αισθήµατα σωµατικής και ψυχικής κόπωσης, αλλά και απώλεια ενέργειας και διάθεσης) Αποπροσωποποίηση (αποµάκρυνση και αποξένωση του εργαζόµενου από τους δέκτεςτωνυπηρεσιώντουκαιεγκατάστασηαπρόσωπων, επιθετικών ή και κυνικών σχέσεων µε αυτούς) Έλλειψη προσωπικής επίτευξης (αίσθηση ότι είναι ανίκανος να προσφέρει µε συνέπεια την µείωσητηςαπόδοσήςτου)

37 Προσωπικότητα του εργαζοµένου Συνήθως τα άτοµα που πλήττονται από το burnout είναι άτοµα ιδιαίτερα σχολαστικά θέλουν να αποδεικνύουν στον εαυτό τους και στους άλλους ότι είναι ικανά και καλοπροαίρετα άτοµα µε υψηλά επίπεδα ευσυνειδησίας πρόθυµα αφοσιωµένα διακατέχονται από ανθρωπιστικά ιδεώδη είναι σε υπερβολικό βαθµό ενθουσιώδη έχουν µια τάση ταύτισης προς τον πάσχοντα συνάνθρωπο

38 Επιπτώσεις της επαγγελµατικής εξουθένωσης 1. Στη ψυχική και σωµατική υγεία: κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, αϋπνίες, πονοκέφαλοι, αίσθηµα κόπωσης 2. Στις διαπροσωπικές σχέσεις: Επιδείνωση σε οικογενειακές, κοινωνικές και επαγγελµατικές σχέσεις 3. Στην εργασιακή συµπεριφορά: υσαρέσκεια προς την εργασία, µεγαλύτερο αριθµό απουσιών, τάση για αλλαγή επαγγέλµατος

39 Burnout :Συµπτώµατα Σωµατικά Αναπνευστικά προβλήµατα ιαταραχές οµιλίας Καταθλιπτική διάθεση Κεφαλαλγίες Υπερένταση

40 Burnout : Συµπτώµατα Ψυχολογικά υσκαµψία στις αλλαγές, έλλειψη ελαστικότητας Έλλειψη ενδιαφέροντος, απάθεια Απόσυρση, αρνητική διάθεση Συναισθηµατική εξάντληση Έλλειψη συναισθηµατικού ελέγχου Χαµηλό «ηθικό», αίσθηση µαταιότητας Έλλειψη υποµονής, ευερεθιστότητα Αδυναµία αντιµετώπισης ανεπιθύµητων καταστάσεων

41 Burnout : Συµπτώµατα Χαµηλή εργασιακή απόδοση, αλλά και ικανοποίηση Μειωµένη επικοινωνία, παραίτηση Μεγάλα ποσοστά παραίτησης (διακοπής της εργασίας) Πολλές απουσίες από την εργασία Έλλειψη ενθουσιασµού για την εργασία Αυξηµένη χρήση φαρµάκων Αύξηση ενδοοικογενειακών συγκρούσεων Κατάχρηση αλκοόλ Αδυναµία συγκέντρωσης

42 Burnout : Συµπτώµατα Αδυναµία καθορισµού στόχων και προτεραιοτήτων Ροπή σε ατυχήµατα Αυξηµένα παράπονα για την εργασία Εργασιοµανία

43 Τρόποι αντιµετώπισης της επαγγελµατικής εξουθένωσης Εξάσκηση στην αποτελεσµατική διεκδίκηση των δικαιωµάτων Πλήρης χρήση της ηµερήσιας διακοπής Υγιεινή διατροφή Κοινωνικό υποστηρικτικό δίκτυο Άσκηση Τεχνικές χαλάρωσης Καλλιέργεια προσωπικών ενδιαφερόντων

44 Βιβλιογραφία Ballenger, J. (1993). The co-morbidity and etiology of anxiety and depression. Update on Depression. Barling,J., and Griffiths, A. (2002). A history of occupational helath psychology Griffiths, A., (1998). The psychosocial work environment. The Changing Nature of Occupational Health Holder, J., Work-related related Psychosis. Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, ILO, Seward, J., Occupational Sress, Occupational and Environmental Medicine, International Edition Smither, P., Psychology and worker health, Occupational Medicine Secrets, Sparks, K., Faragher, B. and Cooper, C. (2001). Well-being and occupational health in the 21 st century workplace. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 74,

45 Ευχαριστώ πολύ