ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ

Transcript

1 ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ Μονεμβάσιας 1 Δραπετσώνα Τ.Κ Τηλ , Fax: mail@kpe-drapets.att.sch.gr ENVIRONMENTAL EDUCATION CENTER OF DRAPETSONA 1 Monemvasias str Drapetsona, Piraeus-Greece Tel: , , Fax: mail@kpe-drapets.att.sch.gr

2 ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Π.Ε. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Α/ΘΜΙΑΣ ΚΑΙ Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ

3 Η παρούσα εργασία επανεκδίδεται με συγχρηματοδότηση του ΥΠΕΠΘ και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΣΠΑ ) Συγγραφική ομάδα: Νικόλαος Ηλιάδης Υπεύθυνος του ΚΠΕ Δραπετσώνας- Φυσικός Άννα Σαββοπούλου Αναπλ. Υπεύθυνη του ΚΠΕ Δραπετσώνας - κοινωνιολόγος Διονύσιος Στροφύλας μέλος της Π.Ο. του ΚΠΕ Δραπετσώνας-Βιολόγος Copyright 2009 Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δραπετσώνας Μονεμβάσιας 1 Δραπετσώνα Τ.Κ Τηλ , Fax: mail@kpe-drapets.att.sch.gr site: ISBN :

4 Η ΠΡΟΛΟΓΟΣ θάλασσα πάντα ασκούσε γοητεία στους Έλληνες με αποτέλεσμα να υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξη θαλάσσιων δραστηριοτήτων από τους προϊστορικούς ακόμη χρόνους. Με το πέρασμα των αιώνων η αγάπη των Ελλήνων για τη θάλασσα συνέβαλε ώστε οι ναυτικοί μας να θεωρούνται από τους πιο έμπειρους στον κόσμο. Ακόμη η μεγάλη ακτογραμμή και τα αμέτρητα Ελληνικά νησιά έγιναν αιτία ώστε να δημιουργηθεί από Έλληνες πλοιοκτήτες ένας μεγάλος στόλος επιβατηγών και εμπορικών πλοίων. Άμεση συνέπεια του γεγονότος αυτού ήταν η αναγκαιότητα δημιουργίας ασφαλών λιμανιών στα διάφορα παραθαλάσσια μέρη της Ελλάδας, ώστε να διεξάγεται απρόσκοπτα όχι μόνο η μεταφορά επιβατών αλλά και η διακίνηση προϊόντων, ιδίως προς τα απομακρυσμένα Ελληνικά νησιά. Λόγω της θέσης του κτιριακού συγκροτήματος του ΚΠΕ Δραπετσώνας αλλά και της αγάπης μας για τη θάλασσα, η Π.Ο. του Κέντρου μας αποφάσισε να ασχοληθεί με το μεγάλο και πολύμορφο θέμα των Ελληνικών λιμανιών ιδρύοντας το Εθνικό θεματικό δίκτυο «ΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ». Σκοπός του δικτύου αυτού είναι η γνωστοποίηση της ύπαρξης και λειτουργίας όχι μόνο των μεγάλων και γνωστών Ελληνικών λιμανιών (για τα οποία άλλωστε υπάρχουν εμπεριστατωμένες μελέτες) αλλά και των «ασήμαντων» μικρών λιμανιών που είναι σκορπισμένα σε όλο τον Ελληνικό παραθαλάσσιο χώρο. Οι μικροί μαθητές ερευνητές που συμμετέχουν μέσω των σχολείων τους στο δίκτυο, ασχολούνται μεταξύ άλλων : με την επισήμανση και την καταγραφή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που έχει η λειτουργία των λιμανιών, με τη διατύπωση προτάσεων βελτίωσης της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης που προκαλείται από τη λειτουργία των λιμανιών. Το δίκτυο άρχισε να λειτουργεί την 1 η Σεπτεμβρίου Μετά το τέλος της λειτουργίας του δικτύου, το ΚΠΕΔ θα εκδώσει βιβλίο που θα περιλαμβάνει περίληψη των εργασιών όλων των σχολείων που συμμετείχαν στο δίκτυο. Ένα αντίτυπο του βιβλίου αυτού θα δοθεί σε κάθε σχολείο που έλαβε μέρος στο Δίκτυο, σε κάθε υπεύθυνο Π.Ε. που δήλωσε έγγραφα την επιθυμία του για συνεργασία και υποστήριξη του δικτύου και σε κάθε υπηρεσία ή φορέα που ανέλαβε την επιστημονική και υλικοτεχνική υποστήριξη του Δικτύου.

5 Για την αρτιότερη επίτευξη του σκοπού και των στόχων του δικτύου συνεργάζονται μαζί μας: Τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αράχθου Άρτας, Αρναίας Χαλκιδικής, Καλαμάτας, Λαυρίου, Μαρώνειας, Μυτιλήνης, Στυλίδας, Τροιζήνας - Μεθάνων και Χίου Πενήντα τρείς Διευθύνσεις Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης από όλη την Ελλάδα Το Πανεπιστήμιο του Πειραιά Το Πάντειο Πανεπιστήμιο Ο Οργανισμός Λιμένος Πειραιά (ΟΛΠ) Η Διεύθυνση Λιμένων και λιμενικής πολιτικής του ΥΕΝ Η Διεύθυνση Λιμενικής Αστυνομίας Η συντονιστική Επιτροπή του δικτύου αποτελείται από τους εξής: 1) Αικατερίνη Μπαζίγου Υπεύθυνη του Κ.Π.Ε. Δραπετσώνας, 2) Βασιλοπούλου Σμαράγδα, Αναπληρώτρια Υπεύθυνη του Κ.Π.Ε. Δραπετσώνας, 3) Τριανταφύλλου Σταυρούλα, μέλος της Π.Ο. του Κ.Π.Ε. Δραπετσώνας, Γραμματέας της συντονιστικής επιτροπής του δικτύου 4) Τσελέντης Βασίλειος, Καθηγητής του Πανεπιστήμιου Πειραιά, 5) Αντονέλλα Pancucci Παπαδοπούλου, Ερευνήτρια ΕΛΚΕΘΕ, 6) Αναγνώστου Χρήστος, Ερευνητής ΕΛΚΕΘΕ, 7) Βούλγαρης Γιώργος, Υπεύθυνος Π.Ε. της Δνσης Α/θμιας εκπαίδευσης Πειραιά, 8) Καλαμπαλίκη Ευθαλία, Υπεύθυνη Π.Ε. της Δνσης Α/θμιας εκπαίδευσης Εύβοιας, μέλος της συντονιστικής επιτροπής του δικτύου 9) Λιασκοβίτου Χριστίνα,εκπρόσωπος της Διεύθυνσης ΣΕΠΕΔ του ΥΠΕΠΘ, Θα ήταν παράληψη να μην ευχαριστήσουμε τους Εκπαιδευτικούς όλων των Σχολικών Μονάδων, που με πολύ προθυμία δέχτηκαν να ενταχθούν τα Σχολεία τους στο δίκτυο, καθώς και τον κ. Αυγερινό Γεωργόπουλο, τέως Υπεύθυνο Π.Ε. της Δ/νσης Α/θμιας Εκπ/σης Πειραιά, για τη θετική του συμβολή στην ίδρυση του δικτύου. Ευελπιστούμε ότι οι σκοποί και οι στόχοι του δικτύου αυτού μπορούν να επιτευχθούν και να έχουν ως αποτέλεσμα την ενεργή συμβολή όλων μας στη δημιουργία καλύτερων περιβαλλοντικών συνθηκών, όχι μόνο για εμάς αλλά και για τις μελλοντικές γενιές. Η Συντονιστική Επιτροπή

6

7 ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ Η EIΣΑΓΩΓΗ Ελλάδα, είναι χώρα ναυτική από παράδοση, αφού διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή από τα Μεσογειακά Κράτη με έκταση χλμ., εκ των οποίων τα χλμ περίπου είναι νησιωτικά παράκτια, ενώ τα υπόλοιπα αποτελούν την παράκτια ζώνη της ηπειρωτικής χώρας. Η παράκτια ζώνη λόγω των φυσικών χαρακτηριστικών της, ελκύει όλο και περισσότερο πληθυσμό. Εάν λάβει κανείς υπόψη το συνολικό πληθυσμό της Ελλάδας, ο οποίος ανέρχεται σε (ΕΣΥΕ 1995) τα δηλ. το 33% του συνολικού πληθυσμού κατοικεί στην παράκτια ζώνη 1-2 χλμ από την ακτογραμμή. Οι Έλληνες «εγκαθίστανται σχεδόν αποκλειστικώς» σε παράλιες περιοχές γιατί αισθάνονται πιο ασφαλείς κοντά στο στοιχείο τους τη θάλασσα. Ο Πλάτωνας γράφει στο Φαίδωνα: «οι Έλληνες κατώκουν τα παράλια ως οι βάτραχοι εις τα άκρα τέλματος». Η εξυπηρέτηση και η κάλυψη των αναγκών όλων αυτών των παράκτιων και νησιωτικών πόλεων ή χωριών γινόταν και γίνεται «διά θαλάσσης» με τα πλοία. Έτσι δημιουργήθηκαν τα λιμάνια για την υποδοχή των πλοίων και την εξυπηρέτηση των συναφών αναγκών της ναυσιπλοΐας. Η Ελλάδα των νησιών και του τουρισμού έχει ένα μεγάλο αριθμό μεγεθών να επιδείξει. Μια χώρα με 1000 μικρά και μεγάλα λιμάνια, στην οποία το 2002 αποβιβάστηκαν και επιβιβάστηκαν 105 εκατ. επιβάτες, διακινήθηκαν 28 εκατ. αυτοκίνητα, φορτοεκφορτώθηκαν 163 εκατ. τόνοι εμπορευμάτων και στα λιμάνια της κατέπλευσαν πλοία. Είναι

8 μια μικρή χώρα με μεγάλη μεταφορική δυναμικότητα στο χώρο των θαλάσσιων μεταφορών. Κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζουν τα 12 μεγάλα λιμάνια της χώρας, τα οποία έχουν μετατραπεί σε Ανώνυμες Εταιρείες και τα οποία συγκρότησαν τα ιδρυτικά μέλη της Ένωσης Λιμένων Ελλάδας (ΕΛΙΜΕ) μιας ένωσης, η οποία διευρυνόμενη, θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο συντονισμό και την ενίσχυση της λιμενικής πολιτικής της χώρας, στη μεγέθυνση της συμμετοχής των λιμένων στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας, στη δημιουργία εύρωστων και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων παροχής λιμενικών υπηρεσιών στην Ανατ. Μεσόγειο, τα Βαλκάνια και την κεντροανατολική Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά πράγματα, τόσο στο θεσμικό τομέα, όσο και στον τομέα ανάπτυξης της λιμενικής υποδομής, στο σύνολο των λιμανιών της χώρας, που παράγουν ένα αξιοσημείωτο αποτέλεσμα. Εάν η προσπάθεια αυτή συνεχιστεί θα δώσει περισσότερους καρπούς. Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η μελέτη των λιμανιών της χώρας, από οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και θεσμική διάσταση, είναι ενδιαφέρουσα, διότι μέσω αυτής μπορούν να γίνουν προτάσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη του λιμανιού και του αστικού ιστού που αναπτύσσεται γύρω από αυτό. Το ΚΠΕ Δραπετσώνας βρίσκεται δυτικά του κεντρικού λιμανιού του Πειραιά. Γειτνιάζει δηλαδή με το μεγαλύτερο λιμάνι της Ελλάδας, το οποίο θεωρείται, ένα από τα κυριότερα λιμάνια της Μεσογείου και περιλαμβάνεται στα 50 μεγαλύτερα λιμάνια του κόσμου. Σύμφωνα με στοιχεία του έτους 2003 κατείχε την 47 η θέση παγκοσμίως. Το λιμάνι του Πειραιά αποτελεί το μεγαλύτερο σε έκταση λιμάνι της Ελλάδας καταλαμβάνοντας 5000 στρέμματα περίπου. Αποτελείται από τον Κεντρικό Λιμένα, το Λιμένα Δραπετσώνας, το Λιμένα Ηρακλέους, το Λιμένα Ν. Ικονίου, την ακτή Περάματος και τον όρμο Αμπελακίων Σαλαμίνας μαζί με τα άκρα της Κυνόσουρας Σαλαμίνας. Είναι η κύρια θαλάσσια πύλη της Ελλάδας και βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων (Ευρώπη, Αφρική και Ασία). Η γεωγραφική θέση του λιμανιού το καθιστά κομβικό σημείο επικοινωνίας της νησιωτικής και της ηπειρωτικής Ελλάδας, αλλά και διεθνές κέντρο θαλάσσιου τουρισμού και διαμετακομιστικού εμπορίου. Η θέση του λιμανιού διαδραματίζει βασικό ρόλο στην εξυπηρέτηση του Ελλαδικού χώρου, δεδομένου, ότι το λιμάνι γειτνιάζει με την πόλη των Αθηνών, όπου είναι συγκεντρωμένο το 40% του πληθυσμού και το 60% της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας. Το λιμάνι βρίσκεται στο κεντρικό σημείο της διασταύρωσης των θαλασσίων οδών, που συνδέουν τη Μεσόγειο με τη Β. Ευρώπη και η προνομιακή θέση του γίνεται ιδανική για τα πλοία που διαπλέουν είτε το

9 Σουέζ (Suez), είτε το Γιβραλτάρ (Gibraltar) με προορισμό τα λιμάνια των Βαλκανίων, του Ευξείνου Πόντου και αντιστρόφως. Ένας σημαντικός λόγος, που μας επηρέασε στην επιλογή του θέματος του δικτύου, είναι η γειτνίασή μας και η καθημερινή οπτική επαφή, με το λιμάνι του Πειραιά (Το Κέντρο μας βρίσκεται μπροστά στην είσοδο του κεντρικού λιμένα). Άλλωστε το λιμάνι, δεν άσκησε τη γοητεία του μόνο σε μας στο ΚΠΕΔ, αλλά και σε πολλούς καλλιτέχνες, λογοτέχνες κλπ., που έχουν τραγουδήσει ή αναφερθεί σ αυτό ποικιλοτρόπως. Ποιος μπορεί να ξεχάσει, μια από τις πιο διάσημες ελληνικές ταινίες στον κόσμο του Ζυλ Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή», που εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Φεστιβάλ των Καννών (1960), στο οποίο απέσπασε βραβείο ηθοποιίας η Μελίνα Μερκούρη και βραβεύτηκε το 1961 ο Μάνος Χατζιδάκις με Όσκαρ καλύτερου κινηματογραφικού τραγουδιού για τα περίφημα «Παιδιά του Πειραιά». Η δημιουργία του εθνικού δικτύου «Τα λιμάνια της Ελλάδας» έχει ως σκοπό να ενεργοποιήσει τους μαθητές των παράκτιων περιοχών να ερευνήσουν και να γνωρίσουν διάφορες παραμέτρους που έχουν σχέση με το λιμάνι της περιοχής τους. Με την ανταλλαγή γνώσεων και τη διαρκή επικοινωνία μεταξύ των σχολείων μελών του δικτύου στοχεύουμε στη δημιουργία ομαδικής και συνεργατικής σχέσης καθώς και στη διαρκή ανατροφοδότηση του περιεχομένου του δικτύου. Στα περισσότερα λιμάνια της Ελλάδας συνυπάρχει το χθες με το σήμερα. Ο ελληνικός πολιτισμός διακρίθηκε για τη διατήρηση της ισορροπίας και της αρμονίας ανάμεσα στον άνθρωπο και στο φυσικό ή δομημένο περιβάλλον του. Σήμερα δυστυχώς σε πολλές περιοχές και ειδικά στην παράκτια ζώνη, παρατηρούμε μια διαρκή ανατροπή αυτής της ισορροπίας, μια συνεχή διατάραξη της αρμονίας ανάμεσα στο φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον. Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες, όταν γίνονται αλόγιστα και με κύριο γνώμονα το ανθρώπινο συμφέρον αποβαίνουν συχνά αρνητικές. Στην ανάδειξη αυτών των ζητημάτων αποσκοπούμε με τη δημιουργία του Εθνικού Θεματικού Δικτύου «Τα Λιμάνια της Ελλάδας». Τα λιμάνια καθώς και οι πόλεις και τα χωριά που συνδέονται άμεσα με αυτά δε μπορούν παρά να εξελίσσονται στο πέρασμα των χρόνων προκειμένου να καλύπτουν τις συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των κατοίκων. Είναι όμως χρέος όλων μας, να διεκδικούμε και να συμβάλλουμε ενεργά σε μια καλύτερη ποιότητα ζωής, προστατεύοντας το περιβάλλον και δημιουργώντας ειρηνικές σχέσεις, τόσο ανάμεσα στους ανθρώπους, όσο και ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση.

10 Έτσι λοιπόν στο ταξίδι αυτό, που ξεκινάμε όλοι μαζί, πυξίδα μας ας είναι η γνώση και η δράση, για να φτάσουμε σύντομα και με ασφάλεια στον τελικό προορισμό μας, που δε μπορεί να είναι άλλος από τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

11 ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ «Αν φυτεύεις για ένα χρόνο, φύτεψε ρύζι. Αν φυτεύεις για πέντε χρόνια, φύτεψε δέντρα. Αν φυτεύεις για το μέλλον εκπαίδευσε ανθρώπους» (Κινέζικη παροιμία) Μ ε αφετηρία τη γειτνίαση των Σχολικών Μονάδων, που θα συμμετέχουν στο δίκτυο μελετώντας μικρά ή μεγάλα λιμάνια της Ελλάδας, οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία: Να γνωρίσουν και να εξοικειωθούν με το χώρο και τις δραστηριότητες που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτό. Να μελετήσουν την ιστορία του και να συνειδητοποιήσουν τους δεσμούς του με την τοπική κοινωνία και την επίδρασή του, στις κοινωνικοοικονομικές συνιστώσες της περιοχής, ανάλογα με τη χρήση του (επιβατικός λιμένας, διακίνησης εμπορευμάτων, αλιευτικό, τουριστικό, ναυπηγοεπισκευαστικό κέντρο, μαρίνα κλπ). Να διαπιστώσουν τις αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον και να εντοπίσουν προβλήματα που δημιουργούνται από τις χρήσεις του, δεδομένου ότι ένα λιμάνι δεν μπορεί να μένει στατικό. Εξελίσσεται σύμφωνα με τις ανάγκες των κατοίκων και της περιοχής γενικότερα. Είναι όμως χρέος μας να διεκδικούμε μια καλύτερη ποιότητα ζωής, προβάλλοντας τη φυσιογνωμία της κάθε περιοχής. Έτσι δουλεύοντας ομαδικά και συνεργατικά θα προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις ενεργοποίησης των μαθητών, για την προστασία της οικολογικής ισορροπίας και τη διασφάλιση των όρων για μία βιώσιμη ανάπτυξη.

12 ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ «Κάθε στιγμή αναζήτησης είναι μια στιγμή συνάντησης με το όνειρό σου» Paulo Coelho Υλοποιώντας και συμμετέχοντας λοιπόν στο δίκτυο «ΤΑ ΛΙΜΑΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» στοχεύουμε ώστε οι μαθητές: Να μάθουν ότι ο άρρηκτος δεσμός μεταξύ πόλης και λιμανιού διαμόρφωσε τις κοινωνικοοικονομικές συνιστώσες της περιοχής. Να γνωρίσουν τα έργα που έγιναν από αρχαιοτάτων χρόνων ως σήμερα και να κατανοήσουν πως η ανθρώπινη παρέμβαση αποβαίνει άλλοτε αρνητική όταν γίνεται με γνώμονα μόνο το ανθρώπινο συμφέρον και άλλοτε θετική όταν μελετώνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Να εντοπίσουν τη σχέση του λιμανιού με τους οικονομικούς φορείς της τοπικής κοινωνίας και τη συμβολή του στην ανάπτυξη του κάθε τόπου. Να γίνουν ερευνητές της ιστορίας του τόπου τους, αναζητώντας πηγές σε έργα τέχνης που κοσμούν τους χώρους του λιμανιού. Να ανακαλύψουν μέσα από δράση, την επιρροή του λιμανιού στα ήθη, τα έθιμα, τους θρύλους και τις παραδόσεις του τόπου τους καθώς επίσης και την επίδρασή του στην λογοτεχνία, την ποίηση και όλες τις τέχνες γενικότερα. Να μελετήσουν την επίδραση της λειτουργίας του λιμανιού στα επαγγέλματα που άνθισαν στο χώρο του και γύρω από αυτόν, καθώς επίσης και τις δραστηριότητες που σχετίζονται με τη σημερινή του χρήση. Με βάση αυτή την έρευνα, να εντοπίσουν επαγγέλματα που χάθηκαν στο χρόνο και λαμβάνοντας υπόψη τους την πρόοδο και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ν αναζητήσουν τα «επαγγέλματα του μέλλοντος». Με βιωματική προσέγγιση και ταυτόχρονη μελέτη πηγών να διαπιστώσουν τις αλλαγές στη μορφή και τη χρήση των κτιρίων μέσα και γύρω από αυτό.

13 Να συγκεντρώσουν πληροφορίες για την κίνηση του λιμανιού και να προτείνουν νέους τομείς για δραστηριοποίησή του. Να καταγράψουν τα προβλήματα που δημιουργεί στην πόλη ή το χωριό τους η ύπαρξη του λιμανιού και να προτείνουν λύσεις αυτών των προβλημάτων. Λειτουργώντας σαν ερευνητές να διαπιστώσουν τις αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον του λιμανιού και κάνοντας τις απαραίτητες μετρήσεις και αναλύσεις των παραμέτρων θαλάσσιας, χερσαίας και ατμοσφαιρικής ρύπανσης, να δημοσιοποιήσουν αυτές τις δράσεις με σκοπό την ευαισθητοποίηση όλων των αρμόδιων φορέων για βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης. Να αναζητήσουν τρόπους και να αναλάβουν δράση για να διασφαλίσουν όρους που θα οδηγήσουν στη βιώσιμη ανάπτυξη του λιμανιού.

14 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ «Βρείτε χρόνο να εργαστείτε Είναι το τίμημα της επιτυχίας» (Παλιά Ιρλανδ. Προσευχή) Προκειμένου να συμβάλλουμε και εμείς από την πλευρά μας στην προετοιμασία του θεωρητικού μέρους των δραστηριοτήτων και της μελέτης πεδίου, που θα εφαρμόσετε στα σχολεία σας για το δίκτυο «Τα Λιμάνια της Ελλάδας» προτείνουμε θεματικές ενότητες, που μπορεί καθένας από σας να μελετήσει λαμβάνοντας υπόψη τις κατά τόπους ιδιαιτερότητες, δίνοντας έμφαση ή επιλέγοντας κάποιες από αυτές. Oσον αφορά τις δραστηριότητες, που αναφέρονται στη κάθε ενότητα μπορείτε να επιλέξετε κάποιες από αυτές ή να εφαρμόσετε κάποιες άλλες, που να ανταποκρίνονται περισσότερο στις ανάγκες των μαθητών σας, αρκεί να καλύπτουν τόσο τους βασικούς γνωστικούς στόχους ανάπτυξης ικανοτήτων και συναισθηματικούς, όσο και να ακολουθούν την πορεία του σχεδίου που έχουμε θέσει από την αρχή. Οι δραστηριότητες πρέπει να στοχεύουν στη σύνδεση και το συσχετισμό των σχολικών γνώσεων με την πραγματική ζωή. Οι δραστηριότητες που προτείνουμε ή άλλες που εσείς μπορείτε να επιλέξετε εκτιμώντας τα δικά σας δεδομένα πρέπει: Να είναι βιωματικές Να είναι ομαδοσυνεργατικές Να καλλιεργούν την πολλαπλή νοημοσύνη Να προωθούν τη διαθεματική - ολιστική προσέγγιση της γνώσης Να ακολουθούν ένα σχέδιο εργασίας Να ενθαρρύνουν πρωτοβουλίες, αυτενέργειες και καινοτομίες προσέγγισης.

15 ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΜΑΣ ΟΡΜΗΤΗΡΙΟ «Σε λίγο θα σαλπάρουμε στης θάλασσας τα διαμαντένια πλάτη στον απαλό καθρέφτη του γιαλού» Ας γίνει λοιπόν, το λιμάνι μας ορμητήριο για κατάκτηση γνώσεων, εμπειριών, ανακαλύψεων, μελέτης, έρευνας και δράσης. Πώς θα τα πετύχουμε όλα αυτά; Αρκεί να έχουμε Εκπαιδευτικοί και μαθητές μεράκι και όρεξη για δουλειά «Βρείτε χρόνο να εργαστείτε, είναι το τίμημα της επιτυχίας» Παλιά ιρλανδέζικη προσευχή. Ας δώσουμε στη δουλειά μας χρώμα ευχάριστο και ελκυστικό ύφος, ας δημιουργήσουμε κίνητρα ώστε μέσα από αυτά να φτάσουμε τους στόχους μας. Ας συνεργαστούμε με βάση το πλάνο εργασιών, που θα καταστρώσουμε με τα παιδιά. Να βρούμε δηλ. τις ενότητες και τα επιμέρους θέματα, με τα οποία θα θέλαμε ν ασχοληθούμε, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του λιμανιού μας, τις εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Στη τάξη μας ή στο σχολείο μας Ας προτρέψουμε την ομάδα των μικρών ερευνητών, που θ ασχοληθεί με το θέμα, να διαμορφώσει μέσα στη τάξη ή σε κάποιο άλλο χώρο του σχολείου κάποιο σημείο όπου θα συγκεντρώνουν τις δουλειές τους π.χ. φωτογραφικό υλικό, κατασκευές, συλλογές κλπ. Μπορούν επίσης να οργανώσουν μια μικρή βιβλιοθήκη από βιβλία δικά τους, ή αγοράζοντας κάποια, ή ζητώντας τη στήριξη διαφόρων φορέων, όπως του δήμου, των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων, του σχολείου κλπ. Να κατευθύνουμε τους μικρούς ερευνητές να κάνουν καταμερισμό της εργασίας και να ορίσουν υπεύθυνους για κάθε αρμοδιότητα, όπως: Γραμματείς, που θα αρχειοθετούν και θα τακτοποιούν το υλικό που θα συγκεντρώνεται και θα κρατούν ημερολόγιο των δραστηριοτήτων.

16 Φωτογράφους, δημοσιογράφους, λογοτέχνες, ζωγράφους και ότι άλλο θεωρούμε σκόπιμο για κάθε ενότητα, προκειμένου να δραστηριοποιηθούν και να μάθουν να δουλεύουν ομαδικά και συνεργατικά. Οι αρμοδιότητες πρέπει να εναλλάσσονται ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών. Επίσκεψη στο λιμάνι Εδώ ξεκινάει το ταξίδι με την πραγματικότητα (βιωματική προσέγγιση). Πρέπει να πάρουμε μέτρα για την ασφάλεια των μαθητών μας. Nα επισκεφθούμε το χώρο μόνοι μας, πριν την επίσκεψή μας με τους μαθητές και να χαράξουμε μια ασφαλή πορεία. Να έχουμε ένα φορητό φαρμακείο, και να τους εφοδιάσουμε με ένα κανονισμό, τον οποίο πρέπει να ακολουθούν για αποφυγή πιθανών ατυχημάτων. Οι μαθητές, μικροί ερευνητές, χωρίζονται σε ομάδες, έτσι ώστε η κάθε μία να αναλάβει ένα μέρος του λιμανιού, να παρατηρήσει, να φωτογραφήσει, να καταγράψει πιθανά προβλήματα, να μετρήσει φυσικοχημικές παραμέτρους κλπ. Οι επισκέψεις πρέπει να γίνονται σε διαφορετικές εποχές του χρόνου, για να έχουμε σφαιρική άποψη και στοιχεία για σύγκριση. Οι μικροί ερευνητές θα έχουν την ευκαιρία να συγκεντρώσουν, να ενοποιήσουν και να συσχετίσουν τις εργασίες των ομάδων τους, δημιουργώντας έτσι μια γενική εικόνα για ολόκληρη την περιοχή του λιμανιού. Ας παίξουν οι μικροί ερευνητές και το ρόλο του ιστορικού τέχνης «Βρείτε χρόνο να παίζετε είναι το μυστικό της παντοτινής νιότης» ( Παλιά Ιρλανδ. Προσευχή)

17 Τα λιμάνια υπήρξαν πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες, ζωγράφους, μουσικούς, ποιητές. Τα παιδιά ερχόμενα σε επαφή με πίνακες ζωγραφικής, ακούγοντας μουσική, χορεύοντας, διαβάζοντας ποίηση θα έχουν την ευκαιρία να μοιραστούν συναισθήματα οικεία, να εκφραστούν και με τη σειρά τους να δημιουργήσουν. Να ζωγραφίσουν μια γωνιά του λιμανιού, να θαυμάσουν και να παρατηρήσουν κάποια έργα ζωγράφων επισκεπτόμενοι πινακοθήκες. Τέλος μπορούν να υιοθετήσουν ένα κομμάτι του λιμανιού. Εσωτερική αξιολόγηση Στο τέλος κάθε Σχολικής Χρονιάς είναι δυνατόν να γίνεται αξιολόγηση του προγράμματος με πολλούς τρόπους π.χ. Παιχνίδι του χαμένου θησαυρού, προκειμένου να δούμε εάν είναι σε θέση να εντοπίζουν κτίρια και υπηρεσίες, ή παιχνίδι ρόλων για την λειτουργία, τη συνεργασία και το συντονισμό μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών, επαγγελμάτων κλπ.

18 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ 1. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ 1.1. Η ονομασία του λιμανιού 1.2. Η γεωγραφική θέση (Νομός Διαμέρισμα Γεωγραφικές συντεταγμένες) 1.3. Η σχετική θέση του λιμανιού (γειτνίαση με κατοικημένες περιοχές κλπ.) 1.4. Χάρτης με τη σημερινή μορφή του λιμανιού 2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ 2.1. Προέλευση τοπωνυμίου 2.2. Μαρτυρίες κατά την Προϊστορία (Μυθολογία) 2.3. Ιστορικές μαρτυρίες κατά τους Ιστορικούς χρόνους Αναφορά στους λόγους επιλογής της θέσης του λιμανιού και στην πορεία διαμόρφωσής του Μνημεία ιστορικά (σχετικά με τη ζωή του λιμανιού). 3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 3.1 Φορείς Υπηρεσίες Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας (Λιμενικά Ταμεία) Λιμεναρχεία Δ/νση Τελωνείων Υγειονομική υπηρεσία Πυροσβεστική Υπηρεσία κλπ. 4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΧΡΗΣΕΙΣ 4.1 Κίνηση του λιμανιού Επιβατική κίνηση Εμπορευματική κίνηση Ναυπηγοεπισκευαστική κίνηση Αλιευτική κίνηση

19 Τουρισμός 4.2. Εγκαταστάσεις μέσα ευκολίες Μηχανικός εξοπλισμός Αποθήκες Δεξαμενές Υδροδότηση Τηλεπικοινωνίες Ηλεκτροδότηση Μαρίνες Ρυμουλκήσεις Πλοηγήσεις Λοιπές ευκολίες 5. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΛΟΙΠΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΔΙΚΤΥΟ 5.1 Σύνδεση με οδικό δίκτυο 5.2. Σύνδεση με σιδηροδρομικό δίκτυο 5.3. Σύνδεση με αεροδρόμια 5.4. Σύνδεση με άλλα λιμάνια 5.5. Θαλάσσια μέσα μεταφοράς Επιβατών (Συγκοινωνιακά) «Χθες σήμερα» Μεταφοράς αγαθών «Χθες σήμερα» 6. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 6.1. Ναυτιλιακές εφοπλιστικές επιχειρήσεις 6.2. Λειτουργία βιομηχανιών βιοτεχνιών 6.3. Τριτογενής τομέας (Τράπεζες, Επιμελητήρια, εταιρείες μεταφορών, τροφοδοσιών, συντήρησης και επισκευής πλοίων Ταξιδιωτικά τουριστικά πρακτορεία κλπ ) 6.4. Εργασιακή απασχόληση Α) Μόνιμα επαγγέλματα «Χθες σήμερα» Β) Εποχιακά επαγγέλματα «Χθες σήμερα» 6.5. Τουριστική ανάπτυξη 7. ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ 7.1. Αξιοθέατα (Μουσεία, έργα Τέχνης ) 7.2. Ναυτική Παράδοση Α) Ήθη και έθιμα Β) Δρώμενα Γ) Θρησκευτικές δοξασίες

20 7.3. Λογοτεχνία, ποίηση, μουσική 7.4. Φωτογραφικό υλικό 7.5. Ναυτική Εκπαίδευση 8. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 8.1. Ποιότητα θαλασσινού νερού (δείκτες ρύπανσης) 8.2. Επίδραση στα θαλάσσια και υδάτινα οικοσυστήματα 8.3. Επίδραση στις παράκτιες περιοχές 8.4. Ατμοσφαιρική ρύπανση 8.5. Κυκλοφοριακό 8.6. Αισθητική υποβάθμιση του χώρου του λιμανιού 9. ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 9.1. Έλεγχος εφαρμογής των μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις, τη νομοθεσία της Ε.Ε., και την ελληνική Βιολογική επεξεργασία λυμάτων (Εγκαταστάσεις κλπ) 9.3. Δράσεις που αποσκοπούν στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης, συμπεριφοράς και στάσης. (Οργανώσεις, Τοπική αυτοδιοίκηση, σχολικές ομάδες, τοπικοί σύλλογοι κλπ ) Πολιτικός σχεδιασμός Περιβαλλοντικές μελέτες Αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης (Φορείς-τρόποι) 9.6. Αντιμετώπιση κάθε άλλης μορφής επιβάρυνσης.

21 ANAΛΥΣΗ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ 1. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ 1.1. Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Ερευνούμε ιστορικές πηγές. Καταγράφουμε και παρουσιάζουμε τις απόψεις που υπάρχουν για την ονομασία του λιμανιού Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Μελετούμε χάρτες για να καθορίσουμε: α) Τη γεωγραφική θέση του λιμανιού ( γεωγραφικές συντεταγμένες) π.χ. πλάτος 38 ο βόρεια, μήκος 24 ο ανατολικά β) Το Νομό και το Νομαρχιακό Διαμέρισμα (αν υπάρχει) που ανήκει η περιοχή του λιμανιού Κατασκευάζουμε μακέτα του λιμανιού, με απλά υλικά όπως γύψο, φελλό, πλαστελίνη, άδεια χαρτόκουτα, φελιζόλ, κλπ Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ (ΓΕΙΤΝΙΑΣΗ ΜΕ ΚΑΤΟΙΚΗΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΛΠ) Καθορίζουμε τη θέση του λιμανιού σε σχέση με τη θέση πόλεων, οικισμών, ιστορικών περιοχών κλπ (π.χ. βρίσκεται νοτιοδυτικά της πόλης. και ανατολικά της περιοχής ) 1.4. ΧΑΡΤΗΣ ΜΕ ΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Ανατρέχουμε σε βιβλία που έχουν γραφεί για το λιμάνι που μελετάμε προκειμένου να βρούμε κάποιο χάρτη του λιμανιού. Εάν δεν υπάρχει σχετική βιβλιογραφία, θα προσπαθήσουμε να σχεδιάσουμε μία κάτοψη του λιμανιού στην οποία θα αναφέρουμε τα πιο χαρακτηριστικά σημεία (λιμεναρχείο, προβλήτα επιβατικών, προβλήτα αλιευτικών, σκαφών τουρισμού, επιβατικός σταθμός, χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων, ζώνη επισκευών κλπ).

22 2. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ 2.1 ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟΥ Προσπαθούμε να ανακαλύψουμε τα γεγονότα ή τα αίτια που έγιναν αφορμή, ώστε να δοθεί στο λιμάνι μας το συγκεκριμένο όνομα που έχει (ή ψευδώνυμο εάν υπάρχει). Για το σκοπό αυτό μπορούμε να καταφύγουμε όχι μόνο σε ιστορικά κείμενα, αλλά και σε προφορικές μαρτυρίες των μεγαλύτερων σε ηλικία κατοίκων της περιοχής. Μερικές φορές τυχαίνει το λιμάνι μας να αναφέρεται με διαφορετικά ονόματα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Σκόπιμο είναι να διερευνηθούν τα αίτια αυτών των αλλαγών ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ 2.3. ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥΣ ΧΡΟ- ΝΟΥΣ 2.4. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΤΟΥ 2.5. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑ- ΝΙΟΥ Αναζητούμε πηγές που να αναφέρονται στην ιστορική διαδρομή του λιμανιού στους αιώνες και στην εξέλιξή του. Διερευνούμε τις αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον και τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στο χώρο. Σκόπιμη θα ήταν η συγκέντρωση υλικού που θα ταξινομηθεί κατά εποχές και θα μαρτυρά τις φάσεις μετεξέλιξης του λιμανιού στην ιστορική διαδρομή. Κατασκευάζουμε ταμπλό στο οποίο θα εκθέτουμε τις γκραβούρες, τις παλιές φωτογραφίες, τα αντίγραφα έργων τέχνης που θα συλλέξουμε καθώς επίσης και τις φωτογραφίες που θα τραβήξουμε στην περιήγησή μας, ώστε να είναι εύκολη η μεταξύ τους σύγκριση προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα για την ιστορική διαδρομή και εξέλιξη του λιμανιού.

23 3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ-ΔΙΟΙΚΗΣΗ 3.1. ΦΟΡΕΙΣ-ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ (ΛΙΜΕΝΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ) ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΑ Δ/ΝΣΗ ΤΕΛΩΝΕΙΩΝ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΑ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ κλπ Καταγράφουμε και ενημερωνόμαστε για τη δράση και την σκοπιμότητα ύπαρξής στο λιμάνι, όλων των φορέων και των υπηρεσιών που σχετίζονται με αυτό. (ΥΕΝ, λιμεναρχείο, τελωνείο κλπ) Δημιουργούμε ερωτηματολόγια, που θα συμπληρώσουν οι υπεύθυνοι των υπηρεσιών και παράλληλα μπορούμε να πάρουμε συνεντεύξεις από εργαζόμενους στο χώρο του λιμανιού. Αυτά θα βοηθήσουν τους μικρούς ερευνητές να προβληματιστούν και να κατανοήσουν το λόγο ύπαρξης και την ανάγκη λειτουργίας αυτών των υπηρεσιών. Επίσης θα μπορέσουν να εντοπίσουν τα εργασιακά προβλήματα που υπάρχουν στις υπηρεσίες του λιμανιού. Κατασκευάζουμε σε ταμπλό την «αράχνη» μας. Κάθε ομάδα βάζει σε κύκλο το όνομα του φορέα που ανέλαβε να ερευνήσει και στα άκρα του τοποθετεί με γραμμές τις λέξεις που τον χαρακτηρίζουν. Ενώνοντας τα τμήματα αυτά στο ταμπλό έχουμε, δημιουργήσει την «αράχνη» μας. Π.χ. Θαλάσσιες περιπολίες λιμεναρχείο Αστυνόμευση του χώρου του λιμανιού Εξυπηρέτηση πολιτών Επίβλεψη δρομολογίων πλοίων

24 4. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ - ΧΡΗΣΕΙΣ 4.1 ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΕΠΙΒΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΝΑΥΠΗΓΟΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Συλλέγουμε στοιχεία από φορείς και υπηρεσίες για την κίνηση του λιμανιού (ετήσια, χειμερινή, θερινή). Συγκρίνουμε αυτά τα στοιχεία και κάνουμε διαπιστώσεις για την πορεία των εργασιών κατά έτος. Εξάγουμε συμπεράσματα και μέσα από αυτά μπορούμε να προβληματιστούμε για τις θέσεις εργασίας που δημιουργούνται ή χάνονται. Ομαδοποιούμε τα αποτελέσματα της έρευνας και αναζητούμε διαφοροποιήσεις σύμφωνα με τις εποχές του έτους (χειμώνα καλοκαίρι) και τις αλλαγές μετά τη δημιουργία κάποιου σημαντικού έργου στο χώρο του λιμανιού. Κατασκευάζουμε ραβδογράμματα με απλά υλικά (χρωματιστές κόλλες, χαρτόνια) που θα δείχνουν την κίνηση του λιμανιού κατά έτος ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ - ΜΕΣΑ- ΕΥΚΟΛΙΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Καταγράφουμε το μηχανικό εξοπλισμό που διαθέτει το λιμάνι όπως : Γερανογέφυρες για φορτοεκφόρτωση εμπορευματοκιβωτίων από και προς τα πλοία Οχήματα φορτοεκφόρτωσης εμπορευματοκιβωτίων από και προς σιδηροδρομικά βαγόνια Οχήματα μεταφοράς εμπορευμάτων Ηλεκτροκινούμενους γερανούς πλωτούς γερανούς Συνεργεία επισκευής και συντήρησης του λιμενικού εξοπλισμού Υποδομή παραλαβής αποβλήτων πλοίων και καταλοίπων φορτίου Εξέδρα φορτοεκφόρτωσης πετρελαιοειδών κλπ.

25 ΑΠΟΘΗΚΕΣ Καταγράφουμε τους παντός είδους αποθηκευτικούς χώρους που υπάρχουν στο λιμάνι όπως : Στεγασμένους χώρους αποθήκευσης εμπορευμάτων Χώρους εξυπηρέτησης εμπορευματοκιβωτίων με ψυκτική ικανότητα Ιχθυόσκαλα και σταθμό αλιευμάτων Αποθήκες για σιτηρά (σιλό) κλπ ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ Καταγράφουμε την ύπαρξη μόνιμων ή πλωτών δεξαμενών στην ευρύτερη περιοχή του λιμανιού, τις διαστάσεις της καθεμιάς και την ανυψωτική τους ικανότητα, ώστε να φανεί : Το είδος των πλοίων που μπορούν να εξυπηρετήσουν Οι θέσεις εργασίας που υπάρχουν Το οικονομικό όφελος της περιοχής από την δραστηριότητα των δεξαμενών κλπ ΥΔΡΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΔΟΤΗΣΗ Διερευνούμε εάν στο χώρο του λιμανιού υπάρχουν σημεία για υδροδότηση και παροχή τηλεφωνικής σύνδεσης των πλοίων, καθώς και σημεία για ηλεκτροδότηση των αυτοκινήτων-ψυγείων. ΜΑΡΙΝΕΣ Εξετάζουμε εάν υπάρχει η δυνατότητα ελλιμενισμού μικρών σκαφών αναψυχής και το είδος των παρεχόμενων υπηρεσιών στα σκάφη αυτά όπως υδροδότηση ηλεκτροδότηση συνεργεία για διόρθωση μηχανικών, ηλεκτρικών, ηλεκτρονικών βλαβών συνεργεία απαραίτητα για την ετήσια συντήρηση των σκαφών αναψυχής

26 συνεργεία για την αποκατάσταση ζημιών των πανιών ιστιοπλοϊκών σκαφών κλπ. ΡΥΜΟΥΛΚΗΣΕΙΣ ΠΛΟΗΓΗΣΕΙΣ ΚΛΠ Καταγράφουμε την ύπαρξη ρυμουλκών και σκαφών πλοήγησης. Σημειώνουμε επίσης τον αριθμό των διατιθέμενων ρυμουλκών και την ιπποδύναμη της μηχανής τους ΛΟΙΠΕΣ ΕΥΚΟΛΙΕΣ Παρατηρούμε εάν στο χώρο του λιμανιού υπάρχουν Ελεύθερος ή φυλασσόμενος χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων (Ι.Χ. τουριστικών λεωφορείων κλπ.) και ποια η δυναμικότητά του Ανταλλακτήρια συναλλάγματος Καταστήματα αφορολόγητων ειδών Εστιατόρια καφετέριες Εμπορικά καταστήματα Ναυτικός όμιλος κλπ

27 5. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΛΟΙΠΟ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΔΙΚΤΥΟ 5.1. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ 5.2. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ 5.3. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΑ 5.4. ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΛΙΜΑΝΙΑ Καταγράφουμε τις οδικές αρτηρίες, το σιδηροδρομικό δίκτυο, τη σύνδεση με άλλα λιμάνια ή τη γειτνίαση με αεροδρόμιο ή ελικοδρόμιο, προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε το ρόλο του λιμανιού ως συγκοινωνιακό κόμβο. Προτείνεται η δημιουργία πίνακα δρομολογίων των πλοίων κατά εποχές. Σ αυτόν καλό θα είναι να περιλαμβάνεται το όνομα του πλοίου, η ώρα αναχώρησης και η πιθανή ώρα άφιξης στον προορισμό του, έτσι ώστε τα στοιχεία αυτά να είναι χρηστικά για μαθητές άλλων περιοχών που συμμετέχουν στο δίκτυο. Κατασκευάζουμε χάρτη των συγκοινωνιακών συνδέσεων με επίκεντρο το λιμάνι ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΣΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Επιβατών (Συγκοινωνιακά) Χθες σήμερα Μεταφοράς αγαθών Χθες σήμερα Μαθαίνουμε και καταγράφουμε την εξέλιξη των θαλασσίων μέσων μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων. Συγκεκριμένα: Το είδος των πλοίων που χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν Το είδος και το πλήθος των δρομολογίων που εκτελούσαν (π.χ δύο δρομολόγια εβδομαδιαίως μεταφοράς επιβατών με προορισμό, πέντε δρομολόγια μεταφοράς εμπορευμάτων με προορισμό ) Τη σημερινή κατάσταση (Είδος πλοίων που μπορούν να ελλιμενιστούν, τα δρομολόγια που εκτελούνται, τα εμπορεύματα που μεταφέρονται κλπ)

28 6. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 6.1. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΕΣ ΕΦΟΠΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Με την ανάπτυξη και μελέτη αυτής της ενότητας, στοχεύουμε στο να αναδειχθεί ο ρόλος, η σημασία και η συμβολή του λιμανιού στη δημιουργία του κοινωνικο-οικονομικού ιστού της περιοχής. Για να φτάσουμε στο στόχο μας μπορούμε : Να εντοπίσουμε και να καταγράψουμε τις Ναυτιλιακές, εφοπλιστικές επιχειρήσεις. Να πάρουμε συνεντεύξεις, ή να δημιουργήσουμε ερωτηματολόγια στα οποία θα απαντήσουν, τόσο εργαζόμενοι στα πλοία, και σε υπηρεσίες του λιμανιού, όσο και σε άλλους φορείς, επιχειρήσεις κλπ. σχετικές με το λιμάνι. Να γνωρίσουμε τις δραστηριότητές τους, και την προσφορά τους στην λειτουργία του λιμανιού και αντίστροφα (δηλαδή το όφελος που έχουν από τη λειτουργία του λιμανιού) 6.2. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΩΝ ΒΙΟΤΕΧΝΙΩΝ Καταγράφουμε τις υπάρχουσες μονάδες βιομηχανίας-βιοτεχνίας. Διερευνούμε αν είναι παλαιάς η νέας τεχνολογίας. Συσχετίζουμε πόσο είναι ωφέλιμες για την οικονομία του τόπου, σε σχέση με την επιβάρυνση και την όχληση που προκαλούν. Εξετάζουμε πόσα από τα παραγόμενα προϊόντα τους μεταφέρονται με πλοία από το λιμάνι μας. 6.3 ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ (Τράπεζες, Επιμελητήρια, εταιρείες μεταφορών, τροφοδοσιών, συντήρησης και επισκευής πλοίων, ταξιδιωτικά τουριστικά πρακτορεία, κλπ.) Χωρίζοντας την περιοχή του λιμανιού σε ζώνες, ομάδες μαθητών αναλαμβάνουν να καταγράψουν και να φωτογραφίσουν, εάν θεωρείται σκόπιμο, κάθε είδους δραστηριότητα που αφορά τη λειτουργία τραπεζών, επιμελητηρίων, ταξιδιωτικών - τουριστικών πρακτορείων, καταστημάτων, ξενοδοχείων κλπ.

29 Ειδικότερα: Α. Τουριστικά είδη Επιλέγοντας, ικανοποιητικό και αντιπροσωπευτικό αριθμό καταστημάτων, ζητάμε πληροφορίες από τους εμπόρους, ποια είδη προτιμούν οι τουρίστες και γιατί. Καταγράφουμε χαρακτηριστικά τουριστικά αντικείμενα και ερευνούμε την σχέση τους με την ελληνική ιστορία και την παράδοση του τόπου. Β. Ξενοδοχεία Τα ξενοδοχεία αποτελούν μια απαραίτητη υποδομή προκειμένου να εξυπηρετούνται οι επισκέπτες. Τα καταγράφουμε Με ερωτηματολόγιο προς τους ξενοδόχους, μπορούμε να μάθουμε τις συνήθειες και τις προτιμήσεις των τουριστών (διάρκεια διαμονής, χώρα προέλευσης και προορισμού, εάν ταξιδεύουν ομαδικά ή μεμονωμένα). Μπορούμε επίσης να μάθουμε τις προτιμήσεις των τουριστών με ερωτηματολόγια. Εντοπίζουμε ξενοδοχεία με ιστορικό ή αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Συγκεντρώνουμε σχετικό υλικό και μπορούμε να κάνουμε σύγκριση ξενοδοχείων παλαιότερων εποχών με τα σημερινά. Γ. Ταξιδιωτικά γραφεία Τα τελευταία χρόνια πολλοί ιδιώτες αλλά και επιχειρήσεις για να οργανώσουν τις διακοπές τους απευθύνονται σε ταξιδιωτικά γραφεία. Προκειμένου να τα γνωρίσουμε και να συλλέξουμε πληροφορίες για την προσφορά τους, τα επισκεπτόμαστε και συγκεντρώνουμε ενημερωτικά φυλλάδια. Φτιάχνουμε μια αφίσα για να διαφημίσουμε την περιοχή μας στο εξωτερικό.

30 6.4. ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Μόνιμα επαγγέλματα χθες σήμερα Εποχιακά επαγγέλματα χθες σήμερα Η ύπαρξη και λειτουργία του λιμανιού απασχολεί πολλούς εργαζόμενους σε διάφορα επαγγέλματα τόσο μόνιμα, όσο και εποχιακά. Καταγράφουμε τα επαγγέλματα μόνιμα εποχιακά Επιλέγουμε κάποια από αυτά και παίρνουμε συνεντεύξεις από τους εργαζόμενους. Προσπαθούμε να μάθουμε για τις συνθήκες εργασίας τους, τις εντυπώσεις τους και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Ερευνούμε την εξέλιξη κάποιων επαγγελμάτων, που υπήρχαν από παλιά και έχουν εξαφανιστεί ή έχουν διαφοροποιηθεί ακολουθώντας το γοργό ρυθμό της τεχνολογίας. Η ιστορία των επαγγελμάτων είναι σημαντική γιατί μέσα από αυτήν αντλούμε πληροφορίες για τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Καταγράφουμε όσα έχουν εξαφανιστεί, όσα είναι σπάνια, όσα διατηρούνται επειδή συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την ύπαρξη του λιμανιού, αλλά και όσα αναπτύχθηκαν προσφάτως. Ερευνούμε τους λόγους που συνέτρεξαν, ώστε μερικά να αντέξουν στο χρόνο και να συνεχίσουν να υπάρχουν μέχρι σήμερα. 6.5.ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Τουριστικές περιοχές με έντονα ιστορικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά καθώς και έντονο το στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος, αξίζει και πρέπει να διατηρηθούν και να αναδειχθούν. Οποιοδήποτε είδος τουριστικής εκμετάλλευσης πρέπει να σέβεται το περιβάλλον και να προωθεί ήπιες μορφές ανάπτυξης. Έτσι : Καταγράφουμε τα θετικά και αρνητικά στοιχεία της τουριστικής ανάπτυξης. Εντοπίζουμε καταστάσεις που ενοχλούν και απωθούν τον τουρίστα (π.χ. απορρίμματα, κακή εξυπηρέτηση, συγκοινωνιακό δίκτυο, κυκλοφοριακό, κλπ ). Μέσα από παιχνίδια ρόλων προσπαθούμε να διερευνήσουμε την έννοια της ήπιας τουριστικής ανάπτυξης. (π.χ. Το Δημοτικό Συμβούλιο προκειμένου να προωθήσει αλλαγές για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής καλεί τις ενδιαφερόμενες ομάδες (κάτοικοι,

31 έμποροι, επαγγελματίες εργαζόμενοι, κυβερνητικοί εκπρόσωποι, κλπ.) να συζητήσουν τις προτάσεις τους. Μελετάμε την τουριστική κίνηση χθες σήμερα με στατιστικά στοιχεία από αρμόδιες υπηρεσίες και εξάγουμε συμπεράσματα. Ερευνούμε εάν προσφέρονται όλες οι βασικές υπηρεσίες εξυπηρέτησης του κοινού. Συζητάμε στην τάξη και φτιάχνουμε ένα κατάλογο με υπηρεσίες που θεωρούνται απαραίτητες για τη διευκόλυνση του τουρισμού. (ΟΤΕ, ΕΛΤΑ, ΕΟΤ. Τουριστική αστυνομία κλπ.) Με επισκέψεις ερευνούμε, ποιες από αυτές τις υπηρεσίες παρέχονται και πώς. Αν διαπιστώσουμε ελλείψεις ή παρατυπίες, μπορούμε να απευθυνθούμε εγγράφως στους αρμόδιους για βελτίωση των παρεχομένων υπηρεσιών. Παράλληλα όταν συναντούμε συντομογραφίες διαφόρων υπηρεσιών (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΛΤΑ κλπ) προσπαθούμε να τις ερμηνεύσουμε, ώστε να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ποια υπηρεσία αντιπροσωπεύουν.

32 7. ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ 7.1 ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ (Έργα Τέχνης, Μουσεία) Καταγράφουμε όλα τα αξιοθέατα που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή του λιμανιού, όπως νεοκλασικά κτήρια, παλιές βιομηχανίες και αποθήκες αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος, παλιούς φάρους, πέτρινες προβλήτες κλπ. Φωτογραφίζουμε όσα από αυτά μπορούμε και οργανώνουμε ένα μικρό φωτογραφικό άλμπουμ Βρίσκουμε στοιχεία από σχετική βιβλιογραφία. 7.2 ΝΑΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Ήθη και έθιμα Δρώμενα Θρησκευτικές δοξασίες Σκόπιμο θεωρείται να χωριστούν οι μαθητές σε ομάδες, έτσι ώστε η κάθε μία να απευθυνθεί σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού (π.χ. ηλικιωμένους, επαγγελματίες κλπ). Οι ερωτήσεις θα είναι ανάλογες με το στόχο του κάθε θέματος (ήθη και έθιμα, παράδοση κλπ). Οι μαθητές πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με μαγνητόφωνα, σημειωματάρια, φωτογραφικές μηχανές κλπ. Ανατρέχουμε σε πηγές και βιβλιογραφία Συλλέγουμε στοιχεία με ειδικά ερωτηματολόγια για τη ναυτική παράδοση του τόπου, για τα ήθη και έθιμα, τα δρώμενα και τις θρησκευτικές δοξασίες που έχουν σχέση με τη ναυτική παράδοση και το λιμάνι μας, και ερευνούμε ποια από αυτά έχουν φτάσει μέχρι τις μέρες μας. Καταλήγουμε σε συμπεράσματα εντοπίζοντας και κωδικοποιώντας τα σημαντικά στοιχεία. 7.3 Λογοτεχνία, ποίηση, μουσική. Ερευνούμε μέσα από τη βιβλιογραφία την ύπαρξη λογοτεχνικών κειμένων, ποιημάτων, τραγουδιών, που έχουν γραφεί και τραγουδηθεί κατά καιρούς και το θέμα τους είναι σχετικό με το λιμάνι μας. 7.4 Φωτογραφικό υλικό

33 Συγκεντρώνουμε φωτογραφικό υλικό (παλιές φωτογραφίες, γραμματόσημα, κάρτες) από διάφορες πηγές και τις ταξινομούμε σε άλμπουμ. Συλλέγουμε και ταξινομούμε όλες τις φωτογραφίες που έχουμε τραβήξει οι ίδιοι κατά την εξέλιξη της μελέτης και γράφουμε λεζάντες στις πιο αντιπροσωπευτικές και σημαντικές από αυτές. 7.5 Ναυτική Εκπαίδευση Ερευνούμε και καταγράφουμε σχολές, που παρέχουν ναυτική εκπαίδευση. Αναφερόμαστε στην προσφορά τους στο ναυτικό επάγγελμα και στο ρόλο που παίζουν στη διαμόρφωση της οικονομικής κατάστασης της περιοχής. Τη νύχτα σου πα στο καμπούνι μια ιστορία την ίδια που όλοι οι ναυτικοί λένε στη ράδα, τα μάτια σου τα κυβερνούσε σοροκάδα κι όλο μουρμούριζες βραχνά «φάλτσο η πορεία» (Ν. Καββαδίας)

34 8. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 8.1. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ ΝΕΡΟΥ Προκειμένου να μελετήσουμε τη ποιότητα του θαλασσινού νερού, απευθυνόμαστε σε οργανισμούς, υπηρεσίες, κυβερνητικές και μη οργανώσεις, κλπ. που έχουν κάνει μελέτες και μετρήσεις, στο λιμάνι της περιοχής μας. Ερευνούμε και συλλέγουμε στοιχεία για: Την ύπαρξη βαρέων ή μεταλλαξιογόνων μετάλλων όπως υδραργύρου, μολύβδου, νικελίου, καδμίου, ψευδαργύρου, χαλκού, κλπ. Την ανεύρεση πετρελαιοειδών, υφαλοχρωμάτων και εντομοκτόνων, νιτρικών, φωσφορικών αλάτων (εφόσον το λιμάνι βρίσκεται κοντά σε αγροτική περιοχή). Την αλατότητα του θαλασσινού νερού της περιοχής. Την περιεκτικότητα σε οξυγόνο του θαλασσινού νερού (για να ζουν τα ψάρια πρέπει να είναι μεγαλύτερη από 4 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά 1 λίτρο θαλασσινού νερού - 4mg/l -). Επίσης μετράμε με την περιβαλλοντική ομάδα: Τη θερμοκρασία του αέρα και αμέσως μετά τη θερμοκρασία του θαλασσινού νερού Το ph του θαλασσινού νερού με τη βοήθεια πεχαμετρικού χαρτιού ή του οργάνου πεχάμετρο. Το όριο επιβίωσης των θαλάσσιων οργανισμών κυμαίνεται από ph=6 μέχρι ph=9. Παρατηρούμε μακροσκοπικά δηλ. με κοινό οφθαλμό, καταγράφουμε ή φωτογραφίζουμε, ορισμένους βιολογικούς δείκτες που μαρτυρούν το μέγεθος της ρύπανσης στην περιοχή του λιμανιού αλλά και στο ευρύτερο παράκτιο οικοσύστημα όπως: Φαινόμενα ευτροφισμού στο φυτοπλαγκτόν και στα φύκια π.χ. στο χλωροφύκος ulva (μαρούλι της θάλασσας). Υπερπληθυσμός ασημόγλαρων. Υπερπληθυσμός ενός μόνο είδους θαλάσσιου σκώληκα της οικογένειας των πολύχαιτων (π.χ. θαλάσσιες σαρανταποδαρούσες). Μείωση της γενικής βιοποικιλότητας.

35 Καταγράφουμε τις οσμές που πιθανώς να βγαίνουν από το θαλασσινό νερό (βούρκου, κλούβιου αυγού). Οι οσμές είναι ενδεικτικές της αλλοίωσης της θαλάσσιας χλωρίδας της περιοχής πράγμα που σημαίνει ότι σαπίζει ο βυθός (παραγωγή υδρόθειου Η 2 S). Σε περίπτωση μικρού λιμανιού χωρίς ιδιαίτερη κίνηση εκτός από καταγραφή και παρατήρηση μπορούμε να φωτογραφίσουμε, έτσι ώστε να φανεί καλύτερα η κατάσταση του τοπικού οικοσυστήματος ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΚΑΙ ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Παρατηρούμε επί τόπου ή στο χάρτη σε τι γεωγραφικού τύπου οικοσύστημα βρίσκεται το λιμάνι μας (π.χ. κλειστού κόλπου, ανοιχτού κόλπου, επιμήκους ακτής ή πορθμού, κλπ.) Εξετάζουμε ή ρωτάμε ψαράδες, κατοίκους ή επιστημονικά ιδρύματα, τι επιπτώσεις έχουν οι προηγούμενες ρυπάνσεις στο ευρύτερο οικοσύστημα του λιμανιού και σε γειτονικά οικοσυστήματα π.χ. δέλτα ποταμών (μας ενδιαφέρουν κυρίως εξαφανίσεις ή μειώσεις του πληθυσμού διαφόρων ειδών). Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι πρέπει να εξετάσουμε τις επιπτώσεις της ρύπανσης : Στη θαλάσσια χλωρίδα (φύκη, φυτοπλαγκτόν και θαλάσσια ανθοφόρα φυτά όπως είναι η ποσειδωνία). Στη θαλάσσια πανίδα ασπόνδυλων (π.χ. καβούρια, αχινούς) Στην ιχθυοπανίδα (π.χ. εξαφάνιση ενός ή περισσοτέρων ειδών ψαριών από την περιοχή, όπως γλώσσες, σκορπίνες κλπ). Στην ορνιθοπανίδα (π.χ. μείωση του αιγαιόγλαρου και του κορμοράνου). Στις ιχθυοκαλλιέργειες και οστρακοκαλλιέργειες που τυχόν υπάρχουν στο ευρύτερο οικοσύστημα (αν έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο της βιοσυσσώρευσης βαρέων μετάλλων και τοξικών ουσιών), αλλά και αν αποτελούν οι ίδιες παράγοντα ρύπανσης. Σε οποιαδήποτε άλλα είδη χλωρίδας και πανίδας του οικοσυστήματος του λιμανιού, που διαπιστώνουμε, ότι βρίσκονται σε κίνδυνο (π.χ. διάφορα είδη ενός κοντινού υγροτόπου, όπως λιμνοθάλασσας). Συντάσσουμε καταλόγους και καταγράφουμε τόσο την υγιή όσο και την επιβαρημένη πανίδα και χλωρίδα της ευρύτερης περιοχής.

36 8.3. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Εξετάζουμε: Την επίδραση που έχει ο κυματισμός που προκαλείται από τις μηχανές των ταχύπλοων (catamaran, ιπτάμενα δελφίνια κλπ.) στη γεωμορφολογία των παρακείμενων ακτών. Μπορεί π.χ. ο κυματισμός αυτός να προκαλεί διάβρωση ενός τμήματος της ακτής με αποτέλεσμα να επεμβαίνουν οι άνθρωποι κάνοντας τσιμεντοποίηση της συγκεκριμένης περιοχής. Η πράξη όμως αυτή έχει άμεσο αντίκτυπο σε πολλούς πληθυσμούς που ανήκουν στις βιοκοινωνίες του οικοσυστήματος της περιοχής (π.χ. στους πληθυσμούς φυτών της μεσογειακής παράκτιας βραχώδους ζώνης - μακκία), στην εντομοπανίδα των παράκτιων αμμόλοφων κλπ. Την επίδραση που έχει ο θόρυβος των μηχανών και η κίνηση των μεγάλων πλοίων, στους θαλάσσιους πληθυσμούς της περιοχής (π.χ. ο θόρυβος αυτός τρομάζει και αποσυντονίζει πολλά είδη ψαριών και πουλιών με αποτέλεσμα να απομακρύνονται από τους συνηθισμένους τους βιότοπους). Την επίδραση που έχει η λειτουργία βαρέων μηχανημάτων (κλάρκ, γερανοί βυθοκόροι κλπ.) για εξυπηρέτηση των πλοίων, όχι μόνο στο θαλάσσιο αλλά και στο χερσαίο παράκτιο οικοσύστημα. Διερευνούμε εάν το λιμάνι έγινε αιτία αστυφιλίας και στις γειτονικές περιοχές άρα και κατασκευής πολλών νέων οικοδομών με συνέπεια τον περιορισμό του φυσικού περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής και την εκδίωξη ή τη συρρίκνωση των πληθυσμών πολλών ειδών του ευρύτερου οικοσυστήματος. Προσφεύγουμε σε στατιστικά στοιχεία και συγκρίνουμε το τοπίο χθες σήμερα ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Καταφεύγουμε σε υπηρεσίες ή οργανισμούς που έχουν κάνει σχετικές μελέτες για την περιοχή του λιμανιού και ζητάμε τις τιμές των ρύπων που εκπέμπουν οι μηχανές των πλοίων, των αυτοκινήτων, των τραίνων και των εργοστασίων στην περιοχή μας. Ενδεικτικά μας ενδιαφέρουν οι πιο συνηθισμένοι ατμοσφαιρικοί ρύποι που είναι: Τα οξείδια του αζώτου και του θείου Το μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα Το μεθάνιο Το όζον Η καπναιθάλη

37 Τα αιωρούμενα σωματίδια Οι διοξίνες (αυτές προέρχονται π.χ. από καύση πλαστικών ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟ Εξετάζουμε εάν το λιμάνι έγινε αιτία να βελτιωθεί η συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση της περιοχής (δημιουργία φαρδύτερων δρόμων, ανισόπεδων κόμβων, αύξηση των γραμμών αστικών και υπεραστικών λεωφορείων, δημιουργία ή βελτίωση σιδηροδρομικού δικτύου κλπ. Εξετάζουμε τις αρνητικές επιπτώσεις του κυκλοφοριακού φόρτου της περιοχής (αύξηση της ηχορύπανσης και της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, αύξηση της συχνότητας παρουσίασης αναπνευστικών, καρδιαγγειακών, νευρολογικών ή άλλων παθήσεων) ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Παρατηρούμε την αισθητική υποβάθμιση που έχει γίνει στην περιοχή του λιμανιού και στον περιβάλλοντα χώρο από την κατασκευή αποθηκών, προβλητών, κρηπιδωμάτων, οικιστικών και βιομηχανικών ζωνών, συγκοινωνιακών κόμβων, αγωγών φόρτωσης (terminal), πανύψηλων σιλό, γερανών, κλπ. Σκόπιμο θεωρείται να βρούμε παλαιότερες φωτογραφίες του λιμανιού και να τις αντιπαραθέσουμε με σημερινές φωτογραφίες. Εντοπίζουμε τους χώρους συγκέντρωσης εμπορευματοκιβωτίων, τα μέρη όπου παραμένουν επί πολλές ημέρες σταθμευμένα φορτηγά ή ρυμουλκούμενα (νταλίκες), τους χώρους απόρριψης σκουπιδιών, μηχανέλαιων, χρωμάτων, απορρυπαντικών, αστικών λυμάτων ή λυμάτων πλοίων. Όλα αυτά όχι μόνο αισθητική υποβάθμιση του χώρου προκαλούν αλλά και δημιουργούν εστίες ρύπανσης ή και μόλυνσης της περιοχής. Θυμίζουμε ότι μία μεγάλου μήκους προβλήτα μπορεί να επηρεάσει την κίνηση των θαλάσσιων ρευμάτων, με αποτέλεσμα τα νερά του λιμανιού να μην ανανεώνονται έγκαιρα, δημιουργώντας έτσι προβλήματα όχι μόνο σε γειτονικά οικοσυστήματα, αλλά και στους λουόμενους παρακείμενων ακτών.

38 9. ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 9.1. Έλεγχος εφαρμογής των μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος σύμφωνα με τις διεθνείς συμβάσεις, τη νομοθεσία της Ε.Ε., και την ελληνική. Ελέγχουμε εάν εφαρμόζονται οι Ελληνικοί και οι Διεθνείς Νόμοι και Κανονισμοί στο λιμάνι που εξετάζουμε και στην ευρύτερη περιοχή του, με σημαντικότερους: Της UNEP (Οργανισμός του ΟΗΕ για το Περιβάλλον). Της IMO/ UN (Οργανισμός του ΟΗΕ για την Ναυτιλία). Της OIL/ UN (Συμβάσεις του ΟΗΕ για το πετρέλαιο και την διακίνηση του). Της MARPOL/ UN (Συμβάσεις του ΟΗΕ για την μόλυνση και ρύπανση της θάλασσας). Του FAO/ UN (Οργανισμός του ΟΗΕ για τα τρόφιμα και την διατροφή συμπεριλαμβάνεται και η αλιεία). Της Σύμβασης της Βαρκελώνης-1976 για την προστασία της Μεσογείου. Της Σύμβασης του RAMSAR-1971 για την προστασία των υγροτόπων. Τους Κανονισμούς της Ε.Ε περί θεμάτων περιβάλλοντος και προστασίας του, όπως ο NATURA Βασικός Ελληνικός Νόμος που αναφέρεται και στη προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος είναι ο 1650/ 85 όπου εκτός των άλλων απαγορεύει και τα υπερτοξικά PCB S (κλοφέν). Ορισμένες Νομαρχίες όπως της Θεσσαλονίκης, έχουν εκδώσει Νομαρχιακές Αποφάσεις τοπικής εφαρμογής σε θαλάσσια οικοσυστήματα της επικρατείας τους π.χ. η ΝΑ/15549/ για την προστασία του Θερμαϊκού κόλπου από απόβλητα Βιολογική επεξεργασία λυμάτων (Εγκαταστάσεις κλπ) Ελέγχουμε εάν υπάρχει στο λιμάνι βιολογικός καθαρισμός, τι τύπου είναι (ανοικτός ή αερόβιος κλειστός ή αναερόβιος μεικτός), το ποσοστό καθαρισμού των αποβλήτων που επιτυγχάνεται επί τοις εκατό,

39 πόσα στάδια καθαρισμού περιλαμβάνει (α,β,γ), πού διατίθεται η παραγόμενη λάσπη (το ρίξιμο στη θάλασσα απαγορεύεται), αν παράγεται βιοαέριο και πού αυτό χρησιμοποιείται π.χ. αν με αυτό τροφοδοτείται κάποια ηλεκτρογεννήτρια για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ρωτάμε τους ειδικούς της μονάδος και τους αλιείς της ευρύτερης περιοχής, αν επήλθε - και πόση - βελτίωση στη θάλασσα μετά την κατασκευή του βιολογικού καθαρισμού, τι συμβαίνει στο θαλάσσιο περιβάλλον και την ατμόσφαιρα (έντονες οσμές) σε περιπτώσεις που παθαίνει βλάβη ο καθαρισμός κλπ Δραστηριότητες που αποσκοπούν στην ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης. Παρακολουθούμε περιβαλλοντικά προγράμματα στα ΚΠΕ. Συμμετέχουμε σε προγράμματα και δίκτυα Π.Ε. Συνεργαζόμαστε και παίρνουμε πληροφορίες από τις διάφορες περιβαλλοντικές οργανώσεις. Εθελοντική συμμετοχή σε τοπικές ομάδες που οργανώνουν δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος της περιοχής, π.χ. καθαρισμό ακτών. Η οργάνωση HELMEPA ειδικεύεται στην προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος και έχει άριστη συνεργασία με τα κατά τόπους Λιμεναρχεία και τους Διεθνείς Οργανισμούς. Άλλες οργανώσεις είναι οι WWF, GREENPEACE, MEΣΟΓΕΙΟΣ- SOS, EΕΠΠ-ΠΚ, ΕΕΠΦ, Mom, ΜΕDASSET, Σ.Π.Θ.Χ., κλπ Πολιτικός σχεδιασμός Περιβαλλοντικές μελέτες. Λαμβάνουμε στοιχεία από Δήμους, Νομαρχίες, Περιφέρειες, Τοπικούς Οργανισμούς Λιμένων, Λιμεναρχεία για τυχόν μελέτες που υπάρχουν για την βελτίωση ή επέκταση λιμανιού και των συγκοινωνιακών κόμβων που το περιβάλλουν, την δημιουργία νέων ή επέκταση παλαιών βιομηχανιών (ιδίως διυλιστηρίων πετρελαίου) και βιολογικών καθαρισμών της ευρύτερης περιοχής καθώς και τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων που τις συνοδεύουν. Επίσης εξετάζουμε αν θα επεκταθούν οικισμοί και μαρίνες στην ευρύτερη περιοχή του λιμανιού. Γενικά οι προτάσεις που έχουν αναπτυχθεί στα Διεθνή Συνέδρια, όπως του IMO/ UN και OILPOL/ UN, είναι η πίεση στις Κυβερνήσεις για την κατασκευή μικρότερων λιμανιών συνδεδεμένων με σιδηροδρομικό δίκτυο και στους εφοπλιστές η αποφυγή ναυπήγησης υπερδεξαμενοπλοίων μονοπύθμενων (super - tankers). Όταν όμως

40 ναυπηγούνται συνεχώς νέα κρουαζιερόπλοια και tankers πάνω από 300 m μήκος, τι μικρότερα λιμάνια να κατασκευάζονται... Παίρνουμε πληροφορίες από την Τοπική Αυτοδιοίκηση για να μάθουμε εάν προγραμματίζουν διάφορα έργα, ή σχέδια ανάπλασης Αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης. Μελετάμε και σημειώνουμε τις δραστηριότητες του Τοπικού Λιμεναρχείου για την αντιμετώπιση ιδίως των πετρελαιοκηλίδων και των τοπικών Υπηρεσιών υγείας για περιπτώσεις μικροβιακών λοιμώξεων που θα εμφανιστούν σε αλιευόμενα είδη και σε λουόμενους (επιπτώσεις της θαλάσσιας μόλυνσης στον τουρισμό γειτονικών περιοχών) Αντιμετώπιση κάθε άλλης μορφής επιβάρυνσης. Λαμβάνουμε στοιχεία από τα Μ.Μ.Ε., επαγγελματικές οργανώσεις, υπηρεσίες υγείας, λιμεναρχεία κλπ, για κάθε άλλη μορφή επιβάρυνσης και τις επιπτώσεις που τυχόν έχουν αυτές στο θαλάσσιο περιβάλλον του λιμανιού και στο ευρύτερο οικοσύστημα ή γειτονικά οικοσυστήματα π.χ.: Ραδιενέργεια από ραδιονουκλεοτίδια π.χ ραδονίου. Σε παλαιά κτίρια λιμανιών ανιχνεύονται μεγάλες ποσότητες του επικίνδυνου αερίου ραδονίου (ρύπανση). Παρασιτικούς σκώληκες όπως νηματώδεις και κεστώδεις, που φθάνουν στις ιχθυόσκαλες των λιμανιών παρασιτώντας σε νωπά αλιεύματα, από μακρινές θαλάσσιες περιοχές (μόλυνση). Ξαφνική εμφάνιση στα νερά του λιμανιού νέων μικροβίων (μόλυνση) αγνώστου προελεύσεως (π.χ. κόκκων, μικρομυκήτων- εκτός των κοινών εντεροβακτηρίων, όπως Escherichia coli), καθώς και ξένου φυτοπλαγκτόν, που φθάνει με το έρμα δεξαμενόπλοιων. Αυτό ανταγωνίζεται τα γηγενή είδη καταστρέφοντας τις τοπικές τροφικές αλυσίδες και στη περίπτωση των δινομαστιγωτών, διασπείρονται και τοξικές ουσίες π.χ. σαξιτοξίνες (βιορύπανση).

41 Ο παρασιτικός σκώληκας των ψαριών Anisakis. Προσοχή στο σούσι...

42 ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

43 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Σχολείο που κατέγραψε τα παρακάτω στοιχεία 1. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Α. Σημερινή ονομασία. Β. Παλαιότερες ονομασίες. 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Γεωγραφικό πλάτος Γεωγραφικό μήκος Νομός Νομαρχιακό Διαμέρισμα 3. Σχετική Θέση To λιμάνι γειτονεύει με: Πόλη. Κωμόπολη. Οικισμό Ιστορική περιοχή Άλλο. ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ

44 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΟΡΕΙΣ - ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Ημερομηνία καταγραφής Τόπος καταγραφής.. Σχολείο που έκανε την καταγραφή.. Στο χώρο του λιμανιού στεγάζονται οι εξής υπηρεσίες: A/A ONOMAΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ (Δημόσια ή ιδιωτική) ΚΥΡΙΑ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ (Παρεχόμενη υπηρεσία)

45 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΤΙΡΙΩΝ Ημερομηνία καταγραφής Σχολείο που έκανε την καταγραφή Σημ.: Για κάθε κτίριο που μας ενδιαφέρει στο χώρο του λιμανιού, συντάσσουμε και ένα φύλλο εργασίας. 1. Ονομασία κτιρίου 2. Τύπος Μόνιμη κατασκευή Λυόμενη κατασκευή 3. Ιδιοκτήτης Κρατικός φορέας Ιδιώτης 4. Αριθμός Ορόφων 5. Υπηρεσίες που στεγάζει α). β). γ). δ). ε). στ).

46 6. Αισθητική εικόνα Άριστη Καλή Κακή Απαράδεκτη 7. Η παρουσία του στο χώρο του λιμανιού: Κρίνεται απαραίτητη ΝΑΙ ΟΧΙ Πρέπει να απομακρυνθεί ΝΑΙ ΟΧΙ Πρέπει να συντηρηθεί Συμπεράσματα για τα κακώς συντηρημένα κτίρια του λιμανιού και οι επιπτώσεις που προκαλεί η κατάστασή τους στην όλη εμφάνιση και λειτουργία του

47 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ- ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΥΘΜΕΝΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Ημερομηνία παρατήρησης Τόπος παρατήρησης.. Το φύλλο αυτό συμπληρώνεται και με προσωπικές παρατηρήσεις και με τη βοήθεια ατόμων που είναι σχετικά με το χώρο του λιμανιού. 1) Μορφή πυθμένα Αμμώδης λασπώδης πετρώδης άλλη 2) Ύπαρξη ιζημάτων βιογενών Πολλά λίγα καθόλου 3) Ύπαρξη ιζημάτων λιθογενών Πολλά λίγα καθόλου 4) Θεμελιώσεις κρηπιδωμάτων κυματοθραυστών Εκτεταμένες περιορισμένες 5) Βάθος πυθμένα στο χώρο του λιμανιού Το μεγαλύτερο βάθος είναι Το μικρότερο βάθος είναι μέτρα μέτρα Συμπεράσματα και επιπτώσεις από τη κατάσταση του πυθμένα:

48 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΚΙΝΗΣΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Ημερομηνία καταγραφής:. Λιμάνι:.. 1. Επιβατική κίνηση ΝΑΙ ΟΧΙ 2. Εμπορική κίνηση ΝΑΙ ΟΧΙ 3. Μόνο τουριστική κίνηση ΝΑΙ ΟΧΙ

49 4. Nαυπηγοεπισκευαστική κίνηση ΝΑΙ ΟΧΙ 5. Αλιευτική κίνηση ΝΑΙ ΟΧΙ 6. Μεταφορική κίνηση ορυκτών - μεταλλευμάτων κ.λ.π. ΝΑΙ ΟΧΙ 7. Άλλη

50 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΗΧΟΡΥΠΑΝΣΗ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ... ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ Οι μετρήσεις γίνονται με ηχόμετρο (ντεσιμπελόμετρο) και μονάδα έντασης ήχου είναι το ντεσιμπέλ (db). Τη νύκτα οι ανώτερες οριακές τιμές ηχητικών ρύπων πρέπει να είναι, σύμφωνα και με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, 10 έως 15 db μικρότερες από τις ημερήσιες. Νυκτερινές ώρες θεωρείται το χρονικό διάστημα από 22:00 06:00. Αν και το όριο πόνου είναι τα 120 db, ακουστικές βλάβες μπορούν να προκύψουν και μετά από παρατεταμένη παραμονή σε δυνατούς ήχους λιγότερων dβ. Μια συνηθισμένη μέτρηση σε λιμάνι είναι η φόρτωση - εκφόρτωση οχηματαγωγού (ferry boat), όπου παρατηρούνται υψηλές τιμές ηχορρύπανσης dβ, σε κοντινές αποστάσεις από την πηγή. ΠΕΡΙΟΧΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΠΟΣΤΑΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΗΓΗ ΤΟΥ ΗΧΟΥ ΣΕ m. Συγκ. κόμβος db Κέντρο λιμανιούαποβάθρες Έξοδος λιμανιού Ναυπηγική ζώνη Βιομηχανική ζώνη Αποθήκες Μαρίνες Κατοικίες Ξενοδοχεία Συμπεράσματα και επιπτώσεις από την ηχορρύπανση στο λιμάνι:

51 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ημερομηνία καταγραφής Τόπος καταγραφής.. Υπηρεσίες από όπου ελήφθησαν τα στοιχεία.. 1. ΕΠΙΒΑΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΑΡ. ΕΠΙΒΑΤΩΝ Εσωτερικού Εξωτερικού 2. ΚΙΝΗΣΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΜΕ ΟΧΗΜΑΤΑΓΩΓΑ ΠΛΟΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ Φόρτωση Εκφόρτωση ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Φόρτωση Εκφόρτωση

52 3. ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ ΣΕ ΤΟΝΟΥΣ 20.. Εσωτερικού 20.. Εξωτερικού 20.. Εσωτερικού 20.. Εξωτερικού ΦΟΡΤΩΣΗ ΕΚΦΟΡΤΩΣΗ ΣΥΝΟΛΟ 4. ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (ΚΙΝΗΣΗ ΠΛΟΙΩΝ) ΕΤΟΣ ΑΦΙΞΕΙΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΦΟΡΤΗΓΑ ΕΠΙΒΑΤΗΓΑ ΣΥΝΟΛΟ ΦΟΡΤΗΓΑ ΕΠΙΒΑΤΗΓΑ ΑΦΙΞΕΙΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟ 5. ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (σε τόνους) ΕΤΟΣ ΨΑΡΙΑ ΑΛΛΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΑ ΣΥΝΟΛΟ 6. ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ (σε τόνους) ΕΤΟΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΑ- ΟΡΥΚΤΑ

53 7. ΝΑΥΠΗΓΟΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΠΛΟΙΑ ΠΟΥ ΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΗΚΑΝ Ή ΣΥΝΤΗΡΗΘΗΚΑΝ Επιβατηγά Φορτηγά Σκάφη αναψυχής Συμπεράσματα και επιπτώσεις από τη γενικότερη δραστηριότητα στο (α) λιμάνι:... (β) στο ευρύτερο θαλάσσιο παράκτιο οικοσύστημα:...

54 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ Ημερομηνία καταγραφής Τόπος καταγραφής Α/Α ΕΙΔΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ 1 Γερανογέφυρες φορτοεκφόρτωσης πλοίων 2 Transtainers (Οχήματα φορτοεκφόρτωσης εμπορευματοκιβωτίων σιδηροδρομ. βαγονιών 3 Οχήματα μεταφοράς εμπορευμάτων 4 Οχήματα μεταφοράς και στοιβασίας εμπορευματοκιβωτίων (Straddle carriers) 5 Ηλεκτροκινούμενοι γερανοί 6 Πλωτοί γερανοί 7 Περονοφόρα 8 Ελκυστήρες 9 Συνεργεία επισκευής-συντήρησης λιμενικού εξοπλισμού 10 Εξέδρα φορτοεκφόρτωσης πετρελαιοειδών 11 Υποδομή παραλαβής αποβλήτων πλοίων Συμπεράσματα και επιπτώσεις από τον ικανοποιητικό ή μη εξοπλισμό του λιμανιού...

55 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΣΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΣΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΣΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ Μετακίνηση και ανταλλαγή προϊόντων, εμπόριο, μεταφορά πρώτων υλών. Μετάβαση στο χώρο εργασίας, ταξίδια, τουρισμός, αντιμετώπιση επειγουσών αναγκών.

56 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ ΜΕ ΕΙΔΗ ΠΛΟΙΩΝ ΟΠΩΣ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΠΑΡΑΚΑΤΩ Δεξαμενόπλοιο, ιπτάμενο δελφίνι, οχηματαγωγό, κρουαζιερόπλοιο, υπερωκεάνιο, φορτηγό, ψυγείο, επιβατικό, κότερο, υδροφόρο, φεριμπότ, αλιευτικό κλπ. ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΑ ΜΕΣΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΜΕΣΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ

57 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΠΛΟΙΑ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ Ημερομηνία καταγραφής Τόπος καταγραφής.. ΟΝΟΜΑ ΠΛΟΙΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ ΤΙ ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ Συμπεράσματα και επιπτώσεις από την κινητικότητα πλοίων στο (α) λιμάνι: (β) ευρύτερο θαλάσσιο παράκτιο οικοσύστημα:......

58 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ- ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΚΑΙ ΒΙΟΤΕΧΝΙΕΣ Ημερομηνία παρατήρησης.. Τόπος παρατήρησης. Κ.Ε = Κύρια Επιβάρυνση του περιβάλλοντος 1) Διυλιστήρια πετρελαίου: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:... 2) Μεταλλουργεία: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:... 3) Βυρσοδεψεία: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε :..

59 4) Ναυπηγεία - διαλυτήρια πλοίων: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε : 5) Οινοποιεία - ποτοποιεία: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:... 6) Ελαιουργεία - σαπωνοποιεία: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:. 7) Γαλακτοκομικές Βιομηχανίες: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:.. 8) Μύλοι δημητριακών: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:. 9) Βαφεία - πλυντήρια: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:.

60 10) Κλίβανοι - αποτεφρωτήρια: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε: 11) Τσιμεντοβιομηχανίες: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:.. 12) Κεραμουργεία - οικοδομικών υλικών: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:.. 13) Βιομηχανίες Λιπασμάτων: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:.. 14) Χρωμάτων: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:

61 15) Πλαστικών: ΝΑΙ OXI K.E: 16) Παραγωγής ηλεκτρισμού: ΝΑΙ ΟΧΙ Κ.Ε:.. 17) Άλλες: NAI OXI K.E:. Συμπεράσματα και επιπτώσεις από την επίδραση της βιομηχανίας ή της αποβιομηχάνισης, στη ρύπανση του λιμανιού... (β) ευρύτερου θαλάσσιου - παράκτιου οικοσυστήματος...

62 ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ Ημερομηνία καταγραφής. Τόπος καταγραφής :. Σχολείο που έκανε την καταγραφή ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΧΘΕΣ ΣΗΜΕΡΑ ΜΟΝΙΜΑ ΕΠΟΧΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΟ (Α) ΛΙΜΑΝΙ (Β) ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ:......

63 ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Ο κέφαλος είναι ένα ανθεκτικό ψάρι στην ρύπανση των νερών. Το βρίσκουμε σε όλα τα Ελληνικά λιμάνια, είτε σαν ενήλικο άτομο είτε σαν γόνο. Μη σας ξεγελάσει η παρουσία του και νομίσετε ότι τα νερά είναι πεντακάθαρα ΟΔΗΓΙΑ: Τα φύλλα εργασίας βιολογικού και χημικού ενδιαφέροντος, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε μια γειτονική περιοχή του ευρύτερου οικοσυστήματος του λιμανιού, ώστε να προκύψουν συγκρίσιμα στοιχεία.