3. Η κρίση του 17 ου αιώνα

Transcript

1 3. Η κρίση του 17 ου αιώνα Στα μέσα του 17 ου αιώνα σημαντικά τμήματα της ανθρωπότητας πέρασαν από μια μεγάλη κρίση, τα κοινά αίτια της οποίας ήταν μάλλον μια πρόσκαιρη ψύχρανση της ηλιακής ακτινοβολίας στη γη. Η συνεπαγόμενη πτώση της αγροτικής παραγωγής προκάλεσε ή τουλάχιστον συνέβαλε στις αναταραχές που ταλάνισαν από άκρου εις άκρον την Ευρώπη, καθώς και την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πιο μακριά, σύμφωνα με τον Geoffrey Parker, συνέβαλε σε αναταραχές «στη Βραζιλία, στο Μαρόκο, στην Ινδία και (πάνω από όλα) στην Κίνα». 1 Η αυτοκρατορία των Μινγκ ήταν ιδιαίτερα ευάλωτη σε μια τέτοια πλανητική κλιματική διαταραχή. Ο πληθυσμός της Κίνας είχε αυξηθεί από 103 εκατομμύρια το 1500 σε 160 εκατομμύρια το Στις αρχές του 17 ου αιώνα ο πληθυσμός της Κίνας ήταν μεγαλύτερος από αυτόν ολόκληρης της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής μαζί. 2 Η πληθυσμιακή αυτή ανάπτυξη αντικατόπτριζε την άνθιση της κινεζικής οικονομίας κατά τον 16 ο αιώνα, που κράτησε μέχρι τις αρχές του 17 ου αιώνα. 3 Δημιούργησε όμως συνθήκες, στις οποίες μεγάλα τμήματα του πληθυσμού επιβίωναν οριακά και ήταν ευάλωτα σε λιμούς με κάθε φυσική καταστροφή που μείωνε την αγροτική παραγωγή. Η οικονομική κρίση συνδυάσθηκε στην Κίνα με την εμφάνιση μιας νέας εξωτερικής απειλής. Στα τέλη του 16 ου αιώνα αναδύθηκε μέσα από τον πολιτικά κατακερματισμένο χώρο των Τζούρτσεν, που κατά τον 12 ο αιώνα είχαν δημιουργήσει την αυτοκρατορία Τζιν στη βόρεια Κίνα, ένας φιλόδοξος ηγέτης ονόματι Νουρχάτσι, που είτε με την πειθώ είτε με τη βία ένωσε ένα μεγάλο μέρος των Τζούρτσεν στη σημερινή βόρεια Μαντζουρία. Στις αρχές του 17 ου αιώνα ο Νουρχάτσι εισήγαγε το πολιτικο-στρατιωτικό σύστημα των λαβάρων, που προσέδωσε στις φυλές υπό την εξουσία του πιο σφικτή πολιτική οργάνωση και στρατιωτική αποτελεσματικότητα. Κάθε 300 νοικοκυριά πολεμιστών σχημάτιζαν έναν λόχο, πέντε λόχοι σχημάτιζαν ένα τάγμα και δέκα τάγματα ένα λάβαρο, ενώ ο αριθμός των λαβάρων ανήλθε σταδιακά στα οκτώ. Τα λάβαρα ήταν συνάμα σύστημα πολιτικού ελέγχου και στρατιωτικής οργάνωσης. 4 Το 1616 ο Νουρχάτσι ανακήρυξε την δημιουργία της αυτοκρατορίας των Ύστερων Τζιν, ώστε να νομιμοποιεί τα επεκτατικά σχέδιά του παρουσιαζόμενος ως ο συνεχιστής της αυτοκρατορίας Τζιν του 12 ου αιώνα. Με τη θεαματική αυτή κίνηση ευελπιστούσε να συμπαρασύρει με το μέρος του όσους Τζούρτσεν παρέμεναν εκτός της ηγεμονίας του, καθώς και άλλες γειτονικές φυλές εφόσον πείθονταν για την αυξανόμενη επιτυχία του εγχειρήματός του. Ταυτόχρονα βέβαια προκάλεσε εντονότερες παραστάσεις απειλής στην Κίνα των Μινγκ. 5 Το 1618 ο Νουρχάτσι εισέβαλε στην ακριτική κινεζική επαρχία Λιαοντόνγκ, που βρισκόταν βορειοανατολικά του περάσματος Σανχαϊγκουάν στο σημείο που το μέγα σινικό τείχος φτάνει στη θάλασσα. Ο πληθυσμός της Λιαοντόγκ περιλάμβανε τόσο κινέζους Χαν όσο και ομάδες από τις βόρειες φυλές. Όντας εκτός του μεγάλου σινικού τείχους, οι Χαν της περιοχής είχαν διαφοροποιηθεί ψυχολογικά από τους νοτίως του τείχους συμπατριώτες τους, αναπτύσσοντας ένα έντονα ακριτικό πνεύμα. 1 Parker, Europe in Crisis, σελ Maddison, World Economy, σελ. 232 και 238. Ο συνολικός πληθυσμός της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, και της Βόρειας Αμερικής ήταν το 1600 της τάξης των 113 εκατομμυρίων. 3 Chang & Chang, Crisis and Transformation in Seventeenth Century China, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Spence, Search for Modern China, σελ

2 Είχαν επιπλέον συνηθίσει σε πυκνές συναλλαγές με τις βόρειες φυλές, που καλλιέργησαν την αλληλοκατανόηση. Υπήρξαν μάλιστα Χαν που προσχώρησαν σε βόρειες φυλές ως σύμβουλοι και αξιωματούχοι. Για τους Μινγκ πάντως η Λιαοντόγκ (που σημαίνει ανατολικά του ποταμού Λιάο) και η γειτονική περιοχή δυτικά του Λιάο ήταν αποφασιστικής γεωστρατηγικής σημασίας ως η πρώτη γραμμή άμυνας στα βορειοανατολικά. Εφόσον ένας αντίπαλος έφτανε μέχρι το πέρασμα Σανχαϊγκουάν και περνούσε νότια από το μέγα σινικό τείχος, θα εισερχόταν τη μεγάλη πεδιάδα της βόρειας Κίνας όπου βρισκόταν το Πεκίνο. 6 Οι δυνάμεις του Νουρχάτσι κατάκτησαν τη Λιαοντόνγκ και κάποιες περιοχές δυτικά του ποταμού Λιάο μεταξύ 1618 και Ο Νουρχάτσι επιδίωξε να προσεταιρισθεί τους Χαν της περιοχής. Σε διάγγελμά του δήλωνε: «Όλοι θα γίνουν εξίσου υπήκοοι του χαν [αυτοκράτορα] και θα ζουν και θα καλλιεργούν τα πεδία επί ίσης βάσης». Οι οπλίτες του είχαν εντολές να αποφεύγουν τις σφαγές και λεηλασίες, εφόσον οι Χαν παραδίδονταν χωρίς αντίσταση. Σημαίνοντες Χαν αξιωματούχοι προσχώρησαν στις τάξεις του και ανταμείφτηκαν με τιμές και αξιώματα. Ο Νουρχάτσι δημιούργησε και Χαν λάβαρο, όπου αξιοποίησε Χαν ειδικούς στο πυροβολικό ενισχύοντας αποφασιστικά τη στρατιωτική ισχύ του. Παρόλα αυτά ο βαθμός σινοποίησης της αυτοκρατορίας του παρέμεινε περιορισμένος. Δύο εξεγέρσεις των Χαν ενάντια στην ηγεμονία του το 1623 και 1625 καταπνίχτηκαν στο αίμα. 7 Η αδυναμία των Μινγκ να αποσοβήσουν την απώλεια της Λιαοντόνγκ οφειλόταν σε σοβαρές δομικές αδυναμίες του κινεζικού κράτους. Πρώτον, το στρατιωτικό σύστημα των Μινγκ βρισκόταν σε βαθειά παρακμή. Στην αρχή της δυναστείας Μινγκ το μεγαλύτερο μέρους του στρατιωτικού δυναμικού ανταμειβόταν με γαιοκτησίες, ώστε να μην επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό. Ωστόσο με την πάροδο των αιώνων ολοένα και λιγότεροι οπλίτες των κληρονομικών στρατιωτικών γαιοκτησιών εκπλήρωναν τις στρατιωτικές υποχρεώσεις τους. Σε ορισμένες περιοχές στα τέλη του 16 ου αιώνα παρέμενε ενεργό μόλις το 10% του υποτιθέμενου στρατιωτικού δυναμικού. Επομένως οι Μινγκ εξαρτώντο ολοένα και περισσότερο από δαπανηρούς μισθοφορικούς στρατούς, που ενίοτε στρατολογούνταν βεβιασμένα χωρίς να αποκτούν καλή στρατιωτική εκπαίδευση. 8 Δεύτερον, τα δημοσιονομικά των Μινγκ επίσης παρουσίαζαν δομικές αδυναμίες, που εν μέρει σχετίζονταν με τη μεγάλη ανισότητα στην ιδιοκτησία της γης. Το κράτος, ο αυτοκράτορας, το ευρύτερο σόι του αυτοκράτορα, η αριστοκρατία, οι αξιωματούχοι της εξωτερικής αυλής, οι ευνούχοι της εσωτερικής αυλής, τα μοναστήρια και η τοπική άρχουσα τάξη στις επαρχίες κατείχαν τη μερίδα του λέοντος της γης. Στον νομό Σουτζόου στον κάτω Γιάγκτζε, από τις πιο εύφορες περιοχές της Κίνας, ένας παρατηρητής εκείνης της εποχής διαπίστωνε ότι μόλις το ένα δέκατο πέμπτο της γης δεν ανήκε στις κατηγορίες αυτές. Το ευρύτερο σόι του αυτοκράτορα, το σύνολο δηλαδή των απογόνων του πρώτου Μινγκ, των απογόνων των διαδόχων του και οι συγγενείς τους, που αποτελούσε γύρω στο 1% του πληθυσμού της Κίνας, είχε τουλάχιστον το 30% της αγροτικής γης. Το πρόβλημα ήταν, ότι οι ισχυροί αυτοί παράγοντες ήταν σε θέση μέσω διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας να αποφεύγουν τη φορολογία. Ως εκ τούτου το φορολογικό βάρος έπεφτε κυρίως στα ασθενέστερα στρώματα. Οι αυξήσεις στη φορολογία για τη χρηματοδότηση των αυξημένων στρατιωτικών δαπανών έναντι της απειλής του Νουρχάτσι όμως οδηγούσαν πολλούς 6 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Spence, Search for Modern China, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Fairbank & Goldman, China: A New History, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ

3 οριακούς χωρικούς στη χρεοκοπία, αναγκάζοντας αρκετούς να ενταχθούν σε τοπικές συμμορίες ληστών για να επιβιώσουν. 9 Η άρχουσα τάξη της Κίνας δεν αντιμετώπισε τα δομικά προβλήματα. Αντίθετα αναλώθηκε σε αυξανόμενης έντασης εσωτερικές πολιτικές διαμάχες. Απλοποιώντας πολύπλοκες πολιτικές ομαδοποιήσεις και αποχρώσεις, μπορεί κανείς να διακρίνει μια βαρυσήμαντη διαχωριστική γραμμή. Από τη μια πλευρά ήταν οι ευνούχοι της εσωτερικής αυλής, που είχαν γίνει το κέντρο εξουσίας στο Πεκίνο ήδη από τα τέλη του 16 ου αιώνα. Κατά τη σχετικά σύντομη βασιλεία του έφηβου αυτοκράτορα Τιαντσί ( ) μεσουρανούσε στη διακυβέρνηση της Κίνας ο ευνούχος Γουέι Τζονγκσιάν, διαβόητο σύμβολο της διαφθοράς και της αυθαιρεσίας στην κορυφή της κινεζικής αυτοκρατορίας. Ασκούσε τόση επιρροή στον νεαρό αυτοκράτορα, ώστε να είναι σε θέση να επιφέρει την καταδίκη ουσιαστικά σε θάνατο για ψευδείς κατηγορίες ακόμα και υψηλών λόγιων αξιωματούχων της εξωτερικής αυλής με υψηλές επιδόσεις στις ανώτατες αυτοκρατορικές εξετάσεις, επειδή τόλμησαν να καταγγείλουν τις αυθαιρεσίες του. 10 Στον αντίποδα ήταν οι οπαδοί της ιδιωτικής ακαδημίας Ντονγκλίν, που ιδρύθηκε από κομφουκιανούς λόγιους το 1604 στην πόλη Γουσί στον κάτω Γιάνγκτζε με σκοπό να αναβιώσει «το μεγάλο πνεύμα των ανώτερων ανδρών». 11 Οι οπαδοί του Ντνογκλίν δεν πρότειναν πρακτικές λύσεις στα δομικά προβλήματα της αυτοκρατορίας των Μινγκ. Καταφέρονταν με κομφουκιανικό ηθικό μένος κατά της ενδημικής διαφθοράς και της αυθαιρεσίας, που χαρακτήριζε κάθε επίπεδο της αυτοκρατορίας και ιδίως την κορυφή της επί της κυριαρχίας του ευνούχου Γουέι Τζονγκσιάν. Η κριτική τους δεν στερούνταν βάσης, ο ιδεαλισμός τους όμως έτεινε να είναι μη πρακτικός σε σχέση με τα ουσιαστικά προβλήματα της αυτοκρατορίας. Η επιρροή τους επικεντρωνόταν αρχικά στην ευρύτερη περιοχή του κάτω Γιάνγκτζε, που συμπεριλάμβανε τις πιο εύφορες γεωργικές περιοχές της Κίνας καθώς και τα σπουδαιότερα εμπορικά και πνευματικά κέντρα της, όπως τις πόλεις Σουτζόου (πληθυσμός ), Ναντζίνγκ (η νότια πρωτεύουσα με πληθυσμό ) και Χανγκτζόου (πληθυσμός ). 12 Παρενθετικά η Σαγκάη, που βρίσκεται στην περιοχή αυτή, ήταν τότε δευτερεύουσας σημασίας. Από τη σκοπιά του Πεκίνου η σημασία της περιοχής αυτής ήταν αποφασιστική, καθώς από εκεί προερχόταν η σίτιση της βόρειας πρωτεύουσας μέσω του μεγάλου καναλιού, της κρίσιμης τεχνητής υδάτινης αρτηρίας που διέσχιζε τις ανατολικές επαρχίες της Κίνας από τον βορρά μέσω Σουτζόου ως τη Χανγκτζόου. Η αντιπαράθεση μεταξύ του ευνούχου Γουέι Τζονγκσιάν και των Ντογκλίν επικριτών του επεκτάθηκε σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και στρατιωτικής στρατηγικής. Ενώπιον της κατάκτησης από τον Νουρχάτσι της Λιαοντόνγκ, οι οπαδοί του Ντονγκλίν υποστήριζαν μια προωθημένη πολιτική επανακατάκτησης σημαντικών στρατηγικών σημείων της επαρχίας. Η πλευρά του διαβόητου ευνούχου απεναντίας, ίσως επειδή ως κυβερνών πόλος είχε μεγαλύτερη επίγνωση των δημοσιονομικών δυσκολιών, προτιμούσε την πιο συντηρητική προσέγγιση της ενίσχυσης των άμεσων οχυρωματικών έργων στο πέρασμα Σανχαϊγκουάν, όπου το μέγα σινικό τείχος φτάνει στη θάλασσα. Υπό υγιείς πολιτικές συνθήκες μια τέτοια 9 Chang & Chang, Crisis and Transformation in Seventeenth Century China, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Για μια ευρύτερη παρουσίαση των αδυναμιών του δημοσιονομικού συστήματος της Κίνας των Μινγκ βλέπε Fairbank & Goldman, China: A New History, σελ Spence, Return to Dragon Mountain, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ. 69, υποσημείωση Chang & Chang, Crisis and Transformation in Seventeenth Century China, σελ. 273.

4 αντιπαράθεση σε ένα θέμα μείζονος πολιτικής και στρατηγικής σημασίας θα μπορούσε να οδηγήσει στην εκπόνηση κάποιας αποτελεσματικής πολιτικής γενικής αποδοχής. Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις όμως μεταξύ του Γουέι Τζονγκσιάν και των επικριτών του ήταν τόσο οξείες, ώστε να επηρεάζουν αρνητικά τους πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες στο μέτωπο. 13 Η πολιτική αντιπαράθεση κορυφώθηκε την άνοιξη του 1626, όταν ο Γουέι Τζονγκσιάν έστειλε πράκτορες στη Σουτζόου για να συλλάβουν επιφανείς λογίους του Ντογκλίν. Όταν ο τοπικός κυβερνήτης αρνήθηκε να απελευθερώσει τους κρατούμενους, ένα εξαγριωμένο πλήθος εισέβαλε στο κυβερνητικό κτήριο προκαλώντας τον θάνατο ενός φρουρού και πολλές ζημιές, χωρίς ωστόσο να μπορέσει να σώσει τους κρατούμενους από μαρτυρικό τέλος στο Πεκίνο. Μετά το επεισόδιο αυτό το Ντονγκλίν πήρε διαστάσεις ευρύτερου πολιτικού κινήματος με επιρροή σε πολλές περιοχές της Κίνας. Το 1629 ιδρύθηκε στη Σουτζόου το σωματείο Παλινόρθωση, που εκπροσωπούσε διάφορα τοπικά σωματεία κομφουκιανών λογίων. Στην ιδρυτική συνάντηση συμμετείχαν 674 λόγιοι από όλη την Κίνα, αν και η περιοχή του κάτω Γιάνγκτζε είχε δυσανάλογα μεγάλη παρουσία. Εν τω μεταξύ επήλθε η πτώση του Γουέι Τζονγκσιάν. Το 1627 πέθανε ο νεαρός αυτοκράτορας Τιανσί. Ο νέος αυτοκράτορας Τσονγκτζέν επιδίωξε να τερματίσει τις σκληρές πολιτικές διαμάχες, που αμαυρώσαν τη βασιλεία του προκατόχου του λόγω των βασανισμών και εκτελέσεων επιφανών κομφουκιανών λογίων. Όταν ο ευνούχος Γουέι Τζονγκσιάν πληροφορήθηκε ότι είχε διαταχθεί η σύλληψή του, προτίμησε να αυτοκτονήσει παρά να εκτελεσθεί. Ακολούθησαν προγραφές κατά των συνεργατών του. Η αλλαγή του πολιτικού κλίματος στο Πεκίνο επιβεβαιώθηκε στις ανώτατες (κεντρικές για όλη την Κίνα) εξετάσεις του 1631, που λάμβαναν χώρα κάθε τρία χρόνια και αναδείκνυαν τα νέα στελέχη της αυτοκρατορικής διοίκησης. Εκείνη τη χρονιά από τους 347 επιτυχόντες οι 62 ήταν μέλη του σωματείου Παλινόρθωση. 14 Το 1626 πέθανε ο Νουρχάτσι και τον διαδέχθηκε ο γιός του Χονγκ Ταϊτζί. Μια από τις προτεραιότητες του νέου χαν των Τζούρτσεν ήταν η περαιτέρω σινοποίηση της αυτοκρατορίας του. Η δομή της νέα κυβέρνησής του αντέγραφε το κινεζικό μοντέλο των 6 υπουργείων. Οι ανώτεροι υπουργοί του ήταν μεν Τζούρτσεν, στελεχώνονταν ωστόσο ολοένα και περισσότερο από Χαν συμβούλους και αξιωματούχους. Οι προσλήψεις στην αυτοκρατορική διοίκηση άρχισαν να γίνονται με εξετάσεις, αντιγράφοντας και εδώ το κινεζικό μοντέλο. Σκοπός των μεταρρυθμίσεων αυτών ήταν να καταστήσουν πιο αποδεκτή την αυτοκρατορική εξουσία του σε πληθυσμούς είτε Χαν είτε των βόρειων φυλών. Για τον ίδιο λόγο ο Χονγκ Ταϊτζί αποφάσισε το 1636 να αποκόψει την αυτοκρατορία του από τις φυλετικές ρίζες της και να της προσδώσει πιο οικουμενικό χαρακτήρα. Η αυτοκρατορία μετονομάσθηκε από Τζιν σε Τσινγκ, ώστε να μην παραπέμπει στην αυτοκρατορία Τζιν των Τζούρτσεν του 12 ου αιώνα, ενώ οι Τζούρτσεν μετονομάσθηκαν σε Μαντσού (από όπου προέκυψε η ονομασία της Μαντζουρίας). Με τις μεταρρυθμίσεις αυτές τέθηκαν οι πολιτικές βάσεις για νέες κατακτήσεις. Η αυξανόμενη ισχύς και αίγλη της αυτοκρατορίας των Μαντσού φάνηκε από το γεγονός, ότι το 1638 το βασίλειο της Κορέας αναγκάσθηκε να περάσει από τη σφαίρα επιρροής των Μινγκ στη σφαίρα επιρροής των Τσινγκ. 15 Κατά τη δεκαετία του 1630 η Κίνα πλήγηκε από ασυνήθιστα πυκνά φαινόμενα φυσικών καταστροφών. Υπήρξαν εναλλαγές περιόδων ξηρασίας με 13 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Spence, Search for Modern China, σελ

5 έντονες βροχοπτώσεις που προκαλούσαν πλημμύρες. Στη βόρεια Κίνα σημειώθηκε ασυνήθιστα κρύο και ξηρό κλίμα, με αποτέλεσμα να μειωθεί η ετήσια περίοδος ανάπτυξης των δημητριακών κατά δύο εβδομάδες. Η συνεπαγόμενη πτώση της αγροτικής παραγωγής προκάλεσε ασυνήθιστα μεγάλο αριθμό λιμών κατά τόπους. Πέραν αυτών ξέσπασαν επιδημίες ευλογιάς. Το αποτέλεσμα των φαινομένων αυτών ήταν μια μεγάλη πτώση του κινεζικού πληθυσμού. Σε ένα κινεζικό ποίημα της εποχής αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Νεκροί στρατιώτες, νεκροί συμμορίτες, ο θάνατος εξαπλώθηκε παντού». Ακόμα και οι πλουσιότερες περιοχές της Κίνας βίωσαν έστω έμμεσα τις καταστροφές. Στην πλούσια Χανγκτζόου στην περιοχή του κάτω Γιάνγκτζε το 1937 για παράδειγμα στοιβάζονταν στους δρόμους τα πτώματα προσφύγων από λιμούς της βόρειας Κίνας. 16 Το κινεζικό κράτος στάθηκε ανίκανο να αντιμετωπίσει τις φυσικές καταστροφές. Το σύστημα έκτατης τροφοδοσίας του πληθυσμού από τα κρατικά αποθέματα δημητριακών αποδείχθηκε ανεπαρκές, εν μέρει λόγω της πληθώρας των κατά τόπους κρουσμάτων λιμού. Το σύστημα διαχείρισης των πλημμυρών ουσιαστικά κατάρρευσε. Η πτώση της παραγωγής και η δημογραφική συρρίκνωση έπληξαν τα δημοσιονομικά της αυτοκρατορίας. Το Πεκίνο αντέδρασε με αυξήσεις στη φορολογία, για να καλύψει τις στρατιωτικές ανάγκες του ενώπιον της απειλής των Τσινγκ στα βορειοανατολικά, αλλά και των εσωτερικών εξεγέρσεων που θα εξετασθούν παρακάτω. Το αυξανόμενο φορολογικό βάρος ωστόσο συνέβαλε στην εξαθλίωση των χωρικών της Κίνας και στα κρούσματα λιμών. Η συρρίκνωση των αυτοκρατορικών εσόδων οδήγησε σε καθυστερήσεις στη μισθοδοσία των στρατών με ολέθριες συνέπειες. Οδήγησε επίσης σε περικοπές των αυτοκρατορικών δαπανών με απολύσεις προσωπικού σε επαρχίες ήσσονος πολιτικής σπουδαιότητας. 17 Σταδιακά η Κίνα διολίσθησε προς συνθήκες αναρχίας. Αρχικά η ανάπτυξη των συμμοριών ληστών ήταν φαινόμενο τοπικό σε λίγες βόρειες επαρχίες και αντιμετωπίσιμο. Το 1631 όμως επεκτάθηκε σε επαρχίες της κεντρικής Κίνας. Το 1634 η θερμοκρασία έπεσε τόσο πολύ, ώστε να παγώσει ο Κίτρινος ποταμός, συμβάλλοντας στη μαζική εξαθλίωση της βόρειας Κίνας, ιδίως στα βορειοανατολικά και βορειοδυτικά άκρα. Οι συμμορίες ληστών μεγάλωσαν και περιφέρονταν από περιοχή σε περιοχή λεηλατώντας για να επιβιώσουν. Οι καθυστερήσεις στη μισθοδοσία του στρατού προκαλούσαν λιποταξίες, που πύκνωναν τις τάξεις των συμμοριών. Υπήρξαν περιπτώσεις, που οι ίδιοι οι στρατοί λεηλατούσαν περιοχές, τις οποίες υποτίθεται όφειλαν να προστατεύουν. 18 Με τον πολλαπλασιασμό των ληστρικών συμμοριών και την εμφάνιση μεγαλύτερων εξεγέρσεων, το κινεζικό κράτος αδυνατούσε να παρέχει ασφάλεια σε όλες τις επαρχίες του. Πολλές τοπικές κοινωνίες αναγκάσθηκαν να προσφύγουν σε μέτρα αυτοάμυνας. Μεγάλοι γαιοκτήμονες εκπαίδευαν στρατιωτικά το πολυάριθμο ανδρικό προσωπικό τους, δημιουργώντας ιδιωτικές πολιτοφυλακές. Τοπικοί λόγιοι αναλάμβαναν τη στρατιωτική εκπαίδευση πολιτοφυλακών σε επίπεδα χωριών και μικρών πόλεων. Σε κάποιες περιπτώσεις τοπικοί αξιωματούχοι χρηματοδοτούσαν τη σύσταση τοπικών πολιτοφυλακών από τις προσωπικές περιουσίες τους Spence, Search for Modern China, σελ. 21. Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ. 7 και Spence, Return to Dragon Mountain, σελ Chang & Chang, Crisis and Transformation in Seventeenth Century China, σελ Spence, Search for Modern China, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ. 17 και Spence, Return to Dragon Mountain, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ. 17.

6 Στα μέσα της δεκαετίας του 1630 εμφανίσθηκαν στη βορειοδυτική Κίνα πιο οργανωμένες εξεγέρσεις εξαθλιωμένων χωρικών υπό την ηγεσία φιλόδοξων πολέμαρχων, που δημιούργησαν στρατούς σημαντικών μεγεθών. Ο σημαντικότερος πολέμαρχος ήταν ο Λι Ζιτσένγκ, που ξεκινώντας από την ορεινή βορειοδυτική επαρχία Σαανσί επεκτάθηκε σε κεντρικές επαρχίες της Κίνας και μαζί με άλλους πολέμαρχους εξελίχθηκε σε μείζονα απειλή για την αυτοκρατορία των Μινγκ. 20 Ταυτόχρονα η Κίνα συνέχισε να αντιμετωπίζει την εξωτερική απειλή των Μαντσού στα βορειοανατολικά της σύνορα. Στα μέσα του 1638 ο υπουργός άμυνας της Κίνας πρότεινε διαπραγματεύσεις με τους Μαντσού, ώστε να κλείσει το εξωτερικό μέτωπο, έστω και με παραχωρήσεις εδαφών που είχαν ήδη κατακτήσει οι Μαντσού, για να μπορέσει το Πεκίνο να επικεντρώσει τις στρατιωτικές προσπάθειές του στην εξουδετέρωση του Λι Ζιτσένγκ και των άλλων εσωτερικών πολέμαρχων. Η πρόταση ήταν σοφή, δεδομένης της συρρίκνωσης των αυτοκρατορικών εσόδων και της συνεπαγόμενης αδυναμίας της Κίνας να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη μεγάλου στρατού. Ο αυτοκράτορας Τσονγκτζέν ασπαζόταν το σκεπτικό της, λέγοντας στον υπουργό άμυνάς του: «Αυτό που πρέπει να κάνουμε τώρα είναι να εξουδετερώσουμε τους συμμορίτες, και μετά να χρησιμοποιήσουμε όλες τις δυνάμεις μας για να ελέγξουμε τον εχθρό εκτός του μεγάλου σινικού τείχους». 21 Όταν μια δύναμη αντιμετωπίζει πολλαπλές απειλές, ενδείκνυται να κατευνάζει βραχυπρόθεσμα τους αντιπάλους ήσσονος ή λιγότερο επείγουσας σημασίας και να επικεντρώνει τις προσπάθειές της στις μείζονες και άμεσες απειλές. Στη συνέχεια, έχοντας κλείσει τα πιο επείγοντα μέτωπα, θα είναι σε θέση να συγκεντρώσει τις προσπάθειές της στις πιο μακροπρόθεσμες απειλές. Όταν όμως ανακοινώθηκε η πρόταση του υπουργού άμυνας για διαπραγματεύσεις με τους Μαντσού, ξεσηκώθηκε θύελλα αντιδράσεων από τους κομφουκιανούς λόγιους του κλίματος του σωματείου Παλινόρθωση. Ήδη από την εποχή των αντιπαραθέσεών τους με τον ευνούχο Γουέι Τζονγκσιάν, οι λόγιοι του κάτω Γιάνγκτσε υποστήριζαν την προωθημένη πολιτική της επανακατάκτησης των περιοχών, που είχαν περιέλθει υπό τους Τζούρτσεν/Μαντσού. Θεωρούσαν ανάθεμα κάθε κατευνασμό των Μαντσού και απέρριψαν την πρόταση του υπουργού άμυνας με τόσο έντονη ρητορική, ώστε ο αυτοκράτορας Τσονγκτζέν να μην τολμήσει να την υιοθετήσει. 22 Η εξέλιξη αυτή ήταν ενδεικτική της διευρυνόμενης επιρροής της περιοχής του κάτω Γιάνγκτζε στο αυτοκρατορικό κέντρο. Στις ανώτατες εξετάσεις του 1637 από τους 301 επιτυχόντες οι 37 ανήκαν στο σωματείο Παλινόρθωση και συμπεριλάμβαναν τον Τσεν Ζιλόνγκ, τη σημαντικότερη φυσιογνωμία του σωματείου. Οι αντιλήψεις των κομφουκιανών λόγιων του κάτω Γιάνγκτζε χαρακτηρίζονταν από μια έντονη προσήλωση σε ηθικά καθαρές και έντιμες κομφουκιανικές προσεγγίσεις στα βαρυσήμαντα πολιτικά προβλήματα της εποχής, που επηρεάζονταν από το γεγονός ότι η περιοχή του κάτω Γιάνγκτζε δεν είχε ακόμα βιώσει τους λιμούς και τις εξεγέρσεις συμμοριτών που μάστιζαν άλλες περιοχές της Κίνας. Αξιωματούχοι στο Πεκίνο που προέρχονταν από άλλες περιοχές της Κίνας, και ιδίως από τις μαστιζόμενες βόρειες επαρχίες, είχαν πιο προσγειωμένες και ρεαλιστικές αντιλήψεις. Για τον αυτοκράτορα Τσονγκζτέν είχε σημασία ότι η περιοχή του κάτω Γιάνγκτζε, που αποτελούσε την πηγή σίτισης του Πεκίνου (μέσω του μεγάλου καναλιού), δεν είχε φαινόμενα στασιαστών. Όταν το 1636 υπήρξε πρόταση έκτακτης φορολόγησης των ευγενών της περιοχής του κάτω Γιάνγκτζε, ο αυτοκράτορας Τσονγκτζέν 20 Spence, Search for Modern China, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ. 142.

7 πείσθηκε να φορολογήσει αντιθέτως τους μεγάλους γαιοκτήμονες των μαστιζόμενων βόρειων επαρχιών, καθώς ο κάτω Γιάνγκτζε ήταν η μόνη εναπομένουσα ειρηνική περιοχή της αυτοκρατορίας του. 23 Ένας σημαντικός ανασχηματισμός της κινεζικής κυβέρνησης το 1641 εδραίωσε ακόμα περισσότερο την επιρροή των νότιων στο Πεκίνο. Εν τω μεταξύ οι Μαντσού σημείωσαν νέες επιτυχίες στις βορειοανατολικές περιοχές έξω από το μέγα σινικό τείχος, προσεγγίζοντας σταδιακά το πέρασμα Σανχαϊγκουάν. Ο αυτοκράτορας Τσονγκτζέν ενθάρρυνε τον νέο υπουργό άμυνάς του να ξεκινήσει μυστικές διαπραγματεύσεις με τους Μαντσού, ώστε να συνάψει κάποια συμφωνία μαζί τους και να είναι σε θέση να επικεντρώσει τις δυνάμεις του ενάντια στους εσωτερικούς στασιαστές. Ατυχώς όμως ένα απόρρητο υπόμνημα σχετικά με τις μυστικές διαπραγματεύσεις δημοσιεύθηκε κατά λάθος στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (οι κινέζοι υπουργοί τότε άφηναν επάνω στα γραφεία τους κείμενα προς δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και ο υπουργός άμυνας το ξέχασε εκεί). Η αντίδραση των άκαμπτων κομφουκιανών λογίων ενώπιον αυτού του ενδοτικού κατευνασμού ήταν τόσο σαρωτική, ώστε ο αυτοκράτορας Τσονγκτζέν να αναγκασθεί όχι μόνο να πάρει αποστάσεις από τον υπουργό άμυνάς του, αλλά και να διατάξει τη δημόσια εκτέλεσή του. Όταν οι Μαντσού έστειλαν το 1642 προτάσεις για συνθήκη ειρήνης, που προέβλεπαν εδαφικές παραχωρήσεις της Κίνας βόρεια από το τείχος, η Κίνα ανταποκρίθηκε εξαπολύοντας στρατιωτική επίθεση, χωρίς επιτυχία. Δεν υπήρξε έκτοτε άλλη ευκαιρία για τον αυτοκράτορα Τσονγκτζέν να κλείσει το εξωτερικό μέτωπό του στα βορειοανατολικά. 24 Η αποτυχία των διαπραγματεύσεων μεταξύ της Κίνας και των Μαντσού συνέβαλε στην αποκρυστάλλωση της αντίληψης στην ηγεσία των Μαντσού, ότι ο στόχος της αυτοκρατορίας τους έπρεπε να είναι να καταλάβουν την Κίνα και να αντικαταστήσουν τη δυναστεία Μινγκ. Προς την κατεύθυνση αυτή πίεζαν κυρίως οι Χαν, που υπηρετούσαν τη δυναστεία Τσινγκ των Μαντσού. Ο αριθμός τους είχε αυξηθεί, καθώς πολλοί Χαν αξιωματούχοι και στρατιωτικοί διοικητές στις βορειοανατολικές περιοχές της Κίνας πέραν του τείχους είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα, αντιδιαστέλλοντας τις επιτυχίες των Μαντσού με την κρίση της Κίνας των Μινγκ, ότι η εντολή του ουρανού μετατοπιζόταν από τους Μινγκ στους Τσινγκ. Τα λάβαρα με Χαν οπλίτες στο στράτευμα των Τσινγκ αυξήθηκαν από δύο το 1637 σε οκτώ το 1642, όσα δηλαδή ήταν και τα λάβαρα με Μαντσού οπλίτες, δείχνοντας τον μεγάλο βαθμό σινοποίησης της αυτοκρατορίας των Τσινγκ. Οι Χαν αξιωματούχοι και στρατιωτικοί διοικητές της αυτοκρατορίας των Τσινγκ ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα να δουν τους Τσινγκ να κυριαρχούν στην Κίνα ως η νέα δυναστεία της, ώστε οι ίδιοι πρώτον να επιστρέψουν στην πατρίδα και στις οικογένειές τους και δεύτερον να αποτελέσουν επιφανή μέλη μιας Τσινγκ διακυβέρνησης της Κίνας. Ένας Χαν στρατιωτικός διοικητής βορείως του τείχους παραδόθηκε στους Μαντσού έπειτα από πραγματικά εξαντλητική πολιορκία της οχυρωμένης πόλης του, όπου η ανθρώπινη επιβίωση είχε καταλήξει να εξαρτάται από τον κανιβαλισμό, υπό τον όρο οι Τσινγκ να ασπασθούν το μεγάλο εγχείρημα της απόκτησης της εντολής του ουρανού, δηλαδή να κατακτήσουν την Κίνα. 25 Το 1643 πέθανε ο αυτοκράτορας Χονγκ Ταϊτζί των Τσινγκ. Στον θρόνο τον διαδέχθηκε ένας πεντάχρονος γιός του, ενώ η ουσιαστική πολιτική εξουσία πέρασε στα χέρια του αδελφού του Ντοργκόν, ενός από τους δύο αντιβασιλείς που ορίσθηκαν για την τήρηση των ισορροπιών μεταξύ των ηγετικών Μαντσού. Ο Ντοργκόν 23 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Spence, Search for Modern China, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ

8 σύντομα επισκίασε τον άλλο αντιβασιλέα και αναδείχθηκε ως η ηγετική φυσιογνωμία στην προσπάθεια των Τσινγκ να κατακτήσουν την Κίνα. 26 Στα τέλη του 1643 η μεγάλη πεδιάδα της βόρειας Κίνας, όπου βρίσκεται το Πεκίνο, απειλείτο από δύο πλευρές. Πρώτον, στα βορειοανατολικά ήταν οι δυνάμεις του Ντοργκόν, που είχαν προσεγγίσει το πέρασμα Σανχαϊγκουάν. Στο πέρασμα ωστόσο υπήρχαν ισχυρές αμυντικές δυνάμεις υπό τον ικανό κινέζο στρατηγό Γου Σανγκούι. Δεύτερον, στα δυτικά ήταν ο ραγδαία αναπτυσσόμενος στρατός του στασιαστή Λι Ζιτσένγκ, του επονομαζόμενου «ορμητικού πρίγκιπα», που από την αρχική βάση του στη βορειοδυτική επαρχία Σαανσί εισέβαλε και κατά τη διάρκεια του 1643 κατάκτησε την κεντρική επαρχία Χενάν. Μεταξύ της Χενάν και της προς βορρά επαρχίας Σανσί (διαφορετική από τη δυτικότερη Σαανσί) παρεμβαλλόταν μονάχα ο Κίτρινος Ποταμός. Μέσω της επαρχίας Σανσί μπορούσε ο Λι Ζιτσένγκ να ξεχυθεί στη μεγάλη πεδιάδα και να απειλήσει το ίδιο το Πεκίνο. Ο στρατός του στασιαστή Λι Ζιτσένγκ άρχισε να διασχίζει τον Κίτρινο Ποταμό στις 30 Δεκεμβρίου Η οργισμένη αντίδραση του αυτοκράτορα Τσονγκτζέν ήταν να καθαιρέσει τον υπουργό άμυνάς του και στη συνέχεια να διατάξει τη φυλάκισή του. Η προσωποποίηση όμως της αποτυχίας σε έναν υφιστάμενό του και η θυσία του ως εξιλαστήριου θύματος δεν έλυσε το πιεστικό πρόβλημα της ασφάλειας του Πεκίνου, ενώπιον την ραγδαίας προέλασης των δυνάμεων του στασιαστή. Οι υποτιθέμενες τοπικές στρατιωτικές δυνάμεις στην περιοχή του Πεκίνου υπήρχαν μονάχα στα χαρτιά, όντας στρατοί των στρατιωτικών κτημάτων που είχαν ξεπέσει προ πολλού. Η δημοσιονομική κατάσταση της αυτοκρατορίας ήταν τόσο πενιχρή, ώστε ο αυτοκράτορας Τσονγκτζέν να προσφύγει στο έσχατο μέτρο να επιτρέψει σε αξιωματούχους φυλακισμένους για διαφθορά να εξαγοράσουν την ελευθερία τους έναντι υψηλών προστίμων. Με τέτοια μέσα όμως δεν μπορούσε να χρηματοδοτηθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα η δημιουργία αξιόμαχου στρατού. Ένας πλούσιος υψηλός αξιωματούχος της κυβέρνησης στο Πεκίνο διέθεσε μεγάλο ποσό από την περιουσία του για τη στρατολόγηση στρατού, με σκοπό να εκστρατεύσει ενάντια στον Λι Ζιτσένγκ στην επαρχία Σαντσί, από όπου προερχόταν, αλλά προσέλκυσε μονάχα άνεργους και καιροσκόπους του Πεκίνου που δεν αποτέλεσαν υλικό για τη δημιουργία αξιόμαχου στρατού. 27 Στις αρχές του 1644, ενώ ο μεγάλος στρατός του Λι Ζιτσένγκ προχωρούσε προς το Πεκίνο, ο αυτοκράτορας Τσονγκτζέν αναλογίσθηκε την επιλογή να εγκαταλείψει τη βόρεια πρωτεύουσα και να εγκατασταθεί στη νότια πρωτεύουσα (Ναντζίνγκ) κατά τα πρότυπα της δυναστείας των νότιων Σονγκ. Οι βόρειοι αξιωματούχοι της εξωτερικής αυλής ωστόσο ήταν κάθετα ενάντια στην εγκατάλειψη του βορρά. Συζητήθηκε επίσης η επιλογή να μεταβεί ο πρίγκιπας διάδοχος στη Ναντζίνγκ, ώστε η δυναστεία Μινγκ να επιβιώσει μιας ενδεχόμενης και ολοένα πιο πιθανής άλωσης του Πεκίνου από τις δυνάμεις του «ορμητικού πρίγκιπα». Ο Τσονγκτζέν ωστόσο δυσαρεστήθηκε από την πρόταση αυτή, καθώς κατά βάση επιθυμούσε ο ίδιος να διαφύγει προς τον νότο, χωρίς ωστόσο να είναι σε θέση να παρουσιάσει μια τέτοια επιλογή στην εξωτερική αυλή του ως έντιμη στάση, επάξια του εντολοδόχου του ουρανού. 28 Στα μέσα Απριλίου του 1644 οι δυνάμεις του Λι Ζιτσένγκ έφτασαν στην ευρύτερη περιφέρεια του Πεκίνου. Στις 21 Απριλίου οι επικεφαλείς των αυτοκρατορικών δυνάμεων στο πέρασμα Τζουγιόνγκ, το τελευταίο φυσικό ανάχωμα πριν το Πεκίνο, άνοιξαν τον δρόμο στον «ορμητικό πρίγκιπα» προσχωρώντας στο 26 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ

9 κίνημά του. Δύο ημέρες αργότερα ο στασιαστής έστειλε στον αυτοκράτορα μια συμβιβαστική πρόταση, να αναγνωρισθεί ως ουσιαστικά ανεξάρτητος «βασιλέας» των επαρχιών Σανσί και Σαανσί και να του ανατεθεί η αποστολή της καταστολής άλλων στασιαστών και η υπεράσπιση της Κίνας έναντι των Μαντσού. Η πρόταση αυτή θα τον καθιστούσε ουσιαστικά συγκυβερνήτη της Κίνας. Ο Τσονγκτζέν δεν ήταν διατεθειμένος να προβεί σε μια συμφωνία τόσο μειωτική για το κύρος της δυναστείας του χωρίς τη συγκατάβαση των υψηλών κομφουκιανών αξιωματούχων του. Ρώτησε δύο φορές τον υψηλότερο αξιωματούχο του, ποια ήταν η γνώμη του για την πρόταση αυτή. Όταν και τις δύο φορές ο υψηλός αξιωματούχος αρνήθηκε να απαντήσει, ο Τσονγκτζέν οργισμένος έδιωξε τον απεσταλμένο του στασιαστή και στη συνέχεια έριξε τον αυτοκρατορικό θρόνο μπροστά στον υψηλότερο αξιωματούχο του. Το βράδυ της 24 ης Απριλίου 1644 οι δυνάμεις του Λι Ζιτσένγκ άρχισαν να εισέρχονται στο Πεκίνο από μια πύλη, που ανοίχθηκε χωρίς αντίσταση. Το πρωί της 25 ης Απριλίου δεν εμφανίσθηκαν αξιωματούχοι στην καθιερωμένη πρωινή ακρόαση του αυτοκράτορα. Ο Τσονγκτζέν δήλωσε σε σύμβουλό του, ότι «μια αυτοκρατορία [η δυναστεία Μινγκ] που κράτησε 227 χρόνια, τελειώνει σε μία ημέρα». Το βράδυ της ημέρας αυτής ο αυτοκράτορας Τσονγκτζέν δείπνισε με την αυτοκράτειρα, της δήλωσε ότι «το μεγάλο εγχείρημα τελείωσε πρέπει να πεθάνεις» (η αυτοκράτειρα αυτοκτόνησε λίγο αργότερα), σκότωσε μια παλλακίδα του, ακρωτηρίασε μια δεκαπεντάχρονη πριγκίπισσα αφότου τη ρώτησε «πως μπόρεσες να γεννηθείς σε έναν τόσο άτυχο οίκο», βγήκε στους κήπους της εσωτερικής αυλής, δήλωσε ότι «περιμένω τους λόγιούς μου, αλλά δεν υπάρχει κανείς τους εδώ», κρεμάστηκε από ένα δέντρο και έτσι «ο αυτοκράτορας των Μεγάλων Μινγκ ανήλθε στον ουρανό επάνω σε έναν δράκο». 29 Ο Λι Ζιτσένγκ ήταν τώρα κυρίαρχος του Πεκίνου. Οι αντιδράσεις της άρχουσας τάξης στη βόρεια πρωτεύουσα διαφοροποιήθηκαν. Δεκατρείς υψηλοί αξιωματούχοι αυτοκτόνησαν από ντροπή πριν καν να μαθευτεί ο θάνατος του αυτοκράτορα, καθώς θεώρησαν τους εαυτούς τους υπαίτιους για την καταστροφή. Ένας δήλωσε πριν αυτοκτονήσει: «Ο υπουργός σας ήταν υψηλός αξιωματούχος. Το ελάττωμά του ήταν ότι ως υπουργός δεν μπόρεσε να σώσει την επικράτεια». Ακολούθησαν στις επόμενες ημέρες και άλλες αυτοκτονίες υψηλών αξιωματούχων, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό στους 40 τουλάχιστον, οι περισσότεροι από την περιοχή του κάτω Γιάνγκτζε. Από την άλλη πλευρά όμως 162 υψηλοί αξιωματούχοι υπηρέτησαν το νέο καθεστώς του στασιαστή, είτε οικειοθελώς είτε επειδή εξαναγκάσθηκαν. Ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η προσχώρηση στο νέο καθεστώς του κομφουκιανού λόγιου Τζου Τζονγκ, σημαίνοντος μέλους του σωματείου Παλινόρθωση που είχε έρθει πρώτος από όλη την Κίνα στις ανώτατες εξετάσεις του Ο Τζου Τζονγκ συνέκρινε τον Λι Ζιτσένγκ με τον ιδρυτή της δυναστείας Μινγκ, θεωρώντας ότι μόλις ξεκινούσε νέος δυναστικός κύκλος. Όταν η είδηση για την προδοσία του έφτασε στον κάτω Γιάνγκτζε, ακόμα και στενοί φίλοι του στράφηκαν εναντίον του με βδελυγμία. Ειδικά στους κύκλους του σωματείου Παλινόρθωση θεωρούνταν αδιανόητο, ένας λόγιος που ευνοήθηκε με την κορυφαία θέση στις ανώτατες εξετάσεις του αυτοκράτορα και που επομένως μπορούσε να προσβλέπει σε λαμπρή σταδιοδρομία και κοινωνική άνοδο, να προσχωρήσει στις τάξεις του στασιαστή που είχε ανατρέψει τον αυτοκράτορα Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Τα εντός εισαγωγικών τμήματα της παραγράφου είναι από κινεζικά κείμενα, όπως αναφέρονται στον Wakeman. 30 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ και

10 Ο ίδιος ο Λι Ζιτσένγκ πάντως δεν συμπεριφέρθηκε σύμφωνα με την αντίληψη του Τζου Τζονγκ, ότι αποτελούσε ιδρυτή νέας δυναστείας. Ο στρατός του ήταν μεν μεγάλος και σχετικά ικανός στρατιωτικά, είχε όμως χαρακτηριστικά ληστρικής συμμορίας. Σύντομα μετά την κυριαρχία του «ορμητικού πρίγκιπα» στο Πεκίνο, δύο υπαρχηγοί του έστησαν αίθουσες βασανιστηρίων. Τουλάχιστον επιφανείς αξιωματούχοι και άλλοι πλούσιοι συνελήφθηκαν και βασανίσθηκαν, ώστε να δώσουν μεγάλα ποσά στους δήμιούς τους. Περίπου οι μισοί έχασαν τη ζωή τους από τα βασανιστήρια. 31 Σε χαμηλότερο επίπεδο το στράτευμα του Λι Ζιτσένγκ άρχισε και αυτό σταδιακά να συμπεριφέρεται ως συμμορία σε βάρος των κοινών κατοίκων του Πεκίνου. Ο Λι Ζιτσένγκ στάθηκε ανίκανος να σταματήσει την αυξανόμενη αναρχία στην βόρεια πρωτεύουσα, χάνοντας την ευκαιρία να νομιμοποιήσει την εξουσία του. 32 Στη βόρεια Κίνα η σημαντικότερη απειλή για τον Λι Ζιτσένγκ ήταν ο σημαντικός στρατός υπό τον στρατηγό Γου Σανγκούι, που υπεράσπιζε τα βορειοανατολικά σύνορα της Κίνας έναντι της απειλής της Μαντσού αυτοκρατορίας των Τσινγκ. Ο στασιαστής Λι επιχείρησε να προσεταιρισθεί τον στρατηγό Γου, στέλνοντάς του λάφυρα και κρατώντας τον πατέρα του ως όμηρο. Τελικά ο στρατηγός κατέληξε να εναντιωθεί στον στασιαστή και να επιζητήσει την υποστήριξη των Τσινγκ. Για τους Μαντσού αυτή ήταν η στιγμή της οριστικής απόφασης. Από τη μια πλευρά μπορούσαν να επανέλθουν στις νομαδικές παραδόσεις τους και να συνδράμουν στον στρατηγό Γου ενάντια στον στασιαστή Λι με σκοπό τις λεηλασίες της βόρειας Κίνας, αφήνοντας τον κινέζο στρατηγό να επιδιώξει μια αναστύλωση της δυναστείας Μινγκ στο Πεκίνο. Από την άλλη πλευρά μπορούσαν να επιδιώξουν την εγκαθίδρυση της δικής τους δυναστείας Τσινγκ στο Πεκίνο ως διάδοχης των Μινγκ, που σήμαινε ότι θα έπρεπε να συμπεριφερθούν στη βόρεια Κίνα όχι ως λεηλατείς αλλά ως η νέα δύναμη της τάξης και ασφάλειας, που θα επανέφερε την κομφουκιανική αρμονία στο μεσαίο βασίλειο. Δεδομένης της αυξανόμενης σινοποίησης της αυτοκρατορίας των Τσινγκ, η ηγεσία της κατέληξε στη δεύτερη επιλογή. Ο στρατηγός Γου Σανγκούι θα είχε την υποστήριξη των Τσινγκ ενάντια στον στασιαστή Λι Ζιτσένγκ, αλλά μονάχα υπό τον όρο να προσχωρήσει στο μεγάλο εγχείρημα της εγκαθίδρυσης των Τσινγκ στο Πεκίνο ως της διάδοχης δυναστείας των Μινγκ. Ο στρατηγός Γου Σανγκούι δέχθηκε τους όρους των Τσινγκ. Ως εκ τούτου στα τέλη Μαΐου του 1644 τα λάβαρα των Τσινγκ διέσχισαν χωρίς αντίσταση το πέρασμα Σανχαϊγκουάν, στο σημείο όπου το μέγα σινικό τείχος φτάνει στη θάλασσα, και συμπορεύθηκαν με τις δυνάμεις του στρατηγού Γου ενάντια στον Λι Ζιτσένγκ. Όταν οι δύο στρατοί συναντήθηκαν μεταξύ Πεκίνου και Σανχαϊγκουάν, ο στρατός του στασιαστή κατατροπώθηκε. Ο «ορμητικός πρίγκιπας» επέστρεψε κυνηγημένος στο Πεκίνο, πρόλαβε να ενθρονισθεί βεβιασμένα ως «αυτοκράτορας» της Κίνας, ενόσω τα κατάλοιπα του στρατού του λεηλατούσαν τη βόρεια πρωτεύουσα, και στη συνέχεια εγκατέλειψε το Πεκίνο 42 μόλις ημέρες έπειτα από τη θριαμβευτική είσοδό του. Οι κάτοικοι της βόρειας πρωτεύουσας ανέμεναν την αναστύλωση της δυναστείας Μινγκ, έπειτα από την αναρχία της σύντομης περιόδου του στασιαστή. Έκπληκτοι είδαν στις αρχές Ιουνίου του 1644 να εισέρχονται στο Πεκίνο όχι μόνον οι κινεζικές δυνάμεις του στρατηγού Γου Σανγκούι, αλλά και οι εξωτικοί στην εμφάνιση 31 Chang & Chang, Crisis and Transformation in Seventeenth Century China, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ

11 αλλά πειθαρχημένοι και ειρηνικοί οπλίτες των λαβάρων των Μαντσού, που είχαν αυστηρότατες διαταγές να μην επιδοθούν σε κανενός είδους λεηλασίες. 33 Κυρίαρχος του Πεκίνου και της μεγάλης πεδιάδας της βόρειας Κίνας ήταν τώρα ο Ντοργκόν, ο αντιβασιλέας της δυναστείας Τσινγκ και ουσιαστικός ηγέτης των Μαντσού. Για να αποκτήσει ωστόσο την εντολή του ουρανού, δηλαδή να νομιμοποιήσει τους Τσινγκ ως τη νέα δυναστεία της Κίνας, έπρεπε να κατακτήσει την υπόλοιπη Κίνα. Δυτικά της μεγάλης πεδιάδας υπήρχε ο στασιαστής Λι Ζιτσένγκ και άλλοι πολέμαρχοι. Στον νότο, και ιδίως στην κρίσιμη περιοχή του κάτω Γιάνγκτζε, επικρατούσαν οι υποστηρικτές της δυναστείας Μινγκ. Ο πρίγκιπας διάδοχος των Μινγκ είχε παραμείνει στο Πεκίνο σύμφωνα με την απόφαση του αυτοκράτορα Τσονγκτζέν. Ένας άλλος πρίγκιπας της δυναστείας Μινγκ όμως, ονόματι Φου, κατέφθασε στη νότια πρωτεύουσα, τη Ναντζίνγκ στον κάτω Γιάνγκτζε, και αποτέλεσε πόλο συσπείρωσης πολλών πολιτικών παραγόντων του νότου, που υποστήριζαν τους Μινγκ ενάντια στους ξένους κατακτητές. Το καλοκαίρι του 1644 ο Ντοργκόν, ακόμα αβέβαιος αν οι Τσινγκ είχαν όντως αποκτήσει την εντολή του ουρανού, ανέπτυξε ένα φιλόδοξο και πολύπλευρο πολιτικό πρόγραμμα. Πρώτον, διακήρυξε ότι οι Τσινγκ δεν θα ανέχονταν την ενδημική διαφθορά που χαρακτήριζε την αυτοκρατορική διοίκηση των Μινγκ. Δεύτερον, έλαβε μέτρα κοινωνικής αλληλεγγύης για οικογένειες που είχαν πληγεί κατά την περίοδο της βίας και αναρχίας του Λι Ζιτσένγκ στο Πεκίνο, καθώς και μείωσης των φόρων στις επί Μινγκ βαριά φορολογημένες βόρειες επαρχίες της Κίνας. Τρίτον, προώθησε την εικόνα των Τσινγκ ως δύναμης που θα αποκαθιστούσε την τάξη και ασφάλεια στην Κίνα, έπειτα από την αυξανόμενη βία και αναρχία των προηγούμενων χρόνων. Η μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας των Τσινγκ στο Πεκίνο και η άφιξη στη βόρεια πρωτεύουσα του ανήλικου αυτοκράτορα Σουντζί κατά τον Οκτώβριο του 1644 συνέβαλε στην εικόνα των Τσινγκ ως της μόνιμης νέας πολιτικής κατάστασης στην Κίνα. 34 Η άφιξη μεγάλου αριθμού Μαντσού και σύμμαχων Κινέζων στη βόρεια Κίνα προκάλεσε ανακατατάξεις. Ο πληθυσμός του βόρειου Πεκίνου αναγκάσθηκε να μετακομίσει στα νότια της πόλης, καθώς στις βόρειες συνοικίες εγκαταστάθηκαν οι δυνάμεις των Τσινγκ. Τα μέλη των λαβάρων των Τσινγκ ανταμείφτηκαν για τις στρατιωτικές επιτυχίες τους με γαιοκτησίες στη βόρεια Κίνα, κυρίως σε εδάφη που ανήκαν στο ευρύτερο σόι των Μινγκ ή σε άλλους υψηλούς παράγοντες του προηγούμενου καθεστώτος. Στην αυλή του Πεκίνου υπήρξαν απολύσεις χιλιάδων ευνούχων, σε μια προσπάθεια του Ντοργκόν να διορθώσει την υπέρμετρη ανάπτυξη της εσωτερικής αυλής επί Μινγκ. Τα 6 υπουργεία διοικούσαν από ένας Μαντσού και ένας Χαν. Γενικότερα η κεντρική αυτοκρατορική κυβέρνηση χαρακτηριζόταν από ίση μοιρασιά της εξουσίας μεταξύ Μαντσού και Χαν. Στα χαμηλότερα επίπεδα της αυτοκρατορικής διοίκησης ωστόσο κυριαρχούσαν αριθμητικά οι Χαν. 35 Εν τω μεταξύ οργανωνόταν στη Ναντζίνγκ το καθεστώς των νότιων Μινγκ με αυτοκράτορα τον πρίγκιπα Φου. Το καθεστώς έπασχε από τις τριβές μεταξύ αφενός των στρατηγών που εξασφάλισαν στον πρίγκιπα Φου τον θρόνο και αφετέρου των λόγιων ευγενών του κάτω Γιάγκτζε, όπου βρίσκεται η Ναντζίνγκ. Οι λόγιοι του σωματείου Παλινόρθωση αντιτάχθηκαν σθεναρά σε κάθε τάση συμβιβαστικής ειρήνης με τους Τσινγκ σύμφωνα με το προηγούμενο της δυναστείας των νότιων Σονγκ, επί της οποίας οι Τζούρτσεν κατείχαν τη βόρεια Κίνα. Για τον Τσεν Ζιλόνγκ και άλλους ηγέτες του σωματείου Παλινόρθωση σκοπός των καθεστώτος της 33 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Spence, Search for Modern China, σελ

12 Ναντζίνγκ έπρεπε να είναι η επανακατάκτηση της βόρειας Κίνας. Οι διαμάχες στην αυλή της Ναντζίνγκ κατέληξαν να αναπαράγουν τις διαμάχες της αυλής του αυτοκράτορα Τσονγκτζέν, που είχαν υπονομεύσει τη διακυβέρνηση της Κίνας. Ελπιδοφόρο στοιχείο του καθεστώτος των νότιων Μινγκ πάντως ήταν, ότι ο υπουργός άμυνας Σι Κέφα έχαιρε γενικής εκτίμησης για τις στρατιωτικές ικανότητές του. Ο Σι Κέφα ανησυχούσε όχι μόνο για τις δυνάμεις των Τσινγκ στον βορρά, αλλά και για τους στασιαστές στη δύση που απειλούσαν τις νοτιοδυτικές επαρχίες υπό την εξουσία των νότιων Μινγκ. Είχε επίσης επίγνωση του γεγονότος, ότι οι νότιοι Μινγκ δεν ήλεγχαν αρκετές επαρχίες για τη συλλογή φόρων ικανών να χρηματοδοτήσουν μεγάλους στρατούς. Επομένως θεωρούσε μη ρεαλιστικούς στη συγκυρία εκείνη τους οραματισμούς του Τσεν Ζιλόνγκ για εκστρατεία στον βορρά με σκοπό να προκαλέσει γενικευμένο ξεσηκωμό των τοπικών πολιτοφυλακών και των ιδιωτικών στρατών των μεγάλων γαιοκτημόνων στις βόρειες επαρχίες ενάντια στους ξένους κατακτητές. 36 Στα τέλη του 1644 ο Ντοργκόν εξαπέλυσε στρατιωτικές δυνάμεις υπό τους αδελφούς του Ατζίγκε και Ντόντο προς τις δυτικές και κεντρικές επαρχίες αντίστοιχα, όπου κυριαρχούσαν διάφοροι στασιαστές με σημαντικότερο τον Λι Ζιτσένγκ, ο οποίος είχε ως έδρα τη Σιάν, την πρώτη πρωτεύουσα της αυτοκρατορικής Κίνας, στη δυτική επαρχία Σααντσί. Μέσα σε λίγους μήνες οι στρατοί των Τσινγκ κέρδισαν σειρά μεγάλων μαχών και ανάγκασαν τον «ορμητικό πρίγκιπα» να εγκαταλείψει τη Σιάν, έπειτα από όργιο λεηλασιών παρόμοιο με όσα είχαν συμβεί κατά την αποχώρησή του από το Πεκίνο. Στις 12 Μαρτίου 1645 οι Τσινγκ ανακοίνωσαν τη νίκη τους επί του Λι Ζιτσένγκ. Χρειάσθηκαν άλλοι έξι μήνες μέχρι τον θάνατό του και άλλα μερικά χρόνια μέχρι να οριστικοποιηθεί η εξουσία των Τσινγκ στις δυτικές και κεντρικές επαρχίες. Για τις επιχειρήσεις αυτές επαρκούσαν οι δυνάμεις του Ατζίγκε, αποδεσμεύοντας τον Ντόντο ώστε να κινηθεί με τον στρατό του από τις κεντρικές επαρχίες προς τον κάτω Γιάνγκτζε. Παράλληλα ξεκίνησε δεύτερος στρατός από τη μεγάλη πεδιάδα του βορρά προς τον κάτω Γιάγκτζε, ακολουθώντας ανατολικότερη πορεία κατά μήκος του μεγάλου καναλιού, της κρίσιμης υδάτινης αρτηρίας μεταξύ Πεκίνου και κάτω Γιάνγκτζε. 37 Η κάθοδος των δύο μεγάλων στρατών των Τσινγκ προς τον κάτω Γιάνγκτζε ενισχύθηκε αποφασιστικά, όταν δύο στρατηγοί των νότιων Μινγκ στις κεντρικές επαρχίες προσχώρησαν με τους στρατούς τους στους Τσινγκ και εκστράτευσαν μαζί με τον Ντόντο προς τον κάτω Γιάνγκτζε. Ως εκ τούτου η προέλαση των δυνάμεων των Τσινγκ υπήρξε ταχεία, αναγκάζοντας τον Σι Κέφα, που ως υπουργός άμυνας των νότιων Μινγκ ηγείτο προσωπικά των αμυντικών επιχειρήσεών τους, να αναδιπλωθεί προς τα νότια και να οχυρωθεί στην πόλη Γιανγκτζόου. Ουσιαστικά η Γιανγκτζόου αποτελούσε το τελευταίο μεγάλο εμπόδιο στην κάθοδο των Τσινγκ κατά μήκος του μεγάλου καναλιού. Επανειλημμένα ο Ντοργκόν και ο Ντόντο επιχείρησαν να πείσουν τον Σι Κέφα να προσχωρήσει στο μεγάλο εγχείρημά των Τσινγκ. Ο Σι Κέφα όμως θεωρούσε θέμα τιμής να μην προδώσει τους Μινγκ, παρότι κατά την κρίσιμη εκείνη περίοδο η αυλή στη Ναντζίνγκ χαρακτηριζόταν από έριδες και ραδιουργίες σε βάρος των αμυντικών προσπαθειών του. Κατά τον Μάιο του 1645, όταν οι στρατοί των Τσινγκ έφτασαν στη Γιανγκτζόου, ένας πρώην στρατηγός των Μινγκ που είχε προσχωρήσει στους Τσινγκ φώναξε στον Σι Κέφα κάτω από τα τείχη της πόλης: «Η πίστη και η εντιμότητα της εξοχότητάς σας είναι γνωστή σε όλη την Κίνα. Μονάχα στην αυλή των νότιων Μινγκ δεν σας έχουν εμπιστοσύνη. Ποιός σκοπός θα 36 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ

13 εξυπηρετηθεί με το να πεθάνετε;» Η απάντηση του Σι Κέφα ήταν να σηκώσει το τόξο του και να πλήξει τον αγγελιοφόρο του Ντόντο. Η πολιορκία της Γιανγκτζόου ξεκίνησε στις 13 Μαΐου Η πόλη είχε ισχυρή οχύρωση και οι δυνάμεις του Σι Κέφα ήταν εφοδιασμένες με ευρωπαϊκού τύπου κανόνια, ανώτερα από τα παραδοσιακά κινεζικά. Ευρωπαϊκού τύπου κανόνια ωστόσο είχε και ο Ντόντο. Στις 20 Μαΐου ο Ντόντο επικέντρωσε την επίθεση του σε ένα στενό μέρος των τειχών, ρίχνοντας τις δυνάμεις του στη μάχη χωρίς να υπολογίζει τις απώλειές του. Χιλιάδες οπλίτες των λαβάρων των Τσινγκ έπεσαν από τα φονικά πυρά των κανονιών της Γιανγκτζόου και τα βέλη των υπερασπιστών της. Τα πτώματά τους άρχισαν να στοιβάζονται κάτω από τα τείχη, ενώ νέα κύματα επιτιθέμενων σκαρφάλωναν επάνω τους. Κάποιοι οπλίτες των λαβάρων έφτασαν στην κορυφή των τειχών σκαρφαλώνοντας στους σωρούς των πεσόντων συμπολεμιστών τους, ενώ άλλοι έφτασαν μέσω των σκαλών που στήθηκαν με μεγάλο κόστος για τις επιτιθέμενες δυνάμεις. Με μεγάλες απώλειες ο Ντόντο άλωσε τελικά τη Γιανγκτζόου. Στους κόλπους της ηγεσίας των Τσινγκ είχε συζητηθεί, αν η προσέγγισή τους γενικά προς τους κατακτηθέντες θα έπρεπε να είναι περισσότερο κομφουκιανική, δηλαδή ήπια και πατερναλιστική, ή περισσότερο νομικιστική, δηλαδή αυστηρή και αμείλικτη προς όσους αντιστέκονταν στο μεγάλο εγχείρημά τους. Στη Γιανγκτζόου ο Ντόντο επέλεξε τη δεύτερη προσέγγιση. Ο Σι Κέφα αιχμαλωτίστηκε, του προτάθηκε από τον ίδιο τον Ντόντο να προσχωρήσει στους Τσινγκ, αρνήθηκε και εκτελέστηκε δημοσίως τρεις ημέρες αργότερα. Εν τω μεταξύ ο Ντόντο διέταξε πενθήμερη γενικευμένη σφαγή οπλιτών και κατοίκων της Γιανγκτζόου για παραδειγματισμό. Οι επίσημα διατεταγμένες σφαγές τελείωσαν πέντε ημέρες μετά την άλωση της πόλης, οι δυνάμεις των Τσινγκ όμως συνέχισαν τις σφαγές έστω και με μειωμένη ένταση για άλλες πέντε ημέρες. Σύμφωνα με πηγές εκείνης της εποχής οι νεκροί έφτασαν τους Έστω και αν ο αριθμός αυτός είναι υπερβολικός, ο πληθυσμός της Γιανγκτζού ουσιαστικά εξαλείφθηκε. 38 Από τη Γιανγκτζόου ο Ντόντο κινήθηκε γρήγορα προς τη Ναντζίνγκ. Ο πρίγκιπας Φου εγκατέλειψε την πόλη μέσα σε μια νύχτα υπονομεύοντας ανεπανόρθωτα το κύρος του. Στις 8 Ιουνίου η νότια πρωτεύουσα παραδόθηκε χωρίς αντίσταση στον Ντόντο. Οι περισσότεροι εναπομείναντες στρατοί των νότιων Μινγκ προσχώρησαν στις τάξεις των Τσινγκ. Υπήρχαν ακόμα εστίες αντίστασης στον κάτω Γιάνγκτζε, οργανωμένες από κομφουκιανικούς λογίους. Ωστόσο υπήρχαν και επιφανείς λόγιοι που υποστήριζαν την πίστη στους Τσινγκ, βλέποντάς τους ως δύναμη αποκατάστασης της τάξης και ως τιμωρούς του Λι Ζιτσένγκ και άλλων στασιαστών. Ο Ντοργκόν είχε φροντίσει να αποδώσει τις δέουσες τιμές στη μνήμη του αυτοκράτορα Τσονγκτζέν και να τιμήσει τους τάφους των Μινγκ στο Πεκίνο, για να συμβάλει στην εικόνα των Τσινγκ ως νομιμοποιημένης διάδοχης δυναστείας. 39 Στα μέσα Ιουλίου του 1645 όμως ο Ντοργκόν πήρε μια απόφαση, που αναζωπύρωσε την κινεζική αντίσταση στους Τσινγκ στη νότια Κίνα. Με αυτοκρατορική διαταγή όφειλαν όλοι οι κινέζοι άνδρες να υιοθετήσουν τον τρόπο κόμμωσης των Μαντσού, να ξυρίσουν δηλαδή το μπροστινό μέρος του κεφαλιού τους και να πλέξουν τα πίσω μαλλιά τους σε κοτσίδα. Σκοπός της διαταγής ήταν να είναι αμέσως αναγνωρίσιμοι όσοι υποτάσσονταν στο νέο καθεστώς, καθώς και να υπάρχει ομοιομορφία μεταξύ της άρχουσας τάξης και του λαού. Για τους Κινέζους όμως σήμαινε επιβολή των βάρβαρων εθίμων των νομάδων. Για τους κομφουκιανικούς 38 Dennerline, The Shun-Chih Reign, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Dennerline, The Shun-Chih Reign, σελ. 87.

14 λόγιους σήμαινε προσβολή της αξιοπρέπειάς τους, ενώ στους χωρικούς του κάτω Γιάνγκτζε κυκλοφορούσε η φήμη με τη βοήθεια λόγιων δημαγωγών ότι αν ξύριζαν το κεφάλι δεν θα μπορούσαν να κάνουν παιδιά. 40 Όταν κατά τόπους στον κάτω Γιάνγκζτε ξέσπασαν νέα κρούσματα αντίστασης στους Τσινγκ, ο Ντόντο χρησιμοποίησε κυρίως κινεζικούς στρατούς που είχαν πρόσφατα προσχωρήσει στην πλευρά του. Οι στρατοί αυτοί προέρχονταν από τις μαστιζόμενες βόρειες επαρχίες της Κίνας και λεηλάτησαν την πλούσια περιοχή του κάτω Γιάνγκτζε με ληστρικές διαθέσεις. Μετά από εκτεταμένες σφαγές και βιαιότητες η αντίσταση στους Τσινγκ κάμφθηκε και στα τέλη Οκτωβρίου του 1645 ο Ντόντο επέστρεψε στο Πεκίνο θεωρώντας την αποστολή του τετελεσμένη. Η εικόνα των Τσινγκ ως δύναμης της τάξης όμως είχε πληγεί βαριά. 41 Η στάση των λόγιων του κάτω Γιάνγκτζε απέναντι τη νέα κατάσταση γνώρισε μεγάλες διαφοροποιήσεις. Στο ένα άκρο υπήρξαν λόγιοι που θεωρούσαν ότι η μόνη έντιμη στάση ήταν να αυτοκτονήσουν, καθώς όφειλαν την κοινωνική θέση τους στις εξετάσεις των Μινγκ. Σε κάποιες περιπτώσεις ισχυρογνώμονες λόγιοι επέφεραν τον θάνατο ολόκληρων των οικογενειών τους βάζοντας φωτιά στις κλειδωμένες επαύλεις τους. Ένας λόγιος διέταξε τα μέλη της οικογένειάς του να αυτοκτονήσουν το ένα μετά το άλλο πηδώντας στο πηγάδι του οικογενειακού κτήματος, ακολουθώντας τους στο τέλος ο ίδιος. Ο Τσεν Ζιλόνγκ, η ηγετική φυσιογνωμία του σωματείου Παλινόρθωση, επέλεξε την αντίσταση. Όταν τα αντιστασιακά κινήματα κάμφθηκαν, ο Τσεν Ζιλόνγκ αποσύρθηκε ουσιαστικά από την κοινωνία αρνούμενος να ξυρίσει το κεφάλι του. Περιφερόταν μεταμφιεσμένος από περιοχή σε περιοχή και ερχόταν σε επαφή με περιστασιακές αντιστασιακές δυνάμεις ή φυγαδευόταν από φίλους και πρώην μαθητές του. Συνελήφθηκε το 1647 και εκτελέστηκε. Άλλοι ομοϊδεάτες του κατέληξαν σε μοναστήρια ή για διαστήματα και στην άγρια φύση, έχοντας χάσει τις περιουσίες τους που δημεύθηκαν από το νέο καθεστώς. 42 Μεγάλος αριθμός λογίων επέλεξε την απόσυρση από την πολιτική. Πολλοί υψηλόβαθμοι λόγιοι αρνήθηκαν να υπηρετήσουν το νέο καθεστώς ως αξιωματούχοι του. Χαμηλόβαθμοι λόγιοι αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στις εξετάσεις του νέου καθεστώτος για τις υψηλότερες βαθμίδες, που θα τους άνοιγαν τον δρόμο για διορισμούς σε πόστα της αυτοκρατορικής διοίκησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο Λι Γιου, που κατέληξε στον ιδιωτικό τομέα ως συγγραφέας, παραγωγός θεατρικών παραστάσεων και εκδότης. Πάντως ο Λι Γιου παρότρυνε τους γιούς του να πάρουν μέρος στις εξετάσεις, θεωρώντας ότι το χρέος του προς τους Μινγκ εξαντλήθηκε με τη δική του απόσυρση από την πολιτική. 43 Τέλος, σημαντικός αριθμός λογίων επέλεξε να υπηρετήσει το νέο καθεστώς. Χαρακτηριστικότερη περίπτωση ήταν ο Τσεν Μίνγκσια, τρίτος από όλη την Κίνα στις ανώτατες εξετάσεις του 1643 και μέλος του σωματείου Παλινόρθωση, ο οποίος υπηρέτησε ως υψηλός αξιωματούχος στο Πεκίνο πρώτα τον αυτοκράτορα Τσονγκτζέν, έπειτα τον στασιαστή Λι Ζιτσένγκ, στη συνέχεια τον αντιβασιλέα Ντοργκόν και τέλος τον αυτοκράτορα Σουντζί των Τσινγκ. Παρά τις αδιαμφισβήτητες ικανότητές του να επιβιώνει πολιτικά σε μια πολυτάραχη και επικίνδυνη εποχή, ο Τσεν Μίνγκσια είχε άσχημο τέλος. Το 1654 στραβοπάτησε προτείνοντας να αναιρεθεί η διαταγή για το ξύρισμα της κεφαλής των κινέζων 40 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Dennerline, The Shun-Chih Reign, σελ Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Spence, Return to Dragon Mountain, σελ Chang & Chang, Crisis and Transformation in Seventeenth Century China, σελ

15 ανδρών. Οι πολιτικοί αντίπαλοί του στην αυλή του Πεκίνου άδραξαν την ευκαιρία να εξαπολύσουν γενική επίθεση εναντίον του με κατηγορητήρια για ραδιουργίες και ατασθαλίες, με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας Σουντζί να διατάξει την εκτέλεσή του μέσω στραγγαλισμού. 44 Μετά την ουσιαστική καθυπόταξη του μεγαλύτερου μέρους του κάτω Γιάνγκτζε στα τέλη του 1645, ο Ντοργκόν βρέθηκε αντιμέτωπος με την άρνηση πολλών λογίων να υπηρετήσουν ως αξιωματούχοι στο νέο καθεστώς. Ως εκ τούτου διέταξε τη διεξαγωγή ανώτατων εξετάσεων το Τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά άνισα γεωγραφικά, καθώς το 98% των επιτυχόντων ήταν από τη βόρεια Κίνα. Χρειάσθηκε να διεξαχθούν νέες έκτακτες ανώτατες εξετάσεις το 1647, για να αποκατασταθεί εν μέρει η γεωγραφική ισορροπία μεταξύ βορρά και νότου στην αυτοκρατορική κυβέρνηση. 45 Κατά το 1647 οι Τσινγκ ήλεγχαν την μεγάλη πεδιάδα της βόρειας Κίνας, τις επαρχίες δυτικά και ανατολικά από όπου θα μπορούσε να απειληθεί δυνητικά η μεγάλη πεδιάδα, καθώς και τα σημαντικότερα κέντρα του κάτω Γιάνγκτζε πιο νότια. Ως εκ τούτου είχαν εξασφαλίσει την κυριαρχία τους στα από πολιτικής σκοπιάς σημαντικότερα τμήματα της Κίνας. Εστίες αντίστασης ωστόσο συνέχισαν να υπάρχουν στις πιο νότιες και νοτιοδυτικές επαρχίες της Κίνας. Καθώς τα λάβαρα των Τσινγκ ήταν ήδη υπερφορτωμένα με την αποστολή του ελέγχου των περιοχών υπό την κυριαρχία των Τσινγκ, ο Ντοργκόν αποφάσισε να αναθέσει την αποστολή της εξουδετέρωσης των νότιων αυτών κέντρων αντίστασης σε τρεις κινέζους στρατηγούς, που είχαν προσχωρήσει στην πλευρά των Τσινγκ με τους στρατούς τους. Μεταξύ τους ήταν ο Γου Σανγκούι, που τον Μάιο του 1644 είχε ανοίξει το πέρασμα Σανχαϊγκουάν στις δυνάμεις των Τσινγκ, όταν αποφάσισε να συμπορευθεί μαζί τους ενάντια στον στασιαστή Λι Ζιτσένγκ. Οι τρεις κινέζοι στρατηγοί, που ανέλαβαν να εξουδετερώσουν τις εστίες αντίστασης στη νότια Κίνα, λειτουργούσαν στον νότο ουσιαστικά ως σατράπες. Είχαν δηλαδή μεγάλη πολιτική αυτονομία από το Πεκίνο όσον αφορά τις περιοχές υπό την εξουσία τους. Διενεργούσαν περιφερειακά τις δικές τους εξετάσεις για την ανάδειξη στελεχών της δημόσιας διοίκησης και διόριζαν αξιωματούχους και υφιστάμενους στρατιωτικούς διοικητές κατά το δοκούν. Κατόρθωσαν μέσα σε μερικά χρόνια να εξουδετερώσουν τις σημαντικότερες εστίες αντίστασης στον νότο, αποτελώντας ωστόσο προβληματικό από τη σκοπιά του Πεκίνου μέρος της Κίνας. Το 1673 ξέσπασε ο λεγόμενος πόλεμος των τριών σατραπών, όταν οι τρεις στρατηγοί του νότου κήρυξαν την ανεξαρτησία τους από τους Τσινγκ και άρχισαν να εισβάλουν σε γειτονικές επαρχίες. Για να νομιμοποιήσουν τις κατακτητικές επιχειρήσεις τους παρουσιάσθηκαν ως κινέζοι πατριώτες που αγωνίζονταν ενάντια στον ξένο ζυγό. Κατάργησαν την κόμμωση τύπου Μαντσού και επανέφεραν τα κινεζικά έθιμα. Το πρόβλημά τους όμως ήταν, ότι είχαν για δεκαετίες συμπορευθεί με τους Τσινγκ ενάντια στους Μινγκ, οπότε δεν έπειθαν ότι τα κίνητρά τους ήταν πατριωτικά και όχι καιροσκοπικά. 46 Η έλλειψη νομιμοποίησης των τριών σατραπών φάνηκε, όταν δύο σημαίνοντες αξιωματούχοι των Τσινγκ αιχμαλωτίσθηκαν από τις δυνάμεις τους και αρνήθηκαν να προσχωρήσουν στις τάξεις τους, προτιμώντας να εκτελεσθούν. Στην περίπτωση του ενός από τους δύο μάλιστα είχε αιχμαλωτισθεί ολόκληρη η οικογένειά του και 25 γυναίκες του οίκου του επέλεξαν να αυτοκτονήσουν στη φυλακή για να αποδείξουν την πίστη τους στους Τσινγκ. Η τραγική αυτή θυσία, που συγκλόνισε το 44 Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ και vol. IΙ, σελ Spence, Search for Modern China, σελ. 40. Wakeman, Great Enterprise, vol. I, σελ Spence, Search for Modern China, σελ Spence, The K ang-hsi Reign, σελ

16 Πεκίνο, έδειχνε ότι οι Τσινγκ είχαν ριζώσει ως η νέα δυναστεία της Κίνας. Ο αυτοκράτορας Κανγκσί θεωρούσε πλέον, ότι οι Τσινγκ είχαν όντως λάβει την εντολή του ουρανού να κυβερνούν το μεσαίο βασίλειο. Χρειάσθηκε μέχρι το 1681 για να εξουδετερωθούν οι δυνάμεις των τριών σατραπών και των διαδόχων τους. Εκεί τελείωσαν όμως οι ανταρσίες ενάντια στους Τσινγκ. 47 Κατά τη μεγάλη κρίση του 17 ου αιώνα η Κίνα απειλήθηκε σοβαρά με διάσπαση. Πολέμαρχοι όπως ο Λι Ζιτσένγκ φιλοδοξούσαν να κυβερνήσουν τμήματα της Κίνας ως ανεξάρτητοι βασιλείς. Το Πεκίνο μπορούσε δυνητικά να χάσει από την κυριαρχία του τις επαρχίες νότια του Γιάνγκτζε, πρώτα με τους νότιους Μινγκ και έπειτα με τους τρεις σατράπες. Αντί αυτού η Κίνα ενοποιήθηκε ξανά κάτω από μια νέα νομιμοποιημένη δυναστεία, η οποία συνέχισε να διοικεί τη χώρα με μια αυτοκρατορική διοίκηση επανδρωμένη κατεξοχήν από Χαν κομφουκιανούς λόγιους, που αναδεικνύονταν μέσω των παραδοσιακών εξετάσεων. 47 Wakeman, Great Enterprise, vol. IΙ, σελ