Πτυχιακή εργασία της Χατζηβασιλείου Αικατερίνης

Transcript

1 Τίτλος: Εκπόνηση Επιχειρησιακού Σχεδίου για την Βιώσιμη Ανάπτυξη: Η περίπτωση του δήμου Παρανεστίου. Χατζηβασιλείου Αικατερίνη Οκτώβριος 2013 Επιβλέπων καθηγητής: Παπαδόπουλος Κωνσταντίνος Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, οι επιστημονικές έρευνες έχουν προσφέρει άφθονα δεδομένα που δείχνουν την αυξανόμενη υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Οι διαπιστώσεις αυτές συντελούν στη βαθμιαία συνειδητοποίηση ότι η οικονομική ανάπτυξη έχει κάποια όρια που προσδιορίζονται από το ίδιο το περιβάλλον. Η βιώσιμη ανάπτυξη, ως προσπάθεια συμβιβασμού των αντιθέσεων μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και περιβάλλοντος, αποτελεί μια μετριοπαθή αναπτυξιακή και φιλοπεριβαλλοντική προσέγγιση, δεν ταυτίζεται με την οικολογική άποψη της οικοανάπτυξης και βρίσκεται σε αντίθεση με πιο ακραίες οικολογικές ή αναπτυξιακές απόψεις. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ουσιαστική προσπάθεια ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής διάστασης στις αναπτυξιακές πολιτικές, προσπαθώντας να συμβιβάσει την ανάπτυξη με το περιβάλλον. Θεμέλιο λίθο για τη βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί η ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων, με στόχο την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών στο παρόν και στο μέλλον. Γίνεται εύκολα κατανοητό από τα παραπάνω ότι η προσπάθεια μελέτης της βιώσιμης ανάπτυξης μιας περιοχής αποτελεί μια πολυσύνθετη διαδικασία η οποία απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις, ύπαρξη πληροφοριών, πρόσβαση σε αυτές και χρόνο. Το επίπεδο της δυσκολίας ανεβαίνει αν σκεφτούμε ότι η βιωσιμότητα δεν είναι άμεσα μετρίσιμη έννοια. Το θέμα επομένως της παρούσας εργασίας είναι η Βιώσιμη ανάπτυξη για τον Δήμο Παρανεστίου. Σελίδα 2 από 82

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία στοχεύει στην εκπόνηση επιχειρησιακού σχεδίου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη για το Δήμο Παρανεστίου. Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της χωρικής ανάπτυξης και βιώσιμης οργάνωσης του Δήμου Παρανεστίου, που αποσκοπεί στην επίτευξη των στόχων της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής, της προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και της ανταγωνιστικότητας του παραγωγικού συστήματος. Η παρούσα εργασία υιοθετείται η συστεμική προσέγγιση της περιοχής, κατά την οποία ο Δήμος Παρανεστίου αντιμετωπίζεται ως ένα χωρικό σύστημα, το οποίο υφίσταται την επίδραση τόσο ενδογενών όσο και των εξωγενών παραγόντων, που δύναται να το επηρεάσουν και να το αναδιαμορφώσουν. Η εργασία δομείτε σε τρία κεφάλαια, το αντικείμενο μελέτης κάθε ενός εκ των οποίων περιγράφεται στη συνέχεια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται αρχικά μια εισαγωγή στην έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης, διατυπώνεται ο στόχος και οι υποστόχοι τους οποίους θέτει η παρούσα εργασία για την περιοχή μελέτης. Στο δεύτερο κεφάλαιο περιγράφεται η υπάρχουσα κατάσταση του δήμου Παρανεστίου όσο και του ευρύτερου περιβάλλοντος γύρω από αυτόν. Γίνεται μελέτη όλων των επιμέρους χαρακτηριστικών του Δήμου, στα οποία συμπεριλαμβάνονται γεωγραφικά - διοικητικά χαρακτηριστικά, η αναπτυξιακή φυσιογνωμία του Δήμου(δημογραφικά, κοινωνικά, οικονομικά χαρακτηριστικά), το περιβάλλον( φυσικό και πολιτιστικό) και τέλος η χωροταξική και οργάνωση του Δήμου Παρανεστίου. Στο τρίτο κεφάλαιο αφορά το στάδιο της διαδικασίας που ακολουθεί η προσέγγιση σχεδιασμού σεναρίων μελλοντικής εξέλιξης του LIPSOR και η οποία αποτελεί την δομική ανάλυση του συστήματος ( Μέθοδος MICMAC). Αρχικά δίνεται το θεωρητικό, του υπομοντέλου MICMAC και στη συνέχεια γίνεται εφαρμογή του υπομοντέλου στη περιοχή μελέτης. Ακολουθούν τα αποτελέσματα από τη χρήση του λογισμικού και τα συμπεράσματα που εξάγονται για την περιοχή μελέτης. Στο τέταρτο κεφάλαιο τα εναλλακτικά σενάρια, εισέρχονται στη διαδικασία αξιολόγησης για την επιλογή του πλέον κατάλληλου σεναρίου για την εξυπηρέτηση των στόχων που έχουν τεθεί. Συγκεκριμένα στην αρχή γίνεται μια εισαγωγή της αξιολόγησης και τον ρόλο της στη διαδικασία σχεδιασμού και στη συνέχεια παρουσιάζεται η μέθοδος αξιολόγησης SWOT. Η μέθοδος εφαρμόζεται για την συγκεκριμένη περιοχή μελέτης με σκοπό την ποιοτική αξιολόγηση των σεναρίων. Το αποτέλεσμα είναι η επιλογή του βέλτιστου σεναρίου για την περιοχή μελέτης. Σελίδα 3 από 82

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΣΤΟΧΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ...7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.1 Εισαγωγή Στόχος εργασίας Περιγραφή Υποστόχων ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 2.1. Βασικά χαρακτηριστικά του Δήμου Παρανεστίου Γεωγραφικά-Διοικητικά χαρακτηριστικά Η νέα μορφή του Δήμου Παρανεστίου με το σχέδιο Καλλικράτη Ιστορική αναδρομή Αναπτυξιακή φυσιογνωμία του Δήμου Δημογραφικά χαρακτηριστικά πληθυσμού Κοινωνικά χαρακτηριστικά Οικονομικά χαρακτηριστικά Το περιβάλλον Μορφολογία του περιβάλλοντος Γεωλογικά χαρακτηριστικά Κλίμα Οικοσυστήματα - βλάστηση Προστατευόμενες περιοχές Πηγές ρύπανσης του περιβάλλοντος - προβλήματα...27 Σελίδα 4 από 82

5 2.3.7 Υποδομές του Δήμου Το πολιτιστικό και ιστορικό περιβάλλον Αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία Το χωροταξικό πλαίσιο - χρήσεις γης Χρήσεις γης Το θεσμικό πλαίσιο της περιοχής Δίκτυα μεταφορών Ενέργεια Τηλεπικοινωνία Οι οικισμοί του Δήμου Παρανεστίου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΡΧΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ- ΤΟ ΥΠΟΜΟΝΤΕΛΟ MICMAC 3.1 Το υπομοντέλο MICMAC Καθορισμός μεταβλητών Περιγραφή των σχέσεων μεταξύ μεταβλητών Ταξινόμηση των μεταβλητών με βάση τη μέθοδο MICMAC Σύγκριση των επιμέρους ταξινομήσεων Η περιοχή μελέτης Εφαρμογή του υπομοντέλου στη περιοχή μελέτης ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δεδομένα που υπεισέρχονται στο μοντέλο Ο πίνακας δομικής ανάλυσης Αποτελέσματα από την εφαρμογή του MICMAC Σχολιασμός αποτελεσμάτων- Συμπεράσματα ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΗΜΟΥ ΠΑΡΑΝΕΣΤΙΟΥ Σελίδα 5 από 82

6 4.1 Η διαδικασία αξιολόγησης Η μέθοδος SWOT Εφαρμογή της μεθόδου SWOT στην περιοχή μελέτης - Αξιολόγηση εναλλακτικών σεναρίων Καθορισμός Υποστόχων Ανάλυση SWOT - Σενάριο Ανάλυση SWOT - Σενάριο Επιλογή σεναρίου Βιβλιογραφία Σελίδα 6 από 82

7 Κεφάλαιο 1 Στόχος της εργασίας Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζεται το γενικό πλαίσιο, στη βάση του οποίου αναπτύσσεται ο προβληματισμός της πτυχιακής εργασίας, ο στόχος και οι υποστόχοι της εργασίας Εισαγωγή Στα πλαίσια των διεθνών πρωτοβουλιών για τη βιώσιμη ανάπτυξη πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 1992 η παγκόσμια συνδιάσκεψη του ΟΗΕ στο Rio de Janeiro της Βραζιλίας, όπου αποφασίστηκε η προώθηση της Agenda 21 ως το βασικό εργαλείο πολιτικής για την αειφόρο ανάπτυξη των χωρών. Η Agenda 21 αποτελεί ένα πλαίσιο πολιτικής και δράσης σε παγκόσμιο επίπεδο για τον 21ο αιώνα, με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη. Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που συμμετείχαν σε αυτή τη συνδιάσκεψη και έχει δεσμευτεί μέσω της κατάρτισης ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των στόχων της Agenda 21. Η θεμελιώδης επιδίωξη του Εθνικού Σχεδίου Δράσης είναι η ανταπόκριση της χώρας στους κύριους στόχους της Agenda 21, η δημιουργία πόλεων και οικισμών που παρέχουν ασφαλή, υγιεινή, ισόνομη και αειφόρο διαβίωση και η εξασφάλιση επαρκούς κατοικίας, στα πλαίσια πάντα των ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού χώρου, της ελληνικής κοινωνίας και της πολιτισμικής της ταυτότητας. Για να εξασφαλιστεί λοιπόν η βιώσιμη ανάπτυξη των οικισμών και των πόλεων απαιτείται μια προσεκτική και σε βάθος θεώρηση της κατάστασης σε όλα τα επίπεδα και η ενδελεχής παρουσίαση όλων των προβλημάτων που εντοπίζονται σε μια περιοχή, προκειμένου να αναληφθούν οι αναγκαίες πρωτοβουλίες για τη διαχείριση των αντιθέσεων και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, χωρίς να αναιρείται η λειτουργία της πόλης σαν κέντρο οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ανάπτυξης. Στόχοι της Local Agenda 21 σε επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος είναι, μεταξύ άλλων: - η διεύρυνση της αξιοποίησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, - η μείωση της ανεξέλεγκτης εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, - η προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων, -ο περιορισμός της ρύπανσης από τις αστικές και βιομηχανικές δραστηριότητες, - η φιλική προς το περιβάλλον διαχείριση των αποβλήτων και - η βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος. Σελίδα 7 από 82

8 Κεφάλαιο 1 Στόχος της εργασίας Απαραίτητη επιδίωξη για ένα βιώσιμο οικιστικό περιβάλλον αποτελούν η ορθολογική χωροθέτηση και οργάνωση των οικισμών, καθώς και η δημιουργία των κατάλληλων κοινωνικών υποδομών, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η παροχή ίσων ευκαιριών και ίσης πρόσβασης σε υπηρεσίες για όλους τους κατοίκους, ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Σημαντικά οφέλη μπορούν να προέλθουν από την ανταλλαγή πληροφορίας και γνώσης μέσα από τη δικτύωση οικιστικών περιοχών, μελετώντας επιτυχημένες πρακτικές και τις δυνατότητες μεταφοράς τους σε συγκεκριμένα οικιστικά σύνολα. Αναγκαία κρίνεται η προσαρμογή της δομής και λειτουργίας των οικισμών στις σύγχρονες τάσεις και αλλαγές που λαμβάνουν χώρα τόσο σε τοπικό, εθνικό, αλλά και διεθνές επίπεδο. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να αφορούν στην υποβάθμιση κεντρικών περιοχών μεγάλων πόλεων λόγω οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής κρίσης, με την εγκατάσταση σε αυτές περιθωριοποιημένων κοινωνικών ομάδων, ανέργων ή ακόμα και εθνικών μειονοτήτων, στην ενδεχόμενη βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης του πληθυσμού, σε τυχόν δημογραφικές αλλαγές, σε αλλαγές στη δομή των νοικοκυριών και την οργάνωση της οικογένειας κ.λπ., δεδομένου ότι οι εν λόγω αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν το πρότυπο της οικιστικής ανάπτυξης. Είναι εμφανές λοιπόν ότι η επίτευξη της αειφορίας σήμερα περιλαμβάνει στόχους όπως η καταπολέμηση των ανισοτήτων και η άρση των αντιθέσεων σε όλα τα επίπεδα, η εξάλειψη της φτώχειας, η αύξηση της απασχόλησης, η ένταξη του περιβαλλοντικού προβληματισμού στις τομεακές πολιτικές με ταυτόχρονη εξασφάλιση αστικής γης για κοινωνικές υποδομές και οικιστική χρήση. Για την εξασφάλιση λοιπόν της βιωσιμότητας απαιτείται η κατάρτιση και υλοποίηση σε εθνικό αλλά και τοπικό επίπεδο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης, βασισμένης στις θεμελιώδεις αρχές της βιωσιμότητας για την επίτευξη των παραπάνω στόχων. Στα πλαίσια λοιπόν μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης της ανάπτυξης και στηριζόμενοι στους στόχους που έχουν τεθεί μέσω της Agenda 21 και εμπεριέχονται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης, επιδιώκεται να αναληφθούν οι κατάλληλες πρωτοβουλίες και η επιλογή στόχων σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο, καθώς και των κατάλληλων εργαλείων σχεδιασμού για την επιδίωξη των εν λόγω στόχων. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ο πλέον κατάλληλος φορέας για την προώθηση των αρχών της Agenda 21 και τη στήριξη των στόχων της σε τοπικό επίπεδο, δρώντας συντονισμένα και όχι αποσπασματικά και αντιμετωπίζοντας ιεραρχημένα τα προβλήματα σε όλους τους τομείς που αφορούν, με την ευρεία έννοια, στη βιώσιμη ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής στις πόλεις και τους οικισμούς. Ως προς το πλαίσιο λειτουργίας της, η Τοπική Αυτοδιοίκηση καλείται να συμβάλει με τους χειρισμούς της στην πληροφόρηση της τοπικής κοινωνίας, στην προώθηση του διαλόγου με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (τους κατοίκους, τις επιχειρήσεις, τις ιδιαίτερες ομάδες του πληθυσμού, κ.λπ.), συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ευαισθητοποίησή τους σε θέματα προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού Σελίδα 8 από 82

9 περιβάλλοντος, στη συνειδητοποίηση των επιπτώσεων των επιλογών και του τρόπου ζωής των κατοίκων, αλλά και στην προσπάθεια αντιμετώπισης των προβλημάτων μέσα από την προώθηση συμμετοχικών διαδικασιών. Η προώθηση των συμμετοχικών διαδικασιών είναι σημαντική για την αποδοχή, τόσο από φορείς όσο και από τους πολίτες, κοινών δράσεων και πολιτικών που σχεδιάζονται με την ευρεία συμμετοχή όλων των κοινωνικών ομάδων, εξασφαλίζοντας έτσι τη συναίνεση σε τοπικό επίπεδο για την εφαρμογή μιας πραγματικά αειφόρου αναπτυξιακής πολιτικής. Οι τοπικές αρχές εφόσον αποτελούν τον κατεξοχήν κατάλληλο φορέα για την επίλυση των προβλημάτων στο τοπικό επίπεδο, καθώς γνωρίζουν πολύ καλύτερα τα προβλήματα της περιοχής τους, μπορούν να αφουγκράζονται καλύτερα τις ανάγκες των πολιτών, μπορούν να συμβάλλουν στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ της κοινωνίας και των επιχειρήσεων, οφείλουν να εισάγουν καινοτομίες και να υιοθετήσουν σύγχρονες τεχνικές και μεθόδους για την κατάρτιση, υλοποίηση και παρακολούθηση των προγραμμάτων και να πετύχουν τη στήριξη, τόσο σε επίπεδο χρηματοδότησης όσο και σε επίπεδο ανταλλαγής πληροφορίας μέσω της συνεργασίας τους με τον ιδιωτικό τομέα, με μη κυβερνητικές οργανώσεις, με άλλους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και με την τοπική κοινωνία εν γένει. 1.2 Στόχος της εργασίας Ο Δήμος Παρανεστίου αποτελεί ένα ισχυρό Δήμο με ιδιαίτερη σημασίας θέση στην Περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης που θα μπορούσε να έχει ισχυρή και αξιόλογη αναπτυξιακή πορεία. Η θέση του Παρανεστίου είναι ιδιαίτερη σημαντική, λόγω του πολιτιμότερου δασικού οικοσυστήματος, την πλούσια χλωρίδα και πανίδα, την κτηνοτροφία, τον ιστορικό πλούτο και τα φράγματα υδροηλεκτρικών έργων. Στόχος της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η σύνταξη ενός Επιχειρησιακού Προγράμματος Βιώσιμης Ανάπτυξης του Δήμου Παρανεστίου στις δυνατότητες και προοπτικές της περιοχής μέσα από την καταγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της, των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της, των προβλημάτων και αδυναμιών της. Μέσα από αυτό το Επιχειρησιακό Σχέδιο Βιώσιμης Ανάπτυξης θα προκύψουν οι απαραίτητες κατευθύνσειςπαρεμβάσεις, οι οποίες θα συμβάλλουν στην υλοποίηση του στόχου. Οι παρεμβάσεις αυτές περιλαμβάνουν μια σειρά από δράσεις, οι οποίες αποσκοπούν στην επίτευξη συγκεκριμένων υποστόχων. Όλες οι παρεμβάσεις και οι υποστόχοι που εξυπηρετούν με τη σειρά τους ένα ευρύτερο πλαίσιο γενικών στόχων προσανατολισμένων προς την αειφορία, συνιστώντας έτσι μέρος μιας μακροπρόθεσμης και ολοκληρωμένης πολιτικής βιώσιμης ανάπτυξης του Δήμου Παρανεστίου. Στόχος λοιπόν είναι μέσα από την ανάλυση όλων των χαρακτηριστικών που αφορούν το Δήμο ( χρήσεις γης, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταφορές, τηλεπικοινωνίες, γεωμορφολογικά Σελίδα 9 από 82

10 Κεφάλαιο 1 Στόχος της εργασίας χαρακτηριστικά, απασχόληση, εκπαίδευση, υπηρεσίες, αναπτυξιακή φυσιογνωμία, φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον κ.α), τη χρήση των κατάλληλων σχεδιαστικών εργαλείων και την αξιοποίηση του σχεδιασμού να προκύψουν οι κατευθύνσεις εκείνες, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης του Δήμου Παρανεστίου. 1.3 Περιγραφή Υποστόχων Η διατύπωση των στόχων αποτελεί έμμεσα ένα βασικό τρόπο ανακατανομής των πόρων της κοινωνίας και ως εκ τούτου συνιστά ένα πολύ σημαντικό στάδιο της διαδικασίας σχεδιασμού. Απαραίτητο στην όλη διαδικασία είναι να τεθούν εξ αρχής και οι επιμέρους υποστόχοι, στα πλαίσια σχεδιασμού, οι οποίοι αποτελούν άξονες παρέμβασης για την επίτευξη του στόχου και αποσκοπούν στην πλήρη περιγραφή και εξειδίκευση του. Οι υποστόχοι αυτοί για την περιοχή μελέτης είναι οι ακόλουθοι: Προστασία του Περιβάλλοντος : η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί ένα ουσιαστικό σημείο. Όπως προβλέπεται και στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αειφόρο ανάπτυξη, στόχος είναι η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας, η ορθή διαχείριση των φυσικών διαθέσιμων της περιοχής - ιδίως των μη ανανεώσιμων ( υδάτινα αποθέματα, εδαφικοί πόροι, παραγωγή ενέργειας, αέρας)- ο περιορισμός της ρύπανσης από αστικές δραστηριότητες και η προστασία της υγείας του πληθυσμού. Η εκπόνηση ενός Επιχειρησιακού Σχεδίου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη για το δήμο Παρανεστίου είναι αναγκαίο να εμβαθύνει στις επιπτώσεις των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο περιβάλλον και την προώθηση των κατάλληλων πολιτικών για την προστασία του. Ανάπτυξη τουριστικής δραστηριότητας: η ανάπτυξη τουριστικής δραστηριότητας μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό κεφάλαιο για την τοπική οικονομία. Η περιοχή του Παρανεστίου διαθέτει ένα ευρύ φάσμα αξιόλογων πόρων, από αρχαιολογικά μνημεία μέχρι σημαντικές περιοχές φυσικού κάλλους, τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν προκειμένου να δημιουργήσουν ένα ελκυστικό προϊόν. Στον υποστόχο αυτό έμφαση δίνεται στις σημαντικές δυνατότητες αξιοποίησης του ιδιαίτερου φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος ( προστατευόμενες περιοχές, υδάτινοι πόροι, ιαματικά λουτρά, ορεινές περιοχές με πλούσια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά κ.α), για την ήπια τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, μέσα από την διαμόρφωση ενός πολυσύνθετου τουριστικού προϊόντος ( αγροτουρισμός, περιηγητικός τουρισμός, θρησκευτικός τουρισμός, ιαματικός τουρισμός κ.α), με σεβασμό στο περιβάλλον και την πολιτιστική της κληρονομιά, που θα Σελίδα 10 από 82

11 ενισχύσουν την τοπική οικονομία, θα προβάλλουν την πολιτιστική ταυτότητα της και θα τονώσουν την αναπτυξιακή προοπτική. Ανάπτυξη αγροκτηνοτροφικού τομέα: η περιοχή μελέτης έχει παράδοση ειδικά στο τομέα της κτηνοτροφίας. Με βάση και τις εξελίξεις στο εξωτερικό περιβάλλον και την έμφαση που δίνεται στην ποιότητα και την ασφάλεια των προϊόντων, τροφίμων, η περιοχή διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα στον κτηνοτροφικό τομέα και στον αγροτικό σε χαμηλότερο βαθμό, το οποίο με τη βοήθεια φιλοπεριβαλλοντικών μεθόδων και της κατάλληλης τεχνολογίας μπορεί να αποτελέσει σημαντικό για την ανάπτυξη της περιοχής και τη στήριξη και άλλων τομέων δραστηριότητας. Προώθηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας: δεδομένης της αλλαγής του κλίματος του πλανήτη εμφανίζεται ολοένα και πιο επίκαιρο το ζήτημα προώθησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Οι φυσικοί διαθέσιμοι πόροι, οι οποίοι βρίσκονται άφθονοι στο περιβάλλον, δύναται να παράγουν μια σημαντική ποσότητα ενέργειας και να συμβάλουν έτσι σε μια διαφορετική σύνθεση του ενεργειακού ισοζυγίου. Η στροφή προς τις ΑΠΕ και την εξοικονόμηση ενέργειας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για το Δήμο Παρανεστίου δεδομένου των υψηλών ενεργειακών αναγκών για οικιακή χρήση κ.α. Εξειδίκευση ανθρώπινου δυναμικού: οι δραστηριότητες που συνδέονται με την ανάδειξη και αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποκτούν τη βελτίωση των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού σε συγκεκριμένους τομείς. Ο υποστόχος αυτός αποσκοπεί στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού σε θέματα που σχετίζονται με τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού και τις διάφορες δραστηριότητες που σχετίζονται με τον πολιτισμό και το φυσικό περιβάλλον, αλλά και δραστηριότητες υποστήριξης αυτών, έτσι ώστε να βελτιωθεί το επίπεδο των προσφερόμενων υπηρεσιών και να ικανοποιηθεί η ζήτηση για νέες ειδικεύσεις, σαν αποτέλεσμα της αξιοποίησης των τοπικών φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Υιοθέτηση- χρήση Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας: Αποσκοπεί στην εμπέδωση των δυνατοτήτων των τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνιών και την ευρεία αξιοποίηση τους για την προβολή του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος( προώθηση- προβολή τοπικών προϊόντων, παραδοσιακών οικισμών, ιστορικών και αρχαιολογικών χώρων, τοπίων ιδιαίτερης οικολογικής αξίας, προβολή εναλλακτικών μορφών τουρισμού, πολιτιστικών εκδηλώσεων κ.α), με σύγχρονους τρόπους και μέσα, που συνδυάζουν με τις προκλήσεις που θέτει η παγκοσμιοποίηση ( ηλεκτρονικό εμπόριο, ηλεκτρονική διασύνδεση επιχειρήσεων, διαφήμιση μέσω διαδικτύου κ.α). η αξιοποίηση Σελίδα 11 από 82

12 Κεφάλαιο 1 Στόχος της εργασίας τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας μπορεί να συνεισφέρει στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, την αύξηση του μεριδίου της αγοράς τους, τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων και θέσεων απασχόλησης, τον εκσυγχρονισμό των τουριστικών υποδομών και υπηρεσιών. Προώθηση της επιχειρηματικότητας :η προστασία, ανάδειξη και αξιοποίηση του φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου της υπό μελέτης γεωγραφικής ενότητας είναι ιδιαίτερη σημαντική, καθώς βελτιώνεται και ενισχύει την εικόνα και την ελκυστικότητα της περιοχής, δημιουργώντας ευνοϊκές προϋποθέσεις για την προσέλκυση νέων επιχειρηματικών δράσεων. Επιπλέον οι επενδύσεις σε δραστηριότητες πολιτιστικού και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων της περιοχής, τονώνουν την εξωστρέφεια της, καθιστώντας αυτή πόλο έλξης τουρισμού, ενώ συμβάλλουν επίσης στην προσέλκυση έντονου επιχειρηματικού ενδιαφέροντος, οδηγώντας στη διαμόρφωση δικτύων επιχειρήσεων γύρω από τις δραστηριότητες αυτές. Στήριξη της απασχόλησης και του εισοδήματος: η προώθηση της απασχόλησης αποτελεί σήμερα τον κεντρικό άξονα του συνόλου των πολιτών που εφαρμόζονται σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Έτσι, η στήριξη της απασχόλησης και του εισοδήματος στην περιοχή είναι ένας από τους βασικούς υποστόχους και ο οποίος αποτελεί αποτελεσματικό κομμάτι κάθε σύγχρονης αναπτυξιακής πολιτικής, αφού αποτελεί ισχυρό παράγοντα προώθησης της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής αλλά και της ευημερίας των πολιτών. Χωρική οργάνωση: στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης, με σεβασμό στο περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά, ο υποστόχος αυτός επιδιώκει στην ορθολογική χωροθέτηση των δραστηριοτήτων και των βασικών υποδομών για την καλύτερη εξυπηρέτηση πληθυσμού/ επισκεπτών και δραστηριοτήτων, την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού αποθέματος, καθώς και τη δικτύωση και διασύνδεση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Βελτίωση οδικών συνδέσεων: ο εν λόγω υποστόχος δίνει έμφαση στη τόνωση της ενδοδημοτικής και διαδημοτικής πρόσβασης του Δήμου, αλλά και τη σύνδεση της με τις πύλες εισόδου σε εθνικό επίπεδο, με στόχο την ανάδειξη της ως πολιτιστικό πόλο και προορισμό και την τόνωση της εξωστρέφειας. Ταυτόχρονα επιχειρεί τη βελτίωση της πρόσβασης σε χώρους με έντονη πολιτιστική και παραδοσιακή ταυτότητα, αλλά και ορεινές περιοχές με αξιόλογους πολιτιστικούς και φυσικούς πόρους, που αποτελούν δυνητικούς πόλους ανάπτυξης. Σελίδα 12 από 82

13 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης Στην παρούσα ενότητα γίνεται η παρουσίαση της υπάρχουσας κατάστασης της περιοχής μελέτης. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της περιοχής, πληθυσμιακά και δημογραφικά δεδομένα, η οικονομική δομή της περιοχής, τα περιβαλλοντικά της χαρακτηριστικά, η χωροταξική κατάσταση κ.α. 2.1 Βασικά χαρακτηριστικά του Δήμου Παρανεστίου Γεωγραφικά - Διοικητικά χαρακτηριστικά Ο Δήμος Παρανεστίου είναι δήμος της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και ανήκει στο Νομό Δράμας, που συστάθηκε με το πρόγραμμα Καλλικράτης όπου προέκυψε από τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Νικηφόρου και Παρανεστίου με έδρα το Παρανέστι. Η έκταση του Δήμου είναι 1.037,82 τ.χλμ και ο πληθυσμός του κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του Πρόκειται για ορεινό Δήμο, που στο μεγαλύτερο του τμήμα διασχίζεται από τον ποταμό Νέστο. Το Παρανέστι αποτελεί τον ανατολικότερο οικισμό του Νομού Δράμας, έχοντας απόσταση 39 χιλιόμετρα από το Δήμο Δράμας. Ανατολικά ο δήμος συνορεύει με το Νομό Ξάνθης, δυτικά με τη Δράμα, νότια με το Δήμο Δοξάτου και βόρεια με τη Βουλγαρία. Αποτελείται από διάσπαρτους οικισμούς, από τους οποίους ένας αριθμός χαρακτηρίζεται από ημιορεινή μορφολογία( π.χ περιοχή γύρω από το Παρανέστι). Οι περισσότερες πεδινές - αγροτικές περιοχές βρίσκονται στον πρώην Δήμο Νικηφόρου ενώ υπάρχουν οικισμοί με σαφή ορεινό χαρακτήρα. Το υψόμετρο του δήμου κυμαίνεται από 120 μέτρα στο Παρανέστι έως μέτρα στο Παρθένο Δάσος του Φρακτού. Ο ρόλος του Δήμου στη περιοχή της Περιφερειακής ενότητας σήμερα δεν καταγράφεται ως δυναμικός, θα μπορούσες όμως να καταστεί τέτοιος, με την αξιοποίηση του πλουτοπαραγωγικού του πλούτου που είναι σημαντικός και με την τουριστική ανάπτυξη. Σελίδα 13 από 82

14 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης Χάρτης 2.1 Χάρτης Νομού Δραμας ΠΗΓΗ: Η νέα μορφή του Δήμου Παρανεστίου με το σχέδιο Καλλικράτη Το σχέδιο Καλλικράτης είναι το όνομα που δόθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση στην «Νέα αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και Αποκεντρωμένης Διοίκησης», μια σειρά διοικητικών αλλαγών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Το σχέδιο Καλλικράτης του Ελληνικού κράτους, σύμφωνα με το οποίο έγινε συνένωση δήμων και κοινοτήτων σε μεγαλύτερους δήμους. Τα νέα όρια του Δήμου Παρανεστίου στα πλαίσια του σχεδίου Καλλικράτης είναι η συγχώνευση με τον Δήμο Νικηφόρου με έδρα το Παρανέστι Ιστορική αναδρομή Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας από την περιοχή του Παρανεστίου προέρχονται από το Αρκουδόρεμα και ανάγονται στην Παλαιολιθική εποχή. Έκτοτε η κατοίκηση της περιοχής υπήρξε συνεχής. Η Θρακική φάση της ιστορίας της τελειώνει με την έλευση των Ελλήνων και την ενσωμάτωση της στο βασίλειο της Μακεδονίας. Τους Μακεδόνες διαδέχτηκαν οι Ρωμαίοι και αυτούς οι Βυζαντινοί. Από τα βυζαντινά τουλάχιστον χρόνια, σώζονται τα ερείπια των οχυρώσεων στις κορυφές υψωμάτων που διαφεντεύουν τα περάσματα του Νέστου. Μετά την οθωμανική κατάκτηση η περιοχή κατακλύστηκε από μουσουλμάνους εποίκους, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν κι έζησαν σε ορεινές κοινότητες, όπου κι άφησαν τα ίχνη τους, π.χ κοιμητήρια τους, στα οποία πλήθος των μνημάτων μαρτυρεί κατοίκηση επί γενεές γενεών... Σελίδα 14 από 82

15 Κύρια ασχολία των πληθυσμών αυτών ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία. Σ αυτά τα ορεινά χωριά, μετά το 1922, τους μουσουλμάνους κατοίκους που αναχώρησαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών, τους αντικατέστησαν πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Αυτοί, μαζί με τους Σαρακατσάνους νομάδες, που δημιούργησαν μόνιμες εγκαταστάσεις στην περιοχή, αποτέλεσαν σε δύσκολους καιρούς θεματοφύλακες και προμάχους του ελληνισμού. Πριν την ομαδική άφιξη προσφύγων του Πόντου και της Μικράς Ασίας στην περιοχή ζούσαν πολλοί Ηπειρώτες από την Κόνιτσα και τα Ιωάννινα και πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, αλλά και κάποιοι πρόσφυγες από την περιοχή της σημερινής Τουρκίας. Την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα οι κάτοικοι φαίνεται να ανέπτυξαν δράση γιατί αναφέρονται ως τιμηθέντες από την Πολιτεία με δίπλωμα και μετάλλιο ανδρείας το 1935, ο μακεδονομάχος Αριστείδης Γραμμενίδης και ο Δημήτριος Πασσιάς, ενδέχεται να υπήρξαν και άλλοι. Οι κάτοικοι της περιοχής Παρανεστίου έχουν αιματηρά βιώματα από την βουλγαρική κατοχή του με πολλούς νεκρούς από τον άμαχο πληθυσμό και την πυρπόληση των οικιών και τον υπαρχόντων τους. Από χωριά της περιοχής εκτοπίστηκαν στην Βουλγαρία άνδρες και παιδιά στο Ρούσε. Εκεί δούλευαν σαν είλωτες στα έργα της Βουλγαρικής Κυβέρνησης υποχρεούμενοι να δίνουν παρόν δύο φορές την ημέρα στην Βουλγαρική αστυνομία. Ενώ άλλοι κάτοικοι κατέφυγαν στα πεδινά της Δράμας, Καλλίφυτο, Άγιο Αθανάσιο, Καλαμώνα, Καλαμπάκι κ.λ.π όπου η αλληλεγγύη των ντόπιων ήταν συγκινητική. Το ιστορικό Παρανέστι ( ή όπως λεγόταν παλιότερα Μπούκια) είναι το οικονομικό, διοικητικό και πνευματικό κέντρο της περιοχής. Με Λύκειο και γυμνάσιο, δημοτικό σχολείο και δημόσιο νηπιαγωγείο και παιδικό σταθμό. Έχει εκπολιτιστικό σύλλογο από το 1983 με πλούσιες δραστηριότητες. Ένας εξαιρετικός ναός του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης κτισμένος σε ρυθμό βασιλικής με παλιές εικόνες βρίσκεται στο Παρανέστι. 2.2 Αναπτυξιακή Φυσιογνωμία του Δήμου Δημογραφικά χαρακτηριστικά πληθυσμού Σ αυτή τη φάση θα εξεταστούν τα πληθυσμιακά χαρακτηριστικά του Δήμου αναφορικά με όλα τα δημοτικά διαμερίσματα που τον αποτελούν. Ο πληθυσμός του Δήμου Παρανεστίου σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ήταν κάτοικοι. Η εκτίμηση του πληθυσμού που διαμένει σήμερα στο δήμο σύμφωνα με την απογραφή του 2011 είναι κάτοικοι. Ο Δήμος καταλαμβάνει την πρώτη θέση σε επίπεδο πληθυσμού σε σχέση με τους υπόλοιπους οικισμούς του και επίσης ανήκει στους πέντε Δήμους της Χώρας με την μικρότερη πληθυσμιακή πυκνότητα. Ο πληθυσμός αυξήθηκε την Σελίδα 15 από 82

16 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης τελευταία δεκαετία κάτι που πιθανόν να οφείλεται στην παρουσία αλλοδαπών στην περιοχή. Επειδή το Παρανέστι και το η ευρύτερη περιοχή της αποτελούν πόλο έλξης αλλοδαπών μεταναστών εργατών γης, είναι προφανές λοιπόν ότι η οποιαδήποτε αύξηση στον πληθυσμό οφείλεται στην σημαντική παρουσία των αλλοδαπών. Έκταση (τχλμ) 1.037,82 Πραγμ ατικός πληθυσμός Πυκνότητα πληθυσμού , , ,7156 Πίνακας 2.1 Πληθυσμός του Δήμου Πηγή: ΤΕΔΚ Νομού Δράμας Ηλικιακή κατανομή πραγματικού πληθυσμού (20)01): Σύνολο ετών και άνω Δημογραφικοί δείκτες (2001): Δείκτης Γήρανσης 5,39 Δείκτης Εξάρτησης Δείκτης Αντικατάστασης Πίνακας 2.2 Ηλικιακή κατανομή πραγματικού πληθυσμού 0,80 1, Κοινωνικά χαρακτηριστικά Μορφωτικό επίπεδο Πηγή: ΤΕΔΚ Νομού Δράμας Για το επίπεδο μόρφωσης του πληθυσμού το ποσοστό των ανθρώπων με ελλιπή μόρφωση του Δήμου Παρανεστίου είναι σημαντικά υψηλός, διότι σύμφωνα με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά μεγάλο μέρος του πληθυσμού αποτελείται από ηλικιωμένους. Γενικά το επίπεδο μόρφωσης αποτελείται από Σελίδα 16 από 82

17 απόφοιτους δημοτικού σχολείου. Την τελευταία δεκαετία το μορφωτικό επίπεδο του Δήμου έχει βελτιωθεί σημαντικά, διότι ο Δήμος περιλαμβάνει σχολείο δεύτερης ευκαιρίας δίνοντας την ευκαιρία μόρφωσης των κατοίκων μεγαλύτερης ηλικίας. Το Παρανέστι έχει Δημόσιες και Δημοτικές υπηρεσίες, οι οποίες είναι χρήσιμες για την εξυπηρέτηση των πολιτών της. Οργάνωση τοπικής κοινωνίας Το Παρανέστι διαθέτει Δημόσιες και Δημοτικές υπηρεσίες οι οποίες είναι χρήσιμες για την εξυπηρέτηση των πολιτών της. Κάποιες από αυτές είναι : Δήμος Παρανεστίου Ο.Σ.Ε ΕΛ.ΤΑ Κέντρο υγείας Μουσείο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αστυνομικό σταθμό Στρατόπεδο ( το οποίο πλέον λειτουργεί ως κέντρο φύλαξης μεταναστών) Οι περισσότεροι οικισμοί στο Δήμο έχουν τους δικούς τους πολιτιστικούς και μορφωτικούς συλλόγους. Κάποιοι δε από αυτούς διαθέτουν και τμήμα χορευτικού συγκροτήματος. Η αναψυχή των κατοίκων και ειδικότερα των νέων εξαντλείται στα καφενεία και καφετέριες του Δήμου. Επίσης έχει αθλητικό σύλλογο και διαθέτει γήπεδα ποδοσφαίρου σε αρκετούς οικισμούς του Δήμου. Η περιοχή όμως ενδείκνυται για την άσκηση αθλημάτων που είναι σχετικά με το βουνό, το ποτάμι και το δάσος, όπως περιπάτους, ορειβασία, αναρριχήσεις, αλιεία, κυνήγι, ηοϋπΐ8ΐπόικθ κ.α Οικονομικά χαρακτηριστικά Ο Δήμος Παρανεστίου από την άποψη της σύνθεσης της οικονομικής του δραστηριότητας, χαρακτηρίζεται σαν δασικός και κτηνοτροφικός ενώ οι γεωργικές καλλιέργειες διαδραματίζουν πιο σημαντικό ρόλο στον πρωτογενή τομέα στον Νικηφόρο όπως καλλιέργεια σιταριού, αμπελιών, καλαμπόκι, ελιάς, μηδική κ.α. Η περιοχή του Παρανεστίου διαθέτει ένα από τα πλουσιότερα και παραγωγικότερα δάση της χώρας και η υλοτομία απασχολεί ένα υψηλό ποσοστό του πληθυσμού. Εξίσου σημαντική είναι η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Καθοριστικό για την περιοχή και το νομό γενικότερα υπήρξε το έργο της κατασκευής των υδροηλεκτρικών έργων του Θησαυρού, της Σελίδα 17 από 82

18 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης Πλατανόβρυσης αλλά και το πρώτο αιολικό πάρκο στην περιοχή της Αδριανής με μελλοντική επέκταση και τη δημιουργία νέου αιολικού πάρκου της Πλατανιάς, σε ότι αφορά την προσφορά εργασίας, στην κατασκευή των συγκεκριμένων έργων, αλλά και μελλοντικά στη φάση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ανύπαρκτη παραμένει η δραστηριότητα της μεταποίησης και εμπορίας των παραγομένων στην περιοχή δασικών και αγροτικών-κτηνοτροφικών προϊόντων. Μέχρι σήμερα στη περιοχή δεν αναπτύχθηκε ούτε μια σημαντική μονάδα επεξεργασίας ξύλου, παρά την έντονη παρουσία της πρώτης ύλης. Η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού- αγροτουρισμού, φυσιολατρικού- θεραπευτικού τουρισμού με την αξιοποίηση των Ιαματικών Πηγών Θερμιών βοηθάει τον τριτογενή τομέα και τις θέσεις εργασίας. Η διαμόρφωση του πρωτογενούς τομέα παραγωγής εξαρτάται από την κτηνοτροφική τη δασική και γεωργική δραστηριότητα. Προϊόντα φυτικής παραγωγής είναι ελάχιστα σε ποικιλία και ποσότητες λόγω μικρής έκτασης της γεωργικής γης. Οι πωλήσεις προϊόντων μέσα στο στα όρια του Δήμου αντιπροσωπεύουν μικρό ποσοστό του παραγόμενου όγκου και αφορά σανό μηδικής. Λειτουργεί Ξηραντήριο καπνού ποικιλίας Βιρτζίνια και διοχετεύεται έξω από το Δήμο. Το σύνολο σχεδόν των λοιπών προϊόντων αυτοκαταναλώνονται από τα νοικοκυριά καλύπτοντας διατροφικές ανάγκες αλλά τα χρησιμοποιούν και ως σπόρους και ζωοτροφές. Σημαντικός αριθμός κτηνοτροφικών μονάδων λειτουργεί στην περιοχή που ευνοείται από την ύπαρξη βοσκοτόπων αλλά και από τις κλιματικές συνθήκες. Τα βασικά κτηνοτροφικά προϊόντα είναι το κρέας και το γάλα το οποίο διατίθεται και σε άλλους νομούς. Τα ζώα τα στέλνουν σε σφαγεία της Δράμας γιατί σταμάτησε να λειτουργεί το σφαγείο στο Παρανέστι. Η ανάπτυξη των ορεινών όγκων και λοιπών φυσικών χερσαίων οικοσυστημάτων ολοκληρωμένα και βιώσιμα αποτελεί σήμερα μια από τις κύριες επιδιώξεις των πολιτικών ανάπτυξης της χώρας μας, της Ε.Ε αλλά και παγκόσμια. Στους χώρους αυτούς που ιδιοκτησιακά ανήκουν, κυρίως, στο δημόσιο φιλοξενούνται πολλοί φυσικοί πόροι που θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικούς μοχλούς ανάπτυξης για την περιφέρεια. Οι εκτάσεις αυτές δεν είναι μόνο ξυλοπαραγωγικές με σημαντική συμβολή στην οικονομία της περιοχής, αλλά επίσης, συμβάλλουν στη μελισσοτροφία, στην παραγωγή νερού, κτηνοτροφία, στη δημιουργία υπαίθριας αναψυχής και τουρισμού κ.α. και έτσι λειτουργούν ως σημαντικοί πόροι οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Από την ανάλυση του πρωτογενή τομέα, διαπιστώθηκε ήδη ότι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην περιοχή Παρανεστίου έχουν σχέση με την κτηνοτροφία, τα δάση και τη γεωργία. Δεκαετίες πριν ο εντοπισμός των κοιτασμάτων καλλιούχων αστρίων δημιούργησε τις καλύτερες προϋποθέσεις για την επεξεργασία και την εκμετάλλευση τους. Η επένδυση υλοποιήθηκε, η Σελίδα 18 από 82

19 μονάδα λειτούργησε για ένα μικρό χρονικά διάστημα και από τότε οι εγκαταστάσεις παραμένουν ανενεργές. Η περιοχή διαθέτει ποικίλους πλουτοπαραγωγικούς πόρους, αλλά η μεταποιητική δραστηριότητα τους είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Λόγο το ότι η περιοχή γεωγραφικά είναι απομονωμένη και ότι συνορεύει με ένα Νομό με ισχυρά επενδυτικά- αναπτυξιακά κίνητρα, δεν έχει επενδυτικό ενδιαφέρον και φυσικό είναι την όποια ανάπτυξη της μεταποίησης της να στηρίζει στο ντόπιο ανθρώπινο δυναμικό. Προοπτικές υπάρχουν ακόμα για στην αξιοποίηση πρώτων υλών, του δασικού και ορυκτού πλούτου και στα κτηνοτροφικά και γεωργικά προϊόντα. Μονάδες επεξεργασίας ξύλου θα μπορούσαν να εγκατασταθούν στο Δήμο Παρανεστίου και να τροφοδοτούνται με πρώτη ύλη από τον άφθονο δασικό πλούτο της περιοχής. Σε ότι αφορά τα προϊόντα από ξύλο, οι δυνατότητες επενδύσεων θα ήταν να δημιουργηθεί μια μονάδα μοριοσανίδων, μονάδα παλλετοποϊίας, μονάδα παραγωγής παρκέτων με βάση την επαρκή παραγωγή ξυλείας από δρυ και οξυά, είτε μια μονάδα παραγωγής κουφωμάτων καθώς η ερυθρελάτη που συναντάται στα δάση της περιοχής αποτελεί εξαιρετική πηγή πρώτης ύλης. Επίσης η δημιουργία μονάδας ξυλοκάρβουνου που θα βασίζεται στην υπάρχουσα πρώτη ύλη. Στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας η δημιουργία μεταποιητικών μονάδων επεξεργασίας κτηνοτροφικών προϊόντων όπως τυροκομεία, αλλαντοποιία, βυρσοδεψία. Η περιοχή διαθέτει ένα σημαντικό αριθμό αιγοπροβάτων με δυνατότητα αύξησης του ζωικού κεφαλαίου που θα ήταν σε θέση να στηρίξει ένα τυροκομείο για την αξιοποίηση του αιγοπρόβειου γάλακτος. Ο κλάδος της βυρσοδεψίας προσανατολίζεται στην παραγωγή ενδιάμεσων προϊόντων για την υποδηματοποιία. Ένα σύγχρονο βυρσοδεψείο στην περιοχή ευνοείται από αρκετούς παράγοντες όπως η ανυπαρξία βυρσοδεψείων στην ευρύτερη περιοχή του νομού, την ύπαρξη σημαντικού αριθμού βοοειδών, την προβλεπόμενη αύξηση της παραγωγής ακατέργαστων δερμάτων υψηλής ποιότητας και χαμηλότερου κόστους επεξεργασίας κ.α. Τέλος η αξιοποίηση της μελισσοτροφικής χλωρίδας της περιοχής προτείνεται η δημιουργία μελισσοκομικής μονάδας παραγωγής νέων οικολογικών προϊόντων μέλισσας. Τέλος στον τριτογενή τομέα το Παρανέστι βρισκόμενο πλησίον του ποταμού Νέστου είναι περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, που μαζί με την Σταυρούπολη εντάσσονται στο δίκτυο οικολογικού τουρισμού, που συγκροτείται στο πλαίσιο του Προγράμματος ΡΟ-ΝΕ. Αποτελεί το τμήμα για την προβολή των φυσικών πόρων του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης Παρανεστίου- Σταυρούπολης. Το Παρθένο Δάσος το οποίο αποτελεί την φυσική συνέχεια του Δάσους Χαϊντού, έχει υπαχθεί στο Κοινοτικό Πρόγραμμα Ν8ΐϋΓ και στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται η συνολική ανάδειξη και αξιοποίηση του. Τα ιαματικά λουτρά, αποτελούν πόλο έλξης τουριστικής ανάπτυξης. Σελίδα 19 από 82

20 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης 2.3 Το περιβάλλον Μορφολογία του περιβάλλοντος Ο Δήμος Παρανεστίου είναι ο ανατολικότερος Δήμος του Νομού Δράμας, πρόκειται για ορεινό Δήμο μεγάλης έκτασης. Την περιοχή χαρακτηρίζει η πλούσια ομορφιά, με την σπουδαία όσο και σπάνια βλάστηση, την πλούσια χλωρίδα και πανίδα, τα ρέματα με τις παλιές τοξωτές γέφυρες και τους πανέμορφους καταρράκτες, ενώ τα διάσπαρτα ερείπια και οι εκκλησίες μαρτυρούν της ανθρώπινη παρουσία σε προηγούμενες δεκαετίες. Στην περιοχή του Παρανεστίου υπάρχουν κοιτάσματα ουρανίου. Η περιοχή διαθέτει δάση που συγκαταλέγονται στα καλύτερα και πολυτιμότερα δασικά οικοσυστήματα της Ελλάδας, από οικολογική, κοινωνική και οικονομική άποψη. Συναντώνται δάση φυλλοβόλων, κωνοφόρων, μικτά δάση, και υγρολίβαδα. Ιδιαίτερα τοπία αποτελούν η περιοχή του Παρθένου Δάσους Φρακτού, με τις ορθοπλαγιές και τους καταρράκτες, η περιοχή του οικισμού Πρασινάδας με την Ιερά Μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, το Μεγάλο Λιβάδι, το Αρκουδόρεμα, το Στραβόρεμα, το Διαβολόρεμα κ.α. Μερικοί από τους φυσικούς καταρράκτες περιγράφονται παρακάτω: Κοντά στον οικισμό Διπόταμα και στην κοιλάδα του Αρκουδορέματος με ύψος πάνω από 15 μέτρα βρίσκεται ο καταρράκτης της Αγίας Βαρβάρας. Τα νερά του σχηματίζουν μια μικρή λίμνη και ο ευρύτερος χώρος έχει διαμορφωθεί ως χώρος αναψυχής από το Δασαρχείο. Εικόνα 2.1 Καταρράκτης Αγία Βαρβάρα ΠΗΓΗ: Σελίδα 20 από 82

21 Αφού διασχίσουμε την κοίτη του Αρκουδορέματος, μετά από διαδρομή 15 χιλιομέτρων περίπου, συναντάμε τον πιο εντυπωσιακό καταρράκτη της περιοχής ύψους 40 μέτρων, τον λεγόμενο καταρράκτη Τραχωνίου - Διποτάμων. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο των Βαλκανίων. Εικόνα 2.2 Καταρράκτης Τραχωνίου ΠΗΓΗ: drama.e-citymap.gr Δύο χιλιόμετρα πριν μπούμε στο Μεγάλο Λιβάδι, ακούς από το βάθος της ρεματιάς ήχο νερού που πέφτει από ψηλά. Ο ήχος προέρχεται από τον καταρράκτη του ρέματος Καμπά, γνωστό και ως καταρράκτης του Σκοτεινού ρέματος. Κοσμεί ένα τυπικά μεσευρωπαϊκό τοπίο με δέντρα θεόρατα, ερυθρελάτες, ελάτες και οξιές. Σελίδα 21 από 82

22 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης Εικόνα 2.3 Καταρράκτης Σκοτεινού ρέματος ΠΗΓΗ: Μετά τα Διπόταμα και με βόρεια κατεύθυνση μπαίνουμε στο δάσος του Λεπίδα, όπου και συναντάμε τον καταρράκτη Λεπίδα, το μεγαλύτερο της περιοχής με ύψος 35 μέτρα περίπου. Εικόνα 2.4 Καταρράκτης Λεπίδα ΠΗΓΗ: Σε βόρεια κατεύθυνση, στο Παρθένο Δάσος του Φρακτού, το Αχλαδόρεμα σχηματίζει έναν εντυπωσιακό υδάτινο σχηματισμό με τρεις συνεχούς ροής καταρράκτες, που μπορεί κάποιος να τους επισκεφθεί ακολουθώντας τα υπάρχοντα μονοπάτια. Ο πρώτος είναι ύψους 7 μέτρων περίπου, ο δεύτερος είναι 13 μέτρα περίπου και ο τρίτος είναι ύψους 70 μέτρα. Υπάρχει και ένας τέταρτος καταρράκτης με δύσκολη προσέγγιση περιοδικού ύψους 40 μέτρα και ένας πέμπτος περιοδικός καταρράκτης ύψους 80 μέτρα. Σελίδα 22 από 82

23 Υπάρχουν γεφύρια που άλλοτε συνέδεαν τους παλιούς οικισμούς και τα οδικά δίκτυα συναντά ο επισκέπτης σήμερα στον οικισμό Κρήνης, το γεφύρι της Πρασινάδας κάτω από το μοναστήρι, το γεφύρι της Πεύκης στη περιοχή ζαρκαδιάς, το γεφύρι του Πεχάν στο ρέμα Θερμιών, τα γεφύρια Στραβορέματος (πέντε γεφύρια), τα γεφύρια του Φαρασινού ( τρία γεφύρια), το μονότοξο γεφύρι του Τσουκαλιού στα Διπόταμα, τα γεφύρια του Τραχωνίου στον ακατοίκητο μαχαλά, το μονότοξο γεφύρι του αρκουδορέματος,το οποίο θεωρείται και το μεγαλύτερο του είδους του στην ανατολική Μακεδονία Γεωλογικά χαρακτηριστικά Από γεωλογικής απόψεως το υπέδαφος της περιοχής αποτελείται από πετρώματα( γνευσιακά, σχιστόλιθοι, μάρμαρα κ.α.). Πρόκειται για λεπτοκρυσταλλικά πετρώματα με χρώματα που ποικίλουν από τέφρα ως ανοιχτό καστανό με υφή γνευσιακή και στοιχειώδη. κατά μήκος της κοίτης εντοπίζονται ορισμένα πεδινά τμήματα που έχουν δημιουργηθεί από τις διαβρώσεις και αποθέσεις του ποταμού. Ο τεκτονισμός των πετρωμάτων της λεκάνης είναι σημαντικός. Χαρακτηριστικό του δήμου είναι ότι διατρέχεται από τον Νέστο ποταμό και επίσης η παρουσία των τεχνητών λιμνών που προήλθαν από τα φράγματα στο Νέστο. Ένα μεγάλο τμήμα της περιοχής εμφάνισης των μεταμορφωμένων πετρωμάτων σήμερα, καταλαμβάνουν οι γρανιτικές διεισδύσεις και τα ηφαιστειακά πετρώματα. Εντοπίζονται σε μια ζώνη κατά μήκος σχεδόν με τα Βουλγαρικά σύνορα και αποτελούνται από συμπαγείς γρανίτες, γρανοδιορίτες και από ηφαιστίτες οι οποίοι εμφανίζονται κατακερματισμένοι. Τέλος ένα πολύ μικρό μέρος της περιοχής καλύπτεται από ιζηματογενή πετρώματα τα οποία διακρίνονται κυρίως στα ιζήματα που έχουν αποτεθεί στην ευρύτερη κοίτη του ποταμού ή των χειμάρρων του ή στα μικρά πεδινά ανοίγματα της κοίτης και έχουν προέλθει από την διάβρωση των πετρωμάτων της λεκάνης. Πρόκειται κυρίως για χονδρόκκοκα χαλαρά υλικά των οποίων η έκταση και το βάθος είναι περιορισμένα Κλίμα Ακριβής εκτίμηση για το κλίμα της περιοχής ήταν αδύνατον να γίνει, διότι δεν υπήρχε μετεωρολογικός σταθμός. Οι εκτιμήσεις γινόταν βάση τα στοιχεία του Σελίδα 23 από 82

24 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης μετεωρολογικού σταθμού του Σιδηρονέρου. Στο πλαίσιο των ερευνών για την καλύτερη καταγραφή των μετεωρολογικών συνθηκών στη χώρα μας, το Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού αστεροσκοπείου Αθηνών, τοποθετήθηκε αυτόματος μετεωρολογικός σταθμός στο προαύλιο χώρο του Γυμνάσιου σχολείου στο Παρανέστι. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το μέσο ετήσιο ύψος βροχής είναι 679ηη, η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 11,4 0. Η απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία εμφανίζεται τον Ιανουάριο και είναι και η απόλυτα μέγιστη τον Ιούλιο φθάνοντας μέχρι 38, Οικοσυστήματα - Βλάστηση Στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου υπάρχους τρείς φυτοκοινωνικές διαπλάσεις: Η διάπλαση θερμοφύλλων υπό ηπειρωτική φυλλοβόλων δρυών Ορομεσογειακή διάπλαση Οξιάς - υβριδογενούς Ελάτης και Η Ορομεσογειακή διάπλαση δασικής πεύκης - Ερυθρελάτης Στην διάπλαση των θερμοφύλλων υπό ηπειρωτικών φυλλοβόλων δρυών ανήκουν οι πεδινές εκτάσεις και οι ορεινές χαμηλού υψόμετρου ( μέχρι 1000 μέτρα). Οι ορεινές εκτάσεις της διάπλασης αυτής καλύπτονται από δάση φυλλοβόλων δρυών με κυρίαρχα είδη την πλατύφυλλο δρυ, την Απόδισκο δρυ, την Ευθύφλοια δρυ, την χνοώδη δρυ. Σε μίξη με τις δρυς υπάρχουν η φλαμουριά η πιληματώδης, η καστανιά, η οστρυά, ο γαύρος, ο βετουλοειδής, ο φράξος ο όρνος, η κρανιά, η φουντουκιά, το σφενδάνι, η σκλήθρα, η σορβιά, η ιτιά, η λεύκη η τρέμουσα, η φτελιά κ.α. Οι πεδινές εκτάσεις της διάπλασης αυτής καλύπτονται κυρίως από αγρούς όπου καλλιεργούνται ο καπνός, η μηδική, το καλαμπόκι, τα σιτηρά κ.α. Στην ζώνη αυτή απαντώνται επίσης πολλά θαμνώδη είδη όπως: το παλιούρι, ο κράταιγος, η κλιματσίδα, ο βάτος, η αγριοτριανταφυλλιά, διάφορα άγρια οπωροφόρα, η τσαπουρνιά, η άρκευθος κ.α. Επίσης στις λιβαδικές εκτάσεις απαντώνται πολλά ποώδη είδη ( αγροστώδη και ψυχανθή). Σημαντικά είδη χλωρίδας βρίσκεται στην ευρύτερη δασική περιοχή του Δήμου Παρανεστίου και ιδιαίτερα στις προστατευόμενες περιοχές. Το δάσος του Φρακτού είναι κυρίως δάσος οξιάς, ελάτης και ερυθρελάτης. Η μορφή του διαφέρει από τα υπόλοιπα δάση της χώρας μας, καθώς χαρακτηρίζεται από την συνύπαρξη διαφόρων ειδών πλατύφυλλων και κωνοφόρων δέντρων σε διαφορετικές φάσεις της ζωής και της εξέλιξη τους. Στο δάσος μπορεί να συναντήσει κανείς τις εξής φάσης: φάση της αναγέννησης, φάση της νεότητας, ώριμη φάση, φάση του γήρατος, φάση της διάσπασης και κηπευτική φάση. Από αυτές κυριαρχεί η φάση του γήρατος που οδηγεί στη διάσπαση του δάσους. Το δασικό τοπίο συμπληρώνει η μεγάλη ποικιλία αειθαλών, φυλλοβόλων, πλατύφυλλων και κωνοφόρων δέντρων όπως μαύρη Πεύκη, Σελίδα 24 από 82

25 έλατο, βελανιδιά, ιτιά, σφενδάμι, ρόμπολο, σημύδα κ.α. και η πλούσια χαμηλή βλάστηση που περιλαμβάνει θάμνους, αμέτρητα άγρια μανιτάρια και χιλιάδες αγριολούλουδα. Η άγρια πανίδα που ενδιαιτάται στην περιοχή παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο για την ποικιλία των ειδών όσο και για την σταθερότητα των πληθυσμών. Στην περιοχή ζουν αμφίβια, ερπετά, ασπόνδυλα, ιχθύες, πτηνά, θηλαστικά. Απειλούμενα είδη που διαβιούν στην περιοχή είναι το αγριόγιδο, το ελάφι, η αρκούδα, ο αγριόκουρκος Προστατευόμενες περιοχές Τα φυσικά οικοσυστήματα (βιότοποι) παρουσιάζουν οικολογικό και επιστημονικό ενδιαφέρον, επειδή φτιάχτηκαν ύστερα από διεργασίες εκατομμυρίων ετών και γι αυτό η προστασία τους, από κάθε επέμβαση του ανθρώπου είναι αναγκαία σε πολλές περιπτώσεις, για να αφεθεί η φύση ανενόχλητη να εξελιχθεί ακολουθώντας τους δικούς της ρυθμούς. Τα οικοσυστήματα αναπαράγονται μόνα τους, κάνουν τον κύκλο της ζωής, πεθαίνουν, αποσυντίθενται, μπαίνουν ξανά στο κύκλωμα κ.ο.κ. Το Παρθένο δάσος Κεντρικής Ροδόπης είναι μια περιοχή με μοναδική οικολογική αξία, όπου τα αρχικά δασικά οικοσυστήματα, η πανίδα και η χλωρίδα έχουν παραμείνει τελείως ανεπηρέαστα και ακέραια μέχρι την εποχή μας. Το δάσος του "Φρακτού του Παρανεστίου του Νομού Δράμας, στο βορειότερο άκρο της Κεντρικής Ροδόπης, σε απόσταση 100 περίπου χιλιόμετρα από την Δράμα και σε υψόμετρο από έως μέτρα, καταγράφηκε ως Παρθένο (έκταση στρέμματα) το 1979 και το 1980 κηρύχθηκε ως Διατηρητέο μνημείο της φύσης, λόγω της τεράστιας οικολογικής και ιστορικής του αξία και έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον της UNESCO για την ένταξη του στον κατάλογο Παγκόσμιας Φυσικής Κληρονομιάς. Αποτελείται από ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό γηραιών δένδρων κυρίως : Ερυθρελάτης ( Piceaexcels), Οξυάς (Fagussylvatica), Πεύκης (Pinussylvestris), Ελάτης (Abiesalba) και ευρύτατα γνωστό για την πολύ σημαντική επιστημονική αξία του. Σύμφωνα με γνωστούς βιολόγους "κανένα άλλο παρθένο δάσος με συγκρίσιμο μέγεθος και σύνθεση ειδών δεν έχει επιβιώσει στην Ευρώπη. Σελίδα 25 από 82

26 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης Εικόνα 2.5 Το Παρθένο Δάσος του Φρακτού ΠΗΓΗ: Υπάρχουν περιοχές με σκοπό της προστασία της φύσης, τα καταφύγια άγριας ζωής. Ο κύριος σκοπός αυτών των περιοχών είναι η βελτίωση των βιοτόπων, έτσι ώστε τα υπάρχοντα θηραματικά είδη ή αυτά που ελευθερώνονται να μπορέσουν να επιβιώσουν, να πολλαπλασιασθούν και να επεκταθούν στην ευρύτερη περιοχή. Σε μερικές περιπτώσεις τα μέτρα που λαμβάνονται είναι να αναπτυχθεί η χλωρίδα και έμμεσα από αυτή τη διαχείριση η πανίδα της εκάστοτε περιοχής. Στο Παρανέστι οι περιοχές που όπου η προστασία της φύσης λαμβάνεται πολύ σοβαρά υπόψη είναι: Κ.Α.Ζ σε μέρος του Παρθένου δάσους Παρανεστίου, Κ.Α. τον Κ4, συνολικής έκτασης στρέμματα. Κ.Α.Ζ Πλατανιάς - Πτελέας με Κ.Α τον Κ13, συνολικής έκτασης στρέμματα. Κ.Α.Ζ Αετοράχης - Παρανεστίου, με Κ.Α τον Κ5 συνολικής έκτασης στρέμματα( όλα αρμοδιότητας του Δασαρχείου Δράμας) Κ.Α.Ζ ποταμού Νέστου ( χωρίς Κ.Α, αφού αποτελεί φυσική συνέχεια του Κ.Α.Ζ Αετοράχης - Παρανεστίου, με Κ.Α τον Κ5 συνολικής έκτασης στρέμματα.( ΓΕΩΤ.Ε.Ε, 2005) Σελίδα 26 από 82

27 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Λευκόγεια Αχλαδία Κάτω Αβ μ ΒωΑοζ ^βαδτο^κ: _ ^Μ^ΔΡΑΜΑΣ Πιτρούσσ( >πότομος ΓΗ Ιοναστηραιοο^ ΜακρυττΑά/ιον Πλαιανιά ΠτιΑβ» Χάρτης 2.2 Χάρτης καταφύγιων άγριας ζωής. ΠΗΓΗ: Γεωλογικό επιμελητήριο Ελλάδος παράρτημα Ανατολικής Μακεδονίας Πηγές ρύπανσης του περιβάλλοντος - Προβλήματα 1. Ρύπανση του ποταμού Νέστου Ο ποταμός Νέστος είναι πηγή ζωής για τους Νομούς Δράμας και Ξάνθης. Στα υδροηλεκτρικά του φράγματα παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, αρδεύει μεγάλες περιοχές, κατά μήκος του αναπτύσσονται δραστηριότητες εναλλακτικού τουρισμού. Παρόλα αυτά είναι μόνιμο φαινόμενο, ιδίως μετά από έντονες βροχοπτώσεις, η ρύπανση των νερών του Νέστου από κάθε είδους απορρίμματα, τα οποία παρασυρόμενα από τις παράνομες χωματερές που βρίσκονται κατά μήκος του ποταμού εντός και εκτός συνόρων της χώρας, αποτίθενται στις όχθες και στα φράγματα του. Η μόλυνση των νερών του ποταμού και η υποβάθμιση της αισθητικής του εικόνας έχει αρνητικές συνέπειες στην οικονομία της περιοχής, στην δημόσια υγεία, αλλά και στην ισορροπία του οικοσυστήματος. Σελίδα 27 από 82

28 Κεφάλαιο 2 Περιγραφή υπάρχουσας κατάστασης Η ιχθυοπανίδα του ποταμού Νέστου μετά την κατασκευή των φραγμάτων (Πλατανόβρυση και Θησαυρού), δημιούργησε τις δύο ομώνυμες φραγμαλίμνες και ως εκ τούτου μια σημαντική περιβαλλοντική αλλαγή στο ποτάμι και στους οργανισμούς που ζουν σε αυτό, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα του ποταμού στης Ελλάδα μετατράπηκε από ποτάμιο σε λιμναίο, απομονώνοντας πλήθος των ειδών της ιχθυοπανίδας. 2. Το νερό του Δήμου Η ποιότητα των υπόγειων νερών καθορίζεται από πολλούς παράγοντες, κυριότεροι εκ των οποίων είναι: Η αποσάθρωση και διάλυση των πετρωμάτων Η απόθεση ορυκτών Η παρουσία βλάστησης Οι ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η χρήση φυτοφαρμάκων, εντομοκτόνων και λιπασμάτων στη γεωργία, διαρροές από χωματερές κ.α. Η καθαριότητα των φυσικών νερών έχει ιδιαίτερη σημασία για το περιβάλλον, μιας και το νερό αποτελεί βασικό παράγοντα για την διατήρηση της ζωής. Το νερό που επιστρέφει από τις αρδεύσεις διηθείται παρασέρνοντας διαλυμένες ουσίες στα υπόγεια νερά. Έτσι στοιχεία που περιέχονται στα λιπάσματα οδηγούνται στο υπόγειο νερό, ειδικά σε περιπτώσεις διαπερατών εδαφικών σχηματισμών. 3. Αποχετευτικό δίκτυο Το σημαντικότερο πρόβλημα που εμφανίζεται στις υποδομές της αποχέτευσης, είναι αυτό των απολήξεων των δικτύων και τις διάθεσης των λυμάτων χωρίς επεξεργασία, είτε σε ξεροχειμάρρους, είτε σε παραπόταμους του ποταμού Νέστου, είτε ακόμα και στον ίδιο τον ποταμό. Το δίκτυο αποχέτευση στο Δήμο Παρανεστίου σε πολλά τμήματα του παραμένει με το παλιό δίκτυο, προκαλώντας προβλήματα στη λειτουργία του. Ο Δήμος σε συνεργασία με την Νομαρχία Δράμας κατά καιρούς κάνουν έργα και ανακατασκευάζουν κομμάτια του δικτύου, τοποθετώντας σωλήνες από πολυαιθυλένιο, τα οποία παρουσιάζουν εξαιρετική αντοχή σε εσωτερική και εξωτερική πίεση, εξαλείφοντας έτσι κάθε κίνδυνο διαρροών. 4. Απορρίμματα Το σημαντικότερο πρόβλημα στον τομέα απορριμμάτων, είναι η ανεξέλεγκτη διάθεση αλλά και η διάθεση απορριμμάτων σε οικισμούς δίπλα, αφού δεν λαμβάνει χώρα με τις σημερινές προδιαγραφές και τους κανόνες ασφάλειας Σελίδα 28 από 82

29 και υγιεινής. Τα τελευταία χρόνια αν και στον Νικηφόρο λειτουργεί ΧΥΤΑ, παρόλα αυτά το πρόβλημα συνεχίζει για αρκετούς οικισμούς, αφού συνεχίζεται η ρήψη απορριμμάτων σε χωματερές που έχουν δημιουργηθεί γι αυτό το λόγο Οι υποδομές του Δήμου Ο Δήμος Παρανεστίου είναι ένας μεγάλος δήμος με πλήθος δημοτικών διαμερισμάτων και οικισμών. Σε οικισμούς με χαμηλότερο υψόμετρο το νερό της ύδρευσης εξασφαλίζεται από γεωτρήσεις ενώ οι υπόλοιποι οικισμοί υδρεύονται από πηγές. Ορισμένοι οικισμοί έχουν κοινή πηγή ή άλλοι υδρεύονται από διπλές πηγές, ανάλογα πάντα με την παροχετευτικότητα τους και τον αριθμό των κατοίκων των οικισμών. Το νερό των γεωτρήσεων με άντληση μεταφέρεται μέχρι τη δεξαμενή, ενώ το νερό των πηγών συνήθως με ελεύθερη ροή. Το εσωτερικό δίκτυο διανομής είναι γενικά σε καλή κατάσταση. Όσο αφορά την ποιότητα του νερού, από τις χημικές αναλύσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς καθώς και τις αναλύσεις ραδιενεργών στοιχείων, το νερό δείχνει καλής ποιότητας. Μικροβιολογικές αναλύσεις πραγματοποιούνται στους μεγάλους οικισμούς περίπου τρείς φορές το χρόνο, ενώ στους υπόλοιπους σπάνια. Στα αποχετευτικά δίκτυα το κυριότερο πρόβλημα εντοπίζεται στις απολήξεις των δικτύων, κύριος αποδέκτης των λυμάτων είναι ο ποταμός Νέστος, ενώ για το δημοτικό διαμέρισμα της Πρασινάδας μια περιοχή κοντά στον οικισμό χωρίς υποδομή, η αποχέτευση ως αποδέκτη έχει το χείμαρρο, ενώ οι υπόλοιποι οικισμοί έχουν βόθρους. Η διάθεση των λυμάτων στους αποδέκτες χωρίς κάποια μορφής επεξεργασία, εγκυμονεί κινδύνους για τους κατοίκους και επίσης υποβαθμίζει το περιβάλλον. Η συλλογή των απορριμμάτων γίνεται από απορριμματοφόρο το οποίο διαθέτει η Δήμος Παρανεστίου. Η απόρριψη γίνεται σε μια περιοχή, η οποία δεν πληρεί τους κανονισμούς αν και λειτουργεί ΧΥΤΑ στον οικισμό του Νικηφόρου. Η αποκομιδή των απορριμμάτων πραγματοποιείται από κάδους, οι οποίοι βρίσκονται παραπλεύρως των δρόμων. Μεγάλο πρόβλημα είναι οι χώροι ανεξέλεγκτης απόρριψης οι οποίοι λειτουργούν κύρια στους οικισμούς. Σελίδα 29 από 82